ره آورد نور

اشاره

از مهمترین دغدغه های فکری یک پژوهش گر، جمع آوری مطالب مورد نیاز یا محتوای تحقیق است. منابع و مآخذ گوناگونی برای انجام یک پژوهش وجود دارد که کتاب، مقاله، نشریات عمومی و تخصصی، دائرةالمعارف ها و پایان نامه ها از آن جمله اند. اما امروزه، به دلیل توسعه فضای اطلاعاتی و ارتباطاتی و آمیخته شدن رایانه با بخش های مختلف بدنه فرهنگی ، علمی و پژوهشی کشور، باید نوع نگاه و میزان دانسته های خود را روزآمد کنیم تا به بهترین شکل، از ابزارهای نوین و شیوه های کارآمد تحقیقی بهره بگیریم.

اینترنت، به دلیل گستردگی  اطلاعات و آسانی دسترسی به آن، نقش به سزایی در امر تحقیق و توسعه هر کشوری ایفا می کند که البته در جای خود، مزایا و ویژگی های مفید آن، به خوبی تحلیل و بررسی شده است. نیاز همگان، خاصه پژوهشگران مختلف به این منبع جهانی، ضرورت شناخت نسبت به چگونگی استفاده بهینه از آن را آشکار ساخته و اقشار مختلف جامعه، به ویژه فرهنگ دوستان و دانش پژوهان عزیز، بیش از گذشته نیازمند آشنایی با اینترنت و شیوه های پژوهش در فضای آن هستند.

آنچه در پی می آید، راهکارهای پژوهش در فضای جهانی اینترنت، با تأکید بر شیوه های تحقیق در حوزه عرفان اسلامی است که امیدواریم برای محققان علوم اسلامی، خاصه دانشجویان و پژوهش گران عرفان اسلامی، راهگشا و ارزنده باشد و عرفان پژوهان محترم، با روش جست وجو در اینترنت، به منظور شناسایی و نیل به مطالب دلخواه خود آشنا شوند.

اشاره

امروزه با گسترش وسایل اطلاع رسانی، پیشرفت سریع فناوری اطلاعات و تشکیل مؤسسات جدید، بسیاری از کتب اسلامی در قالب دیجیتال آماده گردیده و زمینه های تحقیق و تتبع در آنها فراهم شده است.

انبوه این اطلاعات، وسایل تازه ای را برای نظام مند کردن اطلاعات و بهبود نظام اطلاع رسانی، مورد تاکید قرار می دهد، تا با ملاحظه شرایط زمان و گسترش اطلاعات و دانش ها، برنامه ای ارائه شود که در کمترین زمان، حداکثر استفاده را ممکن سازد.

توجه به فشرده کردن اطلاعات، چنان گسترده و عمیق است که پیوسته بر تکنولوژی ها و روش های اطلاع جویی، اطلاع اندوزی و اطلاع یابی تأثیر می گذارد.(1) امروزه رایانه ها با سرعت زیاد و امکانات ویژه، می توانند سنگینی بار اطلاعات را تحمل کرده و نیاز واقعی محققان را بر آورده سازند. یکی از بهترین روش ها و کامل ترین ابزار در اطلاع رسانی علوم اسلامی، نرم افزارهای معنایی یا همان موضوعی است.

چکیده

موتورهای جست وجو به گونه سنتی عرضه کننده رابط کاربر ساده برای جست وجوی کلیدواژه ای اند و بر پایه کلیدواژگان جست وجوشده، اسناد موجود در پایگاه دادگان را در شکل فهرستی از نتایج دارای پیوند (لینک) به کاربر عرضه می کنند. با توجه به مشکلات موجود در جست وجوی کلیدواژه ای در بازیابی اطلاعات و عرضه نتایج غیرمرتبط فراوان و دربرنداشتن همه اسناد مرتبط، راه های دیگری برای تقویت جست وجو پیشنهاد شده است که بر پایه آنها، روابط مفهومی تری میان  اسناد بازیابی شده وجود دارد. استفاده از ابزارهایی مانند اصطلاح نامه ها از راهکارهای موجود در مفهومی کردن روابط میان پرس وجوی کاربر و نتایج عرضه شده است. در این مقاله، به بررسی فواید استفاده از اصطلاح نامه در بازیابی اطلاعات پرداخته خواهد شد.

چکیده

در این نوشتار، ابزارهای مهم و پیشرفته موتورهای جستجوگر عمومی و تخصصی ادیان، شاهراه‌های اطلاعاتی ادیان و انواع دیگر راه‌های دسترسی به منابع مربوط به ادیان اشاره شده است. در پایان نیز برخی از مهم‌ترین پایگاه‌های مهم اینترنتی آیین یهود با رویکرد علمی، پژوهشی و تحلیل محتوای آن‌ها معرفی شده است.

اشاره

یکی از موضوعات مهم در نرم افزارهای تولیدی مراکز و مؤسسات علمی و پژوهشی، در نظر گرفتن امکاناتی است که استفاده از برنامه را به شیوه‏ای مطلوب تسهیل کرده و راه های مختلفی را برای دست‏یابی کاربر به مطلب مورد نظر هموار می‏سازد. از جمله این قابلیت‏ها، امکان کارآمد و مفید «جستجو» است که برای کاربران و محققان اهمیت درخور توجهی دارد.

ارائه شیوه های گوناگون برای دسترسی به مطالب دلخواه و گنجاندن راه های متعدد جستجو در محتوای یک نرم افزار به منظور نیل به پاسخ دلخواه، از ویژگی‏های ارزشمند یک کتابخانه دیجیتالی است. این مهم در تمام نرم افزارهای مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی به شکل کاربردی و پیشرفته در نظر گرفته شده است. «تنوع» و «سرعت»، دو ویژگی بازر قابلیت جستجوی نرم افزارهای نور است.

در مرداد 1388 در شبکه جهانی اینترنت، خبرگزاری‌های اینترنتی از راه‌اندازی پایگاهی به عنوان گوگل اسلامی خبر دادند. این خبر در بیشتر خبرگزاری‌ها، پایگاه‌ها و وبلاگ‌ها منتشر شد. آنچه در غالب پایگاه‌ها در مورد این پایگاه جدید گفته شده بود، چنین است:

«موتور جستجوی مطالب اسلامی با لوگوی شرکت گوگل و با عنوان گوگل اسلامی راه‌اندازی شده است.

 چکیده

پایگاه مؤسسه تحقیقات و نشر معارف اهل البیت (ع) با هدف نشر معارف حقه مذهب تشیع در فضای مجازی  پا به عرصه اینترنت گذاشته و خدمات ارزنده ای را در این زمینه ارائه نموده است. در این نوشتار، بخش‌های مختلف و قابلیت‌های پژوهشی این پایگاه مورد بررسی و معرفی قرار می‌گیرد.

مقدمه

امروزه با گسترش وسايل اطلاع‏ رسانى، پيشرفت سريع فناورى اطلاعات و تشكيل مؤسسات در حوزه فناوری‌های جديد،  اطلاعات ارزشمند فراواني در قالب كتابخانه‌هاي الکترونیکی و نرم‌افزارهای متنی ارائه شده و کتابخانه‌های دیجیتال با شتابي فراوان به يك منبع اطلاعاتي ممتاز تبديل شده‌اند. برای دستیابی پژوهشگر به اطلاعات و منابع دیجیتالی، دو روش عمده وجود دارد: نخست، دستیابی به اطلاعات از طریق کلمات‌، فهارس و الفاظ. روش دوم که اساسی ترین و بیشترین درخواست کننده را  به خود اختصاص داده است، استفاده از نمایه‌ها و موضوعات جستجو برای رسیدن به محتوای مورد نظر می‌باشد. در این نوشتار، سعی شده است تا با بررسی روش‌های جستجو و اشاره به موارد مختلفی که می‌تواند در جستجو و بازیابی اطلاعات سرعت، دقت، جامعیت و مانعیت جستجو را بالا ببرد، اشاره شود.

چکیده

برجسته کردن عبارات قرآنی در متون مکتوب - چه با تغییر در نوع نوشتار و چه با استفاده از علائم ویرایشی - موضوعی است که قرن‌ها مورد توجه مؤلفان، نسخه‌برداران و ناشران قرار گرفته است. همچنین، فهرست‌برداری از این عبارات و درج آنها به صورت آماری در بخش پایانی کتب نیز در تألیفات دهه‌های اخیر متداول بوده است. مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، طی بیش از دو دهه فعالیت خود تلاش نموده تا محوریت قرآن و حدیث را در نرم‌افزارهای تولیدی حفظ نماید که این تلاش‌ها ابتدا تفاوت چندانی با مدل مکتوب نداشته است؛ اما به مرور زمان روش‌های ابتکاری نوینی برای سرعت و دقت بیشتر به کار گرفته شده که آخرین آنها طرح «جستجوی هوشمند عبارات قرآنی در متون دیجیتال» می‌باشد.

چکیده

متن قرآن کریم خصوصیت‌های منحصر به‌فردی از نظر چگالی موضوعی، مفهومی و دانه‌بندی در مقایسه با سایر متون دارد. یکی از نکات مهم در این زمینه، لزوم مرجع‌یابی ضمیر است که به افزایش دقت نتایج جستجو کمک شایانی می‌نماید. هدف استفاده از دسته‌بندی خودکار متن (ATC)که یکی از شاخه‌های متن‌کاوی است، به گونه‌ای است که باعث بهبود جستجو در نرم‌افزارهای قرآنی شود. در این مقاله، پس از تحلیل متن قرآن کریم و مقایسه آن با سایر متون، روشی ارایه شده است که با توجه به خصوصیات متن قرآن کریم قادر است آیات را ابتدا درون موضوعاتی از پیش تعریف‌شده دسته‌بندی کند. سپس، آیات همه سوره‌ها را با توجه به وزن کلمات آن برای هر موضوع، درون دسته‌‌ها طبقه‌بندی می‌کند. در این زمینه، از ارتباط موضوعات و مفاهیم مختلف برای دسته‌بندی، مدد جسته و فرآیند دسته‌بندی را بهبود می‌دهد. در پایان، با توجه به وزن کلمات هر آیه برای هر موضوع، میزان ارتباط آن آیه با موضوع محاسبه شده و دسته آیه مشخص می‌شود. الگوریتم ارایه‌شده، مبتنی بر TFIDF بوده و پارامترهای مؤثر، نظیر ضریب تفکیک متن، به شکلی تنظیم شده که خصوصیات قرآن کریم را در نظر بگیرد. روش پیشنهادی در قالب یک نرم‌افزار نمونه جستجوی موضوعی قرآن کریم پیاده‌سازی شده است. نتایج حاصل از این نرم‌افزار با سایر نرم‌افزارهای قرآنی و نیز با دسته‌بندی دستی آیات از لحاظ پارامترهای دقت و فراخوانی مقایسه شده؛ که نشان‌دهنده مزایای روش پیشنهادی است.