حافظ شیرازی، ملّقب به «لسان الغیب»، داد سخن را در عشق و عرفان سر داد و سرانجام اثری خلق کرد که فرهنگ و ادب تا آخرین دم بر آن فخر خواهد فروخت. دیوان حافظ شیرازی، اثری که خلعت دلشیفتگی و دلدادگی را به تن طالب یار پوشانیده، سرمستان کوی حقیقت را جام کامیابی فرانهاده و تشنگان معرفت را شراب طهور نوشانیده است.
پس، به شکرانه این نعمت پربرکت، شایسته میباشد که این دیوان وزین، به هر شیوه که امکان دارد، در اختیار عاشقانش قرار گیرد. مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی نیز از این واقعیت غافل نبوده، نرمافزار «دانشنامه چند رسانهای حافظ» را با محوریت «دیوان حافظ شیرازی» و محتوایی غنی از کتب گوناگون و مرتبط، به مشتاقان و علاقهمندان عرصههای: دانش، ادب، فرهنگ و عرفان اصیل اسلامی تقدیم داشته است و امید دارد که در پاسداشت این گنجینه پرگهر، موفق بوده باشد.
از آنجا که معرفی هر اثر، به آشنایی و شناخت مخاطبان کمک شایانی میکند، ضروری شد که در این کوتاهسخن، بررسی نرمافزار «دانشنامه چند رسانهای حافظ» انجام گیرد. در اهمیت این برنامه رایانهای همین بس که گفته شود، این نرمافزار ثمره هفت سال تحقیق و پژوهش در زمینه غزلیات حافظ میباشد. بیشک، به کمک این برنامه، ابعاد تازهای فراسوی: اساتید، حافظ‌پژوهان و دانشجویان زبان و ادبیات فارسی، گشوده خواهد شد. امید است که محتوا و قابلیتهای این برنامه، پاسخ‌گوی نیاز همه مخاطبان گرامی باشد.
شایان توجه مي‌باشد، دانشنامه چند رسانهای حافظ، یک بسته نرمافزاری است که مشتمل بر 8 لوح فشرده مي‌باشد. در ادامه، طیّ دو بخش: «نرمافزار حافظ» و «دیگر محتویات ارائهشده در بسته نرمافزاری» معرفی خواهند شد.
نرمافزار حافظ (2DVD):
نرمافزار حافظ، مشتمل بر محتوا و قابلیتهای گوناگون و ویژهای مي‌باشد. در این برنامه، متن کامل دیوان حافظ شیرازی به دو خطّ رایانهای و نستعلیق، بر اساس نسخه محمد قزوینی و قاسم غنی، با تصحیح پرویز ناتل خانلری ارائه گردیده است. خواندن غزلیات حافظ به دو شیوه: «صحیح‌خوانی و فارسی‌خوانی با صدای استاد حسین آهی» و «زیباخوانی با صدای شماري از بهترین گویندگان فارسی»، از ویژگیهای این نرمافزار به شمار میرود.
متن 9 ترجمه از دیوان حافظ شیرازی به زبان‌های رایج دنیا، مانند: عربی، انگلیسی، ایتالیایی، فرانسه، تاجیکی، ترکی استانبولی و ترکی آذری، به همراه نمایش 15 عنوان شرح و تفسیر غزلیات دیوان حافظ در 40 جلد، محتوای دیگر این نرمافزار را تشكيل مي‌دهد. شایان توجه مي‌باشد، در این برنامه، امکان مشاهده شروح، در کنار متن اصلی کتب وجود دارد. در کنار این شروح، شرح گویای استاد حسین آهی (با گویشی نو) بر هر غزل، و بیان ظرایف شعری ابیات توسط ایشان، قابل توجه است.
متن کامل قرآن کریم به همراه ترجمه، تفسیر و قرائت آیات، از ديگر محتوايات نرمافزار حافظ مي‌باشد. در این راستا، امکان بازبینی «آیات قرآن کریم» و نیز «روایات چهارده معصوم(عليهم السلام)» در نظر گرفته شده است. گفتنی میباشد، در این نرمافزار، «ابیات و غزل‌های حافظ» با «آیات قرآن کریم و احادیث اهل بیت(علیهم السلام)»، به هم مرتبط شده‌اند.
همچنین جهت استفاده علاقهمندان به مطالعه کتابهای مرتبط با حافظ، متن 139 جلد کتاب، به همراه پیشگفتار اساتید برجسته ادبیات درباره حافظ، گنجانده شده است. ارائه فرهنگ‌نامه ویژه دیوان حافظ (مشتمل بر: شرح واژه‌ها، تعابیر و اصطلاحات آن)، و فالنامه حافظ شیرازی با قابلیت: دسترسی به متن و صوت غزل، و نيز ارائه توضیح مختصر درباره فالِ انتخابی، بر کارایی این برنامه افزوده است.
نمایش اَعلام، و توضیح لغات و اصطلاحات موجود در دیوان حافظ شیرازی، به همراه بررسی اوزان شعری و مباحث علم عَروض، از دیگر امكانات این نرمافزار به شمار میرود. پژوهشگران علاقهمند به تحقیق در موضوعات مرتبط با حافظ و دیوان او، میتوانند از فهرست بیش از 125000 فیش موضوعی که در این برنامه ارائه گرديده، بهرهمند شوند. گفتنی است، جهت دسترسی آسان به موضوع مورد نظر، امکان جستجو در موضوعات نیز وجود دارد.
از ديگر ویژگیهای مهم این نرمافزار میتوان به بازسازی و بازبینی هوشمند 68 نسخه خطیِ سده نهم هجری اشاره کرد که بايد گفت، امکان مقایسه آنها با نسخه‌های موجود نيز وجود دارد.
شايان توجه مي‌باشد، يكي از قابليت‌هاي جالب اين نرمافزار، «نمايش غزل‌ها، ذیل هر آیه، و نيز، نمايش آیات، ذیل هر غزل» است. همچنين بيان ظرایف هنری، نکات دستوری و توضیح واژه‌های دشوار نشان از كارآمدي اين برنامه مي‌باشد.
افزون بر موارد یادشده، ارائه: صوت، تصویر و فیلم مرتبط با حافظ، در بخش نگارخانه، بر جذابیت برنامه افزوده است. کتاب‌شناسی جامع حافظ و دیوان او، استخراج آرایه‌های بدیعی هر غزل و بیت، در کنار نمایش فهرست آرایه‌های ادبی در هر غزل (به همراه ادله آن)، بر کارآیی هرچه بیشتر این برنامه فاخر افزوده است.
گذشته از قابلیتهایی که در سطرهای پیشین گفته آمد، این نرمافزار مشتمل بر امکانات دیگری نیز میباشد که از جمله آنها میتوان به این موارد اشاره کرد:
- * شماره‌گذاری ابیات؛
- * جستجوی ساده و پیشرفته در ابیات؛
- *یادداشت‌برداری، ذخیره، ویرایش و چاپ متن؛
- * امکان چاپ به صورت: «متن‌های انتخابی» و «صفحات جاری»؛
- * انتقال ابیات و متن مورد نظر به محیط برخي ویرایشگرها، مانند: MS-Word؛
- * گزینه «راهنما»، جهت آشنایی با قابلیت و عملکرد قسمت‌های مختلف نرمافزار.
سایر محتویات بسته نرمافزاری حافظ (6CD)
همانگونه که در مقدمه اشاره شد، «دانشنامه چند رسانهای حافظ»، در حقیقت یک بسته نرمافزاری است که افزون بر برنامه اصلی، حاوی 6 لوح فشرده دیگر نیز مي‌باشد. در این بخش از نوشتار، به معرفی هریک از آنها پرداخته میشود. یکی از این محتويات، لوح فشرده «غزلیات گویـای حافظ شیـرازی» است كه با صدای دلنشین استـاد حسین آهـی، در قالب یک سیدی (CD) ارائه گرديده است.
مورد بعدی، لوح‌هاي فشرده «شرح گویای غزلیات حافظ شیرازی» میباشد که این اثر نیز با صدای دلنشین استاد حسین آهی تهیه گردیده و در قالب سه حلقه سیدی (CD) ارائه شده است.
همچنین لوح فشرده «غزلیات حافظ شیرازی با صدای شماري از بهترین گویندگان»، اثر دیگري است كه در قالب یک حلقه سیدی (CD)، قابل دسترسی میباشد.
از آنجا که آموزش، آن هم به شیوه صوتی ـ تصویری، بهنوبهخود، تأثیرگذاری بهتر و بالاتری داشته و دارد، در قالب یک لوح فشرده (CD)، آموزش «محتواي علمي و قابلیتهای پژوهشی نرمافزار حافظ» ارائه گردیده، تا کاربران به طور شایستهای از این بسته نرمافزاری، نهایت استفاده را ببرند.
نكته قابل توجه اینکه لوح‌هاي فشرده مربوط به: «غزليات گويا»، و نيز «شرح گوياي غزليات حافظ»، در قالب MP3 بوده، از طریق رایانه و دستگاه پخش صوت قابل استفاده میباشد.