در حقیقت، در این عصر با توجه به افزایش روزافزون منابع چاپی و الکترونیکی پژوهشگران نمی‌توانند مدیریت منابع علمی را که برای انجام تحقیقات در اختیار دارند، به‌تنهایی به عهده گیرند. بسیاری از منابع اطلاعاتی مورد نیاز پژوهشگران، حتی مقاله‌های فارسی، به صورت الکترونیکی قابل دسترسی هستند و فایل‌های این مقالات و کتاب‌ها در رایانه‌های مؤلفان غیر قابل کنترل هستند.
نرم‌افزارهای مدیریت استناددهی، در این راستا پژوهشگران را یاری می‌کنند. با استفاده از این نرم‌افزارها می‌توان تمامی منابع مورد نیاز را با یک کلیک در کتابخانه دیجیتال شخصی ذخیره کرد و در هر زمان به آن‌ها دسترسی داشت. این نرم‌افزارها شامل یک پایگاه داده‌اند که در آن ارجاع‌های کتاب‌شناختی وارد می‌شود.
در این مقاله سعی شده است که برخی از این نرم افزارها معرفی شده و ویژگی‌ها و قابلیت‌های آن‌ها بیان شود.
کلیدواژگان: استناد، نرم‌افزارهای استناددهی، شیوه‌های استناد، مدیریت منابع و مآخذ.
مقدمه
در سال‌های اخیر، افزایش تعداد منابعی که به صورت الکترونیکی می‌توان جستجو کرد، باعث ارزشمندي و افزوني میزان اهمیت موضوع مدیریت منابع و مآخذ شده است.
در هر مرحله‌ای از تحقیقات استناد به منبع، به عنوان بخشی از ادبیات جستجو لازم است. اگر پژوهشگر خیلی سازمان یافته در مورد منابع عمل نکرده باشد، پیگیری منابع می‌تواند بسیار وقت‌گیر و پیچیده باشد.
اغلب اوقات، امکان از دست دادن و یا حتی فراموش کردن برخی از منابعی که محقق بخش حیاتی از اطلاعاتش را از آن به دست آورده است، وجود دارد. نرم‌افزارهای مدیریت منابع، برای کمک به وظیفه ثبت و استفاده از منابع به شکلی بسیار ساده ایجاد شده‌اند.
در مطالعه‌ای که در دانشگاه کمبریج صورت گرفت، سه چهارم شرکت‌کنندگان اظهار داشتند که یافتن مجدد یک مقاله برایشان مهم است. برای اغلب پژوهشگران، مطالعه موردی مقالات و منابع و سپس گم کردن آن‌ها بسیار پیش می‌آید.
دانشمندان برجسته دانشگاه کمبریج، روزانه چندین مقاله پژوهشی را مطالعه می‌کنند و در این راه بسیار مقید و منظم‌اند.
راز موفقیت آن‌ها استفاده از ابزاری است که مختصر شده آن در زبان انگلیسی، RMS است.
RMS سرنام واژه‌های «نرم‌افزار مدیریت مآخذ» در فارسی است (ابوذر رمضانی، ابوالفضل رمضانی، و مختاری اسکی، 1390).
نرم‌افزار مدیریت منبع
نرم‌افزار مدیریت منبع، به دانشجویان و محققان کمک می‌کند تا منابع را مدیریت کنند و آن‌ها را قادر به نگهداری منابع، شرح و تفسير و سازماندهی اطلاعات مرتبط با اطلاعات کتاب‌شناختی منابع می‌سازد. نرم‌افزارهای مدیریت منبع، با نرم‌افزار ورد در ارتباط هستند. از اين رو، به‌راحتی منبع مورد استفاده در متنی که در حال تهیه است، وارد شده و حتی فهرست منابع نیز در انتهای متن به صورت خودکار و بر اساس سبک منبع‌دهی مورد نظر آماده خواهد شد. این بسته نرم‌افزاری برای محققانی که تحت فشار جهت چاپ مقالات هستند، بسیار مناسب و ایده‌آل است؛ زیرا تهیه فهرست منابع بر اساس شیوه‌ها و سبک‌های مختلف، کاری است بسیار وقت‌گیر؛ اما در این نرم‌افزارها تنها با استفاده از تغییر نوع منبع‌دهی و انتخاب سبک منبع‌دهی مناسب قابل انجام خواهد بود.
این نرم‌افزارها یک وسیله بسیار ضروری و کلیدی برای هر فردی هستند که بخواهد مقاله بنویسد، تحقیقی انجام دهد، فهرست مطالعه فراهم کرده و یا کاری را جهت چاپ آماده کند.
برای نخستین‌بار در دهه 1980 میلادی اولین نسل نرم‌افزارهای مدیریت مآخذ معرفی و از آن زمان به‌سرعت رواج یافتند (ابوذر رمضانی، ابوالفضل رمضانی، و مختاری اسکی، 1390). نکته بسیار مهم که در مورد این نرم‌افزارها قابل ذکر است، صرفه‌جویی در وقت محققان و دانشجویان است.
ویژگیهای کلیدی این نرم‌افزارها
- • شامل یک بانک از منابع هستند که گاهی کتابخانه نامیده می‌شود.
- • می‌توانند منابع را از انواع گوناگون و مختلفی از فرمت‌ها و شکل‌ها منتقل کنند.
- • همزمان با این‌که شما در حال نوشتن هستید، قابل به کارگیری هستند.
- • قابلیت ایجاد و تولید اطلاعات کتاب‌شناختی و فهرست منابع مطالعه‌شده را بر اساس سبک‌های مختلف منبع‌دهی و با هدف چاپ یا واگذاری دارا می‌باشند.
- • می‌توانند رکوردهای مورد نظر را از فرمت پی. دی. اف جستجو کرده و منتقل کنند.
ایجاد پایگاه داده منابع
با استفاده از این نرم‌افزارها می‌توان یک پایگاه داده بزرگ و یا چندین پایگاه داده کوچک مجزا برای کار تحقیقات شخصی داشته باشید. این نرم‌افزارها به محققان اجازه می‌دهند که سبک‌های مختلف منبع‌دهی را که در پژوهش‌هاي قبلی از آن استفاده کرده‌اند، ذخیره کنند.
هر رکوردی می‌تواند اطلاعات مجزایی داشته باشد که به آن متصل است. این اطلاعات، مواردی فراتر از اطلاعات کتاب‌شناختی منابع است. اطلاعاتی شامل: کلیدواژه‌ها، خلاصه‌ها، لینک به نشاني وب‌سایت منبع مورد نظر و لینک به متن کامل فایل یا مقاله مورد نظر با فرمت پی. دی. اف و نیز تصاویر مرتبط.
پژوهشگران همچنین می‌توانند اطلاعات بیشتری را به این منابع اضافه کنند؛ مواردی مانند این‌که این کپی از منبع را از کجا تهیه کرده‌اند و یا این‌که این منبع را از کجا امانت گرفته‌اند. همه این اطلاعات اضافه‌شده سبب خواهد شد که پایگاه داده برای استفاده کاربران با معناتر، دوستانه‌تر و مفیدتر باشد.
علاوه بر این، این اطلاعات در داخل پایگاه داده قابل جستجو هم خواهند بود.
انتقال مستقيم منابع از بانک کتاب‌شناختی
منابع می‌توانند مستقیما ً از بانک کتاب‌شناختی آنلاین مانند:
Web of Knowledge, Medline, British Humanities Index, Nlai, Noormags,Irandoc...
به پایگاه داده‌ها یا کتابخانه خاصی که در نرم‌افزارهای مدیریت منابع مورد استفاده قرار می‌گیرد، منتقل شوند. جهت افزایش سودمندی پایگاه داده‌ها، منابع می‌توانند به همراه خلاصه و واژگان کلیدی مرتبط با آن‌ها منتقل شوند.
استفاده از فیلترهای انتقال
بعضی از پایگاه داده‌ها اجازه نمی‌دهند که منابع مستقیماً منتقل شوند و نیازمند فیلترهایی هستند که اطلاعات منتقل‌شده از آن پایگاه‌ها را در فایل‌های مناسبی در بسته نرم‌افزاری مدیریت منابع شما ذخیره کرده و قرار دهند. برای دریافت اطلاعات و راهنمایی‌های مفید و کاربردی بیشتر در خصوص این فیلترهای انتقال می‌توانید به پايگاه مفیدی که در این زمینه وجود دارد (www.i-cite.bham.ac.uk)، مراجعه کرده و فیلتر انتقال مناسب با نرم‌افزارهای مدیریت منابعتان را پیدا کنید و یا این‌که از بخش «Help» موجود در خود نرم‌افزار مدیریت منابع استفاده کنید.
جستجوی منابع خارجی از داخل بسته نرم‌افزاری مدیریت منابع
برخی از پایگاه‌های داده می‌توانند به صورت مستقیم از داخل نرم‌افزارهای مدیریت منابع مورد جستجو قرار گیرند. فایل‌های ارتباطی که ارتباط مستقیم میان نرم‌افزارها و منابع را فراهم می‌کنند، در دسترس هستند و انتقال راحت و آسان منابع را امکان‌پذیر می‌سازند. منابعی که از این طریق در دسترس هستند، شامل بسیاری از کاتالوگ‌های آکادمیک و نیز بعضی از بانک‌های کتاب‌شناختی که برای عموم قابل دسترس است، مانند PubMed مي‌باشد.
ذکر منبع در زمان نوشتن
زمانی که شما با استفاده از نرم‌افزارهاي مديريت منابع یک پایگاه داده یا کتابخانه ایجاد کرده‌اید، شما می‌توانید با فشار دادن تنها یک دکمه در این کتابخانه، به جستجوی منبع خاص پرداخته و یا یک نقل قول به متن‌تان اضافه کرده و کتاب‌شناختی مرتبط با آن را ایجاد کنید. این نرم‌افزارها با اغلب بسته‌های پردازشگر وورد در ارتباط هستند و نقل قول‌های مورد استفاده را بر مبنای سبک منبع‌دهی مورد نظر با یک کتاب‌شناختی کامل را منتقل می‌کنند. سبک انتخاب‌شده برای منبع‌دهی، تعیین‌کننده این می‌باشد که نقل قول‌ها چگونه نمایش داده شوند (نویسنده – تاریخ)، یا چگونه شماره‌گذاری شوند (ونکوور) و همچنین چگونگي چیدمان کتاب‌شناختی در انتهای متن به چه صورت خواهد بود.
سبک‌های منبع‌دهی بسیاری موجود است که می‌توانند مورد استفاده قرار گیرند، از آن جمله می‌توان به سبک منبع‌دهی بیرمنگهام هاروارد (Birmingham Harvard Style) اشاره کرد که از طریق پايگاهi- cite.bham.ac.uk.WWW قابل دانلود و استفاده در بسته نرم‌افزارهای مدیریت منابع شما خواهد بود.
ویژگیهای دیگر این نرم‌افزارها
- • مدیریت واژگان استاندارد
- • شناسایی و ردیابی رکوردهایی تکراری
- • ارتباط با متن کامل مقالات
- • توانایی جستجو در محتویات و متن فایل‌های پی. دی. اف
- • توانایی ذخیره‌سازی تصاویر
کمال و بی‌عیبی این پایگاه داده‌ها، به علت استفاده از مدیریت واژگان استاندارد در ذخیره‌سازی و ایجاد فهرست واژگان کلیدی، نام نویسندگان و نام مجلات می‌باشد و این اطمینان را خواهد داد که در داخل این پایگاه داده سازگاری و ثبات خواهید داشت. این نرم‌افزارها همچنین مانع از دوباره‌کاری در فرآیند انتقال منابع خواهند شد و در نتیجه، به پژوهشگر کمک می‌کند که یک پایگاه داده سازماندهی شده و سازگار داشته باشد. علاوه بر این، با استفاده از این نرم‌افزارها، متن کامل مقالات و تصاویر هم قابل ذخیره شدن می‌باشند.
جدول مقایسه ویژگیهای نرم‌افزارهای استناددهی
نرم‌افزارهاي مديريت استناددهي
1. سی تا وی (Citavi)
این نرم‌افزار را می‌توان بهترین برنامه مدیریت منابع دانست. با استفاده از این نرم‌افزار، محققان، اساتید و دانشجویان می‌توانند منابع و در واقع، ارجاعات تحقیقات، پایان‌نامه‌ها و مقالات خود را ساخته و مدیریت کنند.
اگر با نرم‌افزارهای Endnote و Reference Manager آشنایی داشته باشید، این برنامه را هم به‌خوبی می‌شناسید. این نرم‌افزار قوی‌تر از موارد نامبرده بوده و پیشرفته‌تر از آن‌ها است.
البته نسخه‌های ۲۰۰۷ و ۲۰۱۰ آفیس نیز بخشی برای مدیریت منابع دارد؛ ولی ویژگی نرم‌افزارهای Endnote و Citavi دسترسی به منابع آنلاین و استفاده از آن‌ها و همچنین پشتیبانی از استاندارهای جدید و متنوع ارجاع‌دهی می‌باشد. (کامفیروزی، 1391)
ویژگیهای نرم‌افزار Citavi:
- - طراحی مبتکرانه و کارآمد؛
- - استفاده از منوی پیش‌نمایش جهت مشاهده مستقیم صفحات وب، PDF ، تصاویر و... در برنامه؛
- - ارائه راهنمای سریع در حین کار با برنامه؛
- - امکان جستجو و پیمایش بیش از ۴۰۰۰ منبع آفلاین و آنلاین؛
- - جستجوی بانک داده؛
- - جستجو در بزرگ‌ترین سایت کاتالوگ آنلاین؛
- - جستجوی کتابخانه مورد نظر خود از طریق نرم‌افزار، در صورت وجود در برنامه؛
- - امکان مقایسه منابع موجود با ورودی و تطابق آن‌ها؛
- - اضافه کردن دستی ارجاعات در قالب ۳۵ استاندارد؛
- - ساخت ارجاعات یک منبع با دادن ISBN، DOI یا PubMed ID و دریافت چکیده، کلیدواژه‌ها و... ؛
- - جمع‌آوری ارجاعات آنلاین با استفاده از افزونه Picker در مرورگر؛
- - به دست آوردن ISBN با استفاده از بارکدی که از طریق گوشی شما از یک کتاب گرفته می‌شود؛
- - وارد کردن ارجاعات از برنامه‌های دیگر؛
- - حذف موارد مشابه از مجموعه منابع داخل نرم‌افزار؛
- - جمع‌آوری اطلاعات فایل‌های PDF و تنظیم آن‌ها به صورت رفرنس؛
- - دریافت Full Text مقالات از اینترنت؛
- - ذخیره منابع در یک پوشه و استخراج از نرم‌افزار؛
- - تبدیل صفحات وب به PDF؛
- - ارزیابی و اصلاح مشکلات محتوای نرم‌افزار، مانند گرامر و املا؛
- - و... .
نسخه رایگان این نرم‌افزار، بيشتر نیازهای کابران را مرتفع می‌سازد و تا ۱۰۰ رفرنس نیز در هر متن امکان استفاده دارد و می‌توانید آن را مستقیماً از سازنده دریافت کنید. (کامفیروزی، 1391) .
نسخه حرفه‌اي این برنامه، رایگان نیست و پايگاه اينترنتي دانشجویان نیز به دلیل رعایت موازین کپی‌رایت از قرار دادن نسخه کامل آن معذور است؛ اما نسخه رایگان آن را مي‌توانيد از نشاني ذيل دریافت کنید:
WWW.Citavi.com
2. اندنوت (EndNote)
برنامه‌ای رايانه‌اي جهت ذخیره و سازماندهی منابع مورد استفاده در روند پژوهش می‌باشد. این برنامه قابلیت جستجوی مقالات در پایگاه‌ها و ذخیره کردن اطلاعات مورد نیاز آن‌ها را فراهم می‌کند. با این برنامه می‌توان منابعی را که برای نوشتن پروپوزال تحقیقاتی، پایان‌نامه، مقاله، کتاب و هر نوشته تحقیقاتی دیگر مورد استفاده قرار گرفته است، مدیریت كرد و آن‌ها را در یک فرمت نوشتاری استاندارد ذخیره نمود. اندنوت، دارای فرمت مجلات مختلف می‌باشد. بنابراین، با کمک آن می‌توانید منابع مقاله خود را مطابق آن مجله به طور خودکار و سریع تغییر دهید (مهدیزاده و برمکی، 1390).
ویژگیهای اندنوت:
- - جستجوی بانک‌های اطلاعاتی کتابنامه‌ها در اینترنت؛
- - سازماندهی مآخذ، تصاویر، pdfها و سایر فایل‌ها در یک بانک اطلاعاتی؛
- - انتخاب انواع مختلف مآخذ از میان 47 نوع مختلف که هر یک دارای 54 فیلد داده‌های کتاب‌شناسی می‌باشند. برای هر مآخذ می‌توان لینکی برای تصاویر و فایل pdf نیز تعریف نمود؛
- - مشاهده کتابنامه و فهرست تصاویر همزمان با اضافه نمودن آن‌ها به متون؛
- - قابلیت اتصال مستقیم به منابع اطلاعاتی نظیر pubmed؛
- - گروه‌بندی دستي و خودكار مآخذ بر اساس موضوع؛
- - یافتن خودکار متن کامل مقالات در صورت وجود؛
- - سازماندهی و یا اتصال تا 45 فایل برای هر مآخذ؛
- - پیش نمایش مآخذ در بیش از 3300 سبک کتاب‌شناسی از نشریات معتبر (ابوذر رمضانی، ابوالفضل رمضانی، و مختاری اسکی 1390).
این نرم‌افزار، رایگان نیست؛ اما در ایران نسخه‌های مختلف آن به‌راحتی یافت می‌شود و بدون مشکل می‌توان از آن استفاده کرد.
یادگیری این نرم‌افزار در ابتدا ممکن است کمی پیچیده و گیج کننده باشد؛ اما مسلماً ارزش یادگرفتن را دارد. شهرت نرم‌افزار و عمومیت آن تا حدی است که بسیاری از پايگاه‌ها و کتابخانه‌ها در فرمت خروجی اطلاعات خود بخشی را نیز به این نرم‌افزار اختصاص داده‌اند. اتصال به پایگاه‌های علمی مختلف از جمله Google Scholar و پشتیبانی از سبک‌های بسیار متنوع ارجاع‌دهی، کار را برای بسیاری از کاربران راحت کرده است (کامفیروزی، 1391).
گفتني است كه اندنوت دو نسخه دارد:
نسخه تحت وب این نرم‌افزار با عنوان اندنوت وب، در دسترس کاربران پرتال شرکت تامسون رویترز قرار دارد.
اما در نسخه نرم‌افزاری کاربران می‌توانند هنگام جستجو، اطلاعات کتاب‌شناختی و چکیده مقالات بازیابی‌شده و حتی پیوند به اصل مقالات را در این نرم‌افزار ذخیره، سازماندهی و بازیابی کنند (ابوذر رمضانی، ابوالفضل رمضانی، و مختاری اسکی، 1390).
تجربه‌های شخصی استفاده از نسخه X5، بروز اختلالات در زمان کار کردن به‌خصوص وقتی ارجاع‌ها زیاد باشد، نشان می‌دهد. پیشنهاد می‌شود چنانچه در کل متن شما به تعداد کم، مثلا ۲۰ بار قرار است نشاني‌دهي كنيد، از این نرم‌افزار استفاده نمايید؛ چون در تعداد بالا چندین بار Crach می‌کند و سرعت آن به‌شدت افت پیدا می‌کند؛ اما برای حجم کمتر مناسب است (کامفیروزی، 1391).
3. مندلی (Mendeley)
مندلی را مي‌توان محبوب‌ترین نرم‌افزار مدیریت استناددهی نامید.
ویژگیهای این برنامه عبارت است از:
- - بیش از ۱۶۰۰ نوع شيوه نشاني‌دهی؛
- - بهره‌مندی از حساب آنلاین جهت به روزرسانی، Sync و Backup اطلاعات؛
- - سازگار با سیستم عامل‌های Linux – MAC – iOS؛
- - سازگاری کامل با:
- Windows Word 2003, 2007, 2010
- Mac Word 2008, 2011
- OpenOffice 3.2
- BibTeX
- - امکان وارد کردن مستقیم اطلاعات پايگاه به‌راحتی از هر جا، حتی یک صفحه اینترنتی با یک کلیک؛
- - سهولت استفاده زیاد و واسط کاربری بسیار عالی؛
- - استخراج اطلاعات متادیتا از PDF به صورت مستقیم؛
- - دارای Open API برای Web Developerها؛
- - امکان Highlite و نت‌گذاری در PDFها؛
- - قابليت اتصال به ده‌ها موتور جستجوی معتبر برای دریافت مستقیم اطلاعات رفرنس (کامفیروزی، 1391).
4. پژوهیار(pajoohyar)
اولین نرم‌افزار رایگان مدیریت استناددهی متن‌باز فارسی زبان است که بر پایه نرم‌افزار زوترو طراحی شده است. این برنامه پژوهشگران را در امر تحقيق و مستندسازی نتایج پژوهشی یاری می‌کند. پژوهیار، ابزاری پژوهشی و قدرتمند است که به کاربران کمک می‌کند تا گردآوری، سازماندهی و تجزیه و تحلیل منابع علمی خود را به‌آسانی انجام دهند و سپس با تکیه بر آن بتوانند به شكل مناسبی و بر اساس شیوه‌نامۀ استناددهی مورد نظر خود، به مستندسازی حاصل پژوهش خويش در قالب کتاب، پایان‌نامه و مقاله بپردازند.
این نرم‌افزار دارای قابلیت‌های بسیاری از جمله: ذخیره و طبقه‌بندی اطلاعات، یادداشت‌گذاری، استفاده از برچسب‌های مختلف، جستجوی اطلاعات ذخیره شده و... است. همچنین پژوهیار پیوند محکمی با منابع برخط (online) دارد؛ به گونه‌ای که پژوهشگر هنگام جستجو و بازیابی اطلاعات از کتاب، مقاله، صفحات وب، تصاویر و ده‌ها قالب دیداری و شنیداری دیگر، به طور خودکار می‌تواند منابع خود را در نرم‌افزار ذخیره کند و سپس برای استناددهی از این منابع با شیوه‌های مختلف استناددهی به این اقلام متنوع اطلاعاتی در متن در حال نگارش خود اقدام نماید.
پژوهیار توسط مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور) و بر اساس نیاز سه‌زبانه و تلفیقی کاربران منابع پژوهشی فارسی، عربی و انگلیسی طراحی و ارائه شده است.
همان طور که اشاره شد، یکی از ویژگیهای نرم‌افزارهای استناددهی این است که برخی از پایگاه‌های داده می‌توانند به صورت مستقیم از داخل نرم‌افزارها مورد جستجو قرار گیرند. در این مورد، نرم‌افزار استناددهی پژوهیار پایگاه‌های زیر را پشتیبانی می‌کند:
پايگاه‌های فارسی:
- - پایگاه مجلات تخصصی نور؛
- - سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران؛
- - پژوهشگاه علوم و فناوری ایران (ایرانداک)؛
- - بانک اطلاعات سیمرغ (نوسا)؛
- - سیستم یکپارچه کتابخانه‌های دانشگاه آراد اسلامی (سیکا)؛
- - پایگاه نشریات الکترونیکی دانشگاه تهران؛
- - پایگاه اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی (سید)؛
- - تنزیل؛
- - دانشنامه جهان اسلام؛
پايگاه‌های انگلیسی:
- - http://library.uvawise.edu
- - http://www.umw.edu/library
- - http://www.lib.uconn.edu
- - http://www.library.ubc.ca/home/research.html
- - http://library.ua.edu
- - http://catalog.crl.edu
- - http://www.imdb.com(اطلاعات مربوط به فیلم، سینما و...)
- - http://library.averett.edu/search(فني و مهندسي)
- - http://www.umsl.edu/library (مقاله و كتاب)
5. رفرنس منیجر (Reference manager)
از دیگر نرم‌افزارهای مدیریت منابع که در شرکت تامسون و در مؤسسه اطلاعات علمی تولید و عرضه شده است، نرم‌افزار رفرنس‌منیجر است. این ابزار برای تولید، مدیریت و نگهداری پایگاه داده‌ها است که کاربر را در حفظ سوابق و خلاصه‌برداری منابع دلخواه یاری می‌رساند. با استفاده از رفرنس‌منجر، اطلاعات منابع استفاده‌شده در نگارش مقالات، پایان‌نامه، کتاب و... را می‌توان ذخیره كرد و در صورت نیاز بازیابی نمود. با استفاده از این ابزار کاربران می‌توانند:
همه منابع و مآخذ تحقیق خود را سامان بخشند، فهرست منابع و مآخذ برای نوشته‌های علمی خود ایجاد کنند، با استفاده از رابط کاربر ساده در صدها کتابخانه الکترونیکی در اینترنت بپردازند و نتایج جستجو را به شکل سند متنی استاندارد در این برنامه به صورت یکپارچه ذخیره کنند.
ورود اطلاعات منابع و مراجع در این نرم‌افزار، به دو گونه قابل انجام است:
- - جستجوی اینترنتی: در این شیوه، همه اطلاعات منابع، مانند: نام نویسنده، نام منبع، کلیدواژگان، سال نشر و... بازیابی و در پایگاه اطلاعاتی ذخیره می‌شود؛
- - دستی: در این روش، خود كاربر اطلاعات کتاب‌شناختی را وارد پایگاه می‌کند.
با ورود اطلاعات به هر یک از شیوه‌های پیش‌گفته کاربر می‌تواند در هنگام مقاله‌نویسی با استفاده از این نرم‌افزار به گونه خودکار نوشته‌های خويش را به سبک‌های دلخواه مستند و نیز فهرست مراجع و منابع را در انتهای نوشته‌های علمی خود وارد کند (علی مرادی،1391).
6. رف ورکرز (Ref Works)
برای دانشجویان مقاطع كارشناسي یا بالاتر، نرم‌افزار مذكور برنامه مناسبی جهت مدیریت منابع است. این نرم‌افزار که بر اساس وب طراحی شده است، به صورت رایگان در اختیار دانشجویان دانشگاه بیرمنگهام قرار دارد.
http://www.i- cite.bham.ac.uk/RefWorks.shtml
جهت کسب اطلاعات بیشتر می‌توانید به صفحه مربوط به این نرم‌افزار در پايگاه اينترنتي فوق مراجعه کرده و اطلاعات مورد نیازتان را دریافت کنید.
ویژگیهای این نرم‌افزار:
- - این نرم‌افزار با هر نوع مرورگری کار می‌کند؛
- - اطلاعات ذخیره‌شده به‌راحتی روی هر یارانه قابل استفاده است؛
- - با درج منابع به صورت دستی می‌توان اطلاعات را درون کتابخانه قرار داد؛
- - با استفاده از پیوست کردن منابع می‌توان از آن‌ها استفاده کرد (سلطانینژاد، معبودی، و یزدانپور 1389).
اين نرم‌افزار از طریق پايگاه اينترنتي کتابخانه الکترونیک به نشاني ذیل در دسترس می‌باشد:
www.elibrary.bham.ac.uk.
به روز نبودن نرم‌افزار و جامعیت نداشتن آن از لحاظ اتصال با کتابخانه‌ها و پايگاه‌های مختلف، دو نقيصه اين برنامه می‌باشد. راحتی و سهولت نصب و استفاده از این نرم‌افزار نیز امتیاز کمتری از نظر ما داشته است. اما در مجموع، در بین محبوب‌ترین و قدرتمندترین نرم‌افزارهای مدیریت استناد (Citation) قرار دارد (کامفیروزی، 1391).
7. زوترو (Zotero)
رقیب قدرتمند مندلی که طرفداران بسیار زیادی دارد، نرم‌افزار زوترو می‌باشد. محیط کاربری آسان و امکانات گسترده‌ای که این برنامه به شما می‌دهد، در کنار امکاناتی از قبیل دارا بودن افزونه اتصال به مرورگرهای Chrom و Firefox باعث می‌شود در هر محیطی که هستید، تنها با چند کلیک ساده مرجع مورد نظر خود را به فهرست‌تان اضافه کنید.
یکی از مهم‌ترین ویژگیهای برنامه کاربردی زوترو، توجه خاص سازندگان این برنامه به نیازهای کاربران برای انجام پژوهش‌های علمی است. ویژگی مهم دیگر زوترو در آن است که به سفارش مراکز پژوهشی رشته‌های علوم انسانی و برای استفاده خاص پژوهشگران و نویسندگان این رشته طراحی شده است (سلطانینژاد، معبودی، و یزدانپور، 1389).
این نرم‌افزار فضای آنلاین نیز به کاربران می‌دهد تا برای روزآمدسازي و Sync کردن و پشتیبان گرفتن از اطلاعات خود مشکلی نداشته باشند. این برنامه نیز قابلیت اتصال به بیش از صدها پایگاه و کتابخانه الكترونيكي را دارد (کامفیروزی، 1391).
زوترو، علاوه بر ویژگیهای نرم‌افزار اندنوت، مزیت‌های زیر را نیز دارد:
- - رایگان است؛
- - می تواند متن کامل مقاله‌ها را هم دریافت کند و متن کامل را جستوجو و نمایه‌سازی کند؛
- - هر مدخل را با کلیدواژه‌هایی مشخص می‌کند و امکان یادداشت‌گذاری برای هر مدخل را می‌دهد؛
- - با پایگاه‌های اینترنتی همچون: آمازون، ویکی پیدیا، یوتیوپ، نیویورک تایمز و حتی فیلکر همخوانی دارد و می‌تواند اطلاعات موجود در این پایگاه‌ها را به صورت مدخل‌های مرجع‌شناسی استخراج کند (سلطانینژاد، معبودی، و یزدانپور، 1389).
منابع: