ره آورد نور

چکیده

هویت دینی، در زندگی هر فردی نقش بسیار مهمی دارد که امروزه با گسترش فناوری های ارتباطی و اطلاعاتی، به ویژه ظهور پدیده ای به نام فضای مجازی، دچار تحولاتی شده است. هویت، به معنای کیستی است و عامل اساسی در هویت های اجتماعی، تعاملات انسان ها با یکدیگر و به شکل رو در رو و در یک محیط اجتماعی است؛ اما هویت در فضای مجازی، به گونه دیگر تعریف می شود؛ فضای مجازی، به ویژه شبکه های اجتماعی و استفاده روز افزون جمعیت جوان ایرانی از این شبکه ها، هم برای مسیولان و هم برای مردم ایران به یک دغدغه تبدیل شده است. هدف از این مقاله، بررسی پیامدهای فضای مجازی بر هویت دینی جوانان ایرانی است. بنابراین، سؤال اصلی نوشتار حاضر این است که فضای مجازی چه پیامدهایی بر هویت دینی جوانان امروز ایرانی داشته است؟ و نیز بررسی این مسیله که چه رابطه ای بین هویت دینی و فضای مجازی وجود دارد؟ استدلال نویسندگان بر آن است که فضای مجازی با کم اهمیت و کم رنگ کردن سنّت های دینی و مؤلفه های آن، زمینه ساز ایجاد بحران هویت دینی در بین جوانان ایرانی می شود. روش مطالعه، بهره گیری از استدلال های نظری مرتبط با هویت و فضای مجازی می باشد. در این مقاله، ابتدا هویت و هویت دینی و فضای مجازی تعریف شده و سپس به چالش ها و فرصت های هویت دینی در فضای مجازی اشاره شده و در خاتمه نیز فرصت ها و تهدیدات هویت دینی کاربران ایرانی در بین جوانان امروز ایران بررسی شده است. نتایج این بررسی ها و یافته ها نشان می دهد که هر چه وسعت حضور در فضای مجازی بیشتر باشد، سطح هویت دینی جوانان ایرانی تضعیف می گردد که به نوعی مرتبط با فرضیه این مقاله می باشد.

چکیده

حوزه های علمیه، امروزه سازمان های نظام وارند که برای آموزش و ترویج علوم برخاسته از قرآن کریم و احادیث و روایات پیامبر اکرم و امامان معصوم(علیهم السلام) شکل گرفته اند. مراکز حوزوی در راستای انجام این رسالت، آن گونه که شایسته است، از تغییرات فناوری بهره نبرده و زیرساخت های موجود، کمتر خود را با این حوزه تطبیق داده اند؛ هرچند حوزه های علمیه همواره کوشیده اند تا از ابزارهای نوین در جهت تحقق اهداف خویش سود ببرند. امکانات و برنامه های کاربردی موجود در فضای مجازی، ابزاری است که امروزه در زمینه های گوناگون کاربرد دارد و از این ابزار می توان برای بهبود و تسریع در فعالیت های حوزه علمیه نیز استفاده بسیار برد.

در این نوشتار، کوشیده شده است حوزه های علمیه و فضای مجازی به اختصار معرفی گردد و زمینه های استفاده از قابلیت های فضای مجازی برای تحقق اهداف حوزه های علمیه به اجمال بررسی شود.

چکیده

استقبال گسترده جوانان و به ویژه دانشجویان از شبکه های اجتماعی مجازی، فرصت بی نظیری را برای پیگیری و واکاوی امکاناتِ کاربست این رسانه ها فراهم آورده است. یکی از ویژگی های مهم شبکه های اجتماعی، در این است که به مکانی برای اشتراک گذاری دانش تبدیل شده اند. تنوع کاربران و دانش به اشتراک گذاشته شده در شبکه های اجتماعی، بسیار زیاد است. ازاین رو، می توان به اهمیت و ضرورت این شبکه ها به عنوان ابزاری در جهت بهبود آموزش و یادگیری توجه نمود. در پژوهش حاضر، به صورت توصیفی ـ تبیینی به کاربردهای این رسانه ها برای دانشجویان پرداخته شده و در نهایت، مشخص گردیده که این رسانه های اجتماعی مجازی در عرصه آموزش، یادگیری و پژوهش، برای کاربران امکانات فراوانی را دارا هستند.

چکیده

فضای مجازی، بستری تعامل گرا برای جامعه ای مجازی است که مهم ترین رخداد آن، شکل گیری شبکه های اجتماعی است. جهان شبکه ای، حاصل اجتماع و ارتباط هزاران شبکه اجتماعی در این فضای مجازی است. در این ارتباطات، همه در کنار هم حاضرند و از یکدیگر مطلع اند؛ بدون اینکه همدیگر را ببینند یا بشناسند. فضای مجازی، موجب هم افزایی قدرت اجتماع شده و در ذات خود می تواند جمهوریت را در مقابل حاکمیت قرار دهد. این محیط مجازی، مبتنی بر دموکراسی تام و اداره مردمی است و نشان داده که مدیریت کامل و جامع را برنمی تابد. عمده مخاطرات فضای مجازی را باید در پیدایش شبکه های اجتماعی جست و جو کرد و بیشترین توان را در نظارت، هدایت و کنترل این قدرت نرم هزینه کرد. برای داشتن فضای مجازی پاک، لازم است فرصت ها و تهدیدهای این فضا را شناخت و متناسب با آن، راهبردهایی را طراحی نمود. به نظر ما، بایسته های جامعه اسلامی را می توان به جوامع مجازی سرایت داد و ایجاد فضای مجازی پاک را ممکن شمرد. یکی از شاخصه های قدرت در فضای مجازی، شبکه های اجتماعی است که روش های متعددی توسط کارشناسان برای مهار و کنترل این قدرت نرم پیشنهاد شده است. مباحثِ مطرح شده، مبتنی بر دریافت های تجربی و مطالعات مرتبط در طول دو دهه آشنایی با فضای مجازی و ابعاد آن است. به نظر نگارنده، ورود حاکمیت به فضای مجازی، ایجاد بسیج سایبری، تأسیس شبکه های بدیل، تولید اطلاعات و محتوا و در نهایت، کنترل و نظارت، می تواند فضای مجازی همساز با هنجارهای دینی و فرهنگی جامعه ما را به عنوان فضای مجازی پاک ترسیم کند.

اشاره

به دنبال انتشار نامه های رهبر فرزانه انقلاب، حضرت آیت الله خامنه ای(مدّ ظله العالی) به جوانان اروپا و آمریکای شمالی، پایگاه های اطلاع رسانی، خبرگزاری ها، وبلاگ ها، شبکه های مجازی و جنبش های دانشجویی در داخل و خارج کشور، به انتشار و توزیع آن اقدام نمودند و برای آنکه مخاطبان بیشتری نیز از محتوای این پیام بین المللی اطلاع یابند، به ده ها زبان زنده دنیا نیز ترجمه و منتشر گردید؛ زیرا مخاطب اصلی آن، جوانان غربی در اروپا و آمریکای شمالی است.

در این میان، دست اندرکاران پایگاه های اطلاع رسانی مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور) نیز نسبت به این موضوع مهم و تاریخی، واکنش نشان دادند و با انتشار اخبار و مطالب متنوع، به معرفی، بررسی و تحلیل این نامه ها پرداختند.

در این نوشتار، به واکاوی محتوای انعکاس یافته در سه پایگاه: حوزه نت، اندیشوران و مجلات تخصصی نور می پردازیم و نکاتی چند را در این باره یادآور می شویم. امیدواریم که گزارش حاضر، علاقه مندان و پژوهشگران را به کار آید و برای صاحب نظران نیز مفید باشد.

اشاره

امروزه، فضای مجازی، جزء تفکیک ناپذیر زندگی بشر شده و تقریباً تمام شئونات زندگی به صورت مستقیم و غیرمستقیم با این فضا درگیر شده است. مقوله های مرتبط با باورهای دینی، از جمله اوّلین و پراهمیت ترین موضوعات پرداخته شده در فضای مجازی است. شناخت بسترهای فضای مجازی در کاربردی نمودن مسئله معرفی اسلام، اهمیت ویژه ای دارد و این اهمیت، با انتشار نامه های مقام معظم رهبری خطاب به جوانان غرب، از برجستگی بیشتری برخوردار شده است. مسلماً بسترهای مجازی موجود با توجه به تلاش سازماندهی شده امپراتوری رسانه ای غرب برای سانسور نامه مقام معظم رهبری، فضایی بسیار مناسب برای رساندن این پیام و دعوت از جوانان غرب برای مطالعه در این نامه ها و اندیشیدن به پرسش های مطرح شده در آن و تلاش برای یافتن جواب صحیح می باشد.

اشاره

حضرت آیت الله خامنه ای، دو نامه برای جوانان اروپایی و آمریکایی ارسال کردند و آنها را به درک بی واسطه از اسلام و قرآن کریم و آگاهی از سیاست های غرب در قبال اسلام و کشورهای اسلامی دعوت کردند. کاربران غربی، واکنش های مختلفی به نامه ها و پیام رهبر انقلاب نشان دادند. بسیاری از کاربران از سر علاقه و احساس مسئولیت، اقدام به بازنشر، پاسخ و یا تحلیل نامه های رهبر انقلاب نمودند و برخی کاربران نیز با توجه به عدم شناخت کافی از اسلام، آموزه های اسلامی، انقلاب اسلامی ایران و مقام معظم رهبری، موضع بجا نگرفتند. در همین راستا، در فضای مجازی، علاوه بر انتشار گسترده نامه های رهبری و پیام های اسلام و انقلاب، باید به تبیین و تفهیم سایر موضوعات و اطلاعاتی نیز که از مقدمات آن به شمار می آید، اقدام نمود و در این جهت، از همه امکانات، به ویژه بسترهای مجازی و ابزارهای الکترونیکی، بهره برد.

چکیده

با پیشرفت فناوری، هر روز ابزارهای جدیدتری پا به این عرصه می گذارد. گوشی های هوشمند، یکی از این ابزارهاست که با امکانات متنوعی که دارد، شرایط خوبی را برای استفاده های مختلف فراهم آورده است. نرم افزارهایی که برای این دسته از ابزارها تولید می شود، بسیار فراوان است. با توجه به جایگاه این وسیله در زندگی انسان ها و گستردگی آن، مناسب است که برای معرفی و ترویج اسلام و آموزه های اسلامی، از آن به خوبی بهره برداری شود. در شرایط کنونی، جایگاه نرم افزارهای اسلامی در میان انواع نرم افزارهای موبایلی، بسیار کم رنگ دیده می شود و شایسته است که مسلمانان با توجه به شرایط موجود، بیشترین بهره برداری را در این جهت داشته باشند.

چکیده

چند سالی است که ستیزه گری غرب با اسلام، با شکل ها و ابزارهای نو تشدید شده است. در سده های پیشین، تنها به فرقه گرایی و تقابل سنت ها و مرزکشی میان قومیت ها و کم رنگ کردن اعتقادها تمرکز می شد؛ اما امروزه در کنار این اقدام ها، با استفاده از فناوری های نوین و فضای مجازی، به تحریف و معرفی ناقص از اسلام می پردازند و با ساخت فیلم ها، بازی های رایانه ای و نیز نشر کتاب های ضد اسلامی، چهره ای خشن از اسلام نشان می دهند.

این نوشته با محور قرار دادن نامه مقام معظم رهبری به جوانان غرب، در پی تبیین حرکت های ضد اسلامی غرب و راهکارهای دفاع از اسلام در مقابل این حملات در فضای مجازی و معرفی اسلام از طریق منابع اصیل و دست اول است.

محمود حیدر، رئیس مرکز پژوهش های ژرف لبنان:
نامه نگاری آیت الله خامنه ای، تلاشی در راستای ایجاد ساختار جدید جهت گفت وگو و تفاهم با جوانان غربی است.

«جوانان، قشر پویا و سرزنده هر جامعه ای هستند. حضرت آیت الله خامنه ای در نامه اخیر خود، این قشر را مورد خطاب قرار داده است. در این نامه، بر اصول انسانی، صلح، دوری از خشونت، ضرورت شناخت اسلام و تمدن اسلامی تأکید شده است. بنده معتقدم این نامه در شرایطی به نگارش درآمده که فضای حاکم بر روابط غرب با اسلام، بسیار تیره و تار است؛ زیرا اقداماتی که تکفیری ها به نام اسلام در کشورهای عربی انجام می دهند، سبب شده است تا چهره ای خشن از اسلام در غرب ترسیم شود.

چکیده

پس از حملات تروریستی در فرانسه، رهبر معظم انقلاب در نخستین نامه خود به جوانان غربی، بر لزوم شناخت مستقیم و بی واسطه از دین اسلام تأکید کرده و از آنان خواستند که اجازه ندهند مقامات کشورهای غربی، تروریست های تحت استخدام خود را به عنوان نمایندگان اسلام به آنان معرفی کرده، به این بهانه، بر آتش اسلام هراسی بدمند. در این مقاله، قصد داریم با بررسی دو حادثه تروریستی صورت گرفته در اروپا و آمریکا، نشان دهیم همان طور که رهبر معظم انقلاب بیان کردند، میان این گونه حملات و ایجاد اسلام هراسی، نوعی همبستگی وجود دارد. تمرکز اصلی مقاله حاضر، بر نشان دادن همبستگی میان وقوع حملات تروریستی و ایجاد اسلام هراسی در فضای مجازی است.

چکیده

نامه های رهبر معظم انقلاب اسلامی به جوانان غربی، موجی در رسانه های اطلاع رسانی ایجاد کرد. فضای مجازی و ظرفیت های متفاوتی که دارد، مهم ترین و فراگیرترین رسانه برای انتشار و تحلیل و بررسی این نامه ها به شمار می آید. پس از صدور هر یک از دو نامه رهبری، تلاش های بسیاری به صورت خودجوش از سوی علاقه مندان در داخل و خارج از کشور برای انتشار و ابلاغ این پیام ها صورت گرفت. در این نوشتار، مهم ترین پایگاه ها، نرم افزارها و فعالیت های صورت گرفته در فضای مجازی در راستای نشر، توسعه و تحلیل نامه های رهبری به جوانان غربی معرفی می شود.

اشاره

حجت الاسلام دکتر حمید شهریاری، از صاحب نظران برجسته بحث های مربوط به فضای مجازی به شمار می روند. ایشان از سال 1377 تاکنون رئیس مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی هستند و برخی مسؤولیت هایی که تاکنون ایشان در کارنامه علمی و اجرایی خود ثبت کرده اند، عبارت اند از: عضو حقیقی شورای عالی فضای مجازی، معاون فناوری قوه قضاییه، رئیس مرکز آمار و فناوری اطلاعات قوه قضائیه، دبیر شورای عالی اطلاع رسانی، عضو هیئت علمی مرکز تحقیق و توسعه علوم انسانی «سمت» و عضو هیئت منصفهٔ مطبوعات.

وی طراح و مدیر ارشد بسیاری از طرح های مهم اطلاع رسانی در فضای مجازی است که بیشتر این پروژه ها، در معاونت فناوری اطلاعات قوه قضاییه و مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی در حال اجرا می باشد. با توجه به نقش و جایگاه ایشان در فعالیت های فضای مجازی و به مناسبت انتشار نامه های مقام معظم رهبری به جوانان غربی از طریق فضای مجازی، فصلنامه ره آورد نور گفت وگوی ذیل را با ایشان ترتیب داده است.

بسم الله الرّحمن الرّحیم

حوادث تلخی که تروریسم کور در فرانسه رقم زد، بار دیگر مرا به گفت وگو با شما جوانان برانگیخت. برای من تأسف بار است که چنین رویدادهایی بستر سخن را بسازد؛ اما واقعیت این است که اگر مسائل دردناک، زمینه ای برای چاره اندیشی و محملی برای همفکری فراهم نکند، خسارت دوچندان خواهد شد. رنج هر انسانی در هر نقطه از جهان، به خودی خود برای همنوعان اندوه بار است. منظره کودکی که در برابر دیدگان عزیزانش جان می دهد، مادری که شادی خانواده اش به عزا مبدّل می شود، شوهری که پیکر بی جان همسرش را شتابان به سویی می برد و یا تماشاگری که نمی داند تا لحظاتی دیگر آخرین پرده نمایش زندگی را خواهد دید، مناظری نیست که عواطف و احساسات انسانی را برنینگیزد. هرکس که از محبت و انسانیت بهره ای برده باشد، از دیدن این صحنه ها متأثر و متألم می شود؛ چه در فرانسه رخ دهد، چه در فلسطین و عراق و لبنان و سوریه.

بسم الله الرّحمن الرّحیم

حوادث اخیر در فرانسه و وقایع مشابه در برخی دیگر از کشورهای غربی، مرا متقاعد کرد که درباره آنها مستقیماً با شما سخن بگویم. من شما جوانان را مخاطب خود قرار می دهم؛ نه به این علّت که پدران و مادران شما را ندیده می انگارم، بلکه به این سبب که آینده ملّت و سرزمینتان را در دستان شما می بینم و نیز حسّ حقیقت جویی را در قلب های شما زنده تر و هوشیارتر می یابم. همچنین، در این نوشته به سیاست مداران و دولت مردان شما خطاب نمی کنم، چون معتقدم که آنان آگاهانه راه سیاست را از مسیر صداقت و درستی جدا کرده اند. سخن من با شما، درباره اسلام است و به طور خاص، درباره تصویر و چهره ای که از اسلام به شما ارائه می گردد.

استفاده از نامه نگاری برای معرفی و تبلیغ اسلام، از همان سال های نخستین و با پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله وسلم) آغاز شد. آن حضرت، پس از تأسیس حکومت اسلامی، نامه هایی به سران سرزمین های اطراف، مانند: پارس، روم، مصر، نجران و نیز طایفه های گوناگون فرستادند و آنها را به پذیرفتن اسلام دعوت نمودند. این سنّت، در رفتار امامان معصوم شیعه(علیهم السلام) نیز وجود داشت و ایشان برای راهنمایی مردم و ارشاد ایشان، از ابزار رسانه ای «نامه نگاری» استفاده می کردند.

مقدمه

فناوری های نوین اطلاعاتی و ارتباطی و در نتیجه آن، افزایش استفاده از شبکه های ارتباطی در سراسر جهان و در دسترس بودن اطلاعات و منابع مختلف در این شبکه ها و نیز رواج استفاده از منابع دیجیتال، چالش ها و تغییرات وسیعی را در زمینه حق مؤلف(1) و مالکیت فکری آثار به وجود آورده است. این چالش های بزرگ، ناشی از گسترش فناوری های جدید در محیط دیجیتال می باشد.

بدیهی است که امروزه افراد با استفاده از فناوری های نوین اطلاعاتی و ارتباطی نظیر: اینترنت و تلفن همراه، دسترسی بدون مانع به اطلاعات و منابع، بازتولید(2) و تغییر شکل منابع به یکدیگر بدون تغییر در ماهیت و کیفیت منابع و اشاعه اطلاعات در محیط دیجیتال، می توانند به حجم عظیمی از تبادل اطلاعات دست یابند.

این عوامل باعث در هم شکسته شدن قوانین مربوط به حق مؤلف شده است. از این رو، ، تغییر و روزآمدسازی در قوانین حق مؤلف، از اهمیت بسیاری برخوردار است.

اشاره

دین و فرهنگ، از مهم ترین و اساسی ترین مؤلفه های رشد جامعه اسلامی به شمار می رود. مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور) نیز با تشخیص به هنگام و درست این موضوع، فعالیت های عدیده ای را در جهت توسعه و عمق بخشی به امور دینی و فرهنگی انجام داده است. از جمله این فعالیت ها، راه اندازی «گروه فرهنگ دینی و تبلیغ» است که تاکنون خدمات مفیدی را با بهره گیری از توانمندی های فناوری اطلاعات و ارتباطات، به دوستداران حوزه فرهنگی و دینی عرضه نموده و گام های بلندی در این مسیر برداشته است.

اشاره

یکی از کمبودهایی که در نظام آموزش و پرورش احساس می شود، بحث طرح درس های جذاب در کلاس های مدارس می باشد؛ طرح درس هایی که بتواند دانش آموز را به سوی یادگیری جذب نموده، درصد فراگیری را در آنان به طور محسوسی بالا ببرد. از جمله این درس ها، می توان به دروس معارف آموزش و پرورش اشاره نمود. در این مجال، می کوشیم ضمن تبیین مسئله، به معرفی راهکاری مناسب، یعنی طرح درس دیجیتال، بپردازیم.

چکیده

در این مقاله، نویسنده، مسائل اخلاقی استفاده از سلاح های سایبری را مورد بحث قرار می دهد؛ نرم افزاری که به داده های نرم افزارهای دیگر حمله می کند. بسیاری بر این باورند که این سلاح ها نسبتاً بی خطر هستند؛ اما نویسنده نشان می دهد که آنها می توانند همانند هر سلاح دیگری، صدمات جدی به دنبال داشته باشند. نگارنده سلاح های سایبری را تعریف کرده، به شرح آنها پرداخته و موقعیت آنها را مطابق قوانین جنگ مورد بررسی قرار می دهد. سپس، غیرقابل اعتمادبودن سلاح های سایبری، مسائل آسیب های جنبی، مسائل وابسته به ارزیابی صدمات، محرمانگی اطلاعات و ضد حملات سایبری رو به افزایش را به بحث می گذارد. او برخی احتمالات را جهت ایجاد حملات سایبری اخلاقی تر بررسی کرده و جایگزین های محاصره سایبری را به بحث می گذارد. در نهایت، نتیجه می گیرد که حملات سایبری به طور کلی، باید توسط توافقات بین المللی غیرقانونی اعلام شود.