ره آورد نور

 اشاره

گمان اولیه غالب افراد، آن است که کتاب‌شناسی‌ها آن‌چنان‌که ‌در کتابخانه‌های سنتی مرسوم است، باید همچون سایر منابع مرجع نظیر دائرة المعارف‌ها، فرهنگ‌ها و اطلس‌ها، جزئی از محتوای کتابخانه دیجیتال قرار‌ گیرد. این تصور، ناشی از عدم توجه به نقش‌های ویژه کتابخانه دیجیتال و تفاوت‌های اساسی آن با کتابخانه‌های سنتی در نوع و کیفیت ارائه خدمات است؛ تفاوت‌هايی که ما را ناگزیر می‌کند در خدمات کتابخانه دیجیتال نقش ویژه‌ای برای کتاب‌شناسی در نظر بگیریم و با بهره‌گیری از ابزارهايی که این نوع کتابخانه در اختیار ما قرار می‌دهد، کتاب‌شناسی را از بخش محتوا به زنجیره خدمات کتابخانه دیجیتال بیاوریم.

چکیده

سرقت علمی، یعنی نسبت دادن آثار و نوشته‌های دیگران به خود. اگر نویسنده در تهیۀ اثر خویش از منبع یا منابعی استفاده کند، اما از ارجاع و استناد به منابع خودداری، یا در آن کوتاهی نماید، مرتکب سرقت علمی شده است. در زبان انگلیسی، اصطلاح پلیجریزم (plagiarism) برای سرقت علمی به کار می‌رود و در زبان فارسی، اصطلاحاتی چون: انتحال، سخن‌ربایی و دست‌برد علمی، معرف این رفتار غیر اخلاقی در پژوهش است. به خود بستن آثار دیگران، از گذشته‌های دور ناپسند شمرده می‌شده و امروزه با گسترش فناوری اطلاعات و ارتباطات، زمینه‌های ارتکاب آن و نیز ابزارهای تشخیص و پیش‌گیری از آن، گسترش یافته است. این مقاله، نخست تعریفی فراگیر از سرقت علمی ارائه می‌کند و به ترسیم چشم‌اندازی کوتاه از پیشینۀ آن می‌پردازد. سپس به موضوع سرقت علمی در فضای دیجیتال اشاره نموده و در ادامه، انواع سرقت علمی، انگیزه‌ها و دلایل ارتکاب آن را بر می‌شمارد و راه‌های تشخیص و پیش‌گیری از آن را نشان می‌دهد.

چکیده

سهولت تولید محتوا و در نتیجه، انبوهی اطلاعات در فضای رقمی، سبب شده سامان‌مند کردن محتوا، جایگاهی بسیار مهم در بازیابی اطلاعات داشته‌ باشد. اطلاعات انبوه ساخت‌نیافته کاربران را در جستجوها با میزان گسترده از پاسخ‌های گاه نامرتبط مواجه می‌کند که از یک سو، طولانی شدن زمان تحقیق را سبب می‌شود و این خود، نقض غرض در رقمی‌سازی محتوا و پایگاه‌های کتابخانه‌ای است. از سوی دیگر، بسیاری از اطلاعات مفید که کاربران به آن نیاز دارند، به ایشان عرضه نمی‌شود. در این مقاله، به معرفی و توصیف نظام‏های سازمان‌دهی محتوا در پایگاه‌های اطلاعاتی برخط و برون‌خط کتابخانه‌های رقمی پرداخته خواهد شد.

چکیده

پژوهش حاضر، رابطه استفاده از شبکه‌های اجتماعی و هویت دینی کاربران را با استفاده از روش پیمایشی مورد مطالعه قرار داده است. این پژوهش، در دانشگاه‌های سطح شهر تهران، و در بین دانشجویان رشته‌ها و دوره‌های مختلف تحصیلی، صورت گرفته است.

تحلیل یافته‌های این مطالعه که هویت دینی کاربران در پنج حیطه: احساس، باور و اعتقاد، روابط صمیمی با خانواده، عملکرد آموزشی والدین در حوزه دین و پای‌بندی والدین به ارزش‌ها و اعتقادات دینی مورد بررسی و ارزیابی قرار می‌دهد، نشان از آن دارد که صرف حضور و استفاده از شبکه‌های اجتماعی مجازی بر تضعیف هویت دینی کاربران تأثیر معناداری ندارد؛ ولی نوع استفاده از این شبکه‌ها، از نظر استفاده کاربردی و یا تفریحی، مدت زمان طولانی حضور در این شبکه‌ها و همچنین هدف استفاده کاربران از این شبکه‌ها به علاوه طبقه و پایگاه اجتماعی آنان، در تضعیف هویت دینی کاربران و تمایل آنان در حرکت از هویت سنتی و اصیل دینی به سوی هویت بازتابی و مدرن تأثیرگذار بوده و حداقل این‌که هویت اصیل کاربران را در برخی از حیطه‌ها دچار تشکیک می‌کند.

 اشاره

نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، با بیست ‌و ‌هفت دوره برگزاری، یکی از معتبرترین نمایشگاه‌ها در سراسر جهان است. حضور بیش از دو هزار ناشر داخلی و هزار و ‌هفتصد ناشر خارجی و بازدید نزدیک به پنج و نیم میلیون نفر از این نمایشگاه،  اعتبار فوق‌العاده‌ای به آن بخشیده است.

مرکز تحقيقات کامپيوتري علوم اسلامي، در بيست و هفتمین نمايشگاه بين‌المللي کتاب تهران، با حضور در پنج غرفه در بخش‌های مختلف نمایشگاه ، محصولات دیجیتالی و نرم‌افزاری خود را عرضه نموده است؛ چنان‌که حضور پُر رنگ غرفه نور در بخش ناشران عمومی، مخاطبان بسیاری را به خود جلب نمود و افتخاراتی دیگر را برای این مرکز رایانه‌ای ـ پژوهشی به ارمغان آورد.

مقدمه

بسیاری از تولیدکنندگان، محصولات خود را منطبق با نیازهای مشتریان خود تولید می‌کنند. در حوزهٔ محصولاتِ فناورانه مانند نرم‌افزارها، رضایت کاربران به عنوان شرط اساسی بقا و ادامه کار محصولات مطرح می‌شود. مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور)، به عنوان یکی از تولیدکنندگان فعال محتوای اسلامی، برای دریافت بازخورد مستقیم از کاربران خویش، در پروژه‌ای با نام «ارزیابی کاربرمحور محصولات نرم‌افزاری نور» اقدام به ارزیابی محصولات منطبق با نظرات کاربرانش نمود. متن حاضر، گزارشی است که به عنوان بخشی از پروژهٔ مذکور، ارزیابی کیفیت نرم‌افزارها را از دیدگاه کاربران مورد بررسی قرار داده است.

اشاره

در ادامه سلسله همایش‌های دفاع سایبری، این بار همایش تخصصی بررسی ابعاد شبکه‌های اجتماعی برگزار شد. سالن همایش‌های بین المللی جمهوری اسلامی ایران (اجلاس سران)، در تاریخ 20 مهرماه سال جاری، شاهد حضور اندیشمندان و فرهیختگانی بود که در این حوزه به ارائه مقاله پرداخته بودند.

اشاره

درس خارج فقه فناوری اطلاعات و ارتباطات، از سال تحصیلی حوزوی 1391-1392 توسط حجت الاسلام و المسلمین دكتر شهریاری در مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی شروع شده است که در سال تحصیلی گذشته، طی 32 جلسه مباحث مقدماتی، طرح موضوع و پرداختن به اولین عنوان آن به پایان رسید.

 اشاره

بخش طرح و برنامه در هر مجموعه‌ای، به عنوان مغز متفکر، عهده‌دار برنامه‌ریزی منسجم، علمی و منطقی در آن مجموعه است و تأثیر بسیاری در کارآمدی آن داشته و نقش به‌سزایی در تحقق اهداف بنیادین و سیاست‌های کلان ایفا می‌نماید. مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی نیز از مزایای وجود چنین بخشی در ساختار خود بهره‌مند است.

اشاره

مقررات و قوانین حق مؤلف، حلقه ارتباطی دنیای افکار و اندیشه‌های انسان با جهان خارج به شمار می‌رود. بدون وجود چنین حقی برای مؤلفان و نویسندگان، آنها دیگر اقدام به خلق اثر نخواهند کرد و روند رشد علم و خلاقیت، به تباهی کشیده می‌شود.

 اعتیاد اینترنتی، نوعی اختلال روان‌شناختی - اجتماعی است که شامل نوعی وابستگی رفتاری به اینترنت است و استفاده‌ بیمارگونه و وسواسی از اینترنت را شامل می‌شود. آمارها در ایران نیز نشان می­دهد که بیشتر کاربرانِ دارای اعتیاد به اینترنت در ایران، پسر هستند و همچنین میزان اعتیاد افراد مجرد به اینترنت، چندین برابر افراد متأهل است.

چکیده

در این مقاله، رابطه بین عضویت جوانان در بزرگ‌ترین جامعه مجازی ایرانیان بر اساس آمار تارنمای الکسا و برخی شاخصه‌های مرتبط با سبک زندگی مورد بررسی قرار گرفته است. بر اساس آمار تارنمای الکسا، پایگاه اینترنتی «کلوب»، بزرگ‌ترین جامعه مجازی است که از درون کشور ایران مدیریت می‌شود. شبکه‌های اجتماعی اینترنتی، امروزه با استقبال فراوانی از سوی جوانان مواجه شده و آن‌ها، بخش قابل توجهی از اوقات فراغت خود را در این شبکه‌ها سپری می‌کنند.در  عصر جهانی شدن و با ظهور فناوری‌های نوین ارتباطی، فضایی مجازی در کنار فضای واقعی ایجاد شده که این دو، تأثیر متقابلی بر یکدیگر دارند. در همین راستا، برای سنجش ارتباط میان این دو فضا اعم از زمانی که افراد به اینترنت اختصاص می‌دهند و سایر آثار فرهنگی عضویت و حضور در شبکه‌های اجتماعی، از روش پیمایش اینترنتی و ارسال پرسش‌نامه به صورت آنلاین برای کاربران فعال کلوب استفاده شده است. افراد با اهداف متنوعی عضو این شبکه‌ها می‌شوند که مهم‌ترین آن اهداف را سرگرمی دانسته‌اند. میان عضویت در شبکه‌های اجتماعی اینترنتی و شیوه اختصاص وقت به سایر فعالیت‌های اجتماعی، ارتباط وجود داشته و بیشتر پاسخ‌دهندگان اذعان کرده‌اند که به دلیل استفاده بیش از حد از اینترنت برای فعالیت در شبکه‌های اجتماعی اینترنتی، مورد اعتراض سایر اعضای خانواده واقع شده‌اند. همچنین میان عضویت در شبکه‌های اجتماعی اینترنتی، با مقوله‌هایی نظیر چگونگی ارتباط با جنس مخالف و شیوة محاورات اعضا در محیط بیرونی ارتباط وجود دارند. بنابراین، می‌توان گفت میان عضویت در شبکه‌های اجتماعی اینترنتی و سبک زندگی جوانان، ارتباط وجود دارد.

مقدمه

اینترنت، ابَر رسانه‌ای است که تنها با گذشت چند دهه از پیدایش خود، تحولات و تغییرات عظیمی از لحاظ فناورانه، کاربری و محتوایی به خود دیده است؛ تحولاتی که در هیچ رسانه دیگری تا کنون سابقه نداشته است. این ابررسانه، بسیاری از خصوصیات انواع گوناگون ارتباطات و رسانه‌ها را بازسازی کرده و ارتقاء داده است. این حجم گسترده از تغییرات، پرسش‌ها و گاه نگرانی‌هایی را درباره موضوعاتی مانند: ارتباطات انسانی و آینده آن، رابطه اینترنت با هویت، دانش و آگاهی یا امنیت دامن زده است. حوزه‌ فلسفه اینترنت در چند سال گذشته، بخشی از این مسائل را مورد توجه قرار داده است. در مطلب پیش رو، با نگاهی به حوزه‌ فلسفه‌ رسانه، تغییرات و تحولات اینترنت را مورد بررسی قرار می‌دهیم.

مقدمه

انقلاب در دو بعد اطلاعات و ارتباطات، ابعاد زندگی انسان‌ها را دچار تغییر و تحول نموده است؛ به عبارتی بهتر، رفتارها و تعاملات افراد به‌شدت برگرفته از تغییر و تحول صورت گرفته در دو بعد نامبرده بوده است. ظهور فناوری‌های نوین در هر دو بعد، بسترها و ابزارهای بسیار قدرتمندی را برای شکل‌گیری افکار و برقراری ارتباط بین افراد گوناگون از نقاط متفاوت فراهم نموده است.

متناسب با این تحولات شگرف، هر کسی توانسته است اطلاعات جدید و بسیاری را به شیوه‌های گوناگون و در ابعاد و دامنه گسترده در اختیار طیف وسیعی از هم‌نوعان خود قرار دهد؛ یکی از ابزارهای بسیار مهم ارتباطی و اطلاعاتی میان یکایک انسان‌ها، تلفن‌های همراه به‌خصوص از نوع هوشمند آن است.

مقدمه

 باید این امر را پذیرفت که اندیشمندان به دلیل بدبینی به فناوری، از قابلیت‌های فضای مجازی کمتر استفاده برده‌اند. این مسأله باعث شده است تا آثار زیان‌بار اینترنت و شبکه‌های مجازی بیشتر در جامعه‌ ما نمود پیدا کند. در واقع، این چاقوی دولبه، بیشتر از آن‌که به کار ما آید، دست خود ما را بریده است.

از نظر گیدنز، فضای سایبر، فضای تعاملی است و شبکه جهانی رایانه‌‌ها که مشتمل بر اینترنت است، آن را شکل می‌‌دهد و در فضای سایبر، چنان‌که بودریار می‌گوید:

اردیبهشت سال جاری، شاهد برگزاری بیست و ششمین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران بودیم. در این گزارش، شما را طی دو بخش کوتاه، با دستاوردهای نشر الکترونیک در این نمایشگاه آشنا می‌سازیم و همچنین گذری خواهیم داشت بر غرفه نور و اخبار مربوط به تولیدات جدید و استقبال کاربران و مراجعان از محصولات نرم‌افزاری این مرکز.

جنگ نرم، شامل هرگونه اقدام روانی رسانه‌ای است که بدون درگیری نظامی، رقیب را به انفعال یا شکست وامی‌دارد. قدرت‌های هژمونیک (فرادست/سلطه‌گر)، تلاش دارند تا از طریق قدرت رسانه، سلطه‌ نرم را بر سایر مناطق جهان که دشمن تلقی می‌شوند، ایجاد نمایند. با توجه به این‌که روش‌های جنگ نرم متنوع‌اند‌، یکی از برجسته‌ترین جنبه‌های آن، استفاده از رسانه‌ها برای «جنگ رسانه‌ای» است.

پت ویور، مدیر شبکه ان‌بی‌سی، در دهه 1950م پیشنهاد ایجاد یک شبکه‌ بین‌المللی فرستنده‌‌های تلویزیونی را مطرح کرد و خواستار نصب 10000 تلویزیون در اماکن عمومی جهان برای گسترش ارزش‌های آمریکایی شد. هرچند این ایده هرگز به مرحله‌ اجراء نرسید، اما به جای آن، به دلیل بازار گسترده تولیدات تلویزیونی، توانست آمریکا را به بزرگ‌ترین صادرکننده برنامه‌های تلویزیونی جهان و یک قدرت هژمونیک تبدیل کند.

مقدمه

ا‫گر برای دستیابی به جایگاه نخست منطقه در چشم‌انداز 1404 عزمی استوار داریم، شایسته است به حوزه‌ فناوری اطلاعات توجه بیشتری داشته باشیم.‬

ماهاتیر محمد، نخست‌وزیر سابق مالزی، در مصاحبه با برنامه «گفتگوی ویژه خبری» شبکه 2 سیمای جمهوری اسلامی ایران (سال 1386) چنین اظهار داشته است:

«ما در آغاز قرن بیست و یکم، در ابتداء موج رشد انفجاری فناوری اطلاعات قرار داریم. به نظر من، این پدیده، یعنی «انقلاب فناوری اطلاعات»، از حیث اقتصادی دارای اهمیتی قابل مقایسه با «انقلاب صنعتی» بوده و به طور هم‌زمان تأثیرات بالقوه وسیع فرهنگی و اجتماعی نیز به دنبال دارد. اگر چه مسلمانان در زمان انقلاب صنعتی شرایط خوبی برای استفاده مطلوب از شرایط دوره «انقلاب صنعتی» را نداشتند، اما عمیقاً امیدوارم که در حال حاضر و در عصر انقلاب فناوری اطلاعات، کشورهای مسلمانان با تمرکز روی توسعه فناوری اطلاعات در کشورهایشان، بتوانند از شرایط بالقوه‌ای که برای مطرح شدن مجدد دنیای اسلام در عرصه‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی فراهم شده، نهایت استفاده را ببرند ... ما در مالزی، تلاش بسیاری داریم تا بتوانیم در موج انقلاب فناوری اطلاعات که نقطه عطف مهمی در فرآیند رشد اقتصادی جهان محسوب می‌شود، شرایط مطلوبی را برای رقابت با اقتصادهای مهم دنیا به دست آوریم.»

فضای مجازی، از نبود قوانین بین‌‌المللی رنج می‌برد و برخی دولت‌‌ها از نرم‌‌افزارهای جاسوسی علیه دیگر کشورها استفاده می‌کنند. نمونه‌‌ آن، ویروس استاکس‌‌نت بود که برنامه‌‌ هسته‌‌ای ایران را مورد حمله قرار داد.
جاسوسی مجازی (Cyber espionage)، به اقدام و عمل برای به‌ دست‌ آوردن اطلاعاتی اشاره دارد که بدون کسب اجازه از دارنده‌‌ اطلاعات که ممکن است شخص حقیقی یا حقوقی باشد، صورت می‌‌‌‌پذیرد. این اطلاعات ممکن است اطلاعات معمولی شخصی یا اطلاعات طبقه‌‌بندی شده باشند. این اطلاعات، معمولاً از رقبای تجاری، دشمنان نظامی، دولتها و گروه‌‌ها‌ی سیاسی از راه اینترنت و یا شبکه‌‌‌‌‌های رایانه‌‌ای و یا رایانه‌‌های شخصی به ‌وسیله‌‌ تکنیک «شکستن» (crack) و یا از طریق نرم‌‌افزارها‌ی جاسوسی صورت می‌‌‌ پذیرد. عمل جاسوسی ممکن است به‌واسطه‌‌ دسترسی به پایگاه دادههای اینترنتی که بیشتر در کشورهای غربی و ایالات متحده قرار گرفته است، باشد و یا به صورت ساده، دسترسی پیدا کردن به رایانه‌های شخصی و یا به وسیله هکرها و یا نرم‌‌افزارها باشد. به‌تازگی، نوع جدیدی از جاسوسی اینترنتی که به رصد فعالیت کاربران در شبکه‌‌‌‌های اجتماعی میپردازد نیز صورت می‌گیرد.

 چکیده

از مهم‌ترین ارکان ساختارى هر کشور، فرهنگ آن کشور است که مى‌تواند، بى‌هیچ تهدید سخت‌افزارى، دستخوش تغییر شود و آن کشور را به‌راحتى از درون نابود کند و تابع سیاست‌هاى غیر ملى گردد. امروزه رسانه‌ها به مهم‌ترین سلاح تهدیدات فرهنگى یا تهدیدات نرم تبدیل شده‌اند. حوزه تأثیرگذارى رسانه‌ها، فراتر از مرزهاى جغرافیاى یک کشور است که می‌توانند در مدت زمان کمى، بر افکار و تصمیم‌هاى نقاط دور دست تأثیر بگذارد. از این رو، برخوردارى از فرهنگ رسانه‌اى قوى که برگرفته از منافع و اهداف خویش باشد و دغدغه گسترش فرهنگ ملى را داشته باشد، از مهم‌ترین ابزارهاى قدرت به شمار می‌آید. فرهنگ رسانه‌اى قوى، این امکان را به کشور می‌دهد که مانع نفوذ افکار دشمن و ترویج آن در کشور شود. بنابراین، توسعه فرهنگ رسانه‌اى به گونه‌اى که در خدمت اهداف و منافع کشور باشد، از اهمیت اساسى برخوردار است. از این رو، جاى این پرسش است که براى توسعه فرهنگ رسانه‌اى، براى مقابله با تهدیدات نرم، چه ابزارها و امکاناتى لازم است؟