آنچه در ذیل می‌آید، گفتگویی است با مدیر بخش چند رسانه‌ای مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، حجت الاسلام والمسلمین عبدالحمید مرتضوی‌منش که از زوایای گوناگون به معرفی این استودیو پرداخته شده است. امید است مورد استفاده خوانندگان عزیز قرار گیرد.
اهداف مرکز از بر پایی استودیوی چند رسانه‌ای چيست؟
پیش از آن‌که به این پرسش شما پاسخ دهم، خوب است در خصوص پیشینه بخش چند رسانه‌ای مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی مطلبی را عرض کنم. اولین استودیوی چند رسانه‌ای مرکز در اواخر دهه هفتاد در دفتر مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی واقع در تهران تأسیس شد؛ اما با توجه این‌که در آن‌جا مکان و تجهیزات استودیو نیازمند بازسازی و روزآمدی بود و در عین حال، فقط نیاز پروژه های چند رسانه‌ای دفتر تهران را برطرف می‌ساخت و ساماندهی پروژه های چند رسانه‌ای این مرکز در قم به مکانی مجهزتر نیاز داشت، تصمیم به راه‌اندازی استودیویی جدید و پیشرفته در قم گرفتیم که برخوردار از لوازم صوتی تصویری و تجهیزات فنی روز و نیز پاسخگوی نیاز جامعه اسلامی در این باره باشد.
در مورد پرسش جنابعالی نیز باید بگویم که اهداف ما از برپایی استودیوی چند رسانه‌ای مرکز، در شرح وظایف این بخش خلاصه می‌شود که از آن جمله می‌توان به: تهیه، تولید و آماده‌سازی دیتاهای غیرمتنی کلیه پروژه ها و نيازهای مرکز اعم از صوت، تصوير و فيلم، ساماندهی پروژه های چند رسانه‌ای و نیز توليد کتاب‌های گويا اشاره کرد. همچنین هدف دیگر از ساخت این استودیو، ایجاد تمرکز در تولیدات غیرمتنی با رویکرد پژوهشی می‌باشد. همین اهداف بود که ضرورت ايجاد و ساخت يک استوديوی مجهز برای توليد دیتاهای غیرمتنی و چند رسانه‌ای در مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی را ضروری می‌شمرد. از این رو، بخش چند رسانه موظف گرديد که مقدمات ساخت استوديویی مجهز را فراهم آورد.
لطفاً گزارشی از روند ساخت استوديوی مرکز را ارائه دهيد.
ساخت استودیوی مرکز در شهر قم، در سه فاز زیر تعريف گرديده که در حال حاضر، فاز اول و دوم آن اجرا گرديده است. این فازها عبارت‌اند از:
- طرّاحی و ساخت استودیو؛
- تجهیز، نصب و راه‌اندازی وسایل صوتی؛
- تجهیز، نصب و راه‌اندازی وسایل تصویری.
فضای استودیو چگونه طراحی شده است؟
می‌دانیم که حالت آیده‌ال برای طرّاحی استودیو، طرّاحی در یک زمین مسطح و بدون موانع و همسطح با زمین است. طرّاحی استودیو، با وجود موانع مختلف از قبیل قرار گرفتن فضای استودیو در طبقه چهارم و مشکلات طبقات سوم و پنجم، وجود آسانسور و نزدیکی به ریل راه‌آهن کار را دشوارتر می‌کند. سفارش طرّاحی دو بعدی استودیو، در زمستان 1387ش داده شده و با بررسی‌های انجام‌شده روی ساختمان، با توجه به موانع فوق‌الذکر و فضایی که برای این کار منظور شده بود، در فرودین 1388ش تحویل داده شد.
طرّاحی فضای استودیو شامل پلان‌های اصلی لابی، رژی و فضای اصلی استودیو است که در چهار مقطع اجرا گرديده است و عبارت‌اند از: مقطعA مربوط به دیوارهای فضای استودیو و رژی، مقطع B مربوط به دیوارهای لابی، مقطع C مربوط به سقف‌ها و مقطع D درهای استوديو.
در مورد مشخصات مقطع A باید عرض کنم که اين مقطع، مربوط به دیوارهای فضای استودیو و رژی است که دارای هفت لایه می‌باشد: دیوار آجری، پشم سنگ، فاصله هوایی، دیوار بتنی سبک، تیرچوبی، پشم شيشه و تایل اکوستیک.
مشخصات مقطع B نیز مربوط به دیوارهای لابی است که از لایه های کمتری برخوردار است.
مشخصات مقطع C ، مربوط به سقف‌ها است و از موکت ضخیم در طبقه فوقانی و سقف بتنی ساختمان، پشم سنگ و تایل آگوستیک تشکیل می‌شود.
مقطع D، به درها مربوط است که از تیر چوبی، نئوپان، پشم سنگ و لایه چرم‌کوب تشگیل می‌گردد.
برای ساخت فضای استودیو، مراحلی چند را طی کردیم؛ آماده‌سازی فضا برای شروع عملیات تخریب، انجام تخریب فضای سابق و شروع ساخت استودیو، نصب سیستم سرمایشی و گرمایشی و تهویه هوا، نصب سیستم برق، نصب و اجرای آکوستیک فضا و سقف، فرش کردن استوديو با موکت مخصوص، کف پوش کردن رژی و لابی.
لازم است اشاره شود که سیستم سرمایشی و گرمایشی و تهویه هوا و همچنین سیستم برق استودیو، مستقل از سیستم‌های ساختمان مرکز است.
در خصوص سخت‌افزارهای موجود در اين استوديو و امکانات آن‌ها، توضيحاتی ارائه بفرمایید.
همان طور که عرض شد، ساخت استودیوی مرکز در شهر قم در سه فاز تعريف گرديد: طرّاحی و ساخت استودیو؛ تجهیز، نصب و راه‌اندازی وسایل صوتی؛ تجهیز، نصب و راه‌اندازی وسایل تصویری.
فاز دوم مشتمل بر تجهیز، نصب و راه‌اندازی وسایل صوتی، در اوایل سال 1389ش آغاز شد که در این فاز، به‌ترتیب این کارها صورت گرفت: طراحی فضای رژی و جانشانی تجهیزات صوتی، شناسایی و خريد ميز ميکسر و تحويل گرفتن آن از شرکت بازرگانی سروش سيما، تهيه فهرست، استعلام قيمت، سفارش و خريد تجهيزات بيش از 40 قلم جهت استوديو مرکز، تحويل گرفتن تمامی تجهیزات از شرکت‌های معتبری چون: بعثت، پيشگامان صدای صحنه و تکنيک، انعقاد قرارداد نصب تجهيزات استوديو، انجام عمليات نصب تجهيزات صوتی استوديو و برگزاری کلاس آموزش صدابرداری جهت همکاران صدابردار.
از مهم‌ترین تجهيزاتی که در استودیو مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی استفاده شده، می‌توان این موارد را برشمرد:
ميز ميکسر STUDER OnAir 2500 که در صدا و سیما از این نوع میز استفاده می‌شود، میکروفن اصلی استودیوNeumann آلمان مدل U 87 ai می‌باشد، میکروفن فرعی این استودیو، میکروفن سنهایزر آلمان مدل E 845 و میکروفن سنهایزر آلمان مدل MKE-2PC+MZ2 می‌باشد، دستگاه ریسیور سنهایزر آلمان مدل EM-2050 به همراه سیستم آنتن و 2 دستگاه ترانسمیترSKP2000 جهت کار با میکروفن‌های بی‌سیم تهیه شد تا جهت ارتباط بی‌سیم و برگزاری کلاس‌ها مورد استفاده قرار گیرد، مونیتورینگ JBL 6328 و مونیتورینگ ESI شرکت MAUDIO مدلNER 05 نیز در این استودیو بهره بردیم. همچنین دستگاه دک دو کاستTASCAM که از بهترین نوع این دستگاه ها است، جهت تبدیل صداهای آنالوگ به دیجیتال استفاده کردیم و همچنین دیگر تجهیزات که در این مجال، فرصت معرفی آن‌ها وجود ندارد؛ ولی در مجموع سعی شده است تا از بهترین تجهیزات روز دنیا در این استودیو استفاده شود.
محصولات و ديتاهایی که پس از آماده‌سازی استوديو در زمينه های صوت و فيلم توليد و آماده گرديده است، چيست؟
لازم است که توضيح دهم که اين محصولات منحصراً به صورت صد درصد در استودیوی مرکز توليد شده و قصد من گزارش تمامی کارهای بخش نيست. فهرست ذیل، کارهایی هستند که ضبط و آماده‌سازی آن‌ها به پایان رسیده و این محصولات قابل ارائه است:
کتاب لب اللباب و کتاب لمعات الحسين تأليف علامه تهرانی (متون فارسی با صدای آقای هدايت‌فر و متون عربی با صدای آقای معروف)، کتاب ترجمه نهج البلاغه (ترجمه دشتی) و دو ترجمه خطبه غدير به زبان فارسی و اشعار غديريه به زبان فارسی به صورت دکلمه با صدای آقای هدايت‌فر، ترجمه خطبه غدير به زبان انگليسی با صدای آقای آقازاده، اشعار غديريه به زبان فارسی به صورت رديف‌خوانی با صدای آقای عالمی، اشعار غديريه به زبان عربی با صدای آقای عبدالباقی. در حال حاضر، مشغول ضبط و توليد کتاب گويای روزنه هایی از عالم غیب اثر آيت الله خرازی هستیم.
با وجود این‌که قسمت تصویری استودیو تکمیل نشده است، ولی با امکانات موجود، فيلمبرداری، ميکس و مونتاژ از جلسات آموزشی مخصوص محصولات مرکز، مجموعاً به میزان 60 جلسه صورت گرفته است که عبارت‌اند از: نرم‌افزارهای جامع الاحاديث 3/5، جامع فقه اهل بيت(ع) 2، دراية النور، نور الحکمه 3، سيره معصومان(ع)، مشکاة الانوار، جامع تفاسير نور، نور السيره 2، مثنوی معنوی، کاربرد فناوری در اطلاعات در تحقيق و پژوهش، مقاله‌نويسی، طب مزاجی، Web و Web 2 و صدابرداری و کار با ميز ميکسر.
در ابتدای امر، قرار بود این محصولات در اختیار اساتید قرار گیرد؛ ولی پس از تولید این محصولات و با توجه به استقبال مسئولان مرکز، قرار بر این شد تا همراه با هاردهای نرم‌افزاری، به عنوان فیلم‌های آموزشی به کاربران ارائه می‌گردد.
فرآيندهای توليد يک صوت و کتاب گويا را برای خوانندگان ما توضيح دهید؟
شاید برای کاربران این سؤال مطرح شود که جهت تولید نرم‌افزار کتاب گویا که به دستشان می‌رسد، چه مراحلی طی می‌شود. از این رو، باید توضیح دهم که به‌ترتیب مراحل ذیل در این زمینه صورت می‌گیرد:
انتخاب گویندگان مناسب که در این خصوص لازم است به تناسب کار، مثلاً دکلمه‌خوانی، ردیف‌خوانی، حماسه‌خوانی و غیره افرادی با زیر و بم و یا بلندی یا کوتاهی آوا را شناسایی کرده و به مدیر پروژه معرفی می‌کنیم. مرحله بعد کار، عقد قرارداد با گویندگان است. سپس آماده‌سازی، هماهنگی برای ضبط صدا (استوديو مرکز يا دفتر تهران) مرحله بعدی از مقدمات کار، تأمين هزينه گوينده می‌باشد که پس از طی مراحل اداری و مالی و اخذ مجوزهای لازم، به مراحل عملی وارد می‌شویم. آن‌گاه ضبط صدا و سپس ویرایش صدا و بازشنوایی روی کار صورت می‌گیرد. بعد از آن، مارک‌گذاری و ثانیه‌گذاری صورت می‌گیرد. در برخی از کارها، میکس صدا را داریم و مرحله بعد، تبديل فايل در نرم‌افزارها به صورت صفحه به صفحه و در کتاب‌های گویا به صورت موضوع به موضوع می‌باشد. در ادامه، فایل‌ها را از فرمت Wav به Mp3 تبدیل می‌کنیم و همچنین برای برنامه‌نویسی فايل‌های Txt را ایجاد می‌کنیم. در نهایت، پس از طی این مراحل، بازبينی و نظارت فنی صورت می‌گیرد.
البته شماری از کارها وجود دارند که بعضی مراحل آن، در داخل مرکز انجام نمی‌شود؛ مثلاً کاست‌هایی را در اختیار ما قرار می‌دهند که در این خصوص با استفاده از دستگاه دک موجود در استودیو، کپچر و تبدیل صدای آنالوگ به دیجیتال آن انجام می‌شود. سپس مراحل ویرایش صدا و میکس و دیگر مراحلی که شرح داده شد، روی آن‌ها پیاده می‌شود. مرحله آخر در هر کار، تهیه آرشیو، ذخیره‌سازی و تهیه پشتیبان است.
توليدات آينده بخش چند رسانه‌ای چيست؟
کتاب‌هایی که در معاونت پژوهش برای گویا شدن به تصويب رسيده و تأمین اعتبار شده است، از جمله برنامه های تولیدی ما در آینده به شمار می‌روند که ضبط و آماده‌سازی کتاب‌های ذیل، از آن دسته است:
تفسير گويای قرآن کريم که به احتمال زیاد یکی از دو کتاب تفسیر جوان یا خلاصه تفسیر نمونه انتخاب خواهند شد. همچنین کتاب ترجمه صحيفه سجاديه از استاد انصاريان و کتاب آيين همسرداری تأليف آيت الله امينی و کتاب روايت عشق و عطش در کربلا (بر اساس لهوف سيد بن طاووس) اثر احمد شهدادی (اميد آرام) و کتاب قلب سلیم اثر شهيد آيت الله دستغيب و کتاب گناهان کبیره اثر شهيد آيت الله دستغيب.
آيا مؤسساتی هستند که متقاضی استفاده از اين استوديو باشند؟
با توجه به اين مطلب که ما سعی کرديم استانداردهای لازم را در ساخت استوديوی چند رسانه‌ای مرکز لحاظ کنيم و از طرفی، صدا و سيما برای اجاره استوديو برای موارد خاص از استوديو‌هایی استفاده می‌کند که از لحاظ ميز ميکسر و سخت‌افزارهای ديگر مشخصه های لازم را داشته باشد و با توجه به اين مطلب که سازندگان استوديوی چند رسانه‌ای مرکز از متخصصان صدا و سيما هستند، تا به حال چند پيشنهاد از جاهای مختلف (نهادها و سازمان‌ها و متقاضيان شخصی) داشتيم و در صورتی که مسئولان محترم مرکز موافق اجاره دادن و استفاده متقاضيان از استوديو باشند، ما آمادگی کامل را برای اين امر داریم.
در پایان، اگر صحبت خاصی دارید، بیان بفرمایید.
هدف ما از تأسیس این استودیو، این بوده که علوم اهل بیت(ع) را نشر دهیم و بتوانیم در راستای رضایت ائمه بزرگوار عصمت و طهارت(ع) قدم برداریم و برای جامعه پژوهشی کشور نیز مفید باشیم.
از این‌که وقت خویش را در اختیار ما قرار دادید، سپاس‌گزاریم.
بنده هم از زحمات شما و دست‌اندرکاران فصلنامه ره آورد نور تشکر می‌کنم.
