ره آورد نور

سقايي: چون بنا است ما درباره کتابخانه ديجيتالي آنلاين نور صحبت کنيم، قبل از هر چيز به اين نکته اشاره می‌کنم که چه مسائلي ما را به ايجاد و راه‌اندازي اين کتابخانه تحت وب کشانده است.

سابقه طولاني و تجربه زياد مرکز در زمينه تهيه برنامه هاي دسک‌تاپ و نرم‌افزارهايي که اغلب گرايش کتابخانه‌اي دارند، بدين امر انجاميد که حجم زيادي از اطلاعات و متون کتاب‌ها براي عرضه در نرم‌افزارها تهيه شود و قابليت‌هاي گسترده و قابل توجهي براي اين متون فراهم شود.

با آمدن ابزار اينترنت و سايت‌هاي اينترنتي چيزي که مرکز را به تهيه طرح کتابخانه ديجيتالي و نوع ديگري از ارائه اطلاعات خود سوق داد، نيازي بود که مخاطبان مطرح مي‌کردند که بتوانند همان چيزي را که در CD از آن استفاده مي‌کنند، تحت وب هم از آن بهره ببرند. اين يک نيازي بود که مکرر طرح مي‌شد و بايد به آن پاسخ داده مي‌شد. در راستاي ارائه از طریق وب، يک سري دغدغه‌ها وجود داشت و دغدغه‌ ما اين بود که آيا موفق خواهيم شد همان امکاناتي را که روي CD ارائه کرده‌ايم یا بخش قابل ملاحظه‌ای از آن‌ها را در بستر آنلاين به‌کاربرها هم ارائه کنيم؟

مثلاً در برنامه دسک‌تاپ، کاربر با CD خودش طرف است. ديتا هم پيش خودش است. هر گونه تحقيقاتي که بخواهد انجام دهد، روي سيستم خودش برايش حفظ مي‌شود. خوب اين يک قابليت خوبي بود و دغدغه ما اين بود که آيا در وب هم مي‌توانيم اين قابليت را پيدا کنيم يا نه؟

اين قابليت پياده شد و سعي شد امتيازاتي که در برنامه‌هاي دسک‌تاپ بوده، به يک نحوي شبيه‌سازي بشود و به وب منتقل بشود؛ هر چند ممکن است که اين قابليت‌هايي که در دسک‌تاپ رنگ و لعاب و شکل خودش را داشته، استاندارد ديگري و  يک شکل‌ ديگري پیدا کند؛ و اما سعي بر این بود که ماهيت کار حفظ شود و اين با توجه به منابعي که ما در اختيار داشتيم، یک ضرورت بود. يک وقت است که ما تعداد کمي کتاب در اختيار داريم، فرمت‌گذاري، اعراب‌گذاري مي‌کنيم و کارهاي ارتباطي‌اش را با منابع ديگر با شرح و متن و ترجمه ... و خلاصه کارهاي فرمت‌گذاري را مختصري انجام می‌دهیم و روي CD عرضه مي‌کنیم. در اين صورت، اگر روي وب سرمايه گذاري نمي‌کرديم، شايد قابل توجيه بود؛ اما وقتي که منابع بسيار زيادي براي چندين سال داشته باشیم و کار ورود اطلاعات اين‌ها را انجام داده باشیم و از طرفي هم احتياج هست که اين منابع عرضه شود، اين سرمايه‌گذاري براي وب يک سرمايه‌گذاري کاملاً به‌جا و ضروري خواهد بود؛ حال با توجه به مزاياي مذکور و محدوديت‌هايي که بوده، اين ايده ايجاد شد که ما برنامه کتابخانه ديجيتالي نور را بر اساس نسخه اينترنتي آماده کنيم.

اما در مورد مزايا و مشکلات، بايد عرض کنم که در کارهايي که مرکز تاکنون در بخش عرضه روي CD انجام داده، يک سري مزايا و يک سري مشکلات وجود دارد. مزايايي که قابل تبيين است اين‌که کاربران در هر نقطه‌اي مي‌توانند هر لحظه که بخواهند از CD استفاده کنند که در اين حالت قدرت و سرعت پردازش و جستجو و نمايش هم بهتر است. گرچه اينترنت در ايران قدري تقويت شده است، اما باز هم سرعت آن با سرعتي که در برنامه‌هاي دسک‌تاپ وجود دارد، قابل مقايسه نيست؛ اما يک سري مشکلات هم در برنامه دسک‌تاپ وجود دارد که بخشي از اين مشکلات مربوط مي‌شود به روزآمدسازي اين اطلاعات که واقعاً خيلي با مشکلات همراه است. يک کتاب اگر که فرضاً اطلاعاتش تکميل‌تر و کامل‌تر ‌شود و قرار بر این باشد که فرمت‌گذاري بهتري روي آن انجام شود، اين تغییرات تا بخواهد CD در پروژه بعدی خودش را نشان ‌دهد، شايد چندين سال طول بکشد؛ اما در نسخه‌هاي آنلاين اين اتفاق نمي‌افتد، يعني بلافاصله تغييرات در مدت زمان کوتاهي در پايگاه هم اعمال
مي‌شود.

ديگر اينکه کاربر در برنامه‌هاي دسک‌تاپ با مشکلات عديده‌اي مواجه است که بعضاً مربوط به سخت‌افزارهاي سيستم‌ها است؛ يعني برنامه‌هاي دسک تاپ مثل برنامه‌هاي تحت وب به‌ راحتي با همه سخت‌افزارها سازگاري ندارند؛ مثلاً در ويندوز 2001 رفتار خاصي نشان مي‌دهند و در ويندوز 98 رفتارهاي خاص ديگري را نشان
مي‌دهند اين محدوديت سازگاري، مسئله مهمي است که ما در برنامه‌هاي دسک تاپ با آن مواجه هستيم؛  اما در برنامه تحت وب هيچ وقت اين قبيل مشکلات پيش نمي‌آيد. شما کلاينتي که استفاده مي‌کنيد، اپل باشد يا لينوکس يا هر دستگاه ديگري باشد که بتواند دسک‌تاپ استفاده کند، مي‌توانيد برنامه را ملاحظه کنيد.

البته باز هم ممکن است که در وب زمينه‌هاي ناسازگاري باشد، اما اين زمينه‌هاي ناسازگاري تا وقتي که برنامه‌هاي شما روي CD و در حالت دسک‌تاپ باشد، بسیار کمتر است. ما آن‌جا بايد براي چاپگر و براي نمايش و براي همه اين داستان‌ها برنامه‌ريزي کنيم. نسبت به سخت‌افزارهاي مختلف ممکن بود که دچار مشکل و چالش شويم، اما در برنامه تحت وب ديگر اين اتفاق‌ها نمي‌افتد.

مزيت ديگري که در وب است اين‌که کاربر هميشه CD به همراه ندارد. گاهي کاربر در يک جايي است که اصلاً امکان ارسال آن CDها وجود ندارد، به خاطر محدوديت‌هاي سياسي يا تعصبات مذهبي؛ اما اگر تحت وب باشد، هر جا که بخواهيد شما مي‌توانيد راحت آن را ارائه کنيد يا شخص جايي رفته که CD در دسترسش نيست و
مي‌خواهد CD را تهيه کند يا تهيه کرده و همراه خودش به آن‌جا نبرده، کافي است به اينترنت وصل گردد و استفاده کند. در حقيقت اين فراگيري که در وب وجود دارد، خود يک مزيتي است.

از مزاياي ديگر، دسترسي يک‌جا به کتاب‌ها مي‌باشد؛ کتاب‌هايي که قبلاً در دسک‌تاپ نيامده و شايد ناشي از اين باشد که عرضه کردن يکپارچه همه آنها در دسک‌تاپ و يک کامپيوتر شخصي خيلي جوابگو نباشد و روي وب بشود اين را عرضه کرد. شايد يک مزيت اين کتابخانه بر کتابخانه دسک‌تاپ همین باشد.

مزيت ديگر، تبادل اطلاعات شخصي است که افراد تنظيمات شخصي‌شان را به صورت مرتبط با کتابخانه ايجاد مي‌کنند و مي‌توانند اين‌ها را با هم مرتبط کنند. اين‌ها هم قابليتي است که قبلاً در دسک‌تاپ نبوده. امر تبادل اطلاعات در کارهاي روي شبکه خيلي راحت‌  انجام مي‌شود.

بهرامي: من يک نکته عرض کنم و آن اينکه تأخيري که تا به حال در اين کار صورت گرفته، شايد به جهت حجم زياد اطلاعات موجود و آماده در مرکز بوده است. مراکزي که حجم اين چنيني از اطلاعات را ندارند، خيلي زودتر از اين‌ها يا کتابخانه ديجيتالي‌اشان را به راه انداخته‌اند يا حداقل زودتر به سراغش رفته‌اند و لو تا به حال تحقق پيدا نکرده باشد؛ اما در مرکز، حجم اطلاعات زياد بود و قابليت هاي مد نظر مرکز نيز نسبتا مفصل و گسترده بود که بايد براي عرضه آنها در وب به خوبي برنامه ريزي مي‌شد و اگر قرار بود اين قابليت‌هاي فني بيايد، آن هم در مدت زمان کوتاه، پايگاه با اين کيفيتي که اکنون دارد، راه‌اندازي نمي‌شد.

البته تأخير علل ديگري هم داشته است؛ مسائلي مانند: فراگير نبودن اينترنت در سال‌هاي قبل، گران بودن و پایين بودن سرعت آن و عدم دسترسي در همه جاي کشور؛ اما امروزه استفاده از اينترنت هم بسيار ارزان قيمت است و هم سرعتش بالاست و در همه جاي کشور وجود دارد.

و يا به خاطر عادت‌هاي مخاطبين ما که اين رويه معمول نبود که کسي بايد اين‌چنين تحقيقات خودش را روي اينترنت انجام دهد؛ لذا بازار برنامه‌نويسي روي اينترنت آن طور براي اين کارها گرم نبود؛  علاوه بر اين‌که مجريان اين کار تجربه جدي فني که بتوانند آن قابليت‌هاي دسک‌تاپ را روی وب منتقل کنند مثل الآن نداشتند.

سقايي: البته يک مسئله ديگر، بحث اقتصادي و بازرگاني اين قضيه است. شما روي برنامه دسک‌تاپ CD را واگذار مي‌کنيد يا اين‌که آن ‌را مي‌فروشيد. بحث تجاري و اقتصادي در مسائل فرهنگي نبايد خيلي پر رنگ و جدي باشد؛ اما شرکت‌هايي - غير از مرکز - که با بنيه اقتصادي خصوصي اداره مي‌شوند، اگر بخواهند يک ‌چنين کاري را اداره کنند، بايد توجيه تجاري‌اش را داشته باشند. مي‌گويند CD را مي‌فروشيم، اما در وب از ديتاي ما چگونه محافظت مي‌شود؟ چگونه من از آن پول در بياورم و يک بخشي از هزينه‌ها را پوشش دهم؟ امروز تمام مشکلات حل شده؛ يعني در وب اگر نگویيم خيلي زمينه با صرفه‌تر نسبت به دسک‌تاپ است، ابزارهاي فوق‌العاده خوبي وجود دارد که در وب شما مي‌توانيد از همين چيزهايي که درست مي‌کنيد مسئله تجاري‌اش را هم حل مي‌کنيد.

قبلاً بحث کپي رايت جدي بود، اما الآن راهکارهاي اين مسئله در وب فراهم شده؛ هم از خود سايت مي‌توان کسب درآمد کرد و هم از سرويس‌هايي که در اين راستا است. کاربرها در وب اطلاعاتي که مشاهده مي‌کنند و استفاده مي‌کنند یا مجاني است يا گران و يا ارزان. اين‌ها همه قابل تصحيح است و مشکلات هم به‌راحتي حل شده و امروزه يکي از رشته‌هايي که خيلي فراگير شده، تجارت در همين بستر آن لاين است که قبلاً يک دغدغه جدي بود؛ اما امروزه اين دغدغه خيلي کمتر شده و مراکز فرهنگي هم به رسالت فرهنگي خودشان بيشتر توجه کرده‌اند؛ لذا زياد به دنبال مسائل اقتصادي و مالي نيستند. البته قيمت نرم‌افزارهاي امروزي قابل قياس با چند سال قبل نيست؛ مثلاً يک قرص CD خام سي هزار تومان بود، الآن دويست تومان است. اين‌ها همگي تأثير دارند که اگر با نرخ تورم پيش برويم که خيلي ارزان است. قبلاً اين فضا خيلي محدود بود، فعاليت‌ها محدود بود، الآن گسترش يافته و شايد صدها شرکت نرم‌افزاري به وجود آمده است.

بهرامي: ضرورت اين قضيه تا حد بسيار زيادي روشن شد و با تفاوت‌ها و تمايزهايي که مطرح کرديد، اهميت ارائه کتابخانه ديجيتال روي وب و پيامدهاي مثبتي که دارد، روشن گرديد. بهتر است الآن اين مسأله را مطرح کنيم که اين موضوع يک تاريخچه‌اي هم در مرکز دارد و قبل از اين، کارهایی به صورت محدودتر براي عرضه روي وب انجام گرفته بود.

سقايي: بله، در جهت عرضه کتابخانه روي وب اولين کار فني که ارائه شد، حدودا سال 1380 بود که برنامه جامع الاحاديث (نور 2) تحت وب عرضه شد. در آن زمان در وب، قابليت‌هاي جامع الاحاديث شبيه‌سازي شد که شامل جستجو، نمايش، متن کتاب با اعراب، جستجو در حد کلمه و ريشه کلمات با اعراب و بدون اعراب و امکان جستجو به صورت دقيق بود. اين اولين قدم به ‌عنوان يک برنامه‌اي بود که نسخه دسک‌تاپ آن‌ را داشتيم و
مي‌توانستيم روي وب شبيه‌سازي کنيم؛ البته در سايت‌هاي ديگر مرکز، بخشي به ‌عنوان کتابخانه و ارائه متون و مقالات وجود داشت.

ظاهراً سال 80 دومين کار از اين قبيل، سايت ناجح بود که با حدود 700 عنوان کتاب در زمينه فقه و حقوق به سفارش مرکز تحقيقات قوه قضائيه در مرکز برنامه‌ريزي و انجام شد و الآن قابل عرضه بر روي اينترنت است. اين کار تا سال 82 طول کشيد. اين کار يک کار کتابخانه‌اي در حوزه فقه و حقوق بود که کتاب‌هاي فقهي و حقوقي و ابزارهاي پژوهشي در اين حوزه، در پایگاه ناجح طراحي و ارائه شد. از دستاوردهاي اين پایگاه، اين بود که از کارهاي تحقيقاتي و تأليفي‌اش تجربه کسب کرديم و پيش درآمد خوبي براي کتابخانه‌ ديجيتالي نور شد.

در پایگاه کتابخانه ديجيتال آنلاين يک درخواستي مراکز تحقيقاتي قم داشتند که يک نرم‌افزاري در اختيار آن‌ها قرار داده شود تا بتوانند منابع خودشان را - چون مرکز تنها نيست و جاهاي ديگر هم هستند - با قابليت‌هاي قابل قبولي روي اينترنت عرضه کنند. در نشستي که اين مراکز تحقيقاتي با هم داشتند، اين تکليف بر عهده مرکز تحقيقات کامپيوتري علوم اسلامي گذاشته شد تا نرم‌افزاري توليد کند با اين قابليت که بشود در آن کتاب‌ها و محتواي آن‌ها را مديريت کرد و اين قابليت روي اينترنت براي کاربرها فراهم شود. خود مرکز هم که منابع زيادي داشت و برايش ضرورت داشت که اين کار را انجام دهد. شروع به طراحي اين کار کرديم، وقت زيادي روي اين پروژه گذاشته شد و مطالعات مفصلي انجام شد. در همين زمينه هم يک نگاه اصلي که ما داشتيم، نگاه محوري بود که اين برنامه قرار نبود که فقط براي مرکز تحقيقات کامپيوتري علوم اسلامي نوشته و راه‌اندازي شود. سيستمي که راه اندازي مي‌شد، باید به گونه‌اي انجام می‌گرفت که مي‌شد بخشي از آن و یا اين‌که کل نرم‌افزار را در اختيار مراکز ديگر قرار داد تا آن‌ها بتوانند عين اين سايت را با حجم اطلاعات که مايل بودند، در آن ارائه کنند، محتوايش را تغيير بدهند و خلاصه با مديريت خودشان ارائه کنند.

محوري‌ترين نگاهي که در هر قابليتي مي‌خواستيم در برنامه ببينيم، اين بود که بايد طوري طراحي شود که خود اين قسمت بتواند به ‌عنوان يک خدمت و يک سرويس به کاربرهاي خارج از مرکز ارائه شود؛ حال آن کاربرها کاربرهاي نهايي باشند يا خود در خدمت مراکز ديگري باشند که اين نوع خدمات را ارائه مي‌کنند؛ يعني مثلاً مرکز خاصي مي‌تواند وجود داشته باشد که بخشي از اين خدمت‌ها و سرويس‌هايي را که در کتابخانه ديجيتال مرکز ارائه مي‌شود، گلچين کند، جمع‌آوري کند و خودش به عنوان يک ارائه کننده به کاربر نهايي سرويس بدهد. اين عمده‌ترين محور بحث ما بود که نرم‌افزار طوري ديده شود که ما بتوانيم به صورت آنلاين در اختيار مراکز ديگر قرار دهيم.

بعد وارد عمل شديم. کتابخانه‌هاي ديجيتالي را که در دنيا وجود داشت، ديديم. تجربياتي هم عزيزان ما داشتند که قابليت‌هايي را به وجود آورده بود. از پایگاه‌هاي ديگر هم استفاده شد و مجموعاً سعي شد از قابليت‌هايي که در آن‌ها وجود داشت، استفاده کنيم. قابليت‌هايي که در برنامه‌هاي مرکز يا برنامه‌هاي قوي ديگري که در اينترنت ايران بود، استفسار شد. حد و حدود ديتاهايي که لازم بود ما به آن قابليت‌ها برسيم، مشخص شد. طبعاً همه چندين هزار جلد کتابي را که مرکز ديجيتالي کرده بود، کارهاي فرمت‌گذاري‌اش يکسان نبود. همه اين‌ها مي‌توانست با همه ناهمگوني و غيرمتجانس بودنشان در يک کتابخانه ديجيتال قرار بگيرند. مراکز ديگر هم هيچ ضرورتي نداشتند که حتماً يک کتاب با فرمت‌گذاري خيلي پيچيده روي سايت بگذارند؛ بلکه با يک حد استاندارد حداقلي می‌توانستند در پایگاه ارائه شوند. بررسي اين ديتا و اين‌که ديتاي ما ممکن است در سطوح مختلفي از لحاظ فرمت قرار داشته باشد، خيلي وقت گرفت. در مورد اين تحليل براي طراحي برنامه و بحث جستجو، به ويژه در محتوا، بحث‌هاي مفصلي شد و 2 نفر از برنامه‌نويسان خيلي ماهر مرکز مأمور تحليل و طراحي شدند و مديريت پروژه را عهده‌دار شدند.

بهرامي: يکي از مهم‌ترين مسائل مورد نظر در کتابخانه ديجيتالي آنلاين نور، بحث ويژگي‌ها، امکانات و قابليت‌هاي پژوهشي اين پايگاه است. خوب است که برخي از امکاناتي را که در پايگاه مد نظر قرار گرفته که پژوهشگر و محقق به آساني بتواند تحقيقات و مطالعات خود را سامان دهد و با سرعت بيشتري پيش ببرد،  مطرح کنيد. من با اجازه جنابعالي به چند مورد اشاره مي‌کنم، انشاء الله شما هم کمک کنيد تا تکميل شود.

• - اول اين‌که سعي شده قابليت‌هاي کتابخانه‌اي که در نرم‌افزارهاي مرکز وجود داشته مثل: جستجو، نحوه نمايش، نمايش ويژه براي فرمت‌هاي خاص و امثال اين‌ها هم در اين کتابخانه ديجيتالي لحاظ شود.
• - امکان ديگر، افزودن يک سري از قابليت‌هايي بود که يا ما خودمان احساس نياز کرديم يا در کارهاي مشابه داخلي و خارجي نمونه آن را ديده بوديم؛ قابليت‌هايي که خيلي در دسک‌تاپ متصور نبود؛ يعني تحت وب يک امکان تعاملي بايد به ‌وجود مي‌آمد که در غير وب وجود ندارد. اين هم افزوده شد.
• - بحث ديگر امکان واگذاري و سپردن نرم‌افزار چه به صورت بخشي از خدمات آن يا به صورت يکپارچه که از لحاظ برنامه نويسي بايد به صورت وب سرويس عرضه شود. اين هم در برنامه ديده شد.
• - امکان ديگر با توجه به تجربه‌اي که در سايت مجلات داشتيم، امکان عرضه تصاوير کتاب‌ها بود که کتاب‌ها به صورت مصور هم در کنار متن آن وجود داشته باشد که اگر کسي بخواهد، بتواند تصوير کتاب را مشاهده کند.

سقايي: اگر بخواهيم در باب قابليت‌هاي پايگاه سخن بگوييم، بايد بگوییم: يک سري قابليت‌هايي وجود دارد که  مربوط به طبع برنامه‌هاي آنلاين می‌شود، مثل وجود بخش مديريت که مدير يا مديران سايت خودشان مي‌توانند هر جا نياز باشد، محتوا را تغيير دهند، حذف يا اضافه کنند، ويرايش کنند، آخرين نسخه از يک متن را ارائه کنند، کتاب‌هاي جديد را اضافه کنند و فهرست‌هاي جديدي از يک کتاب را ارائه نمایند.

ديگر قابليتي که در طبع يک برنامه آنلاين است بانک، اطلاعات کاملاً Open است که قابل کم و زياد کردن است.

قابليت و خاصيت ديگر اين است که مي‌توان براي استفاده از آن کاربر تعريف کرد؛ يعني بايد افراد ثبت‌نام کنند. اگر چه افرادي که ثبت‌نام هم نشده‌اند، مي‌توانند به‌عنوان ميهمان بخش‌هايي از پايگاه را ببينند، ولي براي اين‌که شخص کاربر باشد و يا بخواهد اطلاعات تحقيقاتي‌اش ذخيره شود و امکانات ويژه‌اي در اختيار وي قرار گيرد، بايد در پایگاه ثبت‌نام کند. در اين صورت، سطوح دسترسي اين کاربر مي‌تواند قابل تعريف باشد؛ بعضي کاربرها مصرف کننده‌ها هستند و بعضی هم کاربرهايي هستند که مي‌توانند ورود اطلاعات کنند. اين‌ها قابل تعريف‌اند. اين‌ها خواص عمومي يک برنامۀ تحت وب است.

مسئله بسيار مهم ديگر امکان وب سرويس است. يک پديده در نرم‌افزارهاي تحت وب وجود دارد به نام وب سرويس که پايگاه کتابخانه ديجيتال نور اين قابليت را در اختيار ما قرار مي‌دهد که ما بتوانيم تمام يا بخشي از خدماتي را که يک پایگاه می‌تواند ارائه کند، به صورت يک سرويس ببينيم و اين سرويس در اختيار جاهاي ديگر هم قرار گيرد. اين سرويس‌ها مي‌تواند براي برنامه‌هاي بعدي دسک‌تاپ‌ها هم قابل استفاده باشد و کاربر در آنجا  مي‌تواند از اين بهره‌ بگيرد؛ به اين معني که مثلاً اگر کسي جستجويي روي يک CD انجام داد، اين امکان براي برنامه فراهم خواهد شد که اگر به اينترنت وصل شود، ادامه اين جستجو را بتواند از وب سرويس استفاده کند و روي کتابخانه ديجيتالي نور اين عمل را انجام دهد. اين با راه‌اندازي پايگاه‌‌ها به صورت سنتي و معمولي که قبلاً انجام مي‌شد، در غير وب سرويس خيلي تفاوت دارد. يک ايدۀ جديدي است و يک کار نويي است که انجام شده است.

به دنبال اين امکان، يک سري ويژگي‌هاي خاصي در اين راستا به وجود مي‌آيد؛ مثلاً اگر ما صفحۀ پنجم جلد دوم کتاب الميزان را مي‌خواهيم نمايش دهيم، اين مي‌تواند به صورت يک پايگاه غير از پايگاه کتابخانه نور يا اصلاً يک نرم‌افزار ديگر، يک سرويسي را روي کتابخانه ديجيتالي نور اجرا کند که آن صفحه را در اختيار اين برنامه يا آن پايگاه خارجي ديگر قرار دهد. اين يک قابليت فني بسيار ممتازي است که در اين برنامه ديده شد؛ در ضمن اين وب سرويس در واقع يک افق و بستر خيلي جديدي را فراهم مي‌کند و آن اينکه برنامه دسک‌تاپ و وب را مي‌تواند کاملاً به يکديگر نزديک کند و يک صورت جامعي به مراکز ارائه کننده متون بدهد که با هم کار کنند. کاربر مي‌تواند با چندين ارائه کننده اين‌گونه سرويس‌ها در تعامل باشد و يک بخش از سرويسش را از يک جا و بخشي ديگر را از جاي ديگر دريافت کند و هر گونه مايل بود، پژوهش خودش را سامان‌دهي کند.

قابليت و امکان ديگر، نمايش تصوير کتاب است که شما اشاره کرديد. به طور کلي نمايش کتاب‌ها به دو صورت انجام شده: نسخه تصويري شبيه کتاب که در آن سطربندي کتاب‌ها حفظ شده و ديگر نسخه وب و يا html  که در آن سعي شده از فرمت‌ها به صورت بهينه استفاده شود.

مسئله ديگر هم امکان جستجو است؛ به ويژه در انواع فرمت‌هايي که به متن مي‌خورد که در اين مسئله با چالش‌هاي فني و تحقيقاتي زيادي هم رو‌به‌رو بوديم؛ ولي با راهکارهاي مناسب و مطالعات زياد بحمدالله  اين کار انجام شد.

امکانات تحقيقاتي ديگري هم هست؛ مثلاً کاربر در آن‌جا يک قفسه شخصي دارد و تحقيقات او روي سرور حفظ مي‌شود. هر جاي ديگري که برود، همان تحقيقات در اختيارش قرار دارد و مي‌تواند اين تحقيقاتش را براي کاربر ديگري ارسال کند. تحقيقات هم که مي‌گويم، شامل حاشيه‌نويسي بر متن، برجسته کردن قسمتي از متن و يا رنگ کردن، نشانه‌گذاري صفحات و امثال اين قابليت‌ها است. يک تفاوت جدي که بين جستجوي اين‌جا با جستجوي دسک‌تاپ وجود دارد، اين است که در اين‌جا جستجو روي دامنه‌‌هاي محتوايي را تقويت کرديم که اين مسأله در برنامه‌هاي دسک‌تاپ مشکلاتي را هم به همراه داشت و يکي هم بحث  Rankاست که نتايج جستجو با Rank  نمايش داده مي‌شود.

قابليت ديگر، در مورد قرآن است که به‌ عنوان يک کتاب در جنب کتب ديگر نيست؛ بلکه خودش به عنوان يک بخش از کتابخانه ديجيتال طراحي شده و امکانات خاصي براي آن فراهم آمده است.

اما در مورد اينکه چه موضوعات، چه کتاب‌هايي و در چند مرحله وارد اين پايگاه خواهد شد، فکر مي‌کنم بهتر است که جناب آقاي بهرامي بفرمايند؛ چون ايشان متکفل اين پروژه هستند و اختيار و تصميم اين کار با ايشان است.

بهرامي: آنچه در پايگاه کتابخانه ديجيتالي نور عرضه مي‌شود، در يک نگاه کلي همان موضوعات علوم اسلامي است که در نوع خود بي نظير بوده و در ميان پايگاه هاي اسلامي و به ويژه در خصوص عرضه منابع و متون شيعي چنين کاري صورت نگرفته است.

موضوعات کتاب هاي اين پايگاه عبارت‌اند از: قرآن و تفسير، حديث، نهج البلاغه، تاريخ و سيره، رجال و درايه، فقه و اصول و ...

که مرکز در هر زمينه و موضوع معمولا يک CD عرضه کرده است. در مورد کتاب‌ها هم بايد گفت که بخش قابل توجهي از ديتاهايي که در مرکز عرضه شده، حدود 6000 جلد است که قرار است روي پايگاه عرضه شود و شروع آن از  CD کتابخانه نور 2 (جامع الاحاديث) است. بعد هم بقيه اطلاعاتي که در نرم افزارهاي جامع‌التفاسير و جامع فقه و ديگر برنامه‌ها است، به مرور اطلاعاتش آماده و اضافه مي‌شود.