» لطفاً نسخه تحت شبکه نرم افزارهای نور را معرفی کنید و هدف از طراحی و پیاده سازی آن را بیان فرمایید؟
◊ با سلام خدمت شما و همه خوانندگان محترم ره آورد نور و تشکر از زحمات دست اندرکاران این فصلنامه تخصصی.
همان طور که مستحضر هستید، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی در بیش از دو دهه فعالیت خود، تعداد قابل توجهی نرم افزارهای علوم اسلامی را تولید نموده و جهت استفاده های علمی و پژوهشی در اختیار مخاطبان خود قرار داده است. گروه هدف و مخاطب اولیه ترسیم شده جهت این نرم افزارها، اشخاص حقیقی و به تعبیری کاربر واحد در نظر گرفته شده بود که البته ارائه نرم افزار به این صورت، در یک دوره زمانی جوابگوی نیازهای کاربران بود. به تدریج و با گسترش روزافزون استفاده از نرم افزار در امر پژوهش و رواج فرهنگ کاربری رایانه در تحقیق و تتبع، طیف جدیدی از استفاده کنندگان ظهور پیدا کردند که از آنها با عنوان «کاربران گروهی نرم افزارها» یاد می کنیم.
این نوع کاربران، معمولاً در مراکز تحقیقاتی مستقر بوده، به صورت گروهی و هم زمان از نرم افزارهای علوم اسلامی تولیدی نور بهره می برند. ازاین رو، با توجه به اینکه در طراحی اولیه نرم افزارها نیازمندی کاربران به این گونه بهره برداری، یعنی به شکل گروهی و در یک زمان به صورت شبکه ای دیده نشده بود و ارائه و نصب نرم افزارها به صورت تک کاربره روی یکایک رایانه های کاربران جهت تعداد قابل توجهی از پژوهشگران باعث بروز مشکلاتی چند برای این مؤسسات می شد، از این رو با حجم قابل توجهی از درخواست ها مواجه شدیم که خواستار نسخه تحت شبکه نرم افزارهای نور بودند. البته برخی مؤسسات به صورت غیراستناندارد اقدام به راه اندازی و استفاده از نرم افزارها به صورت تحت شبکه در قالب های خاص و مجازی کرده بودند؛ اما این امر برخلاف توافق نامه کاربری نرم افزارهای مرکز نور بود و امکان استفاده بهینه از نرم افزارها در این شیوه نیز معمولاً مقدور و میسر نبود و موجب پدیدآمدن مشکلاتی در کاربری و موتورهای جست وجوی برنامه های نور می شد. بنابراین، به منظور تسهیل امر پژوهش و به کارگیری امکانات و قابلیت های شبکه در نرم افزارهای نور و با هدف پاسخگویی به این درخواست ها و پوشش این گونه نیازها، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور) به طراحی و ارائه نرم افزارها به شکل شبکه ای مبادرت ورزید.
» شیوه ارائه و استفاده از این برنامه چگونه است؟
◊ ارائه محصولات در این قالب، در دو مرحله انجام خواهد شد: «مرحله درخواست» و «مرحله نصب و راه اندازی».
در مرحله درخواست، مراکز و مؤسسات متقاضیِ استفاده از نرم افزارهای تحت شبکه، با توجه به نیاز خویش، درخواستی مبنی بر استفاده از این سرویس را به مرکز ارائه می نمایند و نرم افزارهای موردنظر و تعداد مجوز استفاده هم زمان استفاده از آنها را در درخواست خود مشخص می کنند. مرکز نیز پس از دریافت این درخواست و انجام بررسی های لازم، شیوه ارائه نرم افزارها و سایر مباحث آن را به اطلاع متقاضی خواهد رساند.
در مرحله دوم، پس از طی شدن مسیر درخواست، برای نصب و راه اندازی این سرویس اقدام خواهد شد. جهت نصب و راه اندازی نسخه تحت شبکه نرم افزارهای نور، دیتای تمامی نرم افزارهایی که نسخه شبکه آنها آماده شده، به همراه دو نرم افزار «مدیریت نرم افزارهای تحت شبکه نور» و «پیشخوان نرم افزارهای نور» در اختیار متقاضی قرار می گیرد. با توجه به حجم قابل توجه دیتای مربوط به نرم افزارها، این دیتا در قالب دیسک سخت در اختیار قرار خواهد گرفت که پس از انتقال این دیتا به سِروِرهای مستقر در مؤسسات و مراکز متقاضی، مراحل نصب و راه اندازی نرم افزارها دنبال خواهد شد.
» لطفاً در باره فرایند نصب و راه اندازی این برنامه بیشتر توضیح دهید.
◊ باید عرض کنم که پس از انتقال و کپی دیتای نرم افزارها در سِروِر توسط کارشناسان نصب مرکز و یا مسؤولان فنی شبکه مؤسسه متقاضی، در این مرحله دسترسی کاربران به این دیتا فراهم خواهد شد. این دستیابی، صرفاً در حد دسترسی به مسیر اشتراک گذاری می باشد. سپس، برنامه مدیریت نرم افزارهای تحت شبکه نور، نصب و فعال سازی خواهد شد. این نرم افزار، عهده دار کنترل نرم افزارها و مدیریت استفاده هم زمان از آنها و کنترل مجوزهای صادره در این خصوص می باشد. این نرم افزار، صرفاً در سِروِر مؤسسات تقاضادهنده نصب و راه اندازی می شود و کاربران با آن ارتباط مستقیم نخواهند داشت. گفتنی است که فعال سازی این نرم افزار، از طریق اینترنت و سریال اختصاصی انجام خواهد شد که از طرف مرکز نور به آن مؤسسه اختصاص داده خواهد شد و فقط بر روی یک سِروِر قابل استفاده می باشد. پس از انجام مراحل نصب و فعال سازی، فایل پیکربندی نرم افزارهای تحت شبکه نور اجرا شده، پیکربندی لازم نرم افزار را انجام خواهد داد.
این فایل می تواند توسط کارشناس فنی مرکز نور در اختیار قرار گیرد و یا به صورت مستقیم از طریق نرم افزار از سِروِرهای پشتیبانی کننده نور دریافت شود.
حالا نوبت به نصب نرم افزار پیشخوان نرم افزارهای نور می رسد. در نسخه تحت شبکه، دسترسی کاربران به نرم افزارهای تولیدی مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی از طریق نرم افزاری با عنوان «پیشخوان نرم افزارهای نور» صورت خواهد گرفت که در آن، فهرست نرم افزارهای تحت شبکه که یک مؤسسه اجازه بهره برداری از آن را دارا می باشد، موجود است و کاربر از طریق آن، امکان اجرای نرم افزار را در اختیار خواهد گرفت. این پیشخوان به صورت سفارشی تولید شده است و به نام مؤسسه مربوطه ثبت خواهد شد.
پس از طی شدن این مراحل، کاربران می توانند به راحتی به مجموعه نرم افزارهای تحت شبکه نور دسترسی داشته و به طور هم زمان از آن بهره برداری نمایند. اساساً این برنامه، راه دستیابی پژوهشگران به علوم و معارف اسلامی را هموارتر می کند و در نتیجه، به تولید و توسعه علم و دانش می انجامد.
» پیشخوان نرم افزارهای نور چه قابلیت هایی دارد؟
◊ دسترسی به نرم افزارهای نور در این پیشخوان، به دو صورت فهرست الفبایی و دسترسی از طریق آیکن نرم افزارها مهیا شده است. همچنین امکان اضافه کردن نرم افزار به فهرست نرم افزارهای مورد علاقه کاربر و دسترسی به آخرین نرم افزاهای اجراشده نیز فراهم شده است. در این پیشخوان، اطلاعات محتوایی نرم افزارها و آموزش برخی برنامه ها نیز گنجانده شده است. جهت استفاده از این نرم افزار، باید قبل از نصب، تنظیمات خاصی توسط مدیر شبکه بر روی آن انجام شده، مسیر دسترسی به نرم افزارها و نشانی (IP) سِروِری که برنامه مدیریت نرم افزارهای تحت شبکه بر روی آن نصب است، تعریف گردد.
» نسخه تحت شبکه، شامل کدام یک از نرم افزارهای نور می باشد؟
◊ در این شیوه، عرضه تمامی نرم افزارهای نور قابلیت آماده سازی و ارائه تحت شبکه را دارا خواهند بود؛ البته در فاز اول، تعداد هفتاد نرم افزار اصلی مرکز نور و برخی تولیدات مشارکتی در قالب یک بسته ارائه خواهد شد. در صورتی که متقاضی، سرویس پشتیبانی را نیز به همراه این بسته درخواست دهد، تمامی تولیداتی که در مدت زمان پیشتیبانی، توسط مرکز تولید شود، در اختیار متقاضی قرار خواهد گرفت.
» آیا گروه های هدف خاصی مدنظرتان بوده است؟
◊ همان طور که از عنوان این نرم افزار (نسخه تحت شبکه نرم افزارهای نور) مشخص است، مخاطب اصلی این نرم افزار، مراکز و مؤسساتی می باشند که اولاً دارای یک بستر شبکه ای مناسب هستند و ثانیاً در آن تعدادی کاربر گروهی، متقاضی استفاده از نرم افزارهای مرکز جهت انجام پژوهش های خود باشند.
» شیوه به روزرسانی و پشتیبانی این نسخه، چگونه است؟
◊ با توجه به اینکه در شیوه تحت شبکه، دسترسی کاربران و اجرای نرم افزارها از طریق شبکه صورت می گیرد و مخزن قرارگرفتن اطلاعات و دیتای نرم افزارها، روی سِروِر در نظر گرفته شده است، در صورت تغییر و انجام اصلاح در نرم افزارها و یا ارائه و تولید نرم افزارهای جدید، دیتای آن در اختیار مؤسسات و مراکز متقاضی قرار خواهد گرفت و آنها می توانند به سهولت و سرعت آن را در مخزن شبکه خود نصب نمایند که به این ترتیب، همه پژوهشگران به آن دسترسی پیدا می کنند؛ در حالی که در روش تک کاربره هر گونه تغییر در اطلاعات و یا تولید نرم افزار جدید باید روی یکایک رایانه های محققان در مؤسسه متقاضی نصب و راه اندازی شود.
به همین منظور، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی در ضمن ارائه نسخه های تحت شبکه خود، اقدام به انعقاد قرارداد پشتیبانی یک ساله به صورت اختیاری می نماید که طی این قرارداد، پشتیبانی های لازم جهت به روزرسانی و ارائه تولیدات جدید نور انجام خواهد شد.
» آیا نسخه تحت شبکه، در عمل کار محققان و کاربران را آسان نموده است؟
◊ در این شیوه عرضه محصولات، کاربر به هیچ وجه درگیر نصب و فعال سازی نرم افزار نشده و صرفاً از طریق اجرای نرم افزار در پیشخوان نرم افزارهای نور، به راحتی به تمام تولیدات نرم افزاری مرکز دسترسی خواهد داشت. ارائه نسخه های اصلاح شده، نرم افزارهای جدید و مسائلی از این دست، از جمله خدماتی است که به کاربران و محققان مؤسسه مربوطه عرضه خواهد شد.
افزون بر این، در رایانه کاربران، دیگر نیاز به فضای بسیار زیاد جهت نصب مجموعه نرم افزارهای نور نخواهد بود و آنان به آسانی از امکاناتی که در قالب پیشخوان نرم افزارهای تحت شبکه عرضه خواهد شد، بهره مند می گردند. همچنین به واسطه سِروِرهای پُرقدرت شبکه، با سرعت و سهولت بیشتری به اطلاعات دسترسی خواهند داشت.
» این برنامه روی چه سیستم هایی قابل اجراست؟
◊ همان طور که در سؤالات قبلی و در مرحله نصب و راه اندازی به آن اشاره نمودم، راه اندازی این سیستم در چندین بستر انجام می شود که هر بخش، اقتضایات خود را خواهد داشت.
در قسمت سِروِر که دیتای نرم افزارها بر روی آن قرار خواهد گرفت و همچنین نرم افزار مدیریت نرم افزرهای تحت شبکه نور روی آن نصب خواهد شد، طبیعتاً اختصاص یک فضای قابل توجه از سِروِر جهت قرارگرفتن دیتای نرم افزارها، ضرورت دارد و همچنین این سِروِر باید در حد قابل قبول از امکانات سخت افزاری پردازش و ارتباط کلاینت ها با آن برخوردار باشد. همچنین سیستم عامل مورد نیاز جهت این سِروِر، ویندوز 2003 به بالا می باشد.
در قسمت کاربران، هیچ گونه محدودیت و خصوصیتی لحاظ نشده و با توجه به سازگاربودن نرم افزارهای مرکز با بیشتر سیستم عامل ها، مشکلی از این نظر وجود ندارد و این نرم افزارها در بیشتر رایانه ها قابل اجرا خواهند بود. نکته قابل توجه این است که در این شیوه، اجرای نرم افزار و پردازش های آن، روی سیستم کاربر صورت گرفته و سِروِر صرفاً نقش بانک اطلاعات و کنترل کننده را بازی خواهد کرد و حداقل پردازش نرم افزار روی آن انجام خواهد گرفت.
» ظرفیت نسخه تحت شبکه، به صورت چندکاربره طراحی شده است؟
◊ از نظر تعریف مجوز برای اجرای هم زمان نرم افزارها، در این سیستم محدودیتی وجود نداشته و به میزانی که زیرساخت شبکه مؤسسات امکان استفاده و بهره برداری داشته باشد، امکان تعریف مجوز برای نرم افزارها وجود خواهد داشت؛ به تعبیر دیگر، تعداد مجوز، تابع درخواست متقاضی و توانمندی فنی شبکه مؤسسات خواهد بود.
در حال حاضر، مرکز در شیوه عرضه خود و به منظور ساماندهی عرضه این محصولات، نرم افزارهای تحت شبکه را در قالب یک بسته هفتاد نرم افزای و با مجوزهای: 5 ، 10، 20 و 50 کاربره عرضه می نماید. البته این مطلب، به معنای محدودیت ارائه مجوز نیست و متقاضی می تواند مجوزهای بیشتر از این مقدار را نیز درخواست بدهد.
» مراکز علمی و مؤسسات پژوهشی برای استفاده از این نسخه، چه باید بکنند؟
◊ مؤسسات متقاضی جهت بهره برداری از این نسخه، در حال حاضر باید درخواست رسمی خود را از طریق ارسال یک نامه و با مشخص نمودن بسته نرم افزاری و تعداد مجوزهای موردنظر، به مرکز نور ارسال نمایند. ان شاء الله به زودی درگاه درخواست نسخه تحت شبکه نرم افزارهای نور و نیز فرم های مربوط به آن، روی پایگاه اینترنتی مرکز (نورسافت: noorsoft.org) قرار خواهد گرفت.
» ضمن تشکر از جنابعالی، اگر در پایان نکته خاصی باقیمانده، بیان بفرمایید.
◊ به توفیق و خواست الهی، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی با تولید نسخه تحت شبکه نرم افزارهای خود، به یکی دیگر از درخواست های متعدد کاربران خود پاسخ داد. امیدواریم این شیوه عرضه، بتواند نیازهای پژوهشگران و مؤسسات را برطرف نماید. البته از کسانی که از این نسخه استفاده خواهند کرد، انتظار داریم که ما را از پیشنهادات و انتقادات سازنده خود بهره مند سازند تا ان شاء الله در ارتقا یا تولید نسخه های جدید، از آنها کمک بگیریم.
در پایان عرایضم لازم است که از زحمات همه مسؤولان و همکاران گرامی در معاونت فنی و نیز امور کاربران مرکز که در آماده سازی و راه اندازی این سامانه ارزشمند و کاربردی تلاش نموده اند، تشکر نمایم. توفیقات روزافزون همگان را از درگاه الهی خواستارم.