هزاران پرسش و پاسخ
این لوح فشرده مشتمل بر حدود 8800 پرسش و پاسخ دانشجویی است که در موضوعات متنوعی همچون: احکام، اخلاق و عرفان، اجتماعی و فرهنگی، شخصیت ها، اطلاعات عمومی، اقتصادی، انتقادات و پیشنهادات، تاریخ و سیره، تربیتی و مشاوره، کلام و دین پژوهی، حقوقی، سیاسی، قرآن و حدیث، فلسفه احکام و پزشکی دسته بندی شده است.
در این برنامه، در زمینه قرآن و حدیث، 1224 سؤال و جواب در اختیار کاربر قرار دارد. موضوعاتی چون: مراحل شناخت و بهره مندی از قرآن، ارتباط حکم ارتداد و آیه «لا اکراه فی الدین»، آیات علمی قرآن، زبان قرآن، راه فهم قرآن، آزادی اندیشه در قرآن و روایات، تفاوت زن و مرد از دیدگاه قرآن و نهج البلاغه و صدها سؤال دیگر در این قسمت ارائه و پاسخ داده شده است.
به منظور پاسخگویی به سؤالات مربوط به احکام، فتاوای 13 مرجع تقلید به علاوه نظر مشهور مورد توجه قرار گرفته و در مجموع 1693 سؤال، جواب داده شده است و بیشتر، پرسش هایی مد نظر بوده که مورد ابتلاء دانشجویان و اساتید است و در رساله های عملیه مراجع عظام نیامده و در شمار مسائل مستحدثه هستند. شما می توانید محدوده سؤالات را با انتخاب مرجع تقلید مورد نظر خویش و یا نظر مشهور فقهاء شیعه تعیین کنید و به پاسخ مورد نظر خود دست یابید.
حکم نماز و روزه اساتیدی که برخی از روزهای هفته را در شهرهای دیگر به تدریس می پردازند، حکم نماز و روزه دانشجویانی که به مدت حداقل یک ترم بیشتر ایام هفته را در محل تحصیل به دور از وطن می مانند و صدها مورد دیگر، از سؤالاتی است که با انتخاب گزینه احکام قابل مشاهده است.
سؤالات اخلاقی و عرفانی دانشجویان و پاسخ های جذّاب و متنوع به آنها، یکی دیگر از ویژگی های ارزشمند این نرم افزار است. در پرسمان، 1905 سؤال اخلاقی پاسخ داده شده است. برای نمونه می توان به موارد زیر اشاره کرد:
راه مبارزه با نفس، تأثیر سجده های طولانی و حضور قلب، راه های موفقیت در دین، مفهوم دعا و اهمیت و فضیلت آن، موانع استجابت دعا، راه عشق به خدا، بدترین و بهترین توشه آخرت و روش برخورد با کسانی که مشکل اعتقادی دارند.
یکی از راه هایی که موجب استحکام دین و مذهب شیعه می گردد، پاسخ دادن به سؤال هایی است که درباره عقاید و فرهنگ شیعی مطرح است؛ زیرا نادیده انگاری و عدم توجه به این گونه پرسش ها و شبهات به گسترش بی ایمانی و تزلزل عقیده می انجامد. پاسخگویی به سؤالاتی درباره: اثبات وجود خدا، هدف از زندگی، چگونگی زندگانی در عالم برزخ، ماهیت عذاب جهنم، راه تشخیص حقیقت، قضا و قدر الهی و ارتباط آن با اختیار انسان و ادله عقلی امامت، همگی از جمله سؤالاتی است که در ذهن جوانان موج می زند و پرسمان سعی نموده با ارائه قریب 1900 جواب مستدل و روشن پاسخگوی دغدغه های فکری و عقیدتی آنان باشد.
جوانان پرسش های زیادی در باره مسائل فرهنگی و اجتماعی دارند. نرم افزار پرسمان به نیاز توجه کرده است و بیش از 600 پرسش را در این مورد پاسخ داده است. ارتباط پیشرفت و فنّاوری با مسئله ساده زیستی، علل و عوامل تغییر برخی از ارزش ها بعد از انقلاب اسلامی، پیشرفت جامعه و افزایش جمعیت، وظیفه ما در برابر مشکلات فرهنگی و اقتصادی، عوامل بدحجابی در جامعه و علت عقب افتادگی کشورهای اسلامی، از جمله سؤالاتی است که در این حوزه پاسخ داده شده است.
از دیگر ویژگی های منحصر به فرد این نرم افزار، پاسخ به سؤال ها و انتقادهایی است که در خصوص ناهنجاری های جامعه و عملکرد برخی از مسئولان کشوری وجود دارد. چشمان تیزبین یک جوان حقیقت جو، کردار و گفتار مسئولان بخش های مختلف نظام اسلامی را مورد تحلیل قرار می دهد و در صورت عدم هماهنگی میان سخن و عمل، پرسش هایی چند در اندیشه او موج می زند و در جستجوی پاسخی مناسب بر می آید. پرسمان، با عرضه 152 مورد از این گونه انتقادات، ضمن جواب به آنها، در صورت لزوم راهکارها و پیشنهادهایی را نیز ارائه نموده است.
افزون بر همه این موارد، برخی از پرسش های دانشجویان درباره مسائل پزشکی است که بعضی از آنها با فقه اسلامی ارتباط دارد، مانند: اهدای خون، ازدواج فامیلی، روابط جنسی، ارتباط بین دختر و پسر، نگاه دکتر به بدن نامحرم و یا لمس آن. تعدادی از سؤالات نیز ارتباط مستقیم با فقه اسلامی ندارد و تنها از دیدگاه علمی و پزشکی جواب مناسب داده شده است؛ مباحثی از قبیل: طول عمر انسان، علل عقب افتادگی ذهنی در کودکان، مشکلات گفتاری و جنسی، تومورهای سینه، دلیل سفید شدن مو در ایام جوانی و بیماری های پوستی.
قابلیت های کارآمد
نرم افزار پرسمان شامل چهار بخش: پرسش و پاسخ، نگارخانه، امکانات و راهنماست که در مجموع قابلیت های ویژه ای را در معرض استفاده کاربران قرار داده است.
یکی از امکانات ارزشمند و کاربردی برنامه، در نظر گرفتن کلیدواژه برای پرسش ها و پاسخ هاست.
بهترین راه جهت یافتن پرسش دلخواه و پاسخ آن، استفاده از فهرست کلیدواژه هاست که به صورت الفبایی تنظیم شده و 9004 واژه کلیدی را ارائه نموده است. فعال بودن گزینه «مرتبطات» به شما امکان می دهد که ضمن دسترسی به سؤالات مربوط به کلیدواژه جاری، واژه های مرتبط با آن کلیدواژه را نیز در پنجره ای مستقل ملاحظه نمایید و پس از انتخاب واژه یا واژه های مربوطه، به سؤال های مرتبط با آنها دست یابید؛ مثلاً وقتی کلیدواژه «قرآن در دانشگاه» را انتخاب می کنید، دو کلیدواژه مرتبط با آن یعنی: «بهره گیری از قرآن» و «قرآن و دانشجویان» در پنجره مرتبطات مشاهده می شود که تقه پیاپی (دابل کلیک) بر روی هر کدام موجب می شود ضمن قرار گرفتن آن واژه در فهرست کلیدواژه ها و نمایش پرسش های مربوط به آن، واژه های مرتبط با آن نیز در پنجره مرتبطات ارائه گردد. افزون بر کلید واژه های مرتبط، گزینه «مترادفات»، سؤالات مربوط به کلید واژه انتخابی و مترادف آن را در اختیار کاربر قرار می دهد؛ مثلاً با انتخاب کلیدواژه «تشکل های دانشجویی»، کلمه «جنبش دانشجویی» به عنوان واژه مترادف در پنجره مترادفات به نمایش در می آید که در صورت گزینش آن، سؤال مربوط به آن قابل مشاهده است.
امکان «الگوسازی» که در بخش «پرسش و پاسخ»، «لیست سؤالات» و «جستجو» ارائه گردیده، به شما این امکان را می دهد تا فهرستی از کلیدواژه هایی را که دارای حروف مشخص هستند، فراهم آورید و پژوهش خود را در آنها سامان دهی کنید؛ به عنوان نمونه، در بخش کلیدواژه با درج کلمه «دانشجو» در سطر ورود و انتخاب آن، 47 مورد فهرست می شود که هر یک از آنها مشتمل بر حروف و یا واژه مزبور است، مانند: اختلاط دانشجویان، ارتباط با دانشجویان، اردوهای دانشجویی، ازدواج با دانشجو، دانشجوی مسلمان و نشریات دانشجویی.
در این برنامه، به منظور یافتن سریع تر پرسش و پاسخ مورد نظر، امکان محدود کردن دامنه موضوعات به گروهی خاص وجود دارد. چنانچه گروه »احکام» در دامنه موضوعات قرار گرفته باشد، دامنه پاسخ ها را می توان به فتاوای یک یا چند مرجع محدود ساخت.
در بخش دیگری از برنامه، تمامی پرسش ها در یک فهرست ارائه گشته و بر اساس زمان ارسال و پاسخگویی به آنها مرتب شده اند. با انتخاب هر سؤال، موضوع آن، و در صورت فقهی بودن، مرجع تقلیدی که به آن پرسش پاسخ گفته، مشخص می شود.
هنگامی که وارد بخش جستجو می شوید، با امکانات متنوع دیگری جهت کاوش در الفاظ و عبارات به روش های مختلف مواجه می گردید. از ویژگی های این قسمت، قابلیت جستجوی جداگانه در الفاظ سؤال ها و جواب هاست.
در فهرست مربوط به سؤالات، 13533 واژه ارائه شده است که از طریق قابلیت الگوسازی می توانید آن را به الفاظ و عبارات خاص محدود کنید؛ مثلاً با نوشتن کلمه «اسلامی» در خط ورودِ امکان الگوسازی، فهرست سؤالات به 14 مورد کاهش می یابد که در هر کدام واژه مذکور وجود دارد.
و یا در فهرست جواب ها که شامل 53918 واژه است، با درج کلمه «اسلامی» در خط ورودِ قابلیت الگوسازی و انجام جستجو، فهرست یادشده به 29 مورد تقلیل خواهد یافت که همگی مشتمل بر کلمه مزبور است.
اگر می خواهید از مجموعه نفیسی از سخنرانی ها و جلسات پرسش و پاسخ جوانان با اساتید حوزه و دانشگاه بهره مند شوید، سری هم به نگارخانه بزنید. این بخش، از دو قسمت اصلی تشکیل شده است؛ در قسمت صوت 87 سخنرانی از اساتید دانشگاه و حوزه ارائه شده که بر اساس نام سخنران، عنوان بحث و مدت زمان قابل تنظیم است. از ویژگی های قسمت صوت، آن است که همزمان با پخش هر سخنرانی، فهرستی از مباحث و نیز تعدادی از تصاویر مربوط به آن جلسه به نمایش درخواهد آمد.
در قسمت فیلم، 6 قطعه فیلم مربوط به سخنرانی مقام معظّم رهبری و اساتید حوزه و دانشگاه عرضه شده است. هنگام نمایش هر فیلم، نکات موجود در سخنرانی مربوطه در پنجره ای مستقل قابل ملاحظه می باشد.
کاستی ها و بایسته ها
نرم افزار پرسمان از جمله برنامه های مفید و ارزشمندی است که به زبان فارسی، سؤالات و شبهات دینی بسیاری را پاسخ می گوید و کاربران را با عقاید شیعه آشنا می نماید. بدیهی است که امکانات این لوح فشرده بیش از آن است که در این مختصر قابل عرضه باشد و آنچه گذشت، تنها مهم ترین قابلیت های آن بود.
اما پرسمان با وجود همه ویژگی های ارزشمندش، هنوز نیازمند، اصلاح و تکمیل است تا بتواند انتظارات بیشتری را برآورده سازد.
1. مستند سازی
بی شک، پاسخ های داده شده در این نرم افزار مبتنی بر زحمات و تحقیقات ارزنده و گسترده محققان و یا استفاده و خلاصه نویسی از آثار بزرگان است. اما بهتر بود که در تمامی موارد، خاصه بخش احکام، تاریخ و عقاید مستندات جواب های ارائه شده نیز ذکر می گردید تا موجبات اتقان هرچه بیشتر و استفاده مطلوب تر کاربران از برنامه فراهم آید و علاوه بر آشناسازی مخاطبان با کتب و مؤلفان اسلامی، مرجع مناسبی نیز برای پژوهشگران علوم اسلامی باشد. در این خصوص، توجه و اهتمام به منابع معتبر و دسته اوّل، از اهمیت بالایی برخوردار است.
گاهی در پاسخ به یک سؤال ارجاعات و نشانی های بسیاری ارائه شده است؛ مثلاً در جواب به سؤال «معنای کمال و ویژگی های انسان کامل و رابطه آن با معصومان چیست؟»، حدود 100 پی نوشت درج گردیده است که البته مورد اخیر آن نیز بدون نشانی است. ضمن اینکه متن پاسخ این پرسش شامل صدها سطر است که بسیار طولانی و بیش از اندازه می نماید؛ و حال آنکه جواب بعضی از سؤالات، یا عاری از هر گونه مأخذ و پی نوشتی است و یا اینکه ارجاعات کافی و مناسبی ندارد.
به عنوان مثال، در پاسخ به پرسش مهم اعتقادی: «آیا توحید ذات همان اعتقاد به یگانگی خداست؟» تنها به سه سطر بسنده شده و فقط یک منبع برای آگاهی بیشتر معرفی گردیده است. و یا در متن جواب پرسش «خداوند چگونه موجودی است؟» هیچ گونه منبع و ارجاعی دیده نمی شود.
اگر چه در بخش مربوط به احکام مستند پاسخ برخی از سؤالات فقهی، ذکر شده است و این خود از محاسن برنامه به شمار می رود؛ اما منبع جواب بسیاری از پرسش های فقهی مانند: »خرید و فروش چک چه حکمی دارد؟«، «آیا مرد مهریه زن را باید به نرخ روز بپردازد...؟» و «آیا تیمم بر روی آجر و کوزه صحیح است؟» ارائه نگردیده است؛ در حالی که بیان مأخذ و نشانی دقیق فتوای احکام بسیار مهم و راهگشا می باشد.
در قسمت احکام شرعی بایسته می نمود که در متن جواب ها ضمن اشاره به نظر مشهور، در صورت تفاوت فتوای برخی از مراجع تقلید، نظر اختلافی نیز بیان می شد تا کاربر استفاده کامل تری از جواب مزبور ببرد.
2. پاسخ های کوتاه و ناقص
گاهی کوتاه بودن نوشتار، بسیار مناسب است؛ ولی نباید فراموش کرد که هرگاه مختصر شدن مطالب، بحث استدلالی را به بن بست بکشاند، نه تنها مفید نخواهد بود؛ که برخی اوقات زیان آور نیز می باشد؛ زیرا در مسائلی مانند اصول اعتقادی اگر تا حدّ امکان از تمامی زوایا به مسئله پاسخ کافی داده نشود، سؤالات و شبهات جدیدی در ذهن خواننده به وجود می آید. در این حالت، ضمن اینکه به سؤال نخست جواب داده نشده است، پرسش های جدیدی نیز بی جواب می ماند.
از این رو، بایسته است که به همه سؤالات و شبهات موجود درباره هر مسئله، جوابی مستدل و کافی ارائه شود. متأسفانه در پرسمان به این امر کمتر توجه شده و حتی به بعضی از سؤال های مهم، جواب های ابتدایی و یا بدون دلیل داده شده است.
مثلاً در پاسخ به سؤال «فرقان را چگونه می توان به دست آورد؟» فقط به ارائه آیه «إنْ تَتّقوا اللّه یجعلْ لکم فُرقاناً» بسنده شده که آن هم بدون ترجمه است.
و یا در جواب پرسش «شیعه واقعی چه خصوصیاتی دارد؟» ضمن اکتفا نمودن به برخی از ویژگی ها در طی دو سطر، اطلاعات بیشتر را به دو کتاب فضائل الشیعه و صفات الشیعة اثر شیخ صدوق (ره) ارجاع داده است که متن آنها عربی است و برای همگان قابل استفاده نیست.
3. پرسش های تکراری
کاستی دیگری که برطرف نمودن آن به جامعیت برنامه کمک می کند، تکرار سؤالات مشابه است؛ مثلاً پرسش «ویژگی های یک شیعه چیست؟» با سؤالی که در چند سطر بالا ذکر شد، تشابه کامل دارد و یا دو سؤال «فرق قرآن با احادیث قدسی چیست؟» و «تفاوت حدیث قدسی با قرآن چیست؟» شبیه یکدیگرند. در این گونه موارد، بهتر این است که پرسش های تکراری به یک سؤال تبدیل شود و پاسخ آنها با هم آمیخته گردد تا جوابی کامل تر و مستدل تر به دست آید.
گفتنی است که برخی از پرسش ها مانند سؤال درباره چگونگی حفظ قرآن، حتی تا چهار مرتبه تکرار شده است؛ در صورتی که می توان ضمن حذف موارد مشابه و عرضه یک سؤال و جواب کافی و فراگیر، پرسش های دیگری را به جای آنها به پرسمان افزود و کارآمدی برنامه را دو چندان ساخت.
4. عدم توجه به سطح مخاطبان
در پرسش های حضوری، پاسخ ها متناسب با معلومات و روحیات سؤال کننده ارائه می گردد؛ ولی در برنامه ای مثل پرسمان که همگان از آن استفاده می کنند و کاربران آن در گروه های سنّی و علمی مختلف قرار دارند، باید پاسخ ها در سطح علمی مشخصی عرضه شوند و یا گزینه ای را برای دسته بندی سؤالات بر اساس سطوح علمی و یا سنی مخاطبان در نظر گرفت و در کنار هر سؤال نیز نوع مخاطب و سطح معلومات وی را معین نمود؛ مثلاً در پاسخ به سؤال «خداوند چگونه موجودی است؟» مباحثی مطرح گردیده که بیشتر رنگ و بوی فلسفی دارد و برای کاربرانی که با فلسفه و اصطلاحات آن آشنایی ندارند، مفید نخواهد بود.
بنابراین، یکی دیگر از بایسته های برنامه آن است که پاسخ ها با توجه به سطح مخاطبان گوناگونْ مناسب، متقن و روشن باشد و جز به منظور تکمیل بحث، از ارجاع به کتب و یا منابع خاص پرهیز شود.
البته در نرم افزار پرسمان نمونه های دیگری نیز وجود دارد که موضوع محل بحث در آنها رعایت نشده و در این نوشتار مجال پرداختن به موارد بیشتر نیست، مانند پاسخ سؤالی درباره حضرت رقیه(س) که حتی بخشی از جواب ارائه شده هیچ گونه ارتباطی به پرسش مذکور ندارد.
افزون بر بایسته های یادشده، کاستی های دیگری نیز مانند: غلطهای نگارشی و جا افتادگی حروف و یا کلمات از عبارات، در طی بررسی برنامه به چشم می خورد که امید است در تولید نسخه های بعدی شاهد این گونه معایب و نواقص نباشیم.
پی نوشت: