ره آورد نور

آدمی به منظور دستیابی آسان و سریع به اطلاعات، می‌کوشد بر پایه نظم و ترتیبی خاص حرکت کند و به مجموعه‌سازی و ثبت نظام‌مند دانش مبادرت ورزد تا در صورت نیاز، به پردازش، تحلیل یا استفاده آسان از آنها بپردازد؛ چنان‌که اشیا را نیز برای بهره‌مندی و کاربرد بهتر، بر مبنای نوعی طبقه‌بندی مشخص، سامان‌دهی می‌کند؛ مثلاً کالاهای تجاری در فروشگاه‌ها بر اساس اصولی معیّن و پذیرفته‌شده، چینش و ارائه می‌شوند.

چکیده

هر حوزه‌ای از دانش، اصطلاح‌ها و عبارت‌هایی دارد که دارای تعاریف و معانی ویژه است و متخصصان آن حوزه برای آن‌ها در نظر گرفته‌اند. ممکن است هر یک از این اصطلاح‌ها در دیگر رشته‌های علوم، یا حتی در زیررشته‌های دیگر یک علم، معانی و تعاریف دیگری داشته باشند. در حوزه سازمان‌دهی اطلاعات که از مباحث مطرح در علم کتابداری و اطلاعات است، اصطلاح‌هایی خاص مطرح است که در ذیل به برخی از رایج‌ترین آنها پرداخته خواهد شد.

چکیده

نظام های سازمان دهی دانش، دارای کارکردهایی هستند که عمده آنها، در فراهم آوردن زمینه ای مناسب برای سهولت دسترسی به منابع عظیم اطلاعات با استفاده از نظم‌دهی و مرتب کردن آنها بر پایه فهرست‌ها، و دسته‌بندی‌شان در نظام‌هایی از پیش‌تعیین‌شده، خلاصه می‌شود. در ذیل، افزون بر شمردن این کارکردها، تبیین هر یک نیز عرضه خواهد شد.

چکیده

سازمان دهی دانش در هر دوره، با توجه به نوع دادگان و حجم آنها، شکل هایی گوناگون داشته؛ هرچند که نوع نظام ها، تقریباً یکسان بوده است. امروزه با توجه به گسترش روزافزون پژوهش های میان رشته ای و ارتباط های تنگاتنگ رشته های گوناگون علمی به یکدیگر، لزوم داشتن شبکه ای به هم پیوسته از مفاهیم در رشته های گوناگون بسیار حس می شود. یافتن ارتباط های شبکه ای و متقابل میان مفاهیم و اشیا، زمینه ای فراهم خواهد کرد که از یک سو جست وجوی کاربران با سرعت و دقت بسیار به نتیجه بینجامد و از سوی دیگر، افق های نو در کشف دانش به روی پژوهشگران گشوده شود. در این مقاله، به بررسی رهیافت های نوین به سازمان دهی دانش پرداخته خواهد شد.

چکیده

سازمان دهی دانش و متن کاوی، در بازیابی دقیق اطلاعات کاربرد بسیاری دارند. از این رو، متن کاوی می تواند کارکردهای بسیاری در بهبود سازمان دهی دانش داشته باشد. اگرچه متن کاوی، به ویژه در بخش یادگیری ماشینی و به دست آوردن اسناد و نمونه های آموزشی، نیازمند نظام های اصطلاح نامه، طبقه بندی، فهرست نویسی و نمایه سازی است، سازمان دهی برای تسریع کار خود، نیازمند فنون متن کاوی و نتیجه کارهای آن خواهد بود تا هم سرعت کار خویش را افزایش دهد و هم هزینه هایش را بکاهد. در این نوشتار، به کارکردهای متن کاوی در حوزه سازمان دهی دانش پرداخته خواهد شد.

چکیده

فهم و ادراک دانش، از فردی به فرد دیگر و نیز در حالات گوناگون یک فرد، متفاوت است. این امر سبب می شود درخواست کاربران در نظام های سازمان دهی دانش، به سبب متفاوت بودن فهم ایشان با اندیشه سازندگان نظام های سازمان دهی، به گونه کامل پوشش داده نشود. این مسئله که در متون مربوط به علم اطلاعات تحت عنوان «هرمنوتیک اطلاعات» مطرح است، به شیوه های گوناگون بررسی شده است. در این مقاله، به توصیف هرمنوتیک اطلاعات پرداخته خواهد شد.

چکیده

نمایه سازی موضوعی و طبقه بندی سنتی، در بسیاری از مجموعه های رقمی اجراشدنی نیستند. ابزارهای خودکارشده و برچسب گذاری اجتماعی، بیشتر به مثابه دو راه حل ممکن پیشنهاد شده اند؛ هرچند هردوی آنها معایبی دارند و بسته به هدف و زمینه استفاده از آن، مستلزم نظارت و دستکاری اند. این مطالعه، راه های تقویت برچسب گذاری اجتماعی از طریق نظام های سازمان دهی محتوا، با نظری به تقویت کیفیت برچسب ها برای افزایش کشف اطلاعات و اجرای بازیابی را بررسی می کند. مزیت های استفاده از برچسب های اجتماعی و اصطلاح های کنترل شده، شامل تقویت نظام های سازمان دهی دانش با مفاهیم جدید نیز تبیین خواهد شد.

چکیده

موتورهای جست وجو به گونه سنتی عرضه کننده رابط کاربر ساده برای جست وجوی کلیدواژه ای اند و بر پایه کلیدواژگان جست وجوشده، اسناد موجود در پایگاه دادگان را در شکل فهرستی از نتایج دارای پیوند (لینک) به کاربر عرضه می کنند. با توجه به مشکلات موجود در جست وجوی کلیدواژه ای در بازیابی اطلاعات و عرضه نتایج غیرمرتبط فراوان و دربرنداشتن همه اسناد مرتبط، راه های دیگری برای تقویت جست وجو پیشنهاد شده است که بر پایه آنها، روابط مفهومی تری میان  اسناد بازیابی شده وجود دارد. استفاده از ابزارهایی مانند اصطلاح نامه ها از راهکارهای موجود در مفهومی کردن روابط میان پرس وجوی کاربر و نتایج عرضه شده است. در این مقاله، به بررسی فواید استفاده از اصطلاح نامه در بازیابی اطلاعات پرداخته خواهد شد.

چکیده

عرضه منابع و کتاب های چاپی به شکل رقمی، سال هاست که رونق یافته و با سهولت شیوه های رقمی سازی و دسترس پذیری عمومی ابزارهای آن، این روند در روزگار کنونی شتاب بیشتری گرفته است. بسیاری از سازمان ها و یا افراد عادی، مجموعه ها و پایگاه های دادگانی را در اختیار دیگران قرار می دهند که گاه ارزش خاصی به این منابع نمی افزایند و تنها شایسته عنوان کتاب الکترونیک اند. گاه نیز اطلاعات این مجموعه ها با استفاده از نظام های سازمان دهی دانش، سامان مند می شود. در این نوشته، ضمن بیان کلیاتی درباره سازمان دهی دانش، به نظام های به کاررفته در سازمان دهی اطلاعاتِ عرضه شده در برنامه های مرکز پرداخته و پیشنهادهایی نیز برای تکامل و بهبود آن عرضه خواهد شد.

چکیده

مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، با الگوهایی خاص، محتوای برنامه های تولیدی خود را برای بازیابی دقیق و آسان اطلاعات، نظام مند ساخته است. فراداده هایی که در طی این سازمان دهی ایجاد شده، خارج از ساختار الگوها و نظام های سازمان دهی نیز می توانند برای ایجاد نظام هایی نوین بسیار سودمند باشند. در این مقاله، به چگونگی استفاده از این فراداده ها در شکل دهی نظام های نوین سازمان دهی دانش پرداخته خواهد شد.

چکیده

از جمله نظام های استفاده شده در سازمان دهی اطلاعات در مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور)، درختواره است که رهیافتی نو در این زمینه به شمار می رود. در این شیوه، کاربران افزون بر آشنایی با جایگاه هر اصطلاح در حوزه موضوعی خاص، از اصطلاح های مرتبط با آن اگاه شوند و به متون مرتبط با هر اصطلاح نیز دست می یابند. در این نوشتار، به تبیین و توضیح این شیوه و مقایسه آن با نظام های مشابه در بیرون از مرکز پرداخته خواهد شد.

چکیده

از ابداعات مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی در سازمان دهی به محتوای برنامه های تولیدی خود، معجم تخصصی است که بر پایه آن، متون گوناگون هر علم تحت عبارت ها و اصطلاح های متداول در آن دسته بندی می شوند. این شیوه، از آن جهت نوآوری به شمار می رود که پیش تر، در مجامع علمی، از این شیوه برای دسته بندی متون در برنامه های رقمی استفاده نشده بود. در این نوشته، به معرفی این شیوه برای سازمان دهی محتوا پرداخته خواهد شد.