ره آورد نور

چکیده

محتوای دینی، به سبب انگیزه‌های گوناگون که برای اقبال به آن است، مخاطب‌های فراوانی دارد. ازاین‌رو، اهتمام به محتوای دینی در فضای مجازی و افزایش کمّی و کیفی آن، از جهاتی بسیار اهمّیّت دارد. در این میان، محتواهایی که برای مخاطبان عمومی عرضه می‌شوند، به دلیل طیف خاصّ آنها و نوع استفاده ایشان از آن محتواها، بیشتر در کانون توجّه قرار دارد. در این مقاله، به بررسی وضعیت کمّی و کیفی محتوای دینی در فضای مجازی با محوریت مخاطبان عمومی پرداخته خواهد شد.

ما اینترنت را چند دهه است که می‌شناسیم. مجموعه‌ای از کامپیوترها که به یکدیگر متّصل هستند و با یکدیگر تبادل اطّلاعات انجام می‌دهند.

البته چند دهه قبل، منظور از کامپیوترها، کامپیوترهای لابراتوراهای بزرگ تحقیقاتی و بعدها کامپیوترهای رومیزی بود.

مدّت زیادی است که لپ‌تاپ‌ها هم به جمع کامپیوترهای موجود در بستر اینترنت افزوده شده‌اند.

موبایل‌ها هم، وسایل دیگری بودند که مهمان بستر اینترنت شدند.

هر روز وسایل جدیدی، به اینترنت متّصل می‌شوند. ساعت‌های هوشمند نمونه‌ای از این وسایل محسوب می‌شوند.

به‌دلیل نبود آموزش‌های لازم، کودکان ایرانی در برابر اینترنت آسیب پذیری بالایی دارند. با گسترش ضریب نفوذ اینترنت در ایران، بر میزان نگرانی والدین نسبت به نحوه استفاده از این فنّاوری نیز افزوده می‌شود. براساس آمارهای اعلام شده توسط وزارت ارتباطات و فنّاوری اطّلاعات در حال حاضر بیش از 34 درصد از مردم ایران معادل 23 میلیون نفر به اینترنت دسترسی دارند. با راه‌اندازی سرویس GPRS همراه اول و با احتساب مشترکان کل اپراتورهای تلفن همراه، قریب به 54 درصد از مردم معادل 38‌ میلیون نفر از طریق موبایل به اینترنت دسترسی دارند.

أمّا به‌دلیل فقدان آموزش‌های لازم در نهادهای آموزشی و دانشگاهی ایران نسبت به نحوه استفاده صحیح از این فنّاوری‌ها، هنوز فرهنگ استفاده از سرویس‌های اینترنتی در میان خانواده‌های ایرانی به درستی جا نیفتاده است و همین نکته باعث وارد شدن آسیب‌های جدّی به کیان خانواده شده است.

اشاره

فضای مجازی، قلمروی وسیع، بدیع و بکر است که برای ساکنان خود امکانات، آزادی‌ها، فرصت‌ها، دلهره‌ها و محدوده‌های نوینی را به همراه دارد. فضای مجازی، برای اوّلین‌بار توسط ویلیام گیمبسون کانادایی در رمانهای علمی ـ تخیلی به سال 1982م مورد استفاده قرار گرفت. در هر صورت، هدف از این مقاله، تبیین فرآیند تعلیم و تربیت در فضای مجازی است؛ فرآیندی که می تواند برای مواجه‌شدن با چالش تقاضای اجتماعی برای افزایش فرصتهای یادگیری بدون استفاده از منابع مالی مؤسّسات عالی مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد و تعریفی جامع از فضای مجازی و تأثیر آن در فرآیند تعلیم و تربیت ارائه دهد و سپس، به ابعاد تربیتی فضای مجازی در تعلیم و تربیت و مزایا و چالشهای این رویداد در تعلیم و تربیت اسلامی بپردازد و در نهایت نیز راهکارهایی برای افزایش بهره‌گیری آموزشی و همچنین مقابله با آثار مخرّب آن بر روی جوانان (دانش‌آموزان) ارائه کند.

فضای مجازی علاوه بر آنکه آثار مثبت فراوانی بر فرآیند آموزش هر کشور دارد، پیامدهای زیان باری نیز می تواند در این عرصه بر پیکره نظام آموزشی داشته باشد؛ از جمله اینکه بر تعلیم و تربیت اسلامی آثار منفی می تواند بگذارد. در راهکارهایی که ارائه شده، بیشتر به نقش پدر و مادر (خانواده) و مدرسه در این راستا تأکید شده است. امید است با بکارگیری بهتر از این فنّاوری بتوانیم در امر آموزش و پرورش که زیر بنای همه سازمانهای یک کشور است، به سوی دانش و تولید بیشتر حرکت کنیم.

اشاره

عفاف داشتن و محجوب بودن، از فضایل اخلاقی بشر دانسته شده است که به مثابه امری درونی برای هر انسان، فارغ از دین و مذهبی که دارد، مطلوب شمرده می‌شود. تأکید ادیان آسمانی، به‌ویژه دین مبین اسلام بر رعایت عفاف و حجاب نیز بر مبتنی بودن آنها بر فطرت دلالت می‌کند؛ هر چند این فضیلت اخلاقی و امر فطری، در ادوار گوناگون و جوامع مختلف به دلایل و عللی، گاه مغفول مانده یا در تزاحم با دیگر امور فطری قرار داده شده است. انسان در جوامع گوناگون، نیازمند رعایت عفاف و حجاب است و امروزه با نفوذ اینترنت و ابزارهای گوناگون فضای مجازی در میان مردم، تشکیل جوامع مجازی و نیز بحث عفت و حجاب در آن ضرورت یافته است. در این مقاله، به بررسی فعّالیّت‌های انجام شده در موضوع عفاف و حجاب و نیز عفاف و حجاب کابران در فضای مجازی پرداخته خواهد شد.

چیستی و اهمیت

اینترنت اشیاء (Internet of Things) که در اصطلاح «IOT» نامیده می‌شود، مفهومی انتزاعی برای فرآیندی است که اشیاء فیزیکی به وسیله برچسبهای الکترونیکی و از طریق امواج به اینترنت متصل و سپس با انسان، یا اشیاء دیگر در ارتباط قرار می‌گیرند. در واقع شبکه جهانی اینترنت، پس از سه دهه تجربۀ انباشت، پردازش و انتشار اطّلاعات توسط انسان، اکنون به شبکه‌ای تبدیل می شود که اشیاء و یا به عبارت کاملتر، همه موجودات در جهان هستی نیز می توانند به مدد فنّاوری‌های نوین، از جمله RFID(1) به آن متصل شده و هویت خود را در آن ثبت و به محتوای اینترنت اضافه کنند. تشخیص اشیاء معمولاً به وسیله فرکانس رادیویی پیش‌شرطی برای اینترنت اشیاء تلقّی می شود. اگر همه اشیاء مردم که در زندگی روزمره خود از آن استفاده می کنند، به ابزارهای شناسایی مجهز شوند، می توان آنها را با کمک رایانه‌ها مدیریت و کنترل کرد.

البته با برخی فنّاوری های دیگر هم مثل: بارکدها، کدهای (2)«QR) «Quick Response Code) ، سیستم (3)«NFC) «Near Field Communication) و digital watermarking (4) می توان اشیاء را برچسبگذاری نمود.

اشاره

به دنبال تولید سه نرم افزار: دانشنامه فضایل اهلبیت (ع)، تاریخ تشیع و نور الولایة نسخه 2، آیین رونمایی از این محصولات، روز پنجشنبه 12 مهرماه 1397 شمسی در مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی برگزار شد و محتوای علمی و قابلیتهای فنّی و پژوهشی این تولیدات ارزشمند، در منظر علاقه‌مندان و محقّقان علوم اسلامی قرار گرفت.

در این مراسم، حضرت آیت الله اراکی، دبیر کلّ مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی و نیز شخصیتهای علمی و فرهنگی، اساتید، طلاب، پژوهشگران و دوستداران معارف اهلبیت عصمت و طهارت (ع) حضور داشتند. بعد از بیانات حضرت آیت الله اراکی، حجت الاسلام و المسلمین دکتر حمید شهریاری، رئیس مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، به سخنرانی پرداخت و مطالب خویش را در موضوع چیستی و کارکردهای اینترنت اشیاء در حوزه حاکمیت ارائه نمود. نظر به اهمّیّت مباحث و موضوعات مطرح شده در این سخنرانی، در صدد برآمدیم آن را در فصلنامه ره آورد نور عرضه نماییم تا در معرض استفاده خوانندگان عزیز قرار گیرد.

چکیده

آیا فضاهای ارتباطی و اجتماعی اینترنت فرهنگ دارند؟ ویژگی‌های آنها چیست؟ آیا نظام‌های ارزشی فرهنگی ملّی یا قومی بر فضای مجازی حاکم‌اند؟ هدف مقاله حاضر معرّفی و بررسی رویکردهای نظری اخیر در خصوص توصیف و یافتن خاستگاه‌های یک فرهنگ مجازی است. همچنین، این مقاله، به بررسی تأثیر فرهنگ‌های (دینی، قومی، ملّی و غیره) بر فرهنگ‌های فضای مجازی پرداخته و چارچوب‌های نظری مربوط را برای تفکّر در مورد فرهنگ در اینترنت ارائه می‌دهد. حرف این مقاله اساساً‌ آن است که نظر به افزایش تعامل انسان با کامپیوتر و شبکه، دیگر صرف پرداختن به رابطه و تعامل انسان و ماشین کافی نیست. فنّاوری‌های دیجیتالی و کامپیوترها می‌توانند گسترش فرهنگهای ارتباطی در فضای مجازی را تسهیل کرده و حتّی مانع آن شوند و این فرهنگهای رو به رشد را می‌توان در هر پژوهش جامعی که درخصوص ارتباطات شبکه‌ای صورت می‌گیرد مورد توجّه و بررسی قرارداد.

اشاره

فضای مجازی (اینترنت)، نسل جدیدی از فضای روابط اجتماعی است و با توجّه به اینکه عمر چندانی ندارد، توانسته است به خوبی در زندگی مردم جا باز کند. یکی از راه های مهمّ تربیت دینی و اسلامی فرزندان، انعکاس مطالب دینی در مطبوعات و رسانه هاست. تربیت دینی، فرایندی دو سویه میان مربّی و دانش آموز است که ضمن آن، مربّی با بهره گیری از مجموعه عقاید، قوانین و مقرّرات دینی تلاش می کند شرایطی را فراهم آورد که دانش آموز آزادانه در جهت رشد و شکوفایی استعدادهای خود گام برداشته، به سوی هدف های مطلوب هدایت شود. آنچه در خانواده در راستای تربیت دینی از اهمّیّت بسیاری برخوردار است، توجّه به ارزش ها، به ویژه ارزش های دینی، خانوادگی، اجتماعی و همچنین آداب و اخلاق زندگی است.

هدف از انجام این پژوهش، بررسی آسیب ها و ارائه راهکارهای اخلاقی در باره آثار فضای مجازی در تربیت دینی و اسلامی فرزندان است که در آن، آثار و پیامدهای منفی اینترنت را در خصوص آداب و اخلاق زندگی خانوادگی مورد بررسی قرار گرفته و راهکارهایی را جهت مقابله با آسیب های اخلاقی فضای مجازی در تربیت دینی ارائه می نماید. اطّلاعات این پژوهش، با روش توصیفی ـ تحلیلی و جست‌و‌جو در پایگاه ها و منابع اطّلاعات علمی اینترنتی گردآوری شده است.

نتایج پژوهش نشان می دهد که گسترش فضاهای مجازی اینترنتی مانند انواع دیگر تحوّلات و پیشرفت ها، پیامدها و آثار مثبت و منفی گوناگونی را در زمینه آداب و اخلاق زندگی خانوادگی کاربران این گونه فضاها ایجاد کرده است. از جمله پیامدهای مثبت فضای سایبری، آسان سازی و سرعت بخشی ارتباطات و تبادل اطّلاعات است. همچنین، از جمله آسیب های اخلاقی فضای سایبری در تربیت دینی فرزندان می توان به مواردی همچون: تعارض ارزش ها، بازداری زدایی، اعتیاد به اینترنت، بحران هویت و اختلال در شکل گیری شخصیت، شکاف نسل ها، انحراف های اخلاقی و جنسی، افسردگی و انزوای فردی و اجتماعی، به خطر افتادن حریم خصوصی افراد، از هم پاشیدگی بنیان خانواده، کاهش نقش خانواده به عنوان مرجع، کاهش ارتباط والدین با فرزندان و از بین رفتن حریم روابط اخلاقی بین فرزندان و والدین اشاره کرد.

سالهاست در فضای اینترنت زندگی می کنم بخش مهمّی از زندگی من با اینترنت آمیخته شده است آن روزهای اوّل که وبلاگ نویسی را شروع کردم بیشتر می خواستم از خاطرات دفاع مقدس مطلب بنویسم از دوستانم از بچه های سپاه از رشادتهایشان از خوبیها و از بدیهای دوران دفاع مقدّس از خودم بنویسم از مبارزات زمان شاه از نوجوانانی که در مکتب عشق به خمینی مرد شده بودند، از تظاهراتهای زمان حکومت طاغوت، از خیابانهای تهران توی اون روزهای آتش و خون، حقیقتش، مدّتی هم نوشتم امّا نتوانستم ادامه بدم از یک طرف وضعیّت سیاسی کشورم به علّت وجود جریانات مشکوک حسّاس بود و از طرف دیگه فعّالیّتهای بسیار مخرّب دشمنان اسلام و انقلاب را در فضای اینترنت با پوست و خونم احساس می کردم یک روز به خودم اومدم، دیدم وسط میدان نبردم أمّا این دفعه نبردی در نهایت نامردی، دشمن در این نبرد از ابزار موشک، بمب شیمیایی، بمب خوشه ای و مین ضدنفرو گروهی جهشی استفاده نمی کنه، در این نبرد دشمن در فکر شهید کردن مردم ما نیست!! دیدم اون در این نبرد به دنبال یارگیریه!!!