نرم افزار سلیم در یک نگاه
نرم افزار سلیم، به همت «بنیاد علوم و معارف اسلامی دانش پژوهان» طراحی و تولید شده است. برنامه نویسان این پروژه تلاش نموده اند که به تناسب نیاز هر مخاطبی، مطلبی را در این لوح فشرده قرار دهند تا شاید به این وسیله همگان را راضی نگاه دارند و شاید این ویژگی، خود یکی از کاستی های برنامه به شمار رود که سطح علمی مخاطب آن به روشنی مشخص نیست.
هنگام نصب و اجرای برنامه، نخستین چیزی که توجه کاربر را جلب می کند، گرافیک جذاب آن است همچنین چند رسانه ای بودن برنامه و مشتمل بودن آن بر اطلاعات متنوع و گوناگون نیز یکی دیگر از جذابیت های برنامه است.
متن کامل تفسیر نمونه و المیزان، مطالبی درباره شأن نزول آیات، تاریخ قرآن و علوم قرآن، دو ترجمه فارسی و سه ترجمه انگلیسی از قرآن، یک دوره کامل ترتیل آیات قرآن، چندین ساعت قرائت مجلسی شیوا و نیز امکانات کارآمدی جهت آموزش کامل تجوید و حفظ قرآن، بخش های مهم و اصلی محتوای این نرم افزار را تشکیل می دهد. ضمن اینکه قابلیت هایی همچون: جستجو، تعیین محدوده حفظ، ترجمه گویای قرآن و امکان چاپ به منظور هموار نمودن مسیر پژوهش، در این لوح فشرده گنجانده شده است.
البته اگر شما بخواهید اطلاعات بیشتری درباره این نرم افزار بدست آورید نباید گزینه »درباره نرم افزار» را کلیک کنید، زیرا تنها چیزی که در آن جا یافت نمی شود معرفی امکانات و قابلیت های این برنامه است و چه بسا بهتر بود بجای این عنوان از عبارت »درباره بنیاد» استفاده می شد.
تخصصی یا عمومی!؟
نرم افزار سلیم را به دلیل برخورداری از تنوع مطالب، می توان یک نرم افزار عمومی دانست؛ اما افزوده شدن بخش هایی همچون علوم قرآن و تاریخ قرآن این احتمال را تقویت می کند که طراحان این نرم افزار نیم نگاهی نیز به نیازهای قرآن پژوهان داشته اند. به هر حال، چه این نرم افزار برای متخصصان علوم قرآنی تهیه شده باشد و چه برای عموم مردم، انتظار می رفت که از کاستی های علمی خالی بوده، از نظر ساختار مباحث و انتخاب مطالب قرآنی از اتقان لازم برخوردار باشد.
به منظور بهبود محتوای این نرم افزار قرآنی، توجه به موارد زیر بایسته می نماید:
1. تاریخ قرآن، بخشی از مباحث علوم قرآن است. از این رو، بهتر بود که به عنوان یک قسمت مستقل ذکر نمی شد. تکرار برخی از مباحث تاریخ قرآن مانند تدوین و جمع آوری قرآن در هر دو قسمت، گواه این امر است.
2. مطالب بخش علوم قرآن و تاریخ قرآن، به ترتیب از دو کتاب حبیب الله احمدی و محمد باقر حجتی کرمانی نقل شده است؛ در حالی که اولاً: لازم بود ساختار منطقی و علمی برای این قسمت ها در نظر گرفته می شد و مطالب این کتب و سایر کتب معتبر علوم قرآنی با ذکر منبع در آن ارائه می گردید و ثانیاً: به جای کتاب آقای احمدی، کتب معتبرتری همچون علوم قرآن آیت الله معرفت در اختیار کاربران قرار می گرفت.
از آنجا که مطالب یک کتاب طور کامل در نرم افزار قرار داده شده است، در بسیاری موارد خواننده رابطه معناداری میان عناوین فهرست شده مشاهده نمی کند؛ مثلاً ذیل عنوان »اعجاز در سخن»، عنوان های فرعی همچون: قرآن و حقوق انسانی، پیمان ها، دوستی با کفار و پذیرش ولایت کفار مشاهده می شود که راهنمای مناسبی برای درک ارتباط میان مباحث نیستند.
3. در قسمت شأن نزول، منابع شأن نزول ها ذکر نشده است و گذشته از آنکه شأن نزول تمام آیات ارائه نگردیده، برخی شأن نزول های مجعول و ضعیف السند مانند شأن نزول سوره عبس نیز در آن به چشم می خورد.
4. در همین بخش، فقدان امکان جستجو برای یافتن آیات و سوره ها، دستیابی به شأن نزول آیه مورد نظر را مشکل کرده است؛ به عنوان مثال، اگر کاربری در جستجوی شأن نزول آیه 25 سوره فتح باشد، باید نوار پیمایش را آن قدر بالا و پایین ببرد تا به آن دست یابد؛ در حالی که مشکل مزبور با طراحی فهرست سوره ها به صورت درختی قابل حل بود و در این صورت، کاربر می توانست به جای مطالعه فهرست طولانی آیات، عناوین سوره ها را در همان نگاه نخست ملاحظه می کند و سپس با تقه اشاره گر بر عنوان هر سوره، آیات آن به صورت کشویی یا درختی ملاحظه کند.
5. بدون شک نویسندگان کتب برنامه، منابع هر مطلب را در اثر خود ذکر کرده اند تا خواننده کتاب بتواند به ارزش علمی مستندات مطالب پی ببرد؛ اما متأسفانه منابع مباحث در برنامه نرم افزاری سلیم، از ذیل مطالب حذف شده و این گونه، امکان داوری درباره ارزش مباحث از کاربر سلب گردیده است.
ساختار چندگانه
در صفحه نخست نرم افزار سلیم، پنج بخش: علوم قرآن، شأن نزول، آموزش تجوید، تاریخ قرآن و قرائت، قابل مشاهده اند. و در این صفحه بخش اصلی برنامه نیز قرار دارد که با آیه شریفه «و رتل القرآن ترتیلا» زینت یافته است و در آن، 3 ترجمه و دو دوره تفسیر کامل قرآن به همراه امکانات حفظ و جستجو در آیات گنجانده شده است. در همین بخش، با عنوان مشکاة مواجه می شویم که تقریباً تمامی امکانات بخش اصلی را یکجا در خود جای داده است. بدین گونه، کاربر با یک ساختار سه مرحله ای در این برنامه مواجه می شود و از خود می پرسد که چرا تفسیر و ترجمه قرآن همانند تاریخ و علوم قرآن بخش جداگانه ای را به خود اختصاص نداده است؟ آیا محور تقسیم بندی بر اساس معارف قرآن و علوم قرآن است، یا بر مبنای سطوح علمی مخاطبان تنظیم شده است - که البته هیچ کدام هم نیست. – اصولاً چرا ساختار چند لایه، از روش کارتابلی استفاده نشده است و از رابط کاربر (interface) سهل الوصول تری در ارائه اطلاعات و امکانات سود نجسته اند؟!
در همین جا باید افزود که در ساختار فعلی، در گزینش عناوین دقت لازم نشده است؛ مثلاً هر قرآن پژوه و یا دانشجوی رشته علوم قرآنی می داند که عنوان «علوم قرآن» شامل مباحث تاریخ قرآن نیز می گردد و به همین دلیل برخی از این مباحث در گزینه علوم قرآن تکرار شده است و یا در بخش اصلی شش گزینه مشاهده می شود که یکی از آنها، «قرآن» است که البته منظور، ترجمه قرآن است؛ زیرا در این قسمت، امکانات ترجمه گویای قرآن در نظر گرفته شده است. نمونه دیگر، انتخاب عنوان «قرائت» برای قرائت مجلسی است؛ در حالی که آنچه با این عنوان متناسب است و انتظار کاربران را نیز به دنبال دارد، این است که علاوه بر قرائت مجلسی، ترتیل آیات نیز در این بخش ارائه می شود.
جستجوی بسیار ساده
یکی از امکانات ضروری در هر برنامه نرم افزاری، امکان جستجو در اطلاعات و محتوای آن برنامه است. طراحان نرم افزار سلیم نیز به این مهم توجه کرده اند و گزینه ای را برای جستجو در آیات قرآن در نظر گرفته اند. این امکان به گونه ای طراحی شده که کاربر به محض وارد کردن واژه دلخواه در خط جستجو، با فهرستی از آیات مواجه می شود و می تواند متن آیه و واژه جستجو شده را مشاهده کند و اگر از گزینه مشکاة برای جستجو استفاده کند، به متن سوره نیز دسترسی خواهد داشت. در خصوص قابلیت جستجوی این برنامه چند نکته قابل ذکر است:
- در این برنامه امکان جستجوی واژه ها از طریق ریشه و مشتق وجود ندارد؛ در حالی که بسیاری از پژوهش های قرآنی به این گونه از جستجو نیازمند است.
- جستجوی موجود، دقیق نیست؛ مثلاً اگر بخواهید درباره کاربرد حروف مقطعه در قرآن تحقیق کنید و واژه «الم» را در خط جستجو وارد نمایید، باید 1309 آیه را بررسی کنید تا به چند سوره ای که مشتمل بر «الم» است، دست یابید، در این جستجو آیاتی همچون «اهدنا الصراط المستقیم» نیز به شما عرضه می شود و امکان استفاده از عملگرهای بولین نیز برای محدود کردن دامنه جستجو وجود ندارد؛ به عبارت دیگر، واحد جستجو در این برنامه به جای کلمه، حرف است و همین امر، موجب سر در گمی کاربر می شود.
- قابلیت های جستجو بسیار ساده و ابتدایی است، واژه جستجو شده رنگی نمی شود، امکان جستجو در ترجمه و تفسیر وجود ندارد، قابلیت ترکیب فصلی یا عطفی واژه ها در نظر گرفته نشده و صفحه کلید جستجو استاندارد نیست و کاربر امکان تغییر آن را ندارد.
سخن آخر
نرم افزار سلیم با وجود همه مطالبی که بیان شد، برای جوانان علاقه مند به معارف قرآنی برنامه مناسبی است و از آنجا که از هر باغی گلی چیده است، زمینه مطلوبی برای آشنا نمودن جوانان با قرآن و انس گرفتن آنها با این کتاب الهی فراهم کرده و بسیاری از نیازهای آنان را در مراجعه به قرآن پاسخ داده است. امکانات کاربردی و جالب حفظ قرآن و امتحان از مطالب حفظشده، ترجمه گویای قرآن، قابلیت مراجعه به تفاسیر و ترجمه های معتبر قرآن و ارائه مطالب مختصر و مفیدی در مورد سوره ها و علوم قرآنی، از مزایای این لوح فشرده به شمار می رود.
امید است در نسخه های بعدی این برنامه قرآنی، شاهد ارتقاء محتوا و امکانات آن باشیم.