ره آورد نور

مقدمه

نقش رایانه در پیشرفت علم، در همه شاخه ها نقشی غیر قابل انکار است. اوایل قرن بیستم میلادی نخستین جرقه های پیدایش رایانه زده شد و این پدیده مهم در مسیر تکامل قرار گرفت. حضور رایانه در خدمت علم موجب شد که قرن بیستم در طول تاریخ علم تا به امروز، از درخشندگی استثنایی ای برخوردار باشد.

از طرف دیگر، شبکه جهانی اینترنت که با هدف تسهیل تبادل اطلاعات، زمینه ارتباط رایانه های سرا سر جهان را با یکدیگر فراهم کرده است، آن گونه فاصله ها را از میان برداشته که امروز از این کره خاکی، با آن وسعت، جمعیت و پراکندگی، به دهکده ای جهانی تعبیر می شود؛ دهکده ای که برای حضور در آن، باید با قواعد آن آشنا باشیم، تا بتوانیم از ظرفیت های آن در راه اهداف خویش استفاده کنیم.

از هدف های بخش وبلاگ های فصلنامه ره آورد نور، بستر سازی برای ارائه دیدگاه های کارشناسان و صاحب نظران محترم حوزه و دانشگاه، برای عمق بخشیدن به مباحث مربوط به پدیده وبلاگ است؛ از این رو در هر شماره از فصلنامه، مصاحبه ای با یک یا چند تن از این صاحب نظران را از نظر می گذرانیم و لایه های ذهنی آنها را در این مورد می کاویم تا شاید بتوانیم،  طرحی نو در اندازیم. ضمن تشکر از تمامی عزیزانی که در این امر یاری گر بودند، از تمامی اساتید و صاحب نظران گرامی دعوت می کنیم،  تا با ارائه اندیشه های ناب خود عرصه اطلاع رسانی تخصصی وبلاگ های اسلامی را بارور سازند.

مقدمه

وبلاگ ها آلاچیق هایی از جنس شیشه و نورند که نویسندگانی را از هر نژاد و آیینی، زیر سایبان خود گرد آورده اند. این رسانه کاملا مردمی و رایگان، آینه تمام نمای صاحب خویش و پژواک درونی اوست.

وبلاگ نویس می تواند، خود را آن گونه که دوست دارد، معرفی کند؛ به عبارتی، وبلاگ ها صفحه هایی ممزوج از رؤیاها و واقعیات و حقیقت وجودی وبلاگ نویسان هستند.

ما از رؤیاهایمان جدا نیستیم. حق با شکسپیر است که می گفت: «ما از جنس رؤیاهایمان هستیم».

اشاره

از مهمترین دغدغه های فکری یک پژوهش گر، جمع آوری مطالب مورد نیاز یا محتوای تحقیق است. منابع و مآخذ گوناگونی برای انجام یک پژوهش وجود دارد که کتاب، مقاله، نشریات عمومی و تخصصی، دائرةالمعارف ها و پایان نامه ها از آن جمله اند. اما امروزه، به دلیل توسعه فضای اطلاعاتی و ارتباطاتی و آمیخته شدن رایانه با بخش های مختلف بدنه فرهنگی ، علمی و پژوهشی کشور، باید نوع نگاه و میزان دانسته های خود را روزآمد کنیم تا به بهترین شکل، از ابزارهای نوین و شیوه های کارآمد تحقیقی بهره بگیریم.

اینترنت، به دلیل گستردگی  اطلاعات و آسانی دسترسی به آن، نقش به سزایی در امر تحقیق و توسعه هر کشوری ایفا می کند که البته در جای خود، مزایا و ویژگی های مفید آن، به خوبی تحلیل و بررسی شده است. نیاز همگان، خاصه پژوهشگران مختلف به این منبع جهانی، ضرورت شناخت نسبت به چگونگی استفاده بهینه از آن را آشکار ساخته و اقشار مختلف جامعه، به ویژه فرهنگ دوستان و دانش پژوهان عزیز، بیش از گذشته نیازمند آشنایی با اینترنت و شیوه های پژوهش در فضای آن هستند.

آنچه در پی می آید، راهکارهای پژوهش در فضای جهانی اینترنت، با تأکید بر شیوه های تحقیق در حوزه عرفان اسلامی است که امیدواریم برای محققان علوم اسلامی، خاصه دانشجویان و پژوهش گران عرفان اسلامی، راهگشا و ارزنده باشد و عرفان پژوهان محترم، با روش جست وجو در اینترنت، به منظور شناسایی و نیل به مطالب دلخواه خود آشنا شوند.

چکیده

در این نوشته، پایگاه ها و صفحاتی که به موضوع و شخصیت پیامبر اکرم (صلی اللّه علیه و آله و سلم) می پردازد توسط شیعیان، به مناسبت سال نبی اعظم راه اندازی و ارائه شده اند، معرفی می گردد.

چکیده

پدیده وبلاگ در ایران با استقبال و توجه زیادی همراه بوده است. اگر چه اکنون از تب اولیه آن کاسته شده؛ اما به همان نسبت نیز نهادینه شده است. استقبال بسیار کاربران فارسی زبان، توسعه دهندگان وب ایرانی را نیز به ایجاد سرویس های ساخت و مدیریت وبلاگ واداشته است. سرویس دهنده های خدمات وبلاگ، این امکان را در اختیار کاربران اینترنت قرار می دهند که بتوانند یادداشت های روزانه خود را به صورت آنلاین، بر روی اینترنت ثبت کرده، اجازه دهند دیگران از این نوشته ها استفاده کنند.

در حال حاضر 5 پایگاه بزرگ ارائه دهنده خدمات رایگان وبلاگ نویسی به زبان فارسی فعالیت می کنند که هر یک نقاط ضعف و قوت خاصی دارند و هر یک طرفدارانی برای خود جمع کرده اند.

اینترنت به شکل کنونی آن، در اوایل دهه نود میلادی به دنیا آمد و سه یا چهار سال بیش نینجامید که این فناوری نوزاد، پای به خانه همگان بگذارد؛ ولی سرعت تأثیر آن در شئون مختلف زندگی مردم، بسیار سریع تر و باورنکردنی تر از گسترش و همگانی شدن آن بود. اینترنت برای تقویت ارتباطات گسترده و بلادرنگ در شبکه های رایانه ای ایجاد، و رفته رفته به ابزاری برای تولید، نگهداری و انتقال اطلاعات تبدیل شد.

امروز، اینترنت را بزرگ ترین دائرةالمعارف بشری، از زمان آفرینش انسان تاکنون نامیده اند. ذخیره عظیمی از تریلیون ها بایت اطلاعات، در بانک های اطلاعاتی عظیم،در سراسر کره خاکی که برای همه نیازهای انسان، پاسخ و ارجاعی دارد. فناوری اینترنت را با لحاظ شکوه مندی در رسیدن به دانش آن، با موفقیت های انسان در شکافتن اتم و دسترسی به اعماق فضا مقایسه کرده اند.

اینترنت، به سرعت در میان ما ایرانیان نفوذ می کند، حتی دولتمردان نیز برنامه توسعه کاربران اینترنت را با شتاب دنبال می کنند. حقیقت آن است که ورود هر پدیده جدید، پیامدهای خوب یا بد تازه ای را در جامعه جاری می کند.

آنچه در پی می آید، ترجمه مقاله ای اجتماعی می باشد که نشان دهنده حساسیت ها و نوع نگاه خانواده های آمریکایی، نسبت به وبلاگ نویسی فرزندانشان است؛ گر چه تفاوت های فرهنگی میان جامعه ما و آمریکا بسیار است، اما با توجه به نیاز آشنایی هر چه بیشتر، پیش از آفت زندگی، مقاله ذیل را تقدیم می داریم، چرا که معتقدیم، حضور آگاهانه در عرصه اینترنت، همیشه بهتر از حضور خام و همراه با جهل یا عدم حضور است.

اشاره

پرفسور حمید مولانا، استاد و مدیر بخش ارتباطات بین الملل دانشگاه واشنگتن دی سی است. بخش وبلاگ های اسلامی ره آورد نور، طی گفت وگویی اختصاصی، دیدگاه ایشان را در مورد جایگاه وبلاگ نویسی در تبلیغ دین جویا شد.

پروفسور مولانا در زمینه ارتباطات نظرات بدیع و پویایی دارد. وی در زمینه وبلاگ نویسی دینی نیز به نکات ارزشمندی اشاره کرده است؛ هر چند به دلیل تلفنی بودن این گفت وگو و فرصت اندک، نتوانستیم با ابعاد گسترده تری از دیدگاه های ایشان در این زمینه آشنا شویم.

» آقای پرفسور مولانا، شما چقدر با استفاده از عبارت «منبر دیجیتال»، برای تعریف وبلاگ، به عنوان یک مبلغ دینی در فضای سایبر موافق هستید؟ آیا وبلاگ می تواند وسیله ای برای تبلیغ مذهبی باشد؟

چکیده

در این مقاله به تأثیرات مثبت اینترنت بر اخلاق کاربران پرداخته شده است. دیدگاه اتخاذ شده در این مقاله، بر قابلیت هایی استوار است که به صورت بالقوه در اینترنت وجود دارد و می تواند موجب تسهیل ارتباطات جهانی میان انسان ها، از میان بر داشتن تبعیض ها در دستیابی به اطلاعات و در نهایت ایجاد جامعه اطلاعاتی جهانی شود.

از نظر نویسندگان این مقاله، اینترنت علیرغم چهره فناوری محور(1) خود، می تواند پدید آورنده فضایی باشد که اخلاق و روابط اجتماعی افراد در آن تقویت شود. معمولاً از چنین اخلاقی با عنوان «اخلاق سازنده» یاد می شود. استفاده از اینترنت، اخلاق خاص خود را به شیوه ای خودکار در کاربرانش به وجود می آورد؛ کاربرانی که هر لحظه، داده یا اطلاعاتی تولید می کنند؛ از این رو «اخلاق اینترنتی» از «اخلاق سازنده» جدا نیست.

مقاله حاضر با یادآوری امکان همکاری میان اینترنت و انسان، به منظور ارتقای روابط انسانی و اصول اخلاقی، نگارش یافته است.

جف بزوس از زمانی که نخستین کتاب خود را در سال 1995م از طریق اینترنت به فروش رساند تاکنون بیش از 30 میلیون مشتری را از سراسر جهان، برای فروش محصولات پایگاه خود، یعنی سایت آمازون (www.amazon.com) جذب کرده است و وب سایت خود را به بزرگ ترین کتابفروشی جهان تبدیل ساخته و خود را پیشگام تجارت (B2C(1 معرفی کرده است.

امروزه در دهکده جهانی اینترنت، شاهد رشد و پیشرفت روزافزون صنعت تجارت الکترونیک، خاصه تولد کتابفروشی های مجازی در این عرصه هستیم. هم اکنون در ایران، بیش از ده ها سایت اینترنتی، مشغول فعالیت در این عرصه اند چرا که این نوع تجارت فواید بسیاری دارد که از آن جمله می توان به موارد زیر اشاره کرد.

اهمیت مجلات در پایگاه های اسلامی

کشورهایی که در عرصه فناوری اطلاعات، به تولید وسیع و سریع اطلاعات مبادرت ورزیده اند، به راحتی جوامعی را که از این اطلاعات استفاده می کنند، تحت تاثیر آرمان ها، ایده ها، عقاید و حتی رفتارهای فردی و اجتماعی خود قرار داده، از این طریق، نه تنها هدایت افکار و عقاید را به دست گرفته اند، بلکه با گسترش شگردهای وسیع تبلیغاتی، بر اقتصاد و شاهراه های حیاتی کشورهای مصرف کننده تسلط یافته اند. کسانی که به تولید، پردازش و نشر اطلاعات پرداخته اند، به گونه ای صاحبان اصلی قدرت و اقتدار در جهان حاضر به شمار می آیند. اهمیت تولید و نشر اطلاعات نیز از همین مسئله آشکار می گردد.

دین اسلام به پشتوانه دو منبع گرانمایه «قرآن» و «عترت»، تنها دین جامع و کاملی است که برای همه ابعاد مختلف زندگی بشر، و تعالی و تکامل او طرح و برنامه دارد، به همین دلیل می تواند در برخورد با این پدیده مهم نقش بسزایی را ایفا نماید.

درآمد

دوستان تحریریه وبلاگی را نشانمان دادند که حیفمان آمد در این شماره معرفی نکنیم. با خواندن مطالب آن، انگیزه مصاحبه ای مکاتبه ای با نویسنده آن دو چندان شد. خوشبختانه نویسنده وبلاگ «یادداشت های همسر یک روحانی» هم به پرسش هایمان پاسخ داد.

این وبلاگ طی دو ماه، نزدیک به 22000 نفر بازدیدکننده داشت که آمار قابل توجهی است. از پیام های مخاطبان نیز دریافتیم که مورد استقبال بسیاری از نویسندگان و روزنامه نگاران قرار گرفته است. با هم این گفت و گو را می خوانیم:

اهمیت و ضرورت

بدون تردید، امروز در شهر قم که به عنوان مرکز اصلی تولید فکر دینی به شمار می آید، کمتر محققی به ارزش استفاده از اینترنت و وبلاگ پی نبرده است و تقریباً اغلب اندیشمندان یکی از بهترین راه های انتقال مفاهیم و عقاید دینی را استفاده از این ابزارها می دانند و بعضی از خبرگزاری ها قم را دومین شهر کشور در زمینه سرانه مصرف اینترنت می دانند.(1)

اشاره

وبلاگ یکی از هزاران پدیده عالم گیر دنیای حاضر است. نویسنده در این مقاله، سعی کرده است به اختصار به بررسی وبلاگ ها با رویکرد دینی بپردازد، وبلاگ دینی را شناسایی کرده و تعریفی جامع و بایسته از آن ارائه نماید.

نگارنده همچنین به بررسی مزایا و نیز لزوم استفاده از وبلاگ در بیان مفاهیم دینی به طور وسیع و مستقیم و محتواسازی دینی بر روی اینترنت پرداخته است و در آخر هم به گوشه ای از اشکال های شکلی وبلاگ نویسی دینی اشاره کرده و راهکارهایی را برای رفع آن عرضه داشته است.

اشاره

برخی از دانشمندان علم فناوری اطلاعات (IT) معتقدند، بشر پس از گذر از سه دوره یا سه موج تأثیرگذار در طول تاریخ (موج های کشاورزی، صنعت، و رایانه و اطلاعات) امروزه با ورود به قرن بیست و یکم، به موج چهارم یا «عصر مجازی» رسیده است که به واسطه آن می توان در یک فضای مجازی، به دنیایی کاملاً واقعی دست یافت. از تجلیات مهم این فضای جدید، «فناوری آموزش مجازی» است که از طریق آن مفهوم آموزش به سبک کنونی، به سرعت در حال تغییر و دگرگونی است. تعابیری چون آموزش از راه دور، آموزش باز، آموزش مستقل، آموزش غیر حضوری، آموزش الکترونیکی، آموزش مجازی و... علیرغم تفاوت اندک، بر این مفهوم دلالت دارند که آموزش بدون نیاز به رو در رویی استاد و شاگرد، در محیطی خاص انجام می گیرد. جوهره اصلی آموزش از راه دور، جدایی فیزیکی استاد و شاگرد است.

مقدمه

منابع و متون اصلی در تحقیقات، شامل کتاب های مرجع، ترجمه های آنها، تفسیر و گزارش های تاریخی از گروه های مختلف فرهنگی و دینی است و برای نیل به این منابع اصیل اینترنت می تواند مأخذ مفیدی باشد برای کسانی که به منظور مطالعه، تدریس و یا علاقه شخصی می خواهند به منابع اولیه و اصلی گروه ها و گرایش های مختلف دینی دسترسی سریع داشته باشند.

در گذشته پیدا کردن اسناد منتشر نشده به زبان اصلی خود و زبان انگلیسی در اینترنت، کار دشواری بود؛ اما امروزه موتورهای جستجوی عمومی و تخصصی و شاهراه های اطلاعاتی در زمینه دین، این مسیر را برای کاربران هموار کرده اند. نکته مهمی که باید بدان توجه نمود این است که پژوهشگران همواره باید نسبت به درستی کامل متون اطمینان حاصل کنند؛ چنان که در هنگام استفاده از ترجمه متون نیز ابتدا باید مطمئن شوند که ترجمه ها درست و قابل اعتماد است.

چکیده

نسخه های خطی، میراث به جای مانده از تلاش های علمی، هنری و فرهنگی گذشتگان این مرز و بوم به شمار می روند که به عنوان منابع دست اول تحقیق همواره مورد توجه پژوهشگران بوده و هست. از این جهت، استفاده از ابزار نوین پژوهش برای هر چه بیشتر کاربردی کردن این منابع، از مهمات جامعه اطلاعاتی امروز است.

نوشتار حاضر ضمن معرفی این ابزار نوین و مزایای به کارگیری آن، به شناساندن برخی نمونه های قبلی از کتابخانه های دیجیتال نسخ خطی در دنیا پرداخته است.

چکیده

این نوشتار ابتدا به معرفی اجمالی پایگاه اطلاع رسانی «الشیعه» و بیان محتوای قسمت های مختلف آن به صورت اجمالی می پردازد و سپس به ارائه ویژگی های درخور توجه و نقاط قوّت این پایگاه اشاره می کند و در ادامه از دو منظر محتوایی و ساختاری به نقد و بررسی پایگاه مذکور همت می گمارد.

مقدمه

حال که نسیم ایام حج بر سرزمین ایران اسلامی وزیدن گرفته و حجاج بیت اللّه به کوی دوست سفر کرده اند و به دور از تعلق ها و زرق و برق دنیوی سر بر آستان حق می سایند، بر آن شدیم تا با مرور پایگاه ها و صفحات اسلامی اینترنت، جایگاه حج و عمره و حرمین شریفین، مکه و مدینه را در پایگاه های اسلامی بررسی کنیم و عملکرد دست اندرکاران پایگاه ها را در این موضوع به نظاره بنشینیم.

ابتدا بنا بر آن بود که یکایک پایگاه ها بررسی و معرفی شوند، اما بعد از یک جمع بندی کلی و جمع آوری و شناسایی پایگاه هایی که برای حج و حرمین مطلب ارائه کرده اند، مناسب دیده شد که دامنه بحث را محدودتر نماییم و تنها به محتوای فارسی اینترنت درباره موضوع مورد بحث بپردازیم. از این رو ،نخست خوانندگان محترم را به طور کلی با محتوای اینترنت به صورت طبقه بندی و موضوعی در مورد حج و زیارت آشنا می کنیم و آن گاه برخی از مهم ترین پایگاه ها و صفحات را به صورت اجمالی معرفی نموده، در پایان نکاتی را به عنوان نقد و بررسی عرضه می داریم.