محتوای برنامه
نور الحکمة 3، شامل مهم ترین کتب عقلی اسلامی در زمینه فلسفه، منطق و کلام می باشد که عبارت اند از:
الأسفار الأربعة (الحکمة المتعالیة)، الحاشیة علی الإلهیات، الشواهد الربوبیة، العرشیة، المبدأ و المعاد، أسرار الآیات، اللمعات المشرقیه، التصور و التصدیق و رساله سه اصل (صدر المتألهین شیرازی)، منطق المشرقیین، الشفاء-الإلهیات و الشفاء-البرهان، (شیخ الرئیس ابوعلی سینا)، شرح الإشارات-فلسفه و شرح الإشارات-منطق (خواجه نصیر طوسی)، شرح المنظومه-فلسفه (حاج ملاهادی سبزواری)، بدایة الحکمة و نهایة الحکمة (علامه طباطبائی)، شرح اصول فلسفه و روش رئالیسم (علامه طباطبائی و شهید مطهری)، آموزش فلسفه (محمدتقی مصباح یزدی)، الجوهر النضید و کشف المراد (خواجه نصیرالدین طوسی و علامه حلّی).
امکانات برنامه
قابلیت های اصلی این برنامه در دو معجم لفظی و موضوعی تنظیم و ارائه شده است و هر قسمت، امکانات پژوهشی متنوعی را در اختیار کاربر قرار می دهد.
الف- معجم موضوعی
معجم موضوعی، مشتمل بر امکانات متعددی از قبیل: کلیدواژه، نمایه، موضوع، نشانی و پژوهش می باشد که در ذیل توضیح هر یک از آنها می پردازیم.
1. کلیدواژه
کلیدواژه ها عناوین و تعابیر کلّی اند که محور اصلی تمام مفاهیم موجود در معجم موضوعی برنامه می باشند و به عنوان مدخل اصلی مورد استفاده قرار می گیرند. صفحه کلید واژه، شامل دو قسمت: کلیدواژه و ریشه است. در قسمت «کلید واژه» فهرست کلیدواژه ها شامل: کلیدواژه های اصلی، مترادفات و الفاظ مشترک فعال است و از چهار طریق: ترتیب الفبایی، تعداد نمایه، تعداد موضوعات و مراحل وصول از کلیدواژه به موضوع قابل تنظیم می باشد.
از دیگر امکانات این قسمت، قابلیت «مرتبط محض» است که به وسیله آن، مجموع مرتبطات یک واژه به فهرست کلیدواژه های اصلی اضافه می شود. ضمن این که از طریق گزینه «پنجره مرتبطات» می توان کلیدواژه های اصلی مرتبط با کلیدواژه جاری را در پنجره های جداگانه مشاهده کرد. همچنین در صفحه کلید واژه ها گزینه های: نمایه، موضوع، نشانی و متن جهت مراجعه مستقیم به بخش های دیگر برنامه و پژوهش در مورد کلیدواژه های فعّال پیش بینی شده است.
«گزینه ترکیب» از جمله قابلیت های کاربردی در صفحه کلیدواژه به شمار می رود. در این گزینه، چنانچه موضوع به عنوان واحد جستجو انتخاب شود، به کمک کلیدواژه و نمایه می توان ترکیبی از عناصر مورد نظر ایجاد نمود. در این حالت، پاسخهای ارائه شده، فهرستی از موضوعات خواهد بود. و چنانچه نمایه به عنوان جستجو انتخاب شود، با استفاده از کلیدواژه، ترکیبی از کلیدواژه های مورد تحقیق ایجاد می شود که در این فرض، پاسخ های موجود فهرستی از نمایه ها می باشد.
همچنین پژوهشگر پس از انتقال دادن عناصر مورد نظر خویش به فهرست ترکیب، می تواند نوع ترکیب، یعنی ترکیب عطفی، فصلی و فصلی مانعة الجمع را مشخص نماید و به انجام عملیات ترکیب بپردازد. به طور کلی، استفاده از قابلیت ترکیب به میزان فراوانی می توان در کاستن تعداد پاسخ های ناخواسته و محدود کردن آنها به تعداد مطلوب تر به محقق کمک برساند.
2.نمایه
نمایه ها، زیر عنوانهای مرکبی هستند که از تألیف کلیدواژه ها حاصل شده اند.
در این بخش از ساختار موضوعی، به کمک نمایه های استخراج شده از فیشها می توان به پژوهش در موضوع یا موضوعات مورد علاقه پرداخت. صفحه نمایه دارای دو قسمت اصلی با کارایی های متفاوت است؛ در قسمت «نمایه»، فهرستی از نمایه به ترتیب الفبایی ارائه شده است و به وسیله برگه «فهرست منتخب» می توان فهرستی از نمایه های دلخواه را فراهم ساخت و تحقیقات خود را در مورد آنها سامان بخشید. گفتنی است که فهرست اصلی نمایه ها، براساس موضوع و یا نمایه اخص قابل تنظیم می باشد.
اما در قسمت «کلمات نمایه»، فهرستی از کلمات تشکیل دهنده نمایه ها مشاهده می شود که به ترتیب حروف الفبا چیده شده اند و می توان آنها را بر مبنای تعداد نمایه ها مرتب کرد و کاربر قادر است تا با انتخاب هر نمایه، به نمایه یا نمایه های مرتبط با آن نیز دست یابد. با استفاده از امکان «نمایه های مرتبط» قابلیت انتخاب یک یا چند گروه از نمایه ها و انجام تحقیق در مورد آنها برای کاربر فراهم می گردد.
گزینه های کلیدواژه، موضوع، نشانی و متن جهت انتقال مستقیم به دیگر بخشهای برنامه و ساماندهی پژوهش در خصوص نمایه های فعال پیش بینی شده است. افزون بر اینکه گزینه «نمایه اخص» محقق را به منظور انجام تحقیقات در خورد نمایه ها اخص به صفحه پژوهش منتقل می سازد.
3. موضوع
موضوع، چکیده متن و اولین مرحله تهیه معجم موضوعی است که از متن مورد نظر استخراج می شود. با بهره گیری از قابلیت های کارآمد صفحه موضوع می توان تحقیقات مختلف را بر روی موضوعات استخراج شده از متون برنامه انجام داد.
این صفحه دارای دو قسمت اصلی است؛ در قسمت «موضوع»، موضوعات کتب برنامه بر مبنای نام آنها به ترتیب حروف الفبای عربی و یا براساس تعداد فیشهای هر موضوع فهرست شده اند. فیشهای موجود، طبق موضوع به پنج دسته: عادی، خطوط کلی، مطالب کلیدی، استنباطات و استطرادیات تقسیم شده است. برگه «فهرست منتخب» نیز امکان تهیه فهرستی از موضوعات با ویژگیهای مورد نظر را در اختیار کاربر می نهد. افزودنی است که ارائه گزینه های: کلیدواژه، نمایه، نشانی و متن در این صفحه باعث شده تا قابلیت پژوهش در موضوعات فعال فراهم آید.
اما در قسمت «کلمات موضوع»، فهرستی از کلمات تشکیل دهنده موضوعات فیشها قابل دستیابی می باشد. در حالت اوّلیه، این فهرست به ترتیب حروف الفبا مرتب گردیده و در آن، امکان چینش کلمات براساس تعداد موضوعهای هر کلمه وجود دارد. در این قسمت نیز گزینه های: کلیدواژه، نمایه، نشانی و متن امکان پژوهش بیشتر در واژه های فعال را برای کاربر فراهم ساخته است.
4. نشانی
در این صفحه، فهرستی از فیشهای تحقیقاتی به همراه شماره، عنوان، عناوین سرفصل و نشانی هر فیش قابل مشاهده است. ضمن اینکه فهرست نمایه ها و کلیدواژه های هر فیش به طور جداگانه در دسترس پژوهشگر قرار دارد.
قابلیت دیگری که در صفحه نشانی ارائه شده، انتقال به صفحه پژوهش و دستیابی به متن مربوط به فیش جاری است و علاوه بر اینکه می توان از امکاناتی چون: پاسخ بعدی، پاسخ قبلی و نمایش کتاب انتخابی بهره مند گردید.
همچنین، وجود گزینه های: کلیدواژه، نمایه، موضوع و متن امکان تحقیق در موارد فعال هر فهرست و یا مورد جاری را فراهم ساخته و کاربر را در ساماندهی مطلوب تر و گسترده تر در امر پژوهش یاری می رساند.
5. پژوهش
صفحه پژوهش، در واقع نقطه آغاز هر تحقیق است و در ابتدا شامل تمام کلیدواژه ها می باشد. این صفحه، جهت به سامان رساندن تحقیقات در بخشهای مختلف برنامه، در نظر گرفته شده است. از این رو، از جمله کاربردی ترین و مهم ترین قسمتهای برنامه به شمار می آید. در دیگر صفحه های اصلی، یعنی: کلیدواژه، نمایه، موضوع، نشانی، نمایش و جستجو گزینه های متعددی مانند: کلیدواژه، نمایه، نمایه اخص، موضوع، نشانی و متن گنجانده شده که از طریق آنها می توان به صفحه پژوهش منتقل شد و روند تحقیقات را در آنجا ادامه داد و به سامان رسانید.
به عنوان مثال، در صفحه کلیدواژه با انتخاب گزینه «نمایه» نمایه های مرتبط با کلیدواژه های فعال، و با انتخاب گزینه «موضوع» موضوعهای مربوط به کلیدواژه های فعال در صفحه پژوهش در فهرست قرار می گیرند.
ب- معجم لفظی
معجم لفظی برنامه نیز شامل قابلیتهای مختلفی است که کاربران را در امر بازیابی و پردازش اطلاعات مدد می رساند. امکانات معجم لفظی این لوح فشرده عبارت است از: نمایش، جستجو و فرهنگ نامه.
در صفحه نمایش، فهرستی از کتابهای موجود و در برنامه به همراه متن کتاب انتخابی در اختیار کاربر قرار دارد و می تواند از قابلیت گزینش عنوان کتاب، جلد و صفحه آن از راههای مختلف بهره مند شود. از قابلیتهای دیگر این صفحه، تطبیق فهرست با متن انتخابی است که مشاهده عنوان باب و فصل و متن پژوهشی را امکان پذیر می سازد. ضمن اینکه قابلیت بزرگ نمایی متن و فهرست، پژوهشگر را در استفاده هرچه بهتر از برنامه یاری می نماید.
به منظور انجام پژوهشهای تطبیقی و مقایسه مباحث مختلف با یکدیگر، امکان مطالعه هم زمان دو متن از یک کتاب و یا مطالب دو کتاب متفاوت، در برنامه پیش بینی شده است که از جمله ویژگیهای مهمّ این صفحه به شمار می رود.
امکانات متنوعی نیز جهت جستجو در الفاظ و عبارات به روشهای گوناگون، در این صفحه ارائه شده است. از ویژگی های کاربردی این بخش، جستجو در متن و یا جستجو در عناوین، فصلها و ابواب کتب است؛ هنگامی که »جستجو در متن» فعال باشد، فهرست کلمات متن کتاب به صورت الفبایی در دسترس قرار می گیرد و می توان به کاوش در متن کتاب ها پرداخت و چنانچه »جستجو در فهرست» فعال باشد، عملیات جستجو تنها در عناوین کتب انتخابی انجام می شود.
همچنین امکانات ویژه ای جهت فهرست سازی و انجام عملیات گوناگون در فهرست های ایجاد شده، در برنامه عرضه گردیده است. بهره گیری از علائم عمومی « ؟ » و « × » به منظور تهیه و تنظیم فهرستهای مورد نظر از دیگر توانمندیهای مفیدی است که در این قسمت قابل دستیابی می باشد.
علاوه بر این، به وسیله عملگرهای منطقی می توان به انجام جستجوهای مختلفی در کلمات و عبارات مبادرت ورزید. این عملگرها جهت افزایش توانمندی کاربران در پژوهشهای گوناگون تهیه شده تا هرچه سریع تر مطلب مورد نظر خود را به دست آورند.
«نمایش کتاب» از ویژگیهای دیگری است که پژوهشگر را به متن کتاب جاری منتقل می کند و در آنجا می تواند از امکان مراجعه به صفحات قبل و بعد و مجلدات دیگر هر کتاب نیز بهره مند شود. گفتنی است که پس از انجام جستجو، حاصل آن به صورت پاسخهای اجمالی و تفصیلی قابل مشاهده و دسترسی است.
سایر امکانات
به منظور ایجاد تسهیل در امر پژوهش، امکان محدود کردن دامنه تحقیق به دو صورت «کتابی» و «موضوعی» فراهم شده است. کاربر می تواند به طور هم زمان از هر دو دامنه استفاده نماید.
در قسمت دامنه کتابی، محدودسازی به دو شکل: فهرستی و صفحه ای وجود دارد، پژوهشگر قادر است با حذف کتاب یا کتب دلخواه و یا عناوینی از فهرست کتابها به محدود نمودن دامنه فهرستی بپردازد. پس از تعیین مشخصاتی چون: نام، شماره جلد کتاب جاری و صفحات مورد نظر، دامنه کتابی به صورت صفحه ای محدود می شود.
در قسمت دامنه موضوعی، می توان امر پژوهش را در مورد کلید واژه ها، نمایه ها و یا موصوعات به طور جداگانه محدود نمود. این دامنه، فقط مربوط به بخشهای موضوعی برنامه است. با انتخاب «دامنه کلیدواژه» فهرستی از کلید واژه های اصلی در دسترس قرار می گیرد که در دو گروه: اعلام و غیر اعلام جای داده شده اند.
در «دامنه نمایه»، فهرستی از نمایه های برنامه، و در «دامنه موضوعی» به موضوعات فیشهای برنامه ارائه می گردد.
ابزارهای پژوهشی متنوعی همچون: علامت گذاری در متن جهت علامت گذاشتن در جاهای مختلف متن به منظور مراجعات بعدی، نمایه بر متن برای قرار دادن نمایه یا عنوان خاص برای متن مورد مطالعه و مراجعه دوباره در صورت لزوم، رنگی کردن متن به منظور رنگی کردن متن مورد نظر و ایجاد زمینه های مختلف به رنگهای دلخواه و انتخاب عنوان برای هر رنگ و نیز انتقال متن انتخابی به دفترچه یادداشت، حاشیه نویسی جهت درج دیدگاهها و نکته های مهم کاربر و دستیابی آسان به آنها در صورت نیاز، همگی از قابلیت های کارآمد پژوهشی به شمار می روند که کاربر را در استفاده بهتر از برنامه یاری می رسانند.
یکی دیگر از امکانات پژوهشی این برنامه، دستیابی به گزینه «پژوهش فعّال» در بخش های مختلف برنامه است. در صورتی که کاربر هنگام ملاحظه متن، نیازمند مراجعه به قسمت های دیگر همچون: نمایش، جستجو، فرهنگ لغات و اصطلاحات باشد، می تواند از این قابلیت استفاده کند.
به منظور آشنایی کاربر با اصطلاحات فلسفی، فهرستی از فرهنگ اصطلاحات فلسفه به همراه شرح کوتاهی درباره هر یک از آنها، در این قسمت ارائه شده است. ضمن اینکه همزمان با نمایش شرح هر اصطلاح، نام مأخذی که شرح جاری در آن نقل شده نیز مشخص می گردد. شرح اصطلاحات فلسفی برنامه از هفت منبع معتبر گرفته شده که در آن، امکان محدود کردن دامنه مآخذ به یک یا چند کتاب وجود دارد.
همچنین در این برنامه، سه لغت نامه معتبر: العین، لسان العرب و مجمع البحرین جهت فهم معانی لغات دشوار گنجانده شده است. «فرهنگ لغات» دارای دو قسمت: «ریشه» و «مشتق» با کارآییهای متفاوت می باشد.
یکی دیگر از امکانات لوح فشرده، کتاب شناسی کتب موجود در برنامه و زندگی نامه مؤلفان است. در قسمت «کتاب شناسی» فهرست کتب برنامه به صورت الفبایی مرتب شده است که با گزینش هر عنوان کتاب، مطالبی چند درباره کتاب انتخابی دراختیار کاربر قرار خواهد گرفت.
در قسمت «زندگی نامه مؤلفان»، فهرست نام نویسندگان به صورت الفبایی ارائه شده که با انتخاب اسم هر مؤلف، افزون بر اینکه اساسی کتب وی که در برنامه موجود است، مشاهده می شود، نوشتاری نیز در مورد شرح حال او در معرض مطالعه قرار می گیرد.
امکانات جانبی دیگری نیز در این برنامه ارائه شده که مسیر پژوهش را به شکل مطلوبی برای کاربر سامان می بخشد، این قابلیت ها عبارت اند از:
انتقال متن به یادداشت، ذخیره سازی و ویرایش متن در قسمت یادداشت، چاپ مطالب دلخواه، راهنمای برنامه، 7 نوع صفحه کلید رایج، امکان تغییر قلم و ضبط تحقیقات شخصی.
گفتنی است که به منظور آشنایی بهتر کاربران با امکانات برنامه و نیز شیوه استفاده از قسمتهای مختلف آن، 12 درس آموزشی به شکل صوتی - تصویری در بخش ضمایم گنجانده شده است.