در ابتدای مراسم، حجت الاسلام بهرامی قائم مقام مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی به ایراد سخن پرداختند. ایشان سخنان خود را با عرض تبریک ولادت با سعادت پیامبر گرامی اسلام آغاز نمودند و ضمن بررسی جنبه های مختلف زندگی پیامبر اسلام، به نقش والای حضرت رسول اکرم(ص) و الگو بودن ایشان در زندگی بشریت اشاره کردند. همچنین ایشان پس از واکاوی وقایع پس از رحلت پیامبر اسلام، به تلاش و همت گروهی از نخبگان و دانشمندان علوم اسلامی و به خصوص ائمه اطهار(ع) در زمینه نگارش احادیث و اخبار و سنت نبوی و بسط آن در جامعه اسلامی اشاره کردند.
حجت الاسلام بهرامی افزود: جدال بین حق و باطل پس از رحلت رسول اکرم تا سال های آخر قرن اول و ابتدای قرن دوم که مصادف با امامت امام باقر و امام صادق بود، ادامه داشت. در این سال ها زمینه انحراف از جهتی گسترش پیدا کرد و جامعه اسلامی با فرهنگ ها و سؤالات و شبهات جدیدی مواجه شد که این می توانست خطری جدی برای اسلام باشد. در این سال ها این دو امام بزرگوار با تأسیس حوزه های علمیه در شهرهای مدینه و کوفه، احیاگران سنت نبوی شدند و همچنین در این زمینه شاگردانی را نیز تربیت کردند. بنابراین، با این حرکت شیعیان توانستند در عرضه این دین الهی پیشگام شده و کتاب های حدیثی سرآمدی را نیز در جهان اسلام ارائه دهند. این حرکت به تدریج در شهرهای دیگر بلاد اسلامی گسترش پیدا کرد و در این میان، شهر قم بود که یکی از مراکز حدیثی شناخته شد و حتی در قرون بعدي، به عنوان مرکز نشر آن احادیث زبانزد خاص و عام گردید و در حال حاضر، ما وارث این حرکت عظیم هستیم.
قائم مقام مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی در ادامه افزود: در هر برهه زمانی، این معارف در قالب و شکلی متناسب با شرایط آن روز ارائه شده و اینک به ما رسیده است. در دوره ای احادیث به صورت شفاهی نقل می شد، در دوره ای دیگر نگارش ساده داشتیم و در دوره بعد نگارش احادیث به کتاب ها و اصولی که به اصول اربعه معروف هستند، تبدیل شد. در دوره های بعد به جوامع حدیثی رسیدیم که شکل نگارش کتاب ها متناسب با ضرورت زمانه تغییر پیدا کرد.
در قرن ششم تا دهم، قالب فقه و مباحث فقهی در جهان اسلام گسترش پیدا کرد. از این رو، علمای ما هم شکل فعالیت خودشان را تغییر دادند. در قرن یازدهم نیز جوامع روایی متناسب با نیاز روز تولید شد، از جمله کتاب های: بحار الانوار، وسائل الشیعه و کتاب وافی.
امروز در روزگار جدید، با نگرش ها و نیازهای نو و مخاطبان جدیدتر و وسیع تری روبه رو هستیم. بنابراین، لازم است که این معارف را متناسب با نیاز و فناوری روز تهیه کره و در اختیار مخاطب قرار دهیم و امروزه حوزه های علمیه، سنگینی این بار را بردوش خود احساس می کنند.
ایشان در ادامه ضمن ابراز خرسندی از شناخت بالای مقام معظم رهبری از نیازها و ابزارهای روز حوزه علمیه در زمینه فناوری اطلاعات، به حمایت معظم له از به کارگیری این ابزارها در دفاع از حریم اسلام و معارف اسلامی اشاره کردند و گفت: در عصر حاضر، دشمن اسلام و تشیع تمام همت و تلاش خود را جهت ایجاد شبهات و به انحراف کشاندن جوانان از طریق این ابزارها به کار می گیرد و راه مقابله با آنان نیز استفاده از همین ابزارها است.
حجت الاسلام بهرامی در ادامه سخنان خود اظهار داشت: مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی از بدو تأسیس در سال 1368، وجهه اصلی همت خود را تولید نسخه های دیجیتالی از منابع اصیل علوم اسلامی قرار داده است و تلاش کره ایم تا منابعی را که فقه جواهری را شکل می دهند و پایه های اساسی علوم اسلام ناب هستند، دیجیتال کنیم و در اختیار محققان قرار دهیم. در حال حاضر، خرسندیم که بعد از گذشت سال ها تلاش، محور بسیاری از فعالیت های آموزشی و پژوهشی و یا تبلیغی و ترویجی در حوزه علمیه، بر اساس حرکت های مستقیم یا غیر مستقیم این مرکز می باشد.
یکی از زمینه هایی که از دیرباز مورد توجه فعالیت های مرکز بوده، موضوع فقه است. فقه، بخش قابل توجهی از دغدغه های محققان علوم اسلامی حوزه علمیه را به خودش مشغول کرده است.
در گذشته، نرم افزاری با عنوان «کتابخانه فقه» تولید و عرضه گردید که به شکل قابل توجهی مورد استقبال قرار گرفت؛ ولی امروز نسخه نرم افزار «جامع فقه اهل بیت» آماده شده که از جهات مختلف سرآمد نرم افزارهای مرکز می باشد. این سخن از آن جهت گفته می شود که این برنامه از نظر اتقان محتوایی، حجم مطالب و یا قابلیت های فنی به کار رفته شده در نرم افزارهای تولیدی مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، جامع ترین و کامل ترین این نرم افزارها به شمار می رود. امیدواریم با این گونه تولیدات، کمکی شایان به گسترش فرهنگ اسلامی شیعی و معارف اهل بیت داشته باشیم.
در پایان آقای بهرامی از کاربران و محققان گرامی خواستند تا نیازهای خودشان را به این مرکز اعلام کنند.
در ادامه این مراسم، مرجع عالی قدر جهان تشیع، حضرت آیت الله صافی گلپایگانی به ایراد سخن پرداختند. ایشان پس از تبریک میلاد حضرت محمد(ص) گفتند: هر چه برنامه های آگاه سازی مردم، فقها و علما و نیز محققان به فقه اهل بیت بیشتر شود، موجب افتخار و سرافزازی و خشنودی آقا امام زمان(عج) خواهد بود. همچنین ایشان این نوع تولیدات را برای تسهیل تحقیق و تدریس و مطالعه مؤثر خواندند و نبود این تولیدات را نوعی نقص و خلل برای جامعه روحانیت و حوزه های علمیه تلقی کردند. ایشان بر ضرورت اهمیت توجه به قرآن و سنت و معارف اهل بیت و فقه آل محمد تأکید کرده و افزودند: مدرسه فقه، مدرسه-ای است که تعلق به اهل بیت دارد و نقش امام باقر و امام صادق(ع) پایه ریزی این مدرسه بنیادی است و شاگردان و بزرگان و علمایی که امام صادق در رشته های مختلف به خصوص در علوم اسلامی پرورش داده اند، از ثمرات پر برکت مکتب اهل بیت است. بنابراین، آشنایی محققان و دانشمندان با این مکتب، کار بزرگی است که باید در این مسیر بیشتر قدم برداریم.
معظم له همچنین افزودند: جامعه باید بر اساس احکام اسلام و حلال و حرام خداوند جریان پیدا کند و اصالت فقه اهل بیت(ع) حفظ شود و در حوزه ها اصل باشد و علوم دیگر که از اهل بیت اخذ نشده، باید در حاشیه قرار گیرد. از این رو، لازم است معارف حقیقی دین که برگرفته از کتاب الله و سنت است، به طور صحیح عرضه کنیم و از ابزار روز و دانش جدید استفاده شایان را ببریم. گفته شده است که در این برنامه بیش از 3000 جلد کتاب گنجانده شده که در نوع خود بسیار خوب است. بنابراین، باید از وسایل و ارتباطاتی که وجود دارد، برای معرفی حقایق اسلام و قرآن استفاده کنیم. در معرض دسترس قرار دادن علوم فقه و کتاب های با ارزشی چون بحار و کلینی و کتب اربعه به این شکل که تهیه شده است، خیلی مهم است و لازم است که از تولیدکنندگان و زحمت کشان این عرصه تشکر کنیم. محققان و علما نیز باید از این امکانی که فراهم شده است، نهایت استفاده را ببرند.
سخنران بعدی مراسم رونمایی از نرم افزار جامه فقه اهل بیت(ع) حجت الاسلام والمسلمین دکتر شهریاری، رئیس مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی بودند. ایشان در ابتدا از حضور حضرت آیت الله العظمی صافی گلپایگانی در این مراسم تشکر کردند.
دکتر شهریاری افزود: آمدن این ابزارها و برنامه ها، مسئولیت ما را سنگین تر می کند. امروزه ارتباطات باعث شده که فضای جدیدی پیش چشمان ما باز شود که از مهم ترین ویژگی های آن فضا، ایجاد پرسش های جدید می باشد
در حال حاضر، مخاطبان هزار یا ده هزار نفری به مخاطبان میلیاردی تبدیل شده اند و بیش از یک سوم جمعیت جهان، در حال حاضر به اینترنت دسترسی دارند؛ یعنی اگر مطلبی را در اینترنت قرار دهید، حدود دو و نیم میلیارد نفر از مردم دنیا به این مطلب دسترسی دارند و پرسش ها نیز به همین ترتیب، بر تعدادشان اضافه می شود و این پرسش ها نیاز به تحقیق مضاعف دارد که جهت تحقیق و جستجو، این گونه ابزارها کار ما را آسان کرده است.
ایشان با اشاره به این فراز از دعای مکارم الاخلاق حضرت امام سجاد(ع) که فرمودند: «خدایا! اگر علمی را در باب حلال و حرام به من عنایت می فرمایی، علم کاربردی باشد»، افزودند: امروز وظیفه ما این است که فقاهت را در معرض کاربرد قرار دهیم و نیاز اجتماعی مردم، پرسش های نوینی است که علاوه بر پرسش های سنتی باید جواب داده شود و نه فقط به صورت حاشیه فقه سابق، بلکه باید به متن آورده شود. این ها پرسش های جدیدی است که باید در متن پرسش های فقاهت قرار گیرد و امروز علم فقاهت نیاز به توسعه و تحول دارد و این علم فقاهت باید کاربردی شود که به خواسته امام سجاد(ع) برسیم. اگر این علم کاربردی نشود و نتواند پرسش های جهان بیرون حوزه را پاسخگو باشد، معلوم است که کم کاری کرده ایم.
سخنران پایانی این مراسم، حجت الاسلام رحیمی ثابت متکفل پروژه نرم افزار جامع فقه اهل بیت 2 بود که به ارائه گزارشی اجمالی از قابلیت های پژوهشی و تحقیقاتی و همچنین محتوای این برنامه پرداخت.
ایشان گفت : تولید این نرم افزار، حداقل هشت سال کار برده است و برای تهیه این برنامه و کتاب هایش به تمام کتابخانه های فقهی و حقوقی مراجعه شده است. از بیوت مراجع و اساتید و علما و دوستان و نیز نمایشگاه ها، کتاب های بسیاری جمع آوری شده است؛ حتی کتاب هایی که به صورت چاپ شده در حال حاضر در بازار موجود نیست. همچنین برخی نسخه هایی را به دست آوردیم که نویسنده آن ها را نوشته است، ولی هنوز چاپ نشده است و در این نرم افزار وجود دارد. تعدادی از این کتاب ها، از کتاب های سنگی و چاپ قدیم بوده که تایپ و تصحیح شده است تا جهت درج در این برنامه آماده شود.
تحلیل و طراحی که راجع به این نرم افزار صورت گرفته است، بیشترین وقت را از متخصصان برده است. در این مرحله، تصور بر این است که شما وارد یک کتابخانه عظیمی می شوید و هزاران جلد کتاب موجود است. این امکان فراهم شده است که میزهای پژوهشی در دسترس باشد و در حوزه های مختلف که می خواهیم تحقیق کنیم کتاب ها را با ابزارهای فراوانی چینش کنیم و روی میز قرار دهیم. در کنار این میز پژوهشی، 14 دوره لغت نامه نیز قرار داده شده است.
ایشان در ادامه افزود: همه کتاب ها در منوی «مخزن» چیده شده است که به طرق مختلف می توان گزینش کرد. از مهم ترین قابلیت هایی که در این نرم افزار است، «آیات الاحکام» می باشد که در این قابلیت، تعداد 1191 آیه از 96 سوره از کتب خاص آیات الاحکام استخراج گردیده و در ابواب مختلف تقسیم بندی شده است. سپس 230000 پیوند بین این آیات و متون مربوطه ایجاد شد.
از دیگر قابلیت های این نرم افزار، قسمت «ابواب فقهی» است که در آن، سرفصل ها و ابواب کتاب ها یکجا جمع آوری شده است و شامل بیش از یک میلیون سرفصل و عنوان می باشد.
از طرفی، 143 قاعده فقهی از کتب خاص قواعد فقهی جمع آوری شده است و تعداد بیش از 31000 پیوند بین قواعد و متون و سرفصل های مربوطه برقرار شده است که در این خصوص، تمام مستندات مربوطه در این برنامه گنجانده شده است.
از دیگر قابلیت های مهمی که در این نرم افزار با جدیت پی گیری شده و وقت بسیاری را به خود اختصاص داده است، «پیوندهای کتب» است؛ یعنی 1926 جلد کتاب با 970643 مورد پیوند بین کتب و شرح و متون، حاصل این قابلیت است.
ایشان همچنین افزودند: برای این که قابلیت های این نرم افزار بدون استفاده باقی نماند، یک برنامه آموزشی نیز در این برنامه قرار داده شده است؛ به گونه ای که اگر در هر قسمت از نرم ا فزار این برنامه آموزشی را اجرا کنیم، دقیقاً همان قسمت به صورت یک فیلم آموزشی مالتی مدیا توضیح داده خواهد شد.