ره آورد نور

اشاره

در زمان های گذشته، دسترسی به کتاب ها یا منابع دلخواه، سخت و دشوار می نمود و برای تهیه آن، ناگزیر بودیم وقت و هزینه بسیاری صرف کنیم؛ اما امروزه به برکت رشد علم و فناوری و توسعه ابزارهای اطلاع رسانی، کاربران و علاقه مندان به مطالعه کتاب، در کمترین زمان و هزینه ممکن، به راحتیِ آب خوردن می توانند از منابع گوناگون و متون مورد نظر خود استفاده نمایند؛ حتی وقتی که کتابخانه ها یا کتاب فروشی ها، تعطیل هستند.

از این رو، امروزه، اهتمام به تولید نرم افزارهایی که بر روی حامل های همراه نصب می شوند، امری ضروری است و غفلت از این نیاز همگانی، پذیرفتنی نیست؛ خاصه در دنیای کنونی که ابر فناروی های روز، بر همه جا سایه گسترده و گوشی های همراه در دسترس همگان قرار دارد و با نصب برنامه ها یا نرم افزارهای مورد نیاز، امر تهیه رایگان یا خرید کتاب دلخواه، آسان شده است.

اشاره

در برنامه های نرم افزاری مرتبط با علوم عقلی و به ویژه منابع فلسفی، جستجوی لفظی، یکی از شیوه های کارآمد برای بازیابی اطلاعات است که در این شیوه، شناسایی اطلاعات، صرفاً از طریق جست و جوی الفاظ صورت می گیرد. علاوه بر این، جست و جوی مفهومی و کمک از معاجم موضوعی نیز می تواند بسیار راهگشا باشد. در معاجم موضوعی با استخراج موضوع و نمایه و کلیدواژه از متون، محقق به دقیق ترین پاسخ ها رهنمون می شود. در این نوشته، سعی بر آن است تا حدی فرآیند عملیاتی، روش فرآوری و کارایی معاجم موضوعی برای پژوهشگران تبیین گردد.

اشاره

احیاء فرهنگ فهم قرآن و زمینه سازی برای آسان سازی پژوهش درباره قرآن کریم، از جایگاه خاصی برخوردار است. مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی(نور) تاکنون برنامه‏ های برخط و برون خط ارزشمندی را در زمینه قرآن پژوهی به محققان این عرصه، ارائه نموده است. با وجود همه فعالیت های قرآنی مرکز، برای تکمیل فرآیند پژوهش لازم است که برنامه ای جامع و کاملی در زمینه مفردات قرآن به پژوهشگران قرآنی ارائه شود. فرهنگ نامه واژگان قرآن، یکی از پژوهش های قرآنی جدید گروه قرآن و تفسیر در مرکز نور است که در خصوص مفردات قرآن سامان دهی شده است.

مطالب این نوشتار، در سه بخش ارائه می گردد؛ بخش نخست، به معرفی دانش مفردات و زیر شاخه های آن اختصاص دارد. در بخش دوم، پژوهش های قرآنی گروه قرآن این مرکز در زمینه مفردات ارائه می گردد و در بخش سوم، فرهنگ نامه واژگان قرآنی معرفی خواهد شد.

اشاره

امروزه در جهان فناوری اطلاعات، بسیار مهم و ضروری است که نرم افزارها با بیشترین دقت و کمترین هزینه برای شرکت ها و مشتریان تولید گردند. از این رو، دقت برای محبوبیتِ افزون تر نرم افزار و برآورد حداکثر نیازهای کاربران و کمترین هزینه برای تولید و رفع باگ و ایجاد و ارتقای قابلیت ها، مورد توجه و اهتمام تولیدکنندگان می باشد. هدف از نوشتن این مقاله، پرداختن به این موضوع است که در زمان حاضر باید نرم افزارهایی با قابلیت های استاندارد و به روز تولید شوند تا نیاز کاربران را به بهترین شکل ممکن پاسخگو باشند.

اشاره

«علم رجال» که عهده دار بررسی درستی روایات اسلامی است، از دانش های پایه به شمار می رود و علومی همچون فقه و حدیث، بر آن مبتنی است. بدیهی است، استخراج معارف و احکام گران قدر اسلام از منابع اوّلیه، نقش بسزایی در فهم و توسعه علوم و معارف حقّه اسلامی دارد و علم رجال در این باره، بسیار مؤثر و کارگشاست.

در این نوشتار، به جهت اهمیت علم رجال در میان علوم اسلامی، بر آن شدیم نرم افزار «رجال شیعه» را که تولید مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی در سال جاری است، معرفی نماییم. برای این منظور، از محتوای خود این لوح فشرده کمک گرفتیم و از بخش «درباره برنامه» مطالبی چند را جهت بازشناسی محتوا و امکانات این کتابخانه الکترونیکی استخراج کرده، با ویرایش و اضافات جدید ارائه نمودیم که امید است مورد استفاده علاقه مندان به این مباحث قرار گیرد.

اشاره

آنچه پیش روی دارید، معرفی فهرست وار محصولاتی است که در سال 1395 از سوی مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی تولید یا روزآمدسازی شده است. به منظور آشنایی بیشتر و بهتر خوانندگان و علاقه مندان، مناسب دیدیدم این محصولات را در چهار محور: رومیزی، وبی، نرم افزارهای همراه و محصولات خدمات فرهنگی بررسی نماییم.

چکیده

یکی از مسائل مورد توجه توسعه دهندگان نرم افزار، ارزیابی کیفیت نرم افزار و به تبع آن، پرداختن به موضوع تعیین شاخص های مؤثر ارزیابی است. با توجه به چرخه حیات نرم افزار می توان گفت بررسی و ارزیابی کیفیت نرم افزار، فرآیندی است که باید طی یک چرخه صورت گیرد. در این مقاله، سعی بر آن است با معرفی مدل ها و استانداردهای معروف موجود در حوزه ارزیابی کیفیت نرم افزار، آشنایی نسبی با پژوهش ها و کارهایی که تا کنون صورت گرفته، به دست آید. همچنین، مدلی ابداعی که در جهت تحقیقات و پژوهش های صورت گرفته تدوین شده، معرفی خواهد شد که در آن با بازتعریف شاخص های کیفی، فرآیند ارزیابی نهایی محصولات نرم افزاری پژوهشی میسر می گردد. در این مقاله، بیشتر در مورد شاخص های گرافیک و برنامه نویسی و سرویس های برنامه نویسی صحبت شده است.

چکیده

کارها و فرایندهایی که در پروژه های مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی(نور) هستند، در خروجی پروژه ها تأثیر مستقیم یا غیرمستقیم می گذارند؛ ضمن اینکه هر قسمت از پروژه، دارای شاخص هایی برای ارزیابی است. این شاخص ها به امتیازدهی برای محصول منجر می شوند و این دو شاخص، هم پوشانی بسیاری با یکدیگر دارند. از آنجا که شاخص های ارزیابی و شاخص های امتیازدهی، وجه اشتراک زیادی دارند، برای شمارش شاخص های امتیازدهی، از شاخص های ارزیابی نیز می توان استفاده نمود.

در این نوشتار، به معرفی مختصر انواع شاخص های ارزیابی و امتیازدهی محتوایی محصولات نرم افزاری مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور) می پردازیم؛ البته بیشتر بر آنیم تا روی شاخص های مشترک تأکید نماییم که در امر امتیازدهی و ارزیابی، اثربخش هستند.

چکیده

یکی از چالش های پیش روی پردازش زبان طبیعی زبان عربی، رفع ابهام میان تحلیل های صرفی ممکن یک کلمه به تناسب جایگاه آن کلمه در جمله است. یک تحلیلگر صرفی، به ازای هر کلمه ورودی، ممکن است بیشتر از یک جواب صرفی داشته باشد. تشخیص اینکه کدام یک از تحلیل های ممکن، تحلیل صحیح کلمه مورد نظر است، توسط ابزارهای رفع ابهام صورت می گیرد. این مقاله، به یکی از قوی ترین ابزارهای رفع ابهام اشاره می کند که به صورت خاص، برای تحلیلگر صرفی نور (Noor Morphological Analyzer) طراحی شده است. این ابزار که ابهام زدای صرفی نور (Noor Morphological Disambiguation) نامیده شده، ترکیبی از الگوریتم های یادگیری و قاعده محور است. آزمایش های این تحقیق نشان می دهد که رفع ابهام صرفی نور می تواند با دقت 88 درصد خروجی های تحلیلگر صرفی نور را رفع ابهام نماید.

چکیده

به دست آوردن سیر اشتقاق تصریف از ریشه تا کلمه، پیداکردن کلمات مرتبط و در نهایت، تشکیل خانواده کلمات مربوط به هم، شرایط مساعدی را برای محققان پردازش زبان طبیعی فراهم می کند تا بتوانند از مرحله لفظ به دامنه وسیع لغات هم معنا، آنتولوژی، شبکه معنایی، تحلیل محتوا و در نهایت، درک معنا قدم بگذارند. در این بین، ساخت درخت سلسله مراتبی کلمات مرتبط با هم از ریشه(صرفی) تا برگ(کلمات متن)، اهمیت بسزایی دارد. در این مقاله، به چندین فایده از فواید «تحلیلگر صرفی نور» اشاره شده است. بعضی از این موارد، عملیاتی شده و هم اکنون در حال استفاده هستند و بعضی دیگر نیز نزدیک به اجرا می باشند. از جمله این موارد، بهره برداری در شناسایی خودکار سیر اشتقاق تصریف و تشکیل درخت سلسله مراتبی می باشد. عناصر داخل این درخت، همگی توسط تحلیلگر صرفی نور تولید می گردند. بعد از آن، عملیات دسته بندی و در نهایت ایجاد درخت مذکور صورت می پذیرد. تمام مسیرهای موجود از برگ ها تا ریشه، موضوعیت دارند که در این نوشتار به چند فایده از آن اشاره شده است.

مقدمه

«پژوهیار»، اولین نرم افزار مدیریت استناددهی و سازمان دهی منابع با قابلیت پشتیبانی از زبان فارسی است که بستر نرم افزاری آن به صورت متن باز، تحت مجوز نشر عمومی گنو(1) (نسخه 3) توسط مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور) عرضه می شود و سپس با برنامه نویسی بومی، به پوشش نیازهای کاربران خطوط راست به چپ، علاوه بر کاربران زبان های لاتین و اروپایی چپ به راست، پرداخته است.

اشاره

بدیهی است که حماسه عاشورا، عبرت آموزترین حادثه تاریخ است و امام حسین(ع) و یاران باوفایش، اصلی ترین نقش آفرینان این صحنه آزادگی و ایستادگی بودند. همه حق جویان و مبارزان عالم، وامدار این حماسه سترگ اند و حادثه خونبار عاشورا، مظلومانه ترین، روح بخش ترین و در عین حال، جانگدازترین حادثه ای است که در عالم انسانی واقع شده است. برخی تاریخ شناسان ژرف نگر، عاشورا را مبدأ حقیقی تاریخ اسلام می دانند و معتقدند که اگر عاشورا نبود، از اسلام ناب محمدی اثری باقی نمی ماند. از این رو، شناخت عاشورا، یعنی شناخت اسلام ناب محمدی.

تاکنون در زمینه سیره و شخصیت امام حسین(ع) و معرفی حوادث عاشورای حسینی، آثار ارزشمند متعددی سامان یافته است که تولید کتاب های الکترونیکی یا نرم افزارهای دیجیتالی، از جمله آنهاست. عاشوراپژوهان و علاقه مندان به معارف و مکارم حسینی، می توانند ضمن آشنایی با این تولیدات، از محصولات نرم افزاری مراکز و مؤسسات علمی و پژوهشی، در جهت سامان دهی تحقیقات خود کمک بگیرند. گفتنی است، در این نوشتار، ضمن معرفی اجمالی مهم ترین نرم افزارهای موجود، در بخشی مستقل به ارائه محصولات نور در این باره پرداخته ایم.

اشاره

امروزه استفاده از حامل های همراه برای دسترسی به فضای مجازی، رشد فزاینده ای به خود گرفته و اندک اندک می رود تا این ابزار، نظیر تلفن همراه و تبلت، جای رایانه های شخصی را بگیرد. طبق آمار ارائه شده از سوی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، 71 میلیون ایرانی، از گوشی های تلفن همراه و خدمات گوناگون آن بهره می برند. در این میان، حدود 9 میلیون نفر از اینترنت موبایل استفاده می نمایند. ازاین رو، انتظار می رود مسئولان امر، در اندیشه توسعه دولت موبایلی باشند. مجموع این شرایط، راه را برای مراکز و شرکت های فعال در عرصه تلفن های همراه باز نموده و نیاز به ساخت برنامه های کاربردی در زمینه های: دینی، فرهنگی و اجتماعی، بیش از پیش احساس می گردد.

اشاره

یکی از اهداف والای انبیا و اولیای الهی، تحقق و رواج خلق وخوی پسندیده در میان آحاد جامعه انسانی بوده است؛ چنان که پیامبر ختمی مرتبت، حضرت محمد مصطفی(صلی الله علیه وآله) نیز برای تکمیل مکارم اخلاق برانگیخته شد. افزون بر این، اخلاق، از جمله دانش های نظری و عملی است که در عرصه های مختلف زندگی و دیگر دانش ها کاربرد فراوانی دارد؛ مانند: عرفان، سیاست، فناوری اطلاعات و ارتباطات، مدیریت، پژوهش، کسب وکار. بنابراین، نقش اخلاق جهت توسعه علم و فضیلت در جامعه، بر کسی پوشیده نیست و در حقیقت، سرمنشأ تمام هنجارهای فردی و اجتماعی، ریشه در اخلاق آدمیان دارد.

تا کنون آثار عدیده اخلاقی تهیه و انتشار یافته اند که از جمله آنها، نرم افزارها یا کتابخانه های دیجیتالی هستند. مؤسسات و مراکز علمی و فرهنگی و پژوهشی بسیاری، اقدام به تولید محصولات الکترونیکی در زمینه اخلاق و معارف اسلامی نموده اند که مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور)، از جمله این مراکز پژوهشی رایانه ای است. شماری از تولیدات نور که به نوعی به مباحث اخلاق اسلامی پرداخته اند، عبارت اند از: اسوه تقوا، خوشه های معرفت، در کوچه های محبوب، ز ملک تا ملکوت، گنج سعادت، معارف دانشگاه (5): اخلاق اسلامی، مکارم خوبان، نشریه تربیتی اخلاقی خُلُق، جامع الأحادیث، نور الجنان، عرفان 3، کتابخانه حکمت اسلامی، اصول و مبانی تربیت دینی کودکان و نوجوانان.

اشاره

سال جاری با همه فرازونشیب هایش گذشت و مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور) نیز همچون سال های گذشته، با کوله باری از تجربه و دانش، محصولات جدیدی را تولید کرد و یا به روزآمدسازی و ارتقای آنها همت گماشت و در مجموع، تولیدات ارزنده ای را در معرض استفاده کاربران قرار داد و نقش آفرین گلخند رضایت بر لبان دوستداران و پژوهشگران علوم و معارف اسلامی شد. شماری از این برنامه ها، محصول تولیدی مرکز نور است و برخی نیز به سفارش و مشارکت سایر مؤسسات و نهادهای علمی و تحقیقاتی تهیه و تولید شده است.

اگر علاقه مندید بدانید که در سال 1393 این مرکز در زمینه: پایگاه های اینترنتی، نرم افزارهای دسکتاپی (رومیزی) و برنامه های ویژه تلفن همراه چه دستاوردهایی داشته، با ما همراه باشید. این نوشتار، در سه بخش به طور گذرا به معرفی تولیدات نرم افزاری نور می پردازد.

درآمد

نظر به اینکه مراکز و مؤسسات علمی و پژوهشی، عمدتاً از زیرساخت های لازم جهت استفاده از نرم افزارهای تحت شبکه برخوردار هستند و نیز با توجه به تقاضای مکرر کاربران، طرح تولید نرم افزارهای نسخه شبکه در سال جاری به مرحله اجرا گذاشته شد و به لطف الهی به فرجام رسید. با عملیاتی شدن این طرح، علاوه بر پاسخگویی به نیاز کاربران، مشکلات قبلی در استفاده از محصولات نور تحت شبکه برطرف شده است.

نسخه های موجود در بازار، علاوه بر تک محصولی بودن، به صورت تک کاربره بوده و تنها با اعطای مجوز مرکز نور و با افزایش تعداد مجوز نصب به صورت غیراستاندارد در شبکه های رایانه ای قابل استفاده هستند. این مشکل، با ارائه محصولات نسخه شبکه مرتفع شده و با ارائه امکانات و ابزار مناسب، امکان استفاده از محصولات نور به صورت بهتر و آسان تر فراهم شده است.

 چکیده

کسب معرفت، همواره یکی از نیازهای روحی انسان بوده و می­باشد. بدون شناخت، بیابان جهل سرمنزل آدمی خواهد بود و گودال نیستی سرانجامش. در این مجال، نگارنده سعی نموده تا با بیانی روان و ساده، به معرفی نرم‌افزار مجموعه آثار شهید دستغیب(ره) تولید مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی پرداخته، خواننده را با این کتابخانه دیجیتالی آشنا سازد. شایان توجه می­باشد، در ابتدای این مقاله، به اختصار، شخصیت این بزرگ­انسان، در حیطه­های علمی، اجتماعی و سیاسی معرفی گردیده است. در ادامه نیز قسمت­های مختلف این نرم افزار را معرفی نموده، به بیان محتوا، قابلیت­ها و امکانات قابل دسترسی در این برنامه، می‌پردازیم. امید است، این نوشتار بتواند به معرفی این کتابخانه ارزشمند کمک نماید.

 اشاره

شیخ ابو جعفر محمد بن على، معروف به شیخ صدوق و ابن بابویه، از جمله محدثان بزرگ و فقهاى گران‌قدر امامیه و مؤلف کتاب «من لا یحضره الفقیه»، از کتب اربعه حدیثى شیعه مى ‏باشد. بخش درخور توجه آثار ارزشمند ایشان که نقش بسزایی در پیشبرد علوم و معارف اسلامی داشته و دارد، کتاب‌های حدیثی او است.

سنت و احادیث پیامبر اکرم(ص) و ائمه معصومین(ع)، به عنوان منبع معرفت دینى از اهمیت خاصى برخوردار است و راهیابى احادیث نادرست و مجعول به مجموعه احادیث گردآورى شده، بررسى اسناد و راویان این احادیث را غیر قابل اجتناب مى‌کند. بدین منظور، علم رجال با شناسایى شخص راویان حدیث، اعتبار یا عدم اعتبار و میزان اعتبار آنان را تحلیل مى‌نماید. نرم‌افزار اسناد شیخ صدوق، برنامه‌ای است که می‌کوشد به‌خوبی اسناد روایات نقل‌شده از جناب شیخ صدوق را بررسی کند. بدیهی است که این برنامه، نقش بالایی در پیشبرد تحقیقات اسلامی داشته و خاصه برای پژوهشگران علم درایه و رجال، بسیار کارگشا است.

اشاره

نگاهی به کارنامه درخشان تولیدات نرم‌افزاری مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور)، نشانگر این حقیقت است که این مرکز پژوهشی ـ رایانه‌ای، تا کنون روند رو‌ به رشدی داشته و در عرصه‌های گوناگون علوم و معارف اسلامی، محصولات ارزنده و درخور توجهی را عرضه نموده و بیش از پیش، از دغدغه پژوهشگران در خصوص دسترسی آسان به متون و منابع اسلامی کاسته است. به منظور آشنایی بیشتر کاربران و محققان با تولیدات جدید یا به‌روزشده نور، بر آن شدیم در این نوشتار نگاهی گذرا به این محصولات داشته باشیم. بدیهی است، اطلاع و آگاهی خوانندگان و به‌ویژه پژوهشگران علوم و معارف اسلامی از تولیدات جدید یا به روزشده نرم‌افزاری، کمک شایانی به آنان در تولید علم و گسترش دانش و پژوهش در جامعه می‌نماید.

 چکیده

کتاب­خوان نور، یکی از محصولات مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی است که در حال حاضر، بر روی بستر اندروید عرضه شده است. این محصول، با در نظر گرفتن نیاز مخاطبان به دسترسی به منابع غنی مرکز در بسترهای جدید، با سبکی نو به عرضه محتوا مي‌پردازد و در حال گذراندن مسیر خویش در رسیدن به بلوغ نرم افزاری می­باشد. شناخت فضای حاکم بر کتاب­خوان­ها، يعني تاریخچه و معرفی کتاب­خوان­های جهانی و بومی، در معرفی بهتر این محصول کمک شایانی می­نماید.