ره آورد نور

اشاره

دین و فرهنگ، از مهم ترین و اساسی ترین مؤلفه های رشد جامعه اسلامی به شمار می رود. مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور) نیز با تشخیص به هنگام و درست این موضوع، فعالیت های عدیده ای را در جهت توسعه و عمق بخشی به امور دینی و فرهنگی انجام داده است. از جمله این فعالیت ها، راه اندازی «گروه فرهنگ دینی و تبلیغ» است که تاکنون خدمات مفیدی را با بهره گیری از توانمندی های فناوری اطلاعات و ارتباطات، به دوستداران حوزه فرهنگی و دینی عرضه نموده و گام های بلندی در این مسیر برداشته است.

اشاره

یکی از کمبودهایی که در نظام آموزش و پرورش احساس می شود، بحث طرح درس های جذاب در کلاس های مدارس می باشد؛ طرح درس هایی که بتواند دانش آموز را به سوی یادگیری جذب نموده، درصد فراگیری را در آنان به طور محسوسی بالا ببرد. از جمله این درس ها، می توان به دروس معارف آموزش و پرورش اشاره نمود. در این مجال، می کوشیم ضمن تبیین مسئله، به معرفی راهکاری مناسب، یعنی طرح درس دیجیتال، بپردازیم.

چکیده

در این مقاله، نویسنده، مسائل اخلاقی استفاده از سلاح های سایبری را مورد بحث قرار می دهد؛ نرم افزاری که به داده های نرم افزارهای دیگر حمله می کند. بسیاری بر این باورند که این سلاح ها نسبتاً بی خطر هستند؛ اما نویسنده نشان می دهد که آنها می توانند همانند هر سلاح دیگری، صدمات جدی به دنبال داشته باشند. نگارنده سلاح های سایبری را تعریف کرده، به شرح آنها پرداخته و موقعیت آنها را مطابق قوانین جنگ مورد بررسی قرار می دهد. سپس، غیرقابل اعتمادبودن سلاح های سایبری، مسائل آسیب های جنبی، مسائل وابسته به ارزیابی صدمات، محرمانگی اطلاعات و ضد حملات سایبری رو به افزایش را به بحث می گذارد. او برخی احتمالات را جهت ایجاد حملات سایبری اخلاقی تر بررسی کرده و جایگزین های محاصره سایبری را به بحث می گذارد. در نهایت، نتیجه می گیرد که حملات سایبری به طور کلی، باید توسط توافقات بین المللی غیرقانونی اعلام شود.

چکیده

آموزش و پرورش، از طریق کارکردهای خود و افزایش سواد رسانه ای، می تواند تهدیدات نرم علیه کشور را کاهش داده، موجبات افزایش قدرت نرم را فراهم آورد.

روش: برای انجام این مطالعه، از طریق استنادی به بررسی مبانی نظری و ادبیات پژوهشی موجود درباره موضوع تحقیق پرداخته شده است. مهم ترین مسئله تحقیق، این است که نقش آموزش و پرورش در مقابل رسانه های نوین چیست؟

نتایج: حفظ و گسترش ارزش های اسلامی، حفظ و تأمین منافع و نیازهای امنیتی ـ سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و روان شناختی، جزء مهم ترین اهداف و ارزش هایی قلمداد می شوند که تهدید علیه آنها، تهدید برضدّ امنیت ملی به حساب می آید و از جمله اقداماتی که می توان در این زمینه انجام داد، افزایش سواد رسانه ای برای دانش آموزان و خانواده ها و ایجاد تغییراتی در برنامه ریزی درسی مدارس و دانشگاه ها و سوق دادن آن به سوی افزایش قدرت ملی و در نهایت، کاهش تهدیدات نرم است.

چکیده

دین، مفهومی بسیار مهم در زندگی شخصی و اجتماعی انسان است. آموزه های دینی با معرفی پیدایش و سرانجام آفرینش، به انسان هویت می بخشد و در طول تاریخ، با عینیت اجتماعی خود، رفتارهای اجتماعی انسان ها را سامان داده است. تأثیر دین بر رستگاری ابدی انسان از سویی، و کارکردهای آن در تنظیم زندگی اجتماعی انسان ها از سوی دیگر، باعث شده است تا دین داری، از موضوعات جدی مورد توجه اندیشمندان دینی و هم جامعه شناسان قرار گیرد. تلاش های بسیاری در راستای تعریف شاخص هایی برای اندازه گیری دین داری صورت گرفته است تا تغییرات آن سنجیده شود و بدین وسیله، تأثیر عوامل مؤثر بر دین داری و همچنین متغیرهایی که دین داری بر آنها مؤثر است، بررسی شود. موضوع مورد توجه این نوشتار، ارتباط میان گسترش رسانه های نوین در قالب ابزارهای هوشمند همراه و تغییرات در شاخص های دین داری است. این تحقیق، با تکیه بر دستاوردهای تجربی پژوهش های صورت گرفته و با استفاده از رویکرد جامعه شناسانه، تلاش کرده است تا تغییرات مشاهده شده در دین داری را توضیح دهد و با ریشه یابی این تغییرات، ایده هایی را در جهت ترسیم آینده این تغییرات مطرح کند.

اشاره

مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، در بیش از بیست سال فعالیت خود، تاکنون توانسته است با رقومی نمودن منابع مکتوب، حجم عظیمی از دادگان متنی را فراهم آورد. در مرحله بعد، به فرآوری و غنی سازی متون پرداخت و سپس با به کارگیری فناوری های رایانه ای، محیط پژوهشی مناسبی را در ارائه محتوای این متون به گونه ای کارآمد ایجاد نمود و در این مسیر، همواره به توسعه این امکانات می اندیشد. روایات مشابه، صرف ماشینی، برچسب گذاری، خلاصه ساز، خوشه بندی، اِعراب گذاری، رده بندی متن و نیز تحلیل صرفی و نحوی قرآن، از جمله محصولات نور است که تا کنون در حوزه متن کاوی تولید و عرضه شده است.

نظر به جایگاه و اهمیت بحث متن کاوی (Text Mining) در پردازش و تحلیل اطلاعات، خاصه مقوله جدید نظام هوشمند واژگان، مناسب دیدیم گفت وگویی با متولیان این امر در مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی داشته باشیم. حجت الاسلام مسیح توحیدی، مدیر گروه ادبیات و متن کاوی معاونت پژوهشی، و مهندس احمد ربیعی زاده، مسئول بخش متن کاوی معاونت فنی، هر یک از منظر حوزه کاری و حیطه فعالیت خویش، توضیحات مفیدی را در این باره ارائه نمودند که امید است مورد استفاده علاقه مندان و کارشناسان قرار گیرد.

اشاره

پژوهش، مقوله ای است که در دستیابی به مبانی علمی، گسترش مرزهای دانش و افزایش درک بشری از پدیده های هستی، نقشی راهبردی و کلیدی ایفا می کند. این تحقیقات، زمانی که جهت دار شده، در راستای رفع نیازها از آن بهره گرفته شود، از آن به تحقیقات کاربردی یاد می گردد.

در چرخه پژوهش، مؤلفه هایی مانند: اولویت های پژوهشی، نوع پژوهش بنیادی، کاربردی و توسعه ای، شیوه طراحی و تصویب پروژه های تحقیقاتی، روش انجام تحقیقات و مواردی دیگر، مورد توجه نهاد پژوهشی قرار می گیرد که همه اینها، در بستر فناوری اطلاعات و ارتباطات، به گونه ای با بسترهای سنّتی متفاوت می شوند.

اشاره

اینترنت، بر حوزه های وسیعی از زندگی بشر سایه افکنده و دستیابی به اهداف بزرگ را که در گذشته غیر ممکن می نمود، برای انسان آسان و ممکن نموده است؛ به طوری که امروزه زندگی منهای دنیای مجازی، بسی دشوار و غیر قابل تحمل است. در این میان، مراکز و نهادهای فرهنگی و علمی نیز می کوشند از این ابزار، به شکل مطلوبی جهت توسعه برنامه های خُرد و کلان خویش بهره ببرند و در عمل، به جذب کاربران و علاقه مندان بیشتر توفیق یابند.

مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی که از جمله مراکز پیشرو در تولید نرم افزارهای علوم اسلامی (نور) و عرضه محتوای دینی در فضای مجازی است، تاکنون محصولات ارزنده ای را در این بستر ارائه نموده است. بدیهی است که هر چه می گذرد، اتکا و نیاز کاربران و پژوهشگران، به فضای مجازی و استفاده از حامل های همراه، نظیر تلفن همراه و تبلت بیشتر می شود. در همین راستا، مرکز نور با راه اندازی پایگاه اینترنتی سداد نور (سامانه دسترسی از دور نور)، مسیر دسترسی به نرم افزارهای خویش را از طریق شبکه جهانی اینترنت نیز فراهم ساخته است. این اقدام شایسته که گامی نو و تلاشی درخور تقدیر به شمار می رود، به طور چشمگیری مسیر دسترسی به تولیدات نرم افزاری نور را برای کاربران در سراسر جهان هموار می کند.

درآمد

در میان برنامه های الکترونیکی، امروزه نرم افزارهای موبایلی جایگاه مناسبی را به خود اختصاص داده اند که از مفیدترین این اقدام ها، تولید نرم افزارهای کتابخوان می باشد. با بررسی نرم افزارهای اسلامی، به خصوص نرم افزارهای کتابخوان، با ضعف ها و چالش هایی روبه رو می شویم که مناسب است برای پیشرفت نهضت اپلی کیشن نویسی، به این موارد پرداخته شود. کاربران پس از نصب و استفاده از نرم افزارهای کتابخوان، نظرات خودشان را در پلت فرم های توزیعی همچون گوگل پلی (1) و کافه بازار (2) به اشتراک گذاشته اند که ما در اینجا این چالش ها و بایسته ها را دسته بندی نموده، نکات مهم آن را خاطرنشان می کنیم تا توسعه دهندگان و ناشران این نرم افزارها، توجه بیشتری نسبت به این اقدام خود داشته باشند و با تدبیر، در این مسیر گام بردارند.

دکتر محمود واعظی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، طی مراسمی در دهم اردیبهشت 94 از مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی دیدار کرد. در این مراسم، رئیس و جمعی از مسئولان این مرکز به بیان توانمندی ها و امکانات و نیز مشکلات موجود پرداختند. در ابتدا، دکتر حمید شهریاری، رئیس مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، ضمن عرض خیرمقدم به وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات و همراهان ایشان، به تاریخچه شکل گیری این مرکز پرداخت و گزارشی از فعالیت ها و وضعیت موجود را ارائه نمود.

اشاره

بارها شنیده ایم که افراد، دوستان یا آشنایان خود را که سال ها از آنها دور افتاده بوده اند، از طریق شبکه های اجتماعی پیدا نموده و با آنان ارتباط برقرار نموده اند. شبکه های اجتماعی این امکان را فراهم می کنند که افراد به آسانی بتوانند دیگران را بیابند و با آنها ارتباطِ برخط داشته باشند و اطلاعات خود را با آنان به اشتراک بگذارند. سؤال اینجاست که به غیر از دوستان و آشنایان، چه کسان دیگری به دنبال این اطلاعات هستند و چگونه می خواهند از این اطلاعات استفاده کنند؟ آیا در این حریم، حقوق کاربران و مالکیت اطلاعات به اشتراک گذاری شده رعایت می گردد؟ الزامات اخلاقی کاربران و مدیران شبکه های اجتماعی در این شبکه ها چیست؟

چکیده

در این مقاله قصد داریم به بررسی «تحلیلگر صرفی نور» که برنامه هوشمند پردازش صرفی زبان عربی است، بپردازیم. این سامانه، کلمات عربی را حتی الامکان با استفاده از قواعد معتبر زبان عربی تجزیه و تحلیل می کند و در صورت نیاز با حداقل استفاده از بانک های اطلاعاتی تعبیه شده در داخل سامانه، نتایج حاصل را به عنوان حالات معتبر مختلف صرفی برای هر کلمه ارائه می نماید.

ورودی این برنامه، یک فایل متنی زبان عربی و خروجی آن نیز یک فایل از نوع ایکس. ام. ال می باشد. از جمله قابلیت های مهم این سامانه، توانایی تحلیل متون، اعم از با اِعراب یا بدون اعراب است. قابلیت مهم دیگر، تحلیل و تجزیه یک کلمه به حالات مختلف پیشوندی، میانوندی و پسوندی معتبر است که هر کدام از این حالت ها، شامل مقادیر ممکن به ازای فیلدهای صرفی مختلف مثل: وزن، ریشه و سرواژه می باشد. به دلیل مبتنی بودن بر قواعد صرفی، برنامه می تواند انواع مختلف متون عربی با موضوعات گوناگون قرآنی، فقهی، سیاسی یا اجتماعی را با دقت بالایی تحلیل کند. به طور دقیق تر، این سامانه زیربنای پردازش های مورد نیاز، اعم از: تحلیل نحوی، معنایی، خلاصه سازی و ترجمه ماشینی روی متون عربی را فراهم می نماید.

اشاره

مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی پیوسته می کوشد تا مسیر دستیابی به علوم و معارف اسلامی را برای کاربران و پژوهشگران هموار سازد. در همین راستا، «نسخه تحت شبکه مجموعه نرم افزارهای نور» را تولید و عرضه کرده و استفاده هم زمان از محصولات نرم افزاری خود را برای محققان مؤسسات علمی و مراکز پژوهشی آسان نموده است.

به منظور آشنایی بیشتر با ویژگی ها و قابلیت های این برنامه کاربردی که در فاز نخست، ارائه دهنده هفتاد عنوان نرم افزار تولیدی نور می باشد، با آقای سید مهدی هاشمی، مسئول بخش تولید معاونت بازرگانی و خدمات فرهنگی نور به گفت وگو نشستیم تا امکانات فنی و شیوه بهره مندی از این دستاورد جدید، برای خوانندگان و علاقه مندان به روشنی ترسیم گردد.

اشاره

مهرماه سال 1393 در سالن اجتماعات مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، مراسم رونمایی به مناسبت تولید دو نرم افزار «قواعد ادبیات عرب» و «دروس حوزوی» برگزار شد. در این مراسم که شخصیت های دینی و علمی و نیز محققان علوم اسلامی حضور داشتند، دکتر حمید شهریاری، ریاست محترم این مرکز به تبیین جایگاه فناوری از منظر اسلام پرداخت و نکات ارزنده ای را در این باره مطرح نمود.

دکتر شهریاری در این مراسم، ضمن تعریف فناوری، به تحلیل و بررسی مسائل رایج امروزی، به خصوص شبکه های اجتماعی پرداخت و مطالبی را در حوزه فیلترینگ و مدیریت محتوای اینترنت مطرح نمود. آنچه در ذیل می خوانید، گزارشی است از سخنرانی ایشان در این مراسم.

معتقدم که بی بی سی بنگاه سخن‌پراکنی پیر استعمار همواره اخباری را بیان می‌کند تا ضربات از قبل طراحی شده و خودخواسته‌ای به جمهوری اسلامی ایران وارد کند که ربطی حقیقی به خبر ندارد بلکه در صدد القای مطالب منفی در ذهن مخاطبان ایرانی است. این امر ممکن است در یک خبر و دو خبر مورد توجه مخاطب قرار گیرد ولی وقتی اخبار مشابه مکرر و  متنوع می‌گردد مخاطب ناخواسته به اخبار پنهان و دروغینی که نوعاً در دل اخبار ظاهری بیان شده، نهفته است ایمان پیدا می‌‌کند و سپس ذهنش در اختیار این بنگاه قرار گرفته و به اخبار ظاهری نیز ایمان خواهد آورد. این مطلب را بیشتر برای دوستانی نوشته‌ام که به گوش کردن اخبار این بنگاه مقیدند.

در ذیل به تحلیل یکی از این اخبار می‌پردازم. اخبار بی بی سی به رنگ قهوه ای و نوشته‌های تحلیلی به رنگ مشکی آمده است.

چکیده

دست‌برد فکری، از معضلات عمده در مؤسسه‌های علمی و محیط‌های دانشگاهی به شمار می‌رود. دست‌برد فکری، شکل‌های گوناگونی دارد و راه‌های مختلفی نیز برای تشخیص آن پیشنهاد شده است. راه حل‌های موجود، برای تشخیص  این تخلفات در متون ساختاریافته مانند کد منابع، محدود به مقایسه‌های مشابهت متنی دو بخش از اثر است. در این نوشته، اسناد تألیف به مثابه وسیله‌ای برای تشخیص سرقت فکری بررسی شده و برخی از راه‌ حل‌های دیگر نیز معرفی می‌شوند.

 اشاره

گمان اولیه غالب افراد، آن است که کتاب‌شناسی‌ها آن‌چنان‌که ‌در کتابخانه‌های سنتی مرسوم است، باید همچون سایر منابع مرجع نظیر دائرة المعارف‌ها، فرهنگ‌ها و اطلس‌ها، جزئی از محتوای کتابخانه دیجیتال قرار‌ گیرد. این تصور، ناشی از عدم توجه به نقش‌های ویژه کتابخانه دیجیتال و تفاوت‌های اساسی آن با کتابخانه‌های سنتی در نوع و کیفیت ارائه خدمات است؛ تفاوت‌هايی که ما را ناگزیر می‌کند در خدمات کتابخانه دیجیتال نقش ویژه‌ای برای کتاب‌شناسی در نظر بگیریم و با بهره‌گیری از ابزارهايی که این نوع کتابخانه در اختیار ما قرار می‌دهد، کتاب‌شناسی را از بخش محتوا به زنجیره خدمات کتابخانه دیجیتال بیاوریم.

چکیده

سهولت تولید محتوا و در نتیجه، انبوهی اطلاعات در فضای رقمی، سبب شده سامان‌مند کردن محتوا، جایگاهی بسیار مهم در بازیابی اطلاعات داشته‌ باشد. اطلاعات انبوه ساخت‌نیافته کاربران را در جستجوها با میزان گسترده از پاسخ‌های گاه نامرتبط مواجه می‌کند که از یک سو، طولانی شدن زمان تحقیق را سبب می‌شود و این خود، نقض غرض در رقمی‌سازی محتوا و پایگاه‌های کتابخانه‌ای است. از سوی دیگر، بسیاری از اطلاعات مفید که کاربران به آن نیاز دارند، به ایشان عرضه نمی‌شود. در این مقاله، به معرفی و توصیف نظام‏های سازمان‌دهی محتوا در پایگاه‌های اطلاعاتی برخط و برون‌خط کتابخانه‌های رقمی پرداخته خواهد شد.

چکیده

پژوهش حاضر، رابطه استفاده از شبکه‌های اجتماعی و هویت دینی کاربران را با استفاده از روش پیمایشی مورد مطالعه قرار داده است. این پژوهش، در دانشگاه‌های سطح شهر تهران، و در بین دانشجویان رشته‌ها و دوره‌های مختلف تحصیلی، صورت گرفته است.

تحلیل یافته‌های این مطالعه که هویت دینی کاربران در پنج حیطه: احساس، باور و اعتقاد، روابط صمیمی با خانواده، عملکرد آموزشی والدین در حوزه دین و پای‌بندی والدین به ارزش‌ها و اعتقادات دینی مورد بررسی و ارزیابی قرار می‌دهد، نشان از آن دارد که صرف حضور و استفاده از شبکه‌های اجتماعی مجازی بر تضعیف هویت دینی کاربران تأثیر معناداری ندارد؛ ولی نوع استفاده از این شبکه‌ها، از نظر استفاده کاربردی و یا تفریحی، مدت زمان طولانی حضور در این شبکه‌ها و همچنین هدف استفاده کاربران از این شبکه‌ها به علاوه طبقه و پایگاه اجتماعی آنان، در تضعیف هویت دینی کاربران و تمایل آنان در حرکت از هویت سنتی و اصیل دینی به سوی هویت بازتابی و مدرن تأثیرگذار بوده و حداقل این‌که هویت اصیل کاربران را در برخی از حیطه‌ها دچار تشکیک می‌کند.

 اشاره

نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، با بیست ‌و ‌هفت دوره برگزاری، یکی از معتبرترین نمایشگاه‌ها در سراسر جهان است. حضور بیش از دو هزار ناشر داخلی و هزار و ‌هفتصد ناشر خارجی و بازدید نزدیک به پنج و نیم میلیون نفر از این نمایشگاه،  اعتبار فوق‌العاده‌ای به آن بخشیده است.

مرکز تحقيقات کامپيوتري علوم اسلامي، در بيست و هفتمین نمايشگاه بين‌المللي کتاب تهران، با حضور در پنج غرفه در بخش‌های مختلف نمایشگاه ، محصولات دیجیتالی و نرم‌افزاری خود را عرضه نموده است؛ چنان‌که حضور پُر رنگ غرفه نور در بخش ناشران عمومی، مخاطبان بسیاری را به خود جلب نمود و افتخاراتی دیگر را برای این مرکز رایانه‌ای ـ پژوهشی به ارمغان آورد.