دین، فرهنگ و فناوری اطلاعات

دین، فرهنگ و فناوری اطلاعات (316)

حضور اسلام در اینترنت

تحلیلی از سخنرانی دکتر هوفهنیز پیرامون اینترنت و تغییر ارزش های اخلاقی در جوامع مسلمان

اشاره

جستار زیر، گزارشی از سخنرانی دکتر «ابرشت هوفهنیز» است که در مرکز فرهنگی آلمان واقع در قاهره درباره حضور اسلام و پایگاه های اسلامی در اینترنت صورت گرفته است و توسط آقای «تارک قانم» گزارش شده است. این سخنرانی در برخی از پایگاه های اینترنتی از جمله پایگاه خبرگزاری مهر و پایگاه اندیشه منعکس شده است.

با توجه به نکات ارزشمندی که در این نوشتار پیرامون پایگاه های اسلامی ذکر شده مجله ره آورد نور به انعکاس و ارزیابی آن پرداخته است که امید است توجه خوانندگان محترم قرار گیرد.

مقدمه

انقلاب فنّاورانه ای که بنا بر تقدیر فنّاوری و انکشاف گشتلی وجود در عرف مارتین هیدگر در حوزه فنّاوری اطلاعات روی داده است، کم و بیش تأثیر خود را در تمامی جنبه های زندگی از مرزهای سیاست و اقتصاد گرفته تا قلمرو فرهنگ و علوم و حتی سبک زندگی و خلقیات انسان ها بر جای گذاشته است.(1)

پیش روی ما جهانی خواهد بود با قواعد و ویژگی های جدید، اما از سنخ همان دنیای فنی که تنفس در آن، نگاهی جدید به عالم را می طلبد. این نگاه به طور قطع می تواند خطرات احتمالی بسط فنّاوری ارتباطات و اطلاعات را تعدیل کند و در نهایت، جامعه را در مسیر مناسب قرار دهد.

  • نویسنده: دکتر محمد مدد پور*

اشاره

این نوشتار، نقش فناوری اطلاعات را بر توسعه بررسی نموده، چهار رویکرد: تکامل گرایی، کارکرد گرایی، جامعه شناختی و نئومارکسیستی مورد بحث قرار داده است.
در بخش دوم این مقاله با تعریفی از فناوری و نیز آثار گوناگون آن بر توسعه آشنا می شوید.

  • نویسنده: طاهره عزیزی*

راهبردهای اطلاع رسانی کشورهای اسلامی

بخشی از قطعنامه نخستین کنفرانس وزرای اطلاع رسانی کشور های اسلامی

اشاره

ما در عصری زندگی می کنیم که فنّاوری ارتباطی با توسعه و گسترش خود بر روابط اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی انسان ها، گروه ها، سازمان ها و جوامع سیطره دارند. آنچه که ماهیت و عنصر اساسی این ارتباطات را تشکیل می دهد، اطلاعاتی است که از طرق آنها انتقال داده می شود. اطلاعات به عنوان یک عنصر کلیدی در ارتباطات، دیدگاه ها، گرایشات، جهان بینی ها، عقاید و معرفت آدمیان را تحت تأثیر خود قرار می دهد و ممکن است باعث شکل گیری، تغییر و یا تقویت و تثبیت آنها گردد. از این جهت می توان گفت که اطلاعات امروزه از منابع اصلی قدرت، کنترل و نفوذ به شمار می آید و هر اندازه که اطلاعات وسیع تر، عمیق تر و با شگردهای اثربخش تر عرضه گردد، قدرت و اقتدار بیشتری برای صاحبان اطلاعات به ارمغان می آورد.

  • نویسنده: سید محمود نجاتی؛ ناصر الدین غراب

چکیده

جهش فنّاوری اطلاعات و ارتباطات موجب شده که سطح زندگانی جوامع ارتقاء یابد و فاصله ها از بین برود و منابع خبری به یکدیگر نزدیک شده، از اطلاعات درون گروهی طرف مقابل با خبر شوند و به گوش و چشم نامحرمان و غریبه ها تبدیل شود. از این رو، نزدیکی به آن بدون تدبیر و ملاحظه مسائل امنیتی، امری غیر معقول و نابخردانه است. چنین بستری برای بخش انسانی حوزه دین اعمّ از بزرگان، فرهیختگان، مدیران و طلاب علوم دینی با توجه به جدیت مخالفان آن، تهدید و خطر بیشتری را به دنبال دارد.

این مقاله به بررسی وضعیت امنیت اطلاعات در عصر فنّاوری و لزوم توجه نهادهای اسلامی خاصه حوزه های علمیه به این مقوله امنیت اطلاعات اختصاص دارد.

  • نویسنده: علی حبیبی

اشاره

دهمین نمایشگاه بین المللی الکترونیک کامپیوتر و تجارت الکترونیکی (الکامپ 2004) روز سه شنبه، 26 آبان ماه 83 با سخنان سید محمد خاتمی، ریاست محترم جمهور آغاز به کار کرد.

نمایشگاه بین المللی الکامپ، مهم ترین رخداد تجاری فنّاوری اطلاعات و ارتباطات سال در ایران است که همه ساله بازدیدکنندگان بسیاری را از سراسر ایران و جهان پذیرا می شود.

این نمایشگاه که نخستین بار در سال 1374 برگزار گردید، همواره روند روبه رشد خود را حفظ کرده است و هم اکنون با در برگرفتن فضای غربی نمایشگاه های دائمی تهران، وسیع ترین نمایشگاه تخصصی به شمار می رود و با سیاست های اخیر دولت و بر اساس برنامه سوم و چهارم توسعه اقتصادی کشور، الکامپ در آینده ای بسیار نزدیک جایگاه ویژه خود را به عنوان بزرگ ترین بازار منطقه به دست خواهد آورد. با وجود این، حضور فعالان حوزه انفورماتیک در این واقعه مهم سال، دستاوردهای مثبتی را برای آنان در پی خواهد داشت.

هدف اصلی از برگزاری این نمایشگاه، هموار کردن راه بازرگانی جهانی برای هم میهنان و نمایش توان رقابتی ایران در بازارهای جهانی است. بدیهی است که دسترسی به این هدف، تنها با رقابت در سطح جهانی و بالا بردن کیفیت فراورده ها به وسیله فنّاوری های نوین، امکان پذیر است. از این رو، در این نمایشگاه کوشش شد که با همکاری بسیاری از نهادها و سازمان های دولتی و خصوصی، امکاناتی مناسب به غرفه داران و بازدیدکنندگان ارائه شود و در راستای عرضه توانمندی های شرکت های ایرانی، نمایشگاه الکامپ 83 هرچه باشکوه تر برگزار گردد تا در آینده ای نزدیک به تحقق اهداف جامعه اطلاعاتی در ایران دست یابد و باعث شکوفایی بخش های مختلف این صنعت و تبلور آن در زندگی روزمره شهروندان ایرانی شود.

به همّت معاونت پژوهشی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، چهارمین نشست تخصصی مدیران و کارشناسان با عنوان «کتابخانه دیجیتال و نقش آن در تحقیقات علوم انسانی و علوم دینی» در روز پنجشنبه، پنجم آذر ماه، برگزار شد.

سخنران این نشست علمی، مهندس صنیعی بود که طی سخنانی به بیان ضرورت ایجاد کتابخانه دیجیتال پرداخت و گفت: «تاکنون مقالات بسیاری در مورد روان شناسی، جامعه شناسی و ادبیات در کشور داشته ایم؛ ولی در زمینه علوم مذهبی و ایدئولوژی، در طول بیست سال گذشته در نشریات ISI ، فقط یک مقاله به چاپ رساندیم و این واقعاً یک شوک است».

مقدمه

در حالی که از ورود به قرن 21 میلادی چند سال بیشتر نمی گذرد، همواره شاهد جدیدترین اختراعات و اکتشافات در عرصه دانش و فنّاوری هستیم، یکی از مهم ترین فنّاوری هایی که در اواخر دهه های قرن بیستم به دنیا معرفی شد و با شروع قرن جدید نیز به اوج شکوفایی خود رسید، شبکه جهانی اینترنت بود. کشور ما نیز برای اینکه بتواند خود را در سطح بین المللی با پیشرفت ها و فنّاوری های نوین این پدیده جهانی منطبق سازد، تلاش خود را جهت دسترسی به ابزار استفاده از این فنّاوری آغاز نمود و این گونه، اینترنت وارد کشور شد. تا اینکه پس از بحث های کارشناسی به این نتیجه رسیدند که اینترنت را در سطح شهرها با خدماتی به نام «کافی نت» به مردم عرضه نمایند. «کافی نت»، مکانی است دارای تعدادی کاربر که از طرق مختلفی به خدمات دهنده های بزرگ اینترنتی متصل می شوند و بدون دغدغه دارا بودن رایانه یا اشتراک اینترنت، نیازهای خود را مرتفع می سازند. این امر، باعث آشنایی هر چه بیشتر مردم با فنّاوری شد؛ ولی هزینه های بالا و تجهیزات سنگین این کار تنها باعث گردید که تنها قشر تحصیل کرده و محققان حوزه و دانشگاه ها با کلمات و اصطلاحاتی از قبیل؛ اینترنت، کافی نت و ایمیل آشنا شوند و فرهنگ اینترنت و کافی نت برای عامه مردم همچنان ناآشنا بماند.

  • نویسنده: سید محمد میرحیدری

اشاره

در باره آسیب های اجتماعی اینترنت، سخنان بسیاری گفته شده و از زوایای مختلفی نسبت به این موضوع نگریسته شده است. گستره وسیعی از آسیب های اقتصادی مانند: تشدید تضاد طبقاتی و رشد شکاف میان فرادستان و فرودستان؛ شکاف نسلی بین بزرگسالان و جوانان؛ امنیت ملی، سیاسی و فرهنگی؛ آزادی و دموکراسی دیجیتالی و فرهنگ مجازی و اینترنتی، در زمره آسیب های جامعه شناختی اینترنت می باشند. در این بخش تنها به بیان آسیب های فرهنگی و پژوهشی اینترنت بسنده می کنیم و تحقیق و تحلیل سایر ابعاد اجتماعی و سیاسی اینترنت را از اندیشمندان علوم اجتماعی و ارتباطات به انتظار می نشینیم.

  • نویسنده: عیسی جهانگیر

اشاره

عصر اطلاعات به تدریج تأثیر خود را در حوزه دین می گستراند و روش های نوینی را در تبلیغ ادیان و مذاهب نتیجه می بخشد و برای هر دین و مذهبی این امکان فراهم می آید که فراسوی مرزهای ملی اشاعه یابد. این شتاب سریع عصر ارتباطات، پدیده ای را به وجود آورده است که می توان آن را «جهانی شدن دینی» نامید. در این روند، اطلاعات دینی به طور فزاینده با روش هایی متفاوت جریان خواهد یافت و اشکال نوین نهادهای مذهبی شکل خواهد گرفت و محتوا و مضمون فعالیت ها و آموزه های آنها تغییرات پر آشوب و متلاطم تری را نسبت به گذشته تجربه خواهد کرد. در این مقاله با برخی از این تحولات آشنا می شویم.

این نوشتار، تخلیص مقاله «گشتارهای مذهبی در عصر اطلاعات» نوشته اینو نوباتاکا، ترجمه خانم فیروزه درشتی است که در پایگاه (bashgah.net) ارائه شده است.

اشاره

دانستن این نکته که دین و مسائل معنوی، در زمان ظهور فنّاوری مدرن مجازی و عصر اینترنت در جوامع غربی چه وضعیتی دارد و آیا جایگاه دین و معنویت در جامعه غربی نسبت به عصر صنعتی (دوره قبل از ظهور این فنّاوری) ضعیف گردیده یا تقویت شده، می تواند موضوعی جالب توجه و قابل تأمل باشد و دیدگاه جدیدی از جامعه غربی در عصر جدید به ما بنمایاند. از این رو، آشنایی با نحوه تعامل این دو با یکدیگر به خصوص از دیدگاه یک عالم و اندیشمند مسیحی، برای ما که علاقه مند به استفاده از فنّاوری مدرن اطلاعات و اینترنت جهت نشر معارف اهل بیت(ع) در دنیای تشنه معنویت امروز هستیم، خالی از لطف نخواهد بود.مقاله ذیل که بر گرفته از مجله Religion On است، به این موضوع می پردازد.

  • نویسنده: Kay Arthur ؛ ترجمه: شهریار شجاعی پور

«دهکده جهانی» نامی است که حتماً بارها شنیده و شاید به آن فکر کرده اید. آیا می توان جهان به این بزرگی را به یک دهکده مثال زد و با مجموعه ای این چنینی مقایسه کرد؟

آری در دنیایی که زمان و بازده زمانی به وسیله ابزارهای ارتباطی و ICT به حدّاقل ممکن رسیده و ارتباطات به سهولت انجام می گیرد و فاصله ها از بین رفته است، می توان آن را به نام دهکده جهانی نامید. در حال حاضر، تمامی ساختارهای اداری، اقتصادی، صنعتی و حتی هنری به ICT گرایش پیدا کرده اند فنّاوری اطلاعات و نقش بسیاری در عرصه های گوناگون خاصه، در نظام اداری سازمان ها دارد. در نگاهی گذرا و سریع به نقش ICT در نظام های اداری می توان گفت که ICT در مواردی همچون: بالا رفتن ضریب بهره وری، پایین آمدن هزینه ها، کنترل اطلاعات درون سازمانی، هدایت اطلاعات برون سازمانی، تقلیل نیاز به نیروی انسانی، افزایش سرعت عملکرد سازمانی، نقش حیاتی و اساسی دارد. علاوه بر اینکه توسط ICT می توان برای هر کارشناسی وظیفه مشخصی را تعریف نمود و از گردش نابجای اطلاعات جلوگیری کرد. در اطلاع رسانی باید به افراد صلاحیت دار بدون واسطه با ضریب بالای امنیتی ارائه شود و با جایگزینی ICT به جای رایانه ها می توان از نتایج مدیریت اطلاعاتی و منابع آن بهره مند شد.

  • نویسنده: سجّاد قربان اوغلی؛ دانشجوی IT در دانشگاه ژوهانسبورگ آفریقای جنوبی

مقدمه

از جمله مباحث قابل توجه در جوامع روبه رشد، توسعه فنّاوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) است. نیل به اهداف از پیش تعیین شده در این عرصه، نیازمند سیاست گذاری مناسب و بسترسازی بهینه جهت فعالیت کارآمد و گسترده است تا از اتلاف هزینه و انجام کارهای مشابه جلوگیری شود.

در این میان، حوزه های علمیه نیز به منظور بهره گیری مطلوب از فنّاوری ارتباطات و اطلاعات، ناگزیر از برنامه ریزی علمی و کارشناسی شده با اهدافی معین است. نیل به نتایج کاربردی ICT و حرکت رو به رشد در مسیر توسعه، در گرو استفاده از نخبگان و نیروهای انسانی متخصص در حوزه های مختلف دین می باشد تا با قدرت اجرایی کافی از این ابزار مفید و راهگشا بهترین بهره ها را برده، ساختاری همگون و مسیری هموار را در نظام خویش پدید آورد و پژوهشگران دینی را به گونه ای شایسته مدد رساند.

  • نویسنده: مجید کافی امامی

امروزه با گسترش روزافزون علم و به وجود آمدن نشر الکترونیکی و افزایش بی رویه شبکه های اطلاعاتی، کتابخانه ها نیز مفهوم جدیدی می یابند و به زودی کتابخانه های دیجیتالی (Digital library) و به دنبال آن، کتابخانه های مجازی Virtual) library)جای کتابخانه های سنتی را خواهند گرفت.

در ضمن شرایطی، به گفته پژوهشگران: «مهم ترین وظیفه کتابدار، ایجاد تعادل بین اطلاعات چاپی و دیجیتالی خواهد بود»(1).

کتابخانه های اسلامی به عنوان ابزاری در خدمت علم و فنّاوری و معارف اسلامی، باید پابه پای چنین پیشرفت هایی حرکت کنند.

  • نویسنده: علی روح الهی خراسانی

فرآیند حمایت تکفا از مراکز اطلاع رسانی اسلامی باید نهادینه شود

مهندس سلجوقی در میزگرد تکفا و مراکز اطلاع رسانی اسلامی

اشاره

به منظور توسعه کاربری فنّاوری اطلاعات و ارتباطات، چندی پیش طرح جامعی با عنوان «تکفا» به تصویب هیئت وزیران رسید از آن پس نهادهای مختلف اجرائی و تحقیقاتی کشور عزم خود را جهت ارائه برنامه های کاربردی و جذب بودجه بیشتری از این طرح آغاز کردند. مراکز اطلاع رسانی و پژوهشی علوم اسلامی قم نیز برای بهره مندی از تسهیلات طرح تکفا طرح های ارزشمند و نوینی را ارائه نمودند. اما از آنجا که بیشتر مؤسسات علوم اسلامی مربوط به بخش خصوصی است در تعامل برقراری ارتباط با این طرح با مشکلات خاصی مواجه شدند. به مناسبت برگزاری نمایشگاه اطلاع رسانی علوم اسلامی در میزگردی با حضور مسئولان طرح تفکا نمایندگان مراکز پژوهشی و اطلاع رسانی اسلامی برگزار شد، راهکارهای همکاری و تعامل بهینه این مؤسسات با طرح ملی تکفا بررسی گردید. به دلیل اهمیت این میزگرد و نکات ارزشمندی که در آن مطرح شده بود، متن کامل آن را به حضور خوانندگان تقدیم می کنیم.

در اینترنت چندین موتور جستجو در زمینه اسلام وجود دارد که پایگاه ها و منابع اسلامی را گردآوری و طبقه بندی کرده است. در این موتورها از منابع و پایگاه های تمامی مذاهب و فرِق اسلامی استفاده شده است؛ اما چیزی که مسلم است این است که پایگاه ها و منابع اهل سنت بیشتر و پررنگ تر از منابع شیعی است. در عین حال گاهی استفاده از این موتورها می تواند بسیار مفید باشد. در ذیل به چند نمونه از موتورهای جستجوی دین مبین اسلام اشاره می کنیم:

  • نویسنده: شبکه اطلاع رسانی نور

فرهنگ سازی در اجتماعات مجازی

مطالعه موردی پدیده Orkut

شاید بتوان گفت با گذشت سال ها از ظهور اینترنت، هنوز بسیاری از ایده ها و اهدافی که مدّ نظر نظریه پردازان دنیای مجازی بوده است، نتوانسته به منصه ظهور برسد و این مسئله به عوامل مختلف وابسته می باشد.

ضعف های فنی در بخش زیرساخت های این فنّاوری در جهان و نیز عدم وجود برنامه های نرم افزاری و سخت افزارهای مناسبِ پشتیبانی کننده آنها، از جمله موارد عدم موفقیت به شمار می آیند. مسئله درآمدزایی و بحث اقتصاد نیز از عمده ترین چالش های این مسیر می باشند.

امروزه اگر چه اینترنت در جوامع مختلف پیوندهای حقیقی و مجازی بسیاری را بین افراد به وجود آورده، ولی غالب این اثرگذاری ها محصول ضمنی خدمات اینترنتی و مخصوصاً خدمات وب در نظر گرفته می شوند؛ چرا که در زمینه شبکه های اجتماعی مجازی (SocialNetwarking) به صورت اختصاصی، فعالیت چشمگیری انجام نپذیرفته و پایگاه هایی که هم در این شاخه به حساب می آیند، با کم کردن مسیر واقعی، بایسته های لازم در زمینه فرهنگ سازی نرسیده اند. از جمله این پایگاه ها می توان به پایگاه های دوست یابی اشاره کرد که معمول آنها به صورت بسیار ضعیف در شمول تمام طبقات اجتماعی فقط زمینه ای برای ارتباطات احساسی را فراهم می آورند.

  • نویسنده: امیرحسین پیرمرادی

بی شک، رشد روزافزون اینترنت فواید و اهمیت غیر قابل انکاری دارد، چندان که در دوران حاضر، نقش محوری اینترنت چنان اساسی است که بدون آن امکان برنامه ریزی، توسعه و بهره وری در زمینه هایی چون: فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و علمی در جهان آینده امکان پذیر نخواهد بود. با وجود این، نباید از پیامدهای ناگوار و مخرب آن به ویژه در زمینه های اجتماعی و فرهنگی غافل ماند.

به دیگر سخن، اینترنت با همه خوبی ها و فوایدش، از کاستی ها و آسیب هایی نیز برخوردار است که همگان به ویژه دولت مردان، سیاست گذاران و اولیا و مربیان و والدین باید بدان واقف باشند. البته سخن گفتن از آسیب های اینترنت به معنای نفی این پدیده و نگاه منفی بدان نیست؛ بلکه واقعیت این است که اینترنت دارای کارکردهای مثبت و منفی می باشد که پاره ای از کارکردهای مثبت را در مقاله پیشین بیان کردیم و اکنون به بیان برخی از آسیب های آن می پردازیم. آسیب شناسی اینترنت، همچنان که از عنوان آن پیداست، عنوانی کلی و وسیع است، چندان که می توان آن را از رویکردها و ابعاد مختلف مورد مطالعه و بررسی قرار داد؛ برای مثال، در بعد فنی آسیب هایی نظیر: امنیت شبکه ای و نرم افزاری در برابر ویروس ها و نفوذگرها (هکرها)، برنامه نویسی های گوناگون و گاهی غیر استاندارد، همچنین در ابعاد مختلف دیگری چون: ابعاد سیاسی و بررسی مسائلی مانند تاثیر اینترنت بر مرزهای ملی، دموکراسی و آزادی، در بُعد اقتصادی مباحثی از قبیل: اینترنت و بازارهای الکترونیکی و تاثیر آن در جهانی شدن و اقتصاد جهانی و ابعاد گوناگون دیگر را می توان مطرح کرد. اما در این نوشتار فقط به آسیب های روان شناختی اشاره خواهیم کرد.

  • نویسنده: عیسی جهانگیر این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید

نمایشگاه ها افزون بر ارائه آخرین دستآوردها و روش های فنی، مجالی است تا نخبگان و دست اندرکاران با کارها و فعالیت های یکدیگر آشنا شوند و در حاشیه آن به دنبال اطلاعات و رایزنی و مشاوره در حوزه های مختلف بپردازند. بی گمان گاهی حاشیه ها از خود اصل نمایشگاه مهم تر و دست آوردهای آن ارزشمندتر و پایدارتر است. از جمله در نمایشگاه اطلاع رسانی علوم اسلامی و نرم افزاری که در خرداد سال جاری در قم برگزار شد، جلسات و نشست هایی نیز تشکیل شد که می توان آن را در معرفی و شناسایی علمی، فنی آثار ارائه شده بسیار مهم و مفید ارزیابی کرد. آنچه در این جا ارائه می شود سخنرانی آقای «مهندس نصرالله جهانگرد» دبیر شورای عالی اطلاع رسانی و نماینده ویژه رئیس جمهوری در امور ارتباطات و اطلاعات است که در یکی از نشست ها و جلسات نمایشگاهی ارائه شده است. وی پس از ابراز تشکر و سپاسگزاری از ایجاد چنین نمایشگاه هایی نکات ارزشمندی را مطرح کرد که خلاصه آن را با هم می خوانیم.

جایگاه (1)ICT در توسعه جوامع

امروزه توسعه جوامع، یکی از ضروریات زندگی بشر محسوب می شود که حوزه های علمیه از آن مستثنا نیست؛ بلکه در جوامع علمی - فرهنگی به خصوص حوزه دین، نیاز بیشتری احساس می شود تا در راستای اهداف خود بتواند با فراسوی دنیای خویش به دور از موانع و چالش های حاصل از ساختارها و افکار سنتی ارتباط وسیع، سریع، عمیق و آسان تری برقرار کند و مخاطبان خود را به سطح بین الملل گسترش داده، اطلاع رسانی(2) کاملی را به انجام رساند.

  • نویسنده: مجید کافی امامی
شما اينجا هستيد:خانه فهرست موضوعی دین، فرهنگ و فناوری اطلاعات