مبانی اطلاع رسانی در کشورهای اسلامی
برای اطلاع رسانی در دولت های اسلامی می توان مبانی ذیل را برشمرد:
- اول: اطلاع رسانی به جهت ماهیتش واژه ای است مطلوب، که هدفش بهینه کردن وضعیت فردی و گروهی است.
- دوم: اطلاع رسانی از حقوق مسلمانان برای شناخت، آگاهی و فراگیری از طریق رسانه های اطلاع رسانی پیشرفته ملی، فارغ از هر گونه کنترل خارجی است.
- سوم: آزادی، یک ارزش متعالی است که مورد تأیید اسلام است و برخاسته از اعتقاد توحیدی بوده، بیانگر آزادی کامل انسان، پذیرش آزادی دین و عشق مطلق به پرستش خداوندی می باشد و نفی کننده انواع دیگر بندگی، استثمار، بردگی و استعمار در تمامی اشکال و صورت های گوناگون آن است.
- چهارم: کار، خلاقیت و آفرینندگی.
- پنجم: انسان برخوردار از اطلاعات، یکی از مهم ترین عناصر و جزء اساسی عمل اطلاع رسانی در کشورهای اسلامی است.
- ششم: اهداف اطلاع رسانی در سطح بین المللی، تعمیق روابط صمیمانه بر مبنای ویژگی های فطری، شناخت و تعاون میان انسان ها و راهبردهای جامعه انسانی یکپارچه، همبسته، پایدار و مسالمت آمیز است. ضمن اینکه به صلح و آرامش میان انسان ها بر اساس آزادی، حق و عدالت نیز ارج می نهد.
اصول قانون اخلاق اطلاع رسانی اسلامی
با توجه به آنچه گفته شد، جهت گیری رسانه ها در کشورهای اسلامی باید مبتنی بر اصول زیر باشد:
1. رسالت اسلامی
رسالت رسانه های اسلامی مبتنی بر سه رکن اصلی عقیده، شریعت و اخلاق است.
اطلاع رسانی موظف است که نقش عقیده را در توسعه و رشد شخصیت افراد که خود سنگ بنای جامعه هستند، برجسته نماید و نقش شریعت و کاربرد آن را در جنبه های گوناگون زندگی به عنوان یک الگوی عملی برای تمامی زمان ها و مکان ها گوشزد کند و همچنین به برجسته نمودن اخلاق و اخلاقیات در کارآمد ساختن تمامی حوزه های فعالیت انسانی با الگوگیری از زندگی پیامبر اسلام)ص( همت گمارد.
2. اصالت و مدرنیته
پایبندی به اصالت ما را به ارزش ها، مبانی و میراث ریشه دار اسلامی پیوند می دهد و در عین حال، نگاه عمیق به واقعیات جهان معاصر، داشتن یک فضای باز تمدن انسانی است و طردکننده انزوا بوده، تقویت کننده پیوندهای خیرخواهانه میان انسانهاست و تأکید بر این امر است که امت اسلامی در پی تعاون و همکاری با تمامی مردم جهان است و خواهان تدارک وسائل آزادی و حرمت آدمی بر اساس ارزش های اسلامی است.
3. حقیقت و عینیت
التزام عملی به حقیقت و درستی مطالب، تعیین ارزش و اعتبار موضوعات جدید و منابع خبری پیش از چاپ و ارائه آنها، پرهیز از اشاعه اخبار مشکوک و تحریف شده و یا پخش شایعات گمراه کننده، از دیگر اصولی است که باید در رسانه های کشورهای اسلامی در نظر گرفته شود.
4. زبان گفتگو
در گفتگوها باید به رویکردی مبتنی بر خردورزی، رویه های درست استدلال منطقی به همراه تسامح و خویشتن داری پای بند بوده، از به کار بردن واژه ها و عبارات مبتذل پرهیز کرد و از گرایشات تعصب آمیز نژادی، منطقه ای و مانند آن مبرا بود. به طور کلی، اجتناب از نیشخند، طعنه، افتراء، تهمت، برخورد شخصی، بدگویی و ناسزا، لازمه گفتگوی سالم و ثمربخش است.
5. همبستگی اسلامی
دقت نظر در کنش اطلاع رسانی داخلی و خارجی به تعمیق همبستگی اسلامی، حمایت از شناخت دولت های اسلامی از هم و نیز همکاری با یکدیگر می انجامد و موجب تحکیم روح برادری در امت اسلامی و پایبندی به تقویت جنبه های مثبت کنشی متحد مسلمانان می گردد.
6. کوشش برای یادگیری
با توجه به بیزاری دین اسلام از بی سوادی مسلمانان، دقت نظر رسانه های جمعی جهت ریشه کن کردن بی سوادی در جهان اسلام، امر ضروری است و برجسته کردن امتیازاتی که اسلام برای با سواد شدن قائل است، بسیار تأثیرگذار می باشد. از این رو، در امر اطلاع رسانی باید مسلمانان را به فراگیری علم، گسترش دانش و انجام رسالت اسلامی آنها در این باره ترغیب نمود.
7. مقابله با اسطوره ها و تصورات نامناسب
برخورد صحیح و منطقی با اسطوره ها و تصورات نامناسب که با ماهیت اعتقاد و عقیده اسلامی تفاوت دارند، به گسترش خوش بینی و اجتناب از اشاعه و گسترش مظاهر مربوط به سرخوردگی، ناامیدی و بزرگ نمایی امور می انجامد.
8. تشویق به کار و تلاش
اهمیت دادن به انجام کار و احترام گذاردن به تلاش و فعالیت، باید جای اعتماد کاذب و منفی گرایی و سربار بودن را بگیرد و در نظر داشت که کار و تلاش به عنوان نوعی عبادت و ابزار مؤثر برای پیشرفت جامعه اسلامی به شمار می آید.
9. خلاقیت
تقویت فرهیختگی و خلاقیت در امت اسلامی در تمامی زمینه های: ادبی، هنری، علمی و فرهنگی؛ و نیز کشف و حمایت از افراد مستعد، کمک شایانی به رشد و توسعه اطلاع رسانی خواهد کرد.
10. زبان عربی
با توجه به اهمیت خاص زبان عربی و اینکه این زبان، زبان قرآن است و میانجی مهمی برای کتاب و سنت محسوب می شود، دقت در استفاده از معیارهای زبان عربی برای اطلاع رسانی در کشورهای عرب زبان بسیار مهم است. از این رو، الزام سخنرانان غیر عرب زبان به یادگیری زبان عربی و توجه نقش رسانه های جمعی در گسترش این زبان از اهمیت وافری برخوردار است.
11. ارج نهادن به خانواده
ارج گذاری به خانواده که هسته اصلی ساختار اجتماعی به شمار می رود، از دیگر اصولی است که حائز اهمیت است و با توجه به آموزه های اسلامی اهتمام خاصی به فرزندان، زنان و جوانان داشت.
12. انگاره اسلام و مسلمانان
عرضه یک تصویر حقیقی از اسلام و مسلمانان به جهان، مبتنی بر توجه به منافع جهان اسلام و ملت های مسلمان است تا وضعیت اقلیت های اسلامی و شرایط زندگی آنها روشن تر عرضه شود. پروژه تمدن اسلامی و تأثیر آن در تقویت تمدن بشری و قابلیت پایان ناپذیر آن برای ارائه ارزش های والای معنوی، نشأت گرفته از اصل عدالت، آزادی، حرمت، برابری و حقوق اسلامی است.
13. توسعه و توجه به مسائل و موضوعات اجتماعی
طرح های جامع مربوط به جنبه های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی باید توسعه یابد و به مشارکت مردمی جهت تحقق اهداف توسعه اهمیت داده شود. البته توجه جامعه نیز باید به موضوعات و مسائل اساسی که با آنها مواجه است، معطوف باشد و ابزار مشارکت سازنده مردم بر مبنای احکام اسلامی، مسئولیت اجتماعی و هم بستگی دینی شکل گیرد.
14. برخورد با جریانان های فکری گمراه کننده
از اصول مهم دیگر آن است که از جوامع اسلامی در برابر جریان های فکری گمراه کننده داخلی و خارجی که قصد آنها آسیب رساندن به هویت اسلامی است، حمایت شود و با تمامی عواملی که قصد تحریف چهره اسلام یا تضعیف وحدت و هم بستگی مسلمانان را دارند، به مقابله پرداخت و به تقویت آگاهی شهروندان برای مواجهه با این خطرات همت گمارد. در این خصوص، استفاده از روش های علمی برای اقناع و تأثیرگذاری بر دیگران، بسیار سودمند است.
15. نظارت بر تبلیغات
همچنین باید به دستاوردهای منفی ناشی از تبلیغات توجه نمود و دقت کرد تا این گونه تبلیغات با مسائل اخلاقی و ارزش های اسلامی تناقضی نداشته باشد و تابع قواعد و مقررات مربوط به موضوعات گوناگون اطلاع رسانی باشد.
16. حوزه یادگیری
بهبود و توسعه توانایی های انسان در عرصه های گوناگون اطلاع رسانی و ارتباطات به طوری که بتواند همگام با پیشرفت های بین المللی حرکت کند، از اصول راهگشایی است که حوزه اطلاع رسانی را سامان می بخشد و فضای مناسبی را برای آموزش نسل های آتی فراهم می سازد.
منبع: