لوح فشرده چند رسانه‌‌اي عترت یا «دائره المعارف چهارده معصوم(ع)» شامل قابليت‌ها و گزينه‌هاي ذيل مي‌باشد:
علوم و معارف
علوم و معارف، اصلي‌ترين گزينه نرم‌افزار است كه با انتخاب نام هر يك از معصومين(ع) بخش‌هاي مختلف اين گزينه فعال مي‌شود. در اين قسمت با عناوين ذيل آشنا مي‌شويد:
1. امام شناسی: شرح عناوین برگزیدة مفاهیم امام‌شناسی متشکل از آیات و احادیث مرتبط، همراه با نشانی مرجع است. در متن توضیحات این بخش، آیات و احادیث به صورت رنگی تفکیک شده‌اند و نشانی آن‌ها در کنارشان آورده شده است.
2. سیمای معصوم: شرحی از زندگی‌نامه معصوم با ذکر وقایع و مکان‌هایی که دارای اهمیت تاریخی بوده‌اند، در این بخش ارائه شده است. اسامی و کلماتی که در متن توضیحات به صورت رنگی نمایش داده شده‌اند، دارای توضیحات اضافه‌ای هستند و به این توضیحات لینک شده‌اند.
3. شجره طیبه: اطلاعات شناسنامه‌ای – شجره‌ای مربوط به چهارده معصوم، شامل: مشخصات کامل، کنیه‌ها، همسران و فرزندان هر معصوم در این بخش گنجانده شده است.
4. زیارت و دعا: شامل ادعیه و زیارت‌نامه‌هایی همراه با صدا است که برای هر معصوم به صورت جداگانه طبقه‌بندی و ارائه شده است.
5. اشعار: این بخش از برنامه اشعاری را در خود جای داده است که در مدح امامان معصوم سروده شده‌اند. نام سرایندة بيشتر اشعار در زیر متن شعر آورده شده است.
6. تقویم: در این بخش، فهرست وقایع و رخدادها به همراه شرح کامل و تاریخ آن‌ها ذکر شده است که این اطلاعات بر طبق تاریخ مرتب شده‌اند.
فرهنگ
يكي از بخش‌هايي كه كمك شاياني به پژوهشگر مي‌كند، گزينه «فرهنگ» است كه با انتخاب هر يك از موضوعات، الفاظ، سخنان و نهج البلاغه احاديث و فرموده‌هاي معصومين(ع) شامل: متن عربي، ترجمه فارسي و منابع آن بر اساس فهرست الفبايي در اختيار كاربر قرار مي‌گيرد.
حديث
در واقع، تقسيم‌بندي موضوعي احاديث در منوي حديث و بر اساس زيرمنوهاي آن است و در اين زيرمنوها احادیثي آورده شده‌اند كه در آن‌ها: به فرقه‌ها و يا مكتب‌هاي خاصي اشاره شده است و از جنگ‌ها، پيامبران و معصومين، فرشتگان و شهر‌ها و مكان‌هاي اسلامي نيز رواياتي ذكر شده است.
انتظار
پژوهشگران و علاقه‌مندان به مباحث انتظار و مهدويت مي‌توانند با مراجعه به اين گزينه از مطالب سود‌مند آن استفاده نمايند. موضوعات انتظار و مرجع مهدويت همراه با پرسش و پاسخ، از اصلي‌ترين بخش‌هاي اين قسمت به شمار مي‌رود.
پرسش و پاسخ
برنامه در اين بخش به طرح پرسش‌ها و شبهات مي‌پردازد و با ارائه پاسخ آن‌ها به صورت تشريحي و ذكر منبع، به رفع اين شبهات كمك مي‌كند.
نرم‌افزار«دائره المعارف چهارده معصوم(ع)»از نگاهى ديگر
از آغازين روزهاى دستيابى محققان اسلامى به فناورى نوين تهيه نرم‌افزارهايى كه بتواند معرف ابعاد گوناگون شخصيت ائمه معصوم(ع) در زمينههاى تاريخ زندگى، سخنان، سيره و فضايل آن بزرگواران باشد، همواره جايگاه ويژهاى داشت و نرم‌افزارهاى متعددي در اين زمينه توليد گرديد كه هر كدام به وسع و هدفي كه در نظر توليدكنندگان آن بود، به معرفي شخصيت يكي از آن بزرگواران يا چند تن از آنان پرداخته است. به‌تازگى نرم‌افزار «دائره المعارف چهارده معصوم(ع)» كه نسخه تكميل شده چهارده لوح فشرده «عترت» مي‌باشد، در دسترس محققان و علاقه‌مندان به اهل‌بيت(ع) قرار گرفت، كه البته انتظار مىرفت اين نرم‌افزار بتواند پاسخگوى كاستىها و چالشهاى موجود بوده و راه تحقيق و شناخت آن بزرگوران(ع) را آسان‌تر نمايد. در اين بخش از نوشتار، ضمن تشكر و تقدير از توليد كنندگان اين برنامه به بخشى از بايستهها و كاستىهاى موجود در آن اشاره مىشود ه اميد است در نسخههاى آتى اين نرم‌افزار مورد توجه قرار بگيرد.
1. جستجو
يكى از قابليتهاى مهم هر برنامه، موتور جستجوي آن است. ويژگىهايى مانند: سرعت بالا، جستجو بر اساس دامنههاى متفاوت، ذخيره نمايش جستجو، وجود عملگرهاى استاندارد و جستجو در متون و فهرستها، از شاخصهاى مرغوبيت و كيفيت بالاى يك موتور جستجو به شمار مىرود. اكتفا كردن به جستجو در دامنه خاص بدون امكان جستجو در تمام متون و اطلاعات برنامه و نبودن عملگرهاي استاندارد و امكان تعيين چند دامنه را مي‌توان از جمله موارد عمده ضعف اين برنامه دانست.
2. محتويات
نرم‌افزار داتره المعارف چهارده معصوم(ع) به دليل برخوردارى از تنوع مطالب و وجود بخش‌هاي متعدد، مجموعه‌اي كم‌نظير در نوع خود است و اين احتمال را تقويت مىكند كه طراحان اين نرم‌افزار نيم‌نگاهى نيز به نيازهاى پژوهشگران داشتهاند؛ ولى انتظار مىرفت كه از كاستىهاى محتوايي خالى بوده و از نظر ساختار مباحث و امكانات دسترسى به مطالب نيز در حد مطلوبى باشد.
به منظور بهبود ساختار اين نرم‌افزار در بخش محتويات، توجه به موارد زير بايسته مىنمايد:
2-1. نظر به اين‌كه بيشتر كتب موجود در برنامه داراى نسخه هاى متعدد چاپى است، دسترسى به شناسنامه كامل كتاب امرى ضرورى به نظر می رسد. فقدان شناسنامه كار نشاني‌دهى به منابع را براى پژوهشگران با مشكل مواجه مىسازد.
2-2. مشخص بودن كتاب، جلد و شماره صفحه آن در هر حديث و مستندات تاريخي، از موارد ضرورى مىباشد كه دربخش‌هاي متعددي از برنامه مانند: بخش احاديث و همچنين در سخنان امام علي(ع) و امام رضا(ع)، مورد توجه واقع نشده است.
2-3. قابليت‌ها متنوع پژوهشى نظير: علامت‌گذارى، نمايه‌زنى، رنگى كردن متن در موضوعات مختلف و انتقال آن به قسمت ياداشت و يا ارسال آن به MS-Word و يا چاپگر، از ديگر توانمندىهايى است كه فضاى پژوهشى هر نرم‌افزارى را براى استفاده محققان مهيا مىنمايد. ناديده گرفتن اين قابليت‌ها يا اكتفا كردن به حداقل‌ها مانند بخش يادداشت در برنامه، از كاستىهاى آن به شمار مىرود.
2-4. در بخش «سخنان» نام مبارك هر معصوم(ع) در خارج از كادر آمده و متن حديث و ترجمه آن در كادر آمده است؛ ولي در قسمت سخنان امام علي(ع) نام مبارك ايشان هم در خارج كادر سخنان آمده، هم در متن حديث. رعايت نكردن الگوي واحد در موارد مشابه، نشانه ضعف برنامه مي‌باشد.
3. تقويم
يكى از قابليت هاي بسيار مناسب برنامه عترت وجود تقويم است كه امكان دسترسى به وقایع و رخدادها به همراه شرح کامل و تاریخ آن‌ها را بر اساس ماه‌هاي قمري در اختيار كار بر قرار مي‌دهد. در اين بخش بهتر بود كه شروع از اول ماه محرم مي‌بود؛ نه ماه رجب. همچنين نبودن امكان جستجو در وقايع و رخدادها، از كاستي‌هاي اين بخش مي‌باشد كه اميد است در نسخه‌هاي بعدي مورد توجه قرار گيرد.
4. الفاظ
با توجه به اهميت عناوين و زيرعنوان‌ها در اين بخش، رعايت نشدن استاندارد‌هاي لازم در تعيين زيرعنوان‌ها و در مواردي نبودن تناسب بين عنوان و زيرعنوان مانند: عنوان ادب در سخنان امام رضا(ع) و موارد ديگر، از ضعف‌هاي برنامه در حوزه الفاظ است.
سخن آخر
لوح فشرده دائره المعارف اهل بيت(ع) نتيجه تلاش و كوشش گروهى از فضلا و محققان با همكارى برنامه‌نويسان رايانه‌‌ها است و داراى قابليت‌ها و جذابيتهاى قابل توجهی است. از اين‌رو، هيچ انسان منصفي نمىتواند ارزش اين كار را انكار كند. در پايان، وظيفه خود مىدانم كه از تمامى اين عزيزان تشكر و سپاس‌گزاري نمايم. ■
پي‌نوشت‌ها: