امروزه با توجه به توسعه فنّاوری اطلاعات و ارتباطات، بی شک تولید و تکثیر نرم افزارهای عاشوراپژوهی، یکی از شیوه های نوین برای احیای نهضت عاشورا و ترویج افکار و سخنان امام حسین(ع) در عصر حاضر می باشد.
اگرچه در این زمینه تولیدات خوبی عرضه شده است، اما به نظر می رسد که می توان نرم افزارهای بیشتر و با کیفیت بهتری را برای علاقه مندان به آن امام همام(ع) و نیز گسترش فرهنگ عاشورا تولید نمود و در اختیار عاشقان به اهل بیت پیامبر(ع) قرار داد.
در این مقاله به ذکر چند نمونه از این نوع نرم افزارها که به معرفی شخصیت والای حضرت اباعبدالله الحسین(ع) اختصاص دارد، می پردازیم:
رثاء
برنامة «رثاء» که در جهت تبلیغ معارف اسلامی به ویژه حماسة تاریخی سیّد الشهدا(ع) تولید شده است، شامل چندین ساعت نوحه‌سرایی و مرثیه‌خوانی دربارة امام حسین(ع) و یارانش می‌باشد که توسّط خطیبان بنام همچون: فاضل مالکی، شیخ احمد وائلی، شیخ هادی کربلائی و شیخ عبدالمجید مهاجر و مدّاحان معروف عرب اجرا شده است. در این برنامه علاوه بر مراثی عربی، مرثیه‌خوانی به زبان اردو، ترکی و انگلیسی نیز که همراه با تصاویر ثابت و متحرک می باشد، وجود دارد.
این نرم افزار همچنین شامل بخش های دیگری از جمله بررسی زندگانی امام حسین(ع) می باشد که در بردارنده مراحل مختلف زندگی امام(ع) از ولادت تا رسیدن به سرزمین مقدس کربلا است. این لوح فشرده که به زبان عربی تهیه شده است، علاوه بر دارا بودن تعداد قابل توجهی از احادیث امام حسین(ع) در مورد موضوعات اخلاقی، مجموعة کاملی از واقعة عاشورا، شهادت امام حسین(ع) و فرزندان و اصحاب ایشان را نیز تحت عنوان «مقتل» ارائه کرده است.
زیارت امام حسین(ع) در روز عاشورا، زیارت وارث و زیارت اربعین از میان زیارات متعدّد حضرت سیّدالشهدا (ع) نیز انتخاب گردیده و در این برنامه گنجانده شده‌اند.
عترت امام حسین(ع)
مجموعه عترت امام حسین(ع) توسط مؤسسه تبیان در قالب چند رسانه ای تهیه و برای استفاده عموم عرضه شده است.
در این برنامه علاوه بر بخش های کتاب شناسی و پیام های عاشورا، بخشی با نام «فرهنگ عاشورا» در نظر گرفته شده که در آن ، وقایع مربوط به عاشورا از جمله: بستن آب، آتش زدن خیمه ها، درس هایی از عاشورا، اهل بیت(ع) الوداع، آداب زیارت، تحریف های عاشورا، و فساد بنی امیه به طور کامل تشریح شده است. در این قسمت امکان جستجوی موضوعی و امکان چاپ نیز وجود دارد.
از دیگر بخش های قابل توجه این برنامه باید به بخش «تحریفات عاشورا» اشاره کرد. در این بخش تحریف های وارد شده در خصوص مسأله عاشورا بیان و نقد می گردد و به چهار قسمت: معنای تحریف و انواع آن، عوامل تحریف، تحریفات معنوی حادثه کربلا، و نیز وظیفه ما در برابر تحریف ها تقسیم شده است.
این مجموعه که در دو لوح فشرده و به سه زبان فارسی، عربی و انگلیسی و برای آشنایی هر چه بیشتر با زندگی امام حسین(ع) و واقعه کربلا طراحی گردیده، در برگیرنده سخنان امام حسین(ع) نیز می باشد. بخش سخنان حضرت به سه قسمت: فهرست موضوعی، فهرست لفظی و متن روایات تقسیم شده است.
این نرم افزار دارای قسمت های متنوع دیگری از جمله زندگی نامه امام حسین(ع), زیارت عاشورا و دعای عرفه، فیلم عزاداری های محرم همراه با تصاویری از اماکن متبرکه می باشد.
فرهنگ عاشورا
نرم افزار فرهنگ عاشورا توسط مؤسسه خدماتی کامپیوتری نور تولید و در اختیار عاشقان اهل بیت پیامبر(ع) و کاربران نرم افزارهای اسلامی قرار گرفته است.
مؤسسه کامپیوتر نور وابسته به مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی با تولید نسخه جدید نرم افزار فرهنگ عاشورا توانسته است سهم مهمی در آشنایی هر چه بیشتر عاشقان ائمه معصومین(ع) با فرهنگ جاودان عاشورا ایفا کند.
لوح فشرده فرهنگ عاشورا (نسخه 5/1) دارای بخش های متنوعی است که از آن جمله می توان به ارائه فهرست فرهنگ واژگان عاشورا با امکان محدود کردن دامنه پژوهش از طریق عناوینی چون: موضوعات و مفاهیم، اشخاص، جاها و وسایل، کتاب ها و اصطلاحات، از ویژگی های کارآمد این لوح فشرده است که کاربر می تواند با استفاده از آن پژوهش خود را توسعه دهد.
معرفی آداب و سنن عزاداری در کشورهای مختلف و چندین شهر ایران به صورت چند رسانه ای، از دیگر بخش های منحصر به فرد این نرم افزار به شمار می رود که باعث آشنایی هر چه بیشتر کاربر با آداب و سنن عزاداری امام حسین(ع) در کشورهای مختلف می شود. ارائه سخنرانی ها و تحلیل های شخصیت های بزرگ درباره واقعه عاشورا، از قسمت های مفید و آموزنده برنامه فرهنگ عاشورا است.
عرضه نقشه مربوط به مسیر حرکت کاروان امام حسین(ع) به همراه توضیحات کافی درباره هر محل، از دیگر بخش های گنجانده شده در این برنامه است که پژوهشگر را با موقعیت جغرافیای این قیام بزرگ بیشتر آشنا می کند.
امکان دسترسی به نقاشی صحنه های مربوط به تاسوعا و صبح و عصرعاشورا از قسمت های جذاب این لوح فشرده است که استفاده کنندگان از این لوح را به فضای آن روزهای خونین نزدیک تر می کند.
آشنایی با شاعران عاشورایی و دسترسی به آثار آن ها همراه با تنظیم فهرست بر اساس موضوع و شاعر، ارائه روایات مرتبط با کربلای حسینی و معرفی اماکن و آثار هنری مربوط به عاشورا، از دیگر بخش های نسخه جدید فرهنگ عاشورا است. پخش زیارت عاشورا و زیارت اربعین همراه با صوت و ارائه مطالبی سودمند درباره اهمیت و فضیلت زیارت ائمه معصوم(ع) بخشی دیگر از این برنامه است که فضای معنوی آن را دوچندان کرده است.
ولاء امام حسین(ع)
این لوح فشرده که با موضوع ترویج فرهنگ عاشورا وارد بازار شده، محصول مشترکی از مؤسسه فرهنگی یاسین و انتشارات بین‌المللی المهدی است.
بخش های کلی این برنامه شامل: موسوعه، فرهنگ عاشورا، نوای حسینی، زندگی‌نامه، قرآن و عترت، مجله، آزمون و سرگرمی می‌باشد.
در این نرم افزار که به عنوان نرم‌افزار برگزیدۀ دهمین نمایشگاه بین‌المللی قرآن کریم نیز انتخاب شده بود، 230 حدیث، 34 خطبه، 10 نامه و 21 حکایت در خصوص واقعه عاشورا عرضه شده است. همچنین در بخش فرهنگ عاشورا از طریق 739 مدخل در خصوص واقعه عاشورا، به زندگی 285 شخص مرتبط با واقعه کربلا و 14 مکان مهم قیام عاشورا اشاره شده است.
در بخش نوای حسینی، ادعیه، دعای عرفه و دعای عشرات و در بخش زیارت‌نامه، زیارت‌های عاشورا، وارث و اربعین در اختیار استفاده کنندگان از این برنامه قرار داده شده است.
شایان ذکر است که مدایح و مراثی مداحان معروف و بنام، همراه با چند قطعه فیلم عزاداری نیز در بخش نوای حسینی قابل رؤیت و استفاده است.
یکی از بخش های مهم این برنامه، بخش زندگی‌نامه است که در آن سیر زندگی امام حسین(ع) از ولادت تا شهادت بررسی شده است و پژوهشگران می توانند در مورد موضوعاتی همچون: دوران کودکی امام حسین(ع)، ازدواج امام حسین(ع)، خصوصیات اخلاقی امام حسین(ع)، انگیزه‌های نهضت عاشورا و شهادت آن حضرت اطلاعات مناسبی کسب نمایند.
مجموعه کامل سخنان امام حسین(ع) با ترجمه فارسی و قابلیت جستجو، به همراه 40 آیه مرتبط با وجود مقدس امام حسین(ع) از قرآن کریم همراه با صوت و تصویر، یکی دیگر از بخش های مهم و قابل توجه این نرم افزار است. در این بخش علاوه بر موارد مذکور، احادیثی از ائمه معصومین(ع) در شأن امام حسین(ع) گردآوری شده است که می تواند مورد استفاده کاربران قرار گیرد.
تولید کنندگان این محصول ارزشمند در بخش مجله نرم افزار، 72 داستان و حدود 140 قطعه شعر همراه با صوت و تصویر و نیز کتاب‌شناسی امام حسین(ع) را به مشتاقان فرهنگ عاشورا تقدیم کرده اند.
بخش آزمون و سرگرمی این نرم افزار هم شامل: جدول، شکار پاسخ، جورچین و کلمات مزدوج است که می تواند در جذب کودکان و نوجوانان مفید باشد.
عاشورا
نرم افزار چند رسانه ای عاشورا ویژه امام حسین(ع) و حماسه جاودان عاشورا توسط یاسین رایانه تولید و عرضه گردیده است.
این برنامه که بر روی یک دیسک نوری و به زبان فارسی تولید شده است، شامل چهارده ساعت مدّاحی و نوحه‌خوانی بیست ذاکر اهل بیت(ع) در رثای هفت تن از اهل بیت سیدالشهداء(ع) می‌باشد که در قالب 58 قطعة صوتی به همراه تصاویر ارائه شده است.
قرائت زیارت عاشورا توسط ذاکران اهل بیت (ع) و همچنین نمایش شش قطعه فیلم در 10 دقیقه و زندگانی 18 نفر از شهدای بنی‌هاشم در بخش پیوست، بخش‌های دیگر این برنامه را تشکیل می‌دهند.
جامع المقاتل امام حسین(ع)
مجموعه چند رسانه ای جامع المقاتل حضرت سید الشهداء(ع) شامل متن قابل چاپ و جستجوی کتب: روضه الشهداء کاشفی، ترجمه لهوف سید بن طاووس ، بحار الانوار مجلدات 44 و 45 به عربی و فارسی ، ترجمه نفس المهموم شیخ عباس قمی، فرهنگ عاشورا جواد محدثی، ترجمه مجموعه آثار مرحوم مقرم، سردار کربلا مقرم، ترجمه مقتل ابو مخنف، ناسخ التواریخ میرزا محمد تقی سپهر 4 جلد، فرسان الهیجاء ذبیح الله محلاتی 2 جلد، زندگانی امام حسین(ع) هاشم رسولی محلاتی و ترجمه ارشاد شیخ مفید می باشد.
همچنین در این نرم افزار چند رسانه ای که توسط مؤسسه نرم افزاری گنجینه معرفت تولید و عرضه شده، 150 قطعه سبک های مداحی در مصیبت امام حسین(ع) و نیز 4 ساعت فیلم گلچین عزاداری های ایران به همراه مجموعه کاملی از تصاویر گرافیکی با موضوع عاشورا و امام حسین(ع) در اختیار کاربران قرار گرفته است.
عطش
«عطش»، یکی دیگر از مجموعه های جامع عاشورا و محرم است که توسط نهاد نمایندگی رهبری در دانشگاه ها تهیه و به صورت چند رسانه ای عرضه شده است.
در این نرم افزار 64 قطعه سخنرانی از حجج اسلام: انصاریان، میر باقری، هاشمی نژاد، فرحزاد، پناهیان، قرائتی و رفیعی درباره ایام محرم گردآوری شده و به صورت موضوعی طبقه بندی شده است.
همچنین 17قطعه مداحی و سینه زنی از مداحان اهل بیت به همراه قرائت زیارت عاشورا و نمایش متن آن در اختیار کاربران قرار گرفته است.
از دیگر امکانات این برنامه می توان به متن کامل کتاب هایی چون: فرهنگ عاشورا، حماسه حسینی(3جلد)، پرسش ها و پاسخ ها 13جلد (ویژه محرم)، چند مقاله درباره فواید زیارت عاشورا و نیز متن کامل خطبه رهبری درباره نقش عوام و خواص در نهضت عاشورا با امکان جستجو به همراه چاپ مطالب اشاره کرد.
این نرم افزار علاوه بر امکانات فوق دارای 110 حدیث در موضوعات گوناگون با قابلیت پرینت و نیز 3 قطعه فیلم از ملا باسم کربلایی می باشد.
شکوفایی عقل در پرتو نهضت حسینی
این لوح فشرده که توسط مؤسسه تحقیقاتی اسراء تهیه و در دسترس کاربران قرار گرفته، به مجموعه سخنرانی های حضرت آیت الله جوادی آملی اختصاص دارد که در دهه اول محرم سال های 1367، 1377 و 1380 ایراد شده است.
این سخنرانی ها که 28 مورد و با فرمت mp3 می باشد، در سه موضوع: شکوفایی عقل در نهضت حسینی، تحلیل پیام عاشورا و تحلیل قیام سالار شهیدان شکل گرفته است.
این برنامه که به صورت چند رسانه ای تهیه شده، نیاز به نصب ندارد و به صورت autoran اجرا می شود. از قسمت های دیگر این نرم افزار باید به آشنایی با زندگی نامه آیت الله جوادی آملی همراه با گزیده تصاویر و فیلم مجالس سخنرانی ایشان اشاره کرد.
آشنایی با اندیشه حسینی
این برنامه که توسط شرکت مبلغ رایانه آسیا تهیه و در دسترس کاربران قرار گرفته است، برای آشنایی هر چه بیشتر جوانان و نوجوانان با اندیشه حسینی طراحی شده است. این نرم افزار دارای 15 حلقه فیلم سخنرانی از یازده شخصیت علمی و فرهنگی کشور، بیان ده قطعه داستان از حماسة حسینی اجرا شده توسط کودکان، 14 قطعه فیلم از حرم امام حسین(ع) و مزار اصحاب آن حضرت می باشد.
در این لوح فشرده 1500 دقیقه مرثیه سرایی و سینه زنی به صورت جداگانه، بیست قطعه فیلم سخنرانی پیرامون وقایع ورود امام حسین(ع) به کربلا تا زمان شهادت و اهل بیت از دیدگاه قرآن و نیز دوازده قطعه فیلم مرثیه سرایی به همراه قرائت زیارت عاشورا نیز قرار داده شده است.
امام حسین(ع)
این لوح فشرده به معرفی اماکن مقدس سرزمین کربلا به صورت فیلم همراه با پخش مرثیه می پردازد. این نرم افزار که توسط شرکت سینا دیتا تهیه شده، دارای آلبوم کاملی از تصاویر مختلف مذهبی همراه با ادعیه و زیارت های مخصوص امام حسین(ع) می باشد. از دیگر بخش های این برنامه باید به زندگی نامه کامل امام حسین(ع)، تاریخ کامل واقعة کربلا، بیان چگونگی شهادت اصحاب حضرت، چهل حدیث از امام حسین(ع) و نیز بانک صوتی شامل مراثی و سخنرانی سخنرانان دربارة امام حسین(ع) اشاره کرد.
ثار الله(ع)
یکی دیگر از نرم افزارهایی که کمک شایانی به شناخت اماکن مقدس کربلا می کند نرم افزار ثار الله می باشد. این برنامه علاوه بر معرفی اماکن مقدس سرزمین کربلا که به صورت فیلم همراه با پخش به زبان عربی می باشد، دارای آلبوم کاملی از تصاویر، ادعیه و زیارات مخصوص امام حسین(ع) و زندگی نامه آن حضرت که برگرفته از کتاب نفس المهموم شیخ عباس قمی می باشد نیز هست.
در این لوح فشرده که به زبان فارسی تهیه شده، علاوه بر دسترسی به چهل حدیث برگزیده از امام حسین(ع)، کاربر می تواند به استماع مراثی از مداحان معروف عرب که در بانک صوتی تعبیه شده، بپردازد.
سید الشهداء
از دیگر مجموعه برنامه های ویژه امام حسین(ع)، مجموعه چند رسانه ای سید الشهداء(ع) است که توسط واحد فرهنگی ریحان تولید و عرضه شده است.
این برنامه دارای بخش های مختلفی می باشد که از آن جمله می توان به: مجموعه مراثی مداحان اهل بیت(ع) در ایام محرم، مجموعه سخنرانی در ایام محرم، منتخب احادیث اخلاقی حضرت امام حسین(ع) همراه با ترجمه فارسی و صوت، زیارت عاشورا با صدای مداحان اهل بیت(ع)، مولودی-های حضرت امام حسین(ع) و مجموعه فیلم های کربلا اشاره کرد که در یک لوح فشرده تهیه شده و در اختیار کاربران قرار گرفته است.
الطف
یکی دیگر از برنامه هایی که به قصد بیان گوشه هایی از حماسه عاشورا تولید شده است، نرم افزار «الطف» می باشد که به زبانی عربی و توسط مؤسسه دائره المعارف کامپیوتری علوم اسلام تهیه شده است.
این نرم افزار شامل: زندگى نامه حضرت اباعبداللّه الحسین(ع)، بررسى موقعیت جغرافیائى حرکت حضرت از مکه به کربلا، مسیر حرکت اسرا از کربلا به کوفه و سپس به شام، شخصیتشناسى و بررسى زندگى نامه هر شخصى که در حادثه کربلا حضور داشته، اعم از اهل بیت حضرت و یارانشان و دشمنان و کوفیان، مجالس عزادارى و نوحه سرائى با صداى خطبا و نوحه سرایان معروف، بررسى اشعارى که در مصیبت حضرت سروده شده، زیارتها و دعاهایى که در محرم و صفر وارد شده، نیز می باشد.
علاوه بر مواردی که ذکر شد، مجموعه های دیگری با موضوع عاشورا و امام حسین(ع) با محتوای سخنرانی، عزاداری و مدیحه سرایی تهیه شده که از جمله می توان به مجموعه هاى: حسینیه، کاروان بهشتی، محرم، ، سفر عشق، گنجینه معرفت، جنت اهل ولا، رضوان و زمزمه نیاز اشاره کرد.
سخن آخر
اگرچه پژوهشگران دینی و علاقه مندان به اهل بیت(ع) بهره های فراوان و چشمگیری از این نرم افزارها می برند و در این باره کارهای شایسته و در خور توجهی صورت گرفته، اما کاستی هایی نیز در این نوع برنامه ها وجود دارد که قابل انکار نیست.
یکی از کاستی های این نوع نرم افزارها را باید عدم برآوردن نیاز پژوهشی محققان و پژوهشگران بر شمرد؛ چرا که بیشتر این نرم-افزارها به احیای فرهنگ عمومی مردم پرداخته و به امور فرهنگی مانند: فیلم، مداحی، تواشیح، دعا و توسل توجه ویژه ای داشته اند و کمتر نرم افزاری را می توان یافت که پاسخگوی نیازهای پژوهشگران در بخش خصوصی باشد؛ در حالی که بایسته است تولید کنندگان و تهیه کنندگان این نوع نرم افزارها به امور تخصصی و علمی هم بپردازند تا زمینه برای استفاده بهینه پژوهشگران و محققان مهیا شود. البته هر چند بعضی از این نرم افزارها سعی کرده اند از منابع و کتبی که درباره امام حسین(ع) و تاریخ آن حضرت وجود دارد، استفاده کنند، اما به ارائه منابع دست دوم مبادرت ورزیده اند که برای کاربران محقق چندان قابل استفاده نخواهد بود.
از دیگر نکاتی که باید تهیه کنندگان این برنامه ها توجه داشته باشند، ایجاد قابلیتهای کاربردی در نرم افزار است که از آن جمله می توان به: قابلیت جستجوی لفظی و موضوعی با سرعتی مناسب، امکان مشاهده متون، جستجو و قابلیت تعیین محدوده آن به صورت کلمه و عبارت، امکان فیش برداری و نمایه زنی و انتقال مطالب به یادداشت و امکان چاپ آنها اشاره کرد.
در پایان از تمامی کسانی که با تولید نرم افزارهای اسلامی از مکتب غنی اسلام و معارف بلند آن دفاع می کنند تشکر و قدردانی می شود.
منابع اطلاعاتی: