وبلاگ چیست؟
روزنامه الکترونیک، یادداشت های شخصی، مجله الکترونیک، دفتر خاطرات دیجیتال، یا هر نام دیگر، پاسخ می تواند همه و یا هیچ کدام باشد. در نگاه اول، وبلاگ ها نوعی پایگاه های اطلاع رسانی ساده اند که یادداشت های شخصی و ناویراسته افراد عادی را از طریق ابزارهای خودکار به طور متناوب روی شبکه گسترده جهانی اینترنت منتشر می نمایند.
در سال های اخیر پیشرفت در فنّاوری ایجاد صفحات وب، ساختن صفحات شخصی را تا آنجا آسان کرده است که کاربران غیر حرفه ای می توانند به سادگی صفحاتی برای خود ایجاد کرده، هر موقع که خواستند آن را روزآمد نمایند. ابزارهای ساده ایجاد صفحات وب که می توانند برای ساختن وبلاگ مورد استفاده قرار گیرند، ممکن است از طرق مختلفی در اختیار علاقه مندان قرار گیرد که متداول ترین آنها پایگاه های اینترنتی ای هستند که اصطلاحاً بلاگر (Bloger) نامیده می شوند و علاوه بر ابزارهای ساده و متنوع طراحی صفحات وب، امکانات میزبانی (Host) رایگان صفحات ایجاد شده را نیز برای کاربران فراهم آورده اند. این پایگاه ها عموماً هزینه های خود را از طریق فروش آگهی در وبلاگ های ایجادشده تامین می نمایند.
علاوه بر آن، افزارهای متنوعی نیز به صورت رایگان یا با قیمت های ناچیز در شبکه جهانی وجود دارد که علاقه مندان می توانند با به کارگیری آنان وبلاگ هایی شخصی برای خود ایجاد نمایند. در هر حال، این ابزارها امکانات متنوعی را برای ایجاد و ویرایش صفحات وب برای کاربران فراهم آورده است، به گونه ای که در هر زمان می توانند شکل ظاهری و یا محتویات صفحات ایجادشده را تغییر داده و یا امکانات جدیدی را به آن اضافه نمایند.
اجزای اصلی وبلاگ ها
یک وبلاگ معمولاً دارای سه بخش اصلی است: محتوا (Content)، پیوند (Link) و بازخورد (Coment). البته به موازات افزایش تعداد وبلاگ ها، مطالعه وبلاگ ها توسط سایر وبلاگ نویسان سبب گردید تا معرفی وبلاگ های دیگران در خلال متون وبلاگ ها و یا در یک ستون جانبی در صفحه وبلاگ نیز به اجزای آن اضافه گردد. این بخش که اصطلاحاً Blogrolling نامیده می شود، در واقع فهرست وبلاگ هایی را که مؤلف هر وبلاگ به طور منظم مطالعه و اصطلاحاً به آنان سر می زند، مشخص می نماید. این بخش معمولاً در سمت راست و یا چپ صفحه وبلاگ و یا در یک صفحه مجزا قرار می گیرد.
و اینک به بررسی عناصر اصلی وبلاگ ها می پردازیم:
1. محتوا: این بخش توسط وبلاگ نویس تدوین می گردد و ممکن است نوشته های خود او با گزیده هایی از مطالب منتشر شده در پایگاه های اینترنتی یا وبلاگ های دیگر و یا حتی کتب و نشریات کاغذی باشد. بیشتر وبلاگ ها مبتنی بر متن هستند؛ اما وبلاگ های بسیاری نیز وجود دارند که اساس کار آنها سایر اقلام رسانه ای همچون: صوت، تصویر و کلیب های ویدیویی است که اصطلاحاً بلاگ صوتی یا اودیوبلاگ (Audioblog)، بلاگ تصویری یا فوتو بلاگ (Photoblog) وبلاگ ویدئویی یا ویدیوبلاگ (Videoblog) نامیده می شوند.
محتویات هر وبلاگ از قطعات متوالی تشکیل شده که اصطلاحاً » پست » نامیده می شود. هر بار که بلاگر اقدام به ورود داده های جدیدی روی وبلاگ خود می نماید، در واقع پُست جدیدی را ایجاد نموده که با تاریخ و زمان ورود داده ها شناخته می شود. آخرین پست های ایجاد شده در هر وبلاگ معمولاً به ترتیب زمان ایجادشان در صفحه اصلی وبلاگ نمایش داده می شوند و بازدیدکنندگان از وبلاگ در ابتدا جدیدترین مطلب و یا مطالب منتشر شده را مشاهده و در صورت تمایل آن را مطالعه می نمایند. هر پست پس از مدتی نمایش در صفحه اصلی بالاخره با ورود پست جدیدتری به مجموعه پست های صفحه اصلی، از آن صفحه خارج می گردد. البته اغلب وبلاگ ها دارای بخش بایگانی هستند که پست های قدیمی پس از خروج از صفحه اصلی به ترتیب تاریخ و ساعت نگارش در آن ذخیره شده و برای بازدیدکنندگان قابل دسترس خواهند بود.
2. پیوند: این قسمت شامل مجموعه ای از نشانی های اینترنتی حاوی مطالب مورد علاقه وبلاگ نویسی است و معمولاً بر اساس موضوعات خاص دسته بندی شده است. بسیاری از وبلاگ نویسان با پیوند دادن به مطالب جالبی که در وبگردی و گشت وگذار در دنیای مجازی به آنها برخورده اند، این امکان را برای خواننده های خود فراهم می آورند تا از اخبار و رویدادهای مورد علاقه آنها با خبر شوند. این وبلاگ ها پس از چندی مشتری های خاص خود را پیدا می کنند و دیگر کسی که مثلاً علاقه مند به نجوم است، می داند برای پیدا کردن آخرین خبرها مربوط به این مقوله باید به کدام وبلاگ مراجعه کند. به این ترتیب، وبلاگ ها جلوی غرق شدن افراد را در انبوهی از اطلاعات می گیرند.
3. بازخورد: یکی از جذاب ترین امکانات وبلاگ برای مخاطبان و همچنین نویسندگان آن، امکان درج و نمایش بازخورد یا به اصطلاح «کامنت» بازدیدکنندگان از هر بخش از محتوای ارائه شده در صفحات وبلاگ است. بدین ترتیب، نویسنده امکان ارزیابی بازخورد افکار عمومی نسبت به نوشته های خود را داشته و مخاطبان نیز می توانند از نظرات سایر بازدیدکنندگان مطلع شوند. در هیچ رسانه دیگری نمی شود به این سادگی با مخاطب رو در رو شد و نظراتش را شنید، خصوصاً اینکه طرف مقابل نیز هیچ اجباری به افشای مشخصات واقعی خود نداشته و می تواند بی تکلف نظرات خود را ابراز نماید. کامنت گذاری در وبلاگ ها گاهی آن قدر جدی می شود که عملاً وبلاگ را به یک باشگاه گفتگو یا حتی وسیله دوست یابی مبدل می کند.
تاریخچه وبلاگ و وبلاگ نویسی
برخی بر این عقیده هستند که نخستین وبلاگ به وسیله «تیم. برنرزلی» (مخترع وب) ایجاد شده است که در آن وب به پایگاه جدیدی که در آن زمان ایجاد و بر روی اینترنت فعال می شدند، اشاره می کند (http://info.cern.cg). سپس در اواسط 1996م دومین وبلاگ توسط "Andereessen's Marc" و NCSAایجاد شد. وی نیز در آن عملیاتی مشابه وبلاگ »برنرزلی» را انجام می داد. در فاصله بین سال های 1996 تا 1997م چندین وبلاگ جدید دیگر نیز ایجاد گردید. از وبلاگ های اولیه می توان به وبلاگ متعلق به Dave Winer اخبار مربوط Scripting و وبلاگ های Barger و BarrettCameron اشاره کرد.
محتویات وبلاگ های نخستین، بیشتر شامل مجموعه ای از پیوندها و توضیحاتی بود که متناسب با علاقه نویسنده ایجاد می گردید. در ادامه، وبلاگ نویسان، به ایجاد وبلاگ هایی علاقه مند شدند که در آن مطالبی درباره موضوعات مورد علاقه خود و یا آنچه که تمایل به خواندن آن در آینده داشتند، درج می کردند.
غالب وبلاگ های اولیه به وسیله طراحان وب و نرم افزار و به عنوان یک فعالیت جانبی که در منزل دنبال می کردند، ایجاد می شد و محتوا و ماهیت اطلاعاتی آنان در مورد توانمندی فنّاوری هایی بود که در آن زمان یکی پس از دیگری مطرح می شدند.
تعداد وبلاگ ها در ابتدا بسیار اندک و محدود بود؛ زیرا در آن زمان فقط افرادی می توانستند دارای وبلاگ باشند که دانش ساخت یک پایگاه اینترنتی را به صورت حرفه ای داشتند. یک وبلاگر می بایست هم باید با کدینگ Html آشنا می بود و هم پس از صرف زمان زیاد جستجو در Web و کار مداوم، نتیجه نهایی را ایجاد و منتشر می کرد. تا اینکه در سال 1999م با راه اندازی چندین سرویس رایگان و یا ارزان قیمت وبلاگر، تعداد وبلاگ ها به ناگهان رو به افزایش نهاد. ایجاد و ویرایش محتویات وبلاگ یا استفاده از خدماتی نظیر: pitas ، Livejournal ، Blogger ، Weblogger.com ، EditThisPage.com مستلزم دانش فنی بالایی نبود و علاقه مندان به ایجاد وبلاگ می توانستند به سرعت به ایجاد وبلاگ مورد نظر خود و ویرایش محتوای آن اقدام نمایند. بدین ترتیب، تا اواسط سال 2000م بیش از یک هزار وبلاگ ایجاد و این رقم تا اواسط سال 2002م به بیش از نیم میلیون رسید.
در ژوئن سال 2003م تعداد وبلاگ ها بین 2/4 تا 2/9 میلیون برآورده شده است و تخمین زده می شود که در هر چهل ثانیه یک وبلاگ جدید ایجاد می گردد که به معنای تولد بیش از شصت هزار وبلاگ جدید در هر ماه می باشد. بنابراین، وبلاگ و وبلاگ نویسی همچنان روند توسعه و گسترش خود را ادامه داده و هر روز بر تعداد وبلاگ نویسان افزوده می گردد.
قابل ذکر است که بر اساس بررسی انجام شده توسط مؤسسه تحقیقاتی Jupiter ، تقریباً دو درصد کاربران اینترنت دارای بلاگ می باشند و اکثریت قریب به اتفاق افرادی که دارای وبلاگ می باشند، از طریق خدمات Dial-up به اینترنت متصل می شوند. بیش از پنجاه درصد وبلاگ هایی که توسط مؤسسه بین المللی تکنولوژی و علوم انسانی پیمایش شده، به زبان انگلیسی نوشته شده است و پس از زبان انگلیسی ده زبانی که وبلاگ ها با آنان نگارش یافته اند، به ترتیب: پرتغالی، لهستانی، فارسی، فرانسوی، اسپانیایی، آلمانی، ایتالیایی، هلندی و ایسلندی می باشند.
وبلاگ در ایران
16 شهریور 1380ش مطابق با 7 سپتامبر 2001م نخستین وبلاگ فارسی به وسیله «سلمان جریری» روی شبکه جهانی اینترنت متولد شد. بعد از وی «حسین درخشان» دومین فرد فارسی زبان بود که وبلاگ شخصی خود را راه انداخت و از آنجا که تا مدت ها کسی از وبلاگ جریری اطلاع نداشت، حسین درخشان به عنوان اولین وبلاگر ایرانی شناخته شده بود. اما حسین درخشان به دلیل دیگری در تاریخ وبلاگ ایران نقش دارد. وی قالب هایی برای وبلاگ فارسی و راهنمایی برای ساخت وبلاگ در وبلاگ «سردبیر: خودم» منتشر کرد تا کاربران بتوانند با سهولت و سادگی و در عرض تنها چند دقیقه با استفاده از آنها برای خود وبلاگ بسازند.
وقتی سلمان جریری اولین وبلاگ فارسی را ایجاد کرد، هرگز تصور نمی کرد که حدود دو ماه بعد با انتشار یک راهنما و آماده کردن چند قالب پیش ساخته توسط حسین درخشان که بعدها ملقب به ابوالوبلاگ شد، این پدیده تا این اندازه در بین کاربران ایرانی گسترش پیدا کند. حسین درخشان هم امیدوار بود که در اولین سالگرد انتشار راهنمای ساختن وبلاگ فارسی تعداد وبلاگ نویسان ایرانی به 100 نفر برسد؛ اما بعد از گذشت دو ماه، وقتی که تعداد وبلاگ های فارسی بیشتر از 120 عدد شد، به اهمیت کارش پی برد. بعد از چند ماه، پایگاه «پرشین بلاگ» (Persianblog) به همت چند جوان ایرانی راه اندازی شد و پس از آن نیز شاهد تولد بلاگرهای دیگری مانند «بلاگ اسکای» (BlogSky) و «تک بلاگ» (TakBlog) بودیم که البته هرگز نتوانستند در کیفیت خدمات و تعداد کاربران با پرشین بلاگ رقابت کنند.
هم اکنون، با اینکه بیشتر از سه سال از عمر پدیده وبلاگ نویسی در کشورمان نمی گذرد، موج وبلاگ نویسی اقشار مختلف جامعه از جوانان گرفته تا صاحب منصبان، اساتید دانشگاه، نویسندگان و هنرمندان را فرا گرفته است. اگر چه آمار دقیقی از تعداد وبلاگ نویسان ایرانی در دست نیست، اما زبان فارسی از سوی منابع معتبر در جهان به عنوان زبان چهارم وبلاگ نویسی شناخته شده و گفته می شود ظرف همین مدت بالغ بر 500 هزار وبلاگ فارسی زبان در پایگاه اینترنتی ایجاد شده است.
وبلاگ، نویدبخش دموکراسی رسانه ای
اینترنت از قرن بیستم تا حدود سال 1993م، جولانگاه رسانه های قدرتمند جهانی بود. شبکه های بین المللی تلویزیونی و ابر روزنامه هایی با شمارگان میلیونی، اینترنت را ابزاری مناسب برای تغذیه خبری در سراسر جهان یافتند. توسعه روزافزون پایگاه های خبری با امکانات مختلف و متنوع با صرف هزینه های کلان، لازمه دهه ای بود که از آن به عنوان «عصر انفجار اطلاعات» یاد می شد. شاید در آن زمان تصور آنکه روزی صفحاتی ساده با مدیرانی کم تجربه مسیر اطلاع رسانی در اینترنت را تغییر دهند، بسیار مشکل بود؛ اما هنگامی که موج وبلاگ نویسی در سال 1999م با راه اندازی پایگاه هایی مانند blorrer.com و weblogger.com آغاز شد، بسیاری از متخصصان رسانه ای عمومی که در زمینه اطلاع رسانی اینترنتی تجربه کافی داشتند، دریافتند که این پدیده می تواند تغییرات مهمی در سرنوشت روزنامه نگاری اطلاع رسانی داشته باشد.
امروزه بسیاری از وبلاگ های ساده با آنچنان بازدیدکنندگانی روبه رو هستند که مدیران پایگاه های تجاری که با هزینه های فراوان پایگاه خود را راه اندازی کرده اند، آرزوی داشتن این میزان بازدیدکننده را دارند. تعداد زیادی از خوانندگان روزنامه و بینندگان و شنوندگان شبکه های رادیویی و تلویزیونی بر این اعتقاد هستند که روزنامه ها و ایستگاه های سخن پراکنی، در خدمت یا دست کم تحت تأثیر قدرت های جهانی حاکم و دارای شرایط بهینه و مناسبی برای آزادی های مدنی نمی باشند؛ اما این موضوع در باره وبلاگ ها صدق نمی کند. وبلاگ ها نوعی رسانه های همگانی اندک هستند که هر کسی توان ارسال و دریافت پیام در آنان را برای همه مردم جهان خواهد داشت. وبلاگ نویسان معمولاً به جایی وابسته نیستند و اگر وبلاگ می نویسند، فقط برای خودشان و تحت سردبیری خودشان است.
وبلاگ ها به مردم جهان امکان می دهند تا بدون وابستگی یا حتی واهمه از قدرت های حاکم، در عرصه های متفاوت سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی اقدام به نشر اطلاعات نموده و با رویکردی کاملاً آزادانه مطالب منتشر شده را مطالعه و در صورت تمایل دیدگاه خود را در مورد آن بیان کنند؛ به عبارت دیگر، وبلاگ ها با از میان برداشتن تبعیض ها و محدودیت های موجود در منابع رسانه ای، جامعه جهانی را از فضای تک صدایی رسانه ای به یک دموکراسی دیجیتال نزدیک می نمایند.
منبع: