ره آورد نور

مقدمه

رشد اطلاعات و دانش در سالهای اخیر بسیار سریع بوده است و از این منظر عصر حاضر را عصر انفجار اطلاعات نامیده‌اند. به طوری که80% یافته‌های دانش بشری و نیز90% تمام دانش و اطلاعات فنی جهان در قرن بیستم تولید شده است. این درحالی است که در هر پنج سال و نیم حجم آن دو برابر می‌شود. ازسوی دیگر بسیاری از آنها درکمتر از 4 سال کهنه می‌شوند!

امروزه اطلاعات و دانش به عنوان یک منبع ارزشمند و راهبردی و یک دارایی مطرح است و ارائه محصولات و خدمات با کیفیت و قیمت مناسب بدون مدیریت و استفاده صحیح از این منبع ارزشمند، امری دشوار و در برخی موارد غیرممکن است.

چکیده

نابرابری واقعی در دسترسی و استفاده از اطلاعات و فناوری‌های ارتباطی بین کشورها (شکاف جهانی دیجیتالی) و بین گروه های داخل کشورها (شکاف داخلی دیجیتالی) حقیقتی است که آمار و اطلاعات فراوانی در تایید آن موجود است. این نابرابری که خود را به صورت شکاف دیجیتالی نشان می‌دهد در کشورهای کمتر توسعه یافته عمیق‌تر است. برای مثال در سراسر قاره آفریقا تنها 14 میلیون خط تلفن وجود دارد که خیلی کمتر از تعداد خطوط مانهتن یا توکیو است. از هر دو نفر آمریکایی یک نفر به اینترنت متصل است حال آنکه از هر 250 نفر آفریقایی تنها یک نفر به شبکه متصل است. در بنگلادش برای داشتن یک رایانه هزینه برابر با میانگین 8 سال حقوق یک فرد لازم است. با وجود این تمام کشورها، حتی فقیرترین آنها در صدد افزایش دسترسی به فناوری‌های ارتباطات و اطلاعات و استفاده از آن هستند. با این حال کشورهای دارای اطلاعات دسترسی خود را به این فناوری‌ها به اندازه‌ای توسعه داده‌اند که افزایش شکاف بین کشورها را به همراه داشته است. روند نابرابری در تمام سطوح استفاده، در دسترس بودن آن، در آموزش، محتوای مرتبط، همکاری و رشد کاملاً نمایان است.

نگرشی بر فناوری

در اینجا، اصل را بر این می گذاریم که تعریفی از فناوری ارائه دهیم، و در پرتو آن به مسأله مورد نظر بپردازیم. چون ما در زمینه فلسفه اخلاق سابقه دیرینه داریم و انواع و اقسام بحث های مختلف از باستان یعنی از زمان تأسیس فلسفه در جریان بوده است و مفاهیم برجسته ای در آنجا ساخته شده و مفهوم پردازی شده است و شکل ظاهراً قطعی یافته که امروز لااقل می توانیم بگوییم که وقتی صحبت از فلسفه اخلاق می کنیم صحبت از اصول مجردی می کنیم که به کمک این اصول مجرد می کوشیم مفاهیمی را که انگیزه اصلی برای تأسیس فلسفه اخلاق بوده ـ انواع و اقسام مفاهیمی که به صورت پرسش فلسفی مثل عدالت چیست، آزادی چیست و مانند آن را ـ تبیین کنیم؛ مفاهیمی که در آن چارچوب صورت پردازی شده است امروز به کمک مفاهیم، اصول مختلفی در چارچوب نظام اجتماعی معاصر صورت بندی می شود و از آن بر اساس انواع و اقسام مسائلی که جامعه یا افراد یا نهاد های اجتماعی با آن مواجه می شوند استفاده می گردد.

همایش آسیب‌شناسی فرهنگ عاشورا در رسانه های مجازی در دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران برگزار شد.

در ابتدای این همایش که از سوی فرهنگسرای رسانه و با همکاری دفتر توسعه وبلاگ دینی و هیأت وبلاگ برگزار شد، دانشجویان به ارائه مقالات خود در خصوص دین در فضای مجازی پرداختند. سیدعبدالرسول علم الهدی ، مقاله ای با عنوان «پیام عاشورا در بستر فضای مجازی» و افسانه معلمی در خصوص بررسی روند و تحرکات دین در جوامع مدرن با تکیه بر پایگاهای اینترنتی مهدویت و همچنین طاهره خیرخواه مطلبی با عنوان «تحریفات عاشورایی و فضای مجازی» ارائه کردند.

همچنین در این مراسم معصومه شهبندی و مطهره آخوندی ، مقاله‌ای را با عنوان «تیپولوژی وبلاگ‌های دینی و بازنمایی دین در فضای مجازی» ارائه کردند.

مقدمه

فناوری ارتباطات و اطلاعات و انقلاب کامپیوتری و اینترنتی، در چند سال اخیر تغییرات وسیع و سریعی در جنبه‌های مختلف زندگی جوامع اعم از: فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و يا سياسي پدید آورده است.

از یک ‌سو این فناوری به عنوان مهم‌ترین ابزار، روش و سرمایه برای توانمندسازی جوامع در قرن جدید برای ایجاد تغییرات اساسی در زندگی، آموزش، اشتغال، چگونگي حکومت و اداره جوامع، بنگاه‌ها و صنایع محسوب شده و همچنین، نوعي فرصت استثنایی برای جبران عقب‌ماندگی‌های عصر صنعت برای کشورهای در حال توسعه و نيز تحقق یک جهش اساسی در ورود به دوران فرا صنعتی به شمار مي‌رود و از سوی دیگر، به گمان بسیاری از اندیشمندان، تأثیرات شگرف این پدیدة نوین قرن معاصر در امنیت و استقلال ملی تا به آن‌جا است که کشورهای پیشتاز این عرصه، فاتحان جهان نوین و بهره‌مندان، نتيجه دستاوردهای بشری خواهند بود و آن دسته از کشورها که از این مهم غافل باشند، در زمرة مغلوبان این دوره از تاریخ محسوب گشته و منابع آنها دستخوش تاراج گرديده، سرنوشتشان توسط دیگران رقم خواهد خورد. از اين رو، ورود توانمند به این عرصه، دیگر یک انتخاب نبوده و الزامی تاریخی است.

آن‌چه در پیش‌رو دارید نگاهی است بسیار اجمالی به طرح تسما، تولید و ساماندهی محتوای الکترونیکی ایران که توسط دبیرخانه شورای عالی اطلاع‌رسانی مطرح شده است. لازم به ذکر است، آن‌چه در این‌جا آمده است پیش‌نویس ابتدایی طرح و ذکر مثال‌هایی برای معرفی ابعاد وسیع و وسعت حوزه و قلمرو پوشش آن می‌باشد.

مقدمه

جهانی‌شدن به عنوان یک فرایند گریزناپذیر در قرن بیست و یکم در ابعاد فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی جوامع را دستخوش تغییر و تحول می‌کند. از این رو شناسایی ویژگی‌ها و آثار این فرایند یکی از وظایف اصلی هر جامعه‌ای است. در این میان می‌توان به کمرنگ شدن ویژگی‌های بومی و به مخاطره افتادن هویت ملی و ارزش‌های خاص هر فرهنگ در سطوح مختلف اشاره کرد.

اشاره

در اواخر قرن نوزدهم تا اوایل قرن بیستم، بحث‌های مفصلی در باره انتقال از «جامعه سنتی» به «جامعه صنعتی» وجود داشت و از آغاز دهة 1980 میلادی، بحث‌های بیشتری درباره انتقال از «جامعه صنعتی» به «جامعه اطلاعاتی» به وجود آمد.

با وجود افزایش فنّاوری‌های نوین ارتباطی، مشکلات سنّتی انتقال اطلاعات که شامل: پیمودن مسیرهای طولانی، صرف هزینه‌های سنگین مالی، اتلاف وقت و زمان‌بر بودن می‌شد، کاهش یافته است و اطلاعات و آموخته‌ها در کوتاه‌ترین زمان و با صرف حداقل هزینه قابل دسترسی گردید و از دهة 1990 میلادی مردم درباره «جامعه مبتنی بر دانش» صحبت کردند و مدعی بودند که اطلاعات به‌تنهایی نمی‌تواند تغییرات مهمی‌ایجاد کند؛ بلکه کلید اصلی در این است که چگونه مردم اطلاعات را به دانش تبدیل کرده و آن را مدیریت می‌کنند. (1)

چکیده

بشر در طی مسیر تکاملی خود با جوامع متعددی روبه‌رو گشته است. از آن جمله می‌توان به جامعه ایلیاتی‌، جامعه روستایی و جامعه صنعتی اشاره کرد. اختراع رایانه در اواسط قرن بیستم، گسترش شبکه‌های ارتباطی و اهمیت اطلاعات در حیات اجتماعی، منشأ تحولات نوینی در زندگی انسان گردیده است. دوران جدید که به عصر اطلاعات موسوم است، نتیجه فنّاوری اطلاعات و ارتباطات می‌باشد. امروزه انسان، جامعه‌ای مبتنی بر فنّاوری اطلاعات و ارتباطات را تجربه می‌کند که از ویژگی‌های خاص خود برخوردار است. چنین جامعه‌ای را جامعه اطلاعاتی گویند. در این گونه از جوامع، مفاهیم سنتی موجود در زمینه‌هایی همچون: اقتصاد، آموزش، کسب و کار، مدیریت، تجارت و جنگ دچار تحول می‌گردد.

در این مقاله، ضمن تعریف جامع اطلاعاتی، تأثیر فنّاوری اطلاعات و ارتباطات بر وجوه مختلف جامعه به اجمال بررسی خواهد شد. باشد که این مختصر، تأثیری هر چند ناچیز بر طرز تفکر مدیران و برنامه‌ریزی بهینه در کلیۀ بخش‌های جامعه به منظور ورود متفکران به عصر اطلاعات داشته باشد.

تاریخچه

سال 1995 از سوی مطبوعات به عنوان «سال اینترنت» شناخته شد. در سال 1996 نیز فرض بر این بود که اطلاعات و آگاهی‌‌های بشری در مورد این شبکه به خوانندگان انتقال یابد. برای اوّلین بار «اعتیاد به اینترنت» از سوی «ایوان گلدبرگ» روان‌پزشک نیویورکی به طنز مطرح شد. «گلدبرگ» از این که شوخی وی در مورد ابعاد گسترده از شبکه اینترنت تا این حد جدی شده است ابراز شگفتی کرد.(1)

«اعتیاد به اینترنت» اصطلاحی بود که نخستین بار به وسیله «یانگ» معرفی گردید که مورد توجه روان‌شناسان، روان‌پزشکان، دانشمندان و به خصوص کابران اینترنت قرار گرفت. این اختلال با عنواین متفاوتی از قبیل: «وابستگی رفتاری به اینترنت»، «استفاده مرضی از اینترنت»، «استفاده مشکل‌زا از اینترنت »، «استفاده بیش از حد از اینترنت»، «سوء استفاده از اینترنت»، «غیر سازشی»و «اختلال اعتیاد به اینترنت» در نوشته‌های اخیر یانگ پراتلی و همکاران، کرات و همکاران، بیشتر از عناوین دیگر به کار رفته است. (2) گاهی نیز از این بیماری تحت عنوان «اعتیاد مجازی» نام برده می شود.(3)

چکیده

امروزه فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) با توجه به گسترش آن در عرصه جهانی و ابعاد گسترده اطلاعات فرهنگی اجتماعی، اقتصادی، سیاسی ناشی از آن، یکی مهم ترین موضوعاتی است که جوامع را به خود مشغول کرده است. بدون شک تحولات در پرتو ICT موجب موقعیت ها، ظرفیت ها و توانمندیهای جدیدی برای انسان شده است و هر روز در اشکال مختلف در حال گسترش و توسعه است. اثرات این توانمندی ها و ایجاد ظرفیت های جدید در انسان، در حوزه رفتاری و تعاملات اخلاقی او بی تأثیر نبوده است و هر روز با توسعه روند فوق این تأثیرات بیشتر و بیشتر می شود. تشخیص همه جانبه و صحیح تأثیرات اخلاقی و رفتاری در اثر توسعه ICT در زندگی انسان، نیازمند شناخت کامل و جامع ICT و ابعاد فنی، علمی و فلسفی آن در زندگی فردی و اجتماعی است. از طرف دیگر تنها با شناخت کامل ICT و روند رشد آن امکان تشخیص و انطباق ضرورت های اخلاقی وجود دارد.

این مقاله سعی در تبیین ابعاد مختلف اثرات ICT در جامعه امروز و متقابلاً چارچوب نیازمندیهای رفتاری و اخلاقی انسان در ارتباط با توسعه ICT دارد.

 در این که فناوری اطلاعات، و ارتباطات و شبکه جهانی اینترنت، مهم ترین و گسترده ترین فضا را برای رسانه های نوین فراهم ساخته و هر روز بر دامنه تأثیر و نفوذ آن در بخشهای مختلف جامعه افزوده می شود. تردیدی وجود ندارد. همین گسترش و نفوذ است که توجه همه سیاستمداران و صاحبان افکار، مکاتب و کالاهای گوناگون را به این تار جهان گستر جلب کرده و شاهد سرمایه گذاری و صرف هزینه های کلان برای بهره گیری از آ« در زمینه های مختلف هستیم در این میان متولیان امور فرهنگی و مذهبی نیز از این امکان بزرگ غافل نبوده اند بهره گیری از اینترنت برای اهداف و تبلیغات دینی و ایجاد پایگاههای متنوع مذهبی در کشور ما زودتر و بیشتر از بسیاری از دیگر زمینه ها و رشته های علمی آغاز

شده و در حال حاضر نیز سهم قابل توجهی از فضای این رسانه را به خود اختصاص داده است.

مقدمه

تغییرات عمده در چگونگی گذران زندگی، هدایت کسب و کار، و تولید غذاها و کالاهایی که مصرف می کنیم، اصلاً مسئله جدیدی نیست. انفجار نوآوری که حدوداً هر 55 سال یکبار اتفاق می افتند، موجب این گونه تغییرات می شود؛ انفجار نوآوری بین سال های 1910 تا 1980 میلادی، خودرو، هواپیما، چراغ های الکتریکی، تلگراف، بی سیم، فیلم حلقوی، تصاویر متحرک و رادیو را به ارمغان آورد.

در دهه 1930، انفجار نوآوری دیگری، الیاف پلاستیکی، وسایل خانگی، هواپیماهای جت و تلویزیون را به زندگی بشر ارزانی داشت. اگر چه انفجارهای نوآوری تغییراتی ایجاد می کنند؛ اما انقلاب ها همه چیز را متحول می سازند؛ نخستین انقلاب، کشاورزی بود و انقلاب چاپ و انقلاب صنعتی به دنبال آن ظهور کردند.

اما امروز نوبت انقلاب دیجیتال و انقلاب فناوری ها، از جمله فناوری اطلاعات است. فناوری های اطلاعات، مخابرات یا فناوری های ارتباطات، اصطلاحاتی هستند که اغلب، به صورت قابل تعویض استفاده می شوند، این فناوری ها، ابزار را برای انتقال بی درنگ متن، صدا و داده های ویدئویی، در هر جای جهان فراهم می کنند. آنها امکان ذخیره آسان داده ها را نیز فراهم می کنند و امکان بازیابی داده ها را در هر زمانی، میسر می سازند. ما در اینجا از اصطلاح فناوری اطلاعات به جای دیگر تعابیر، استفاده می کنیم. فناوری اطلاعات، هم یک ابزار است و هم یک هدف. با فناوری اطلاعات ما می توانیم کارهای قدیمی را به شیوه ای جدید انجام دهیم و کارهای جدیدی نیز ابداع کنیم. به وضوح فناوری اطلاعات، نیروی محرک تمدن قرن بیست و یکم است که به صورتی بی رحمانه روش هایش را در همه بخش های زندگی اقتصادی و به همان نسبت، در زندگی شخصی مان وارد می سازد.

در این مقاله سعی شده است تا با استناد به روش های آینده پژوهی، به پیش بینی روندهای آتی این فناوری قرن بپردازیم.

چکیده

فضای سایبر، شبکه های رایانه ای و مخابراتی متصل به هم است که اطلاعات را در کمترین زمان و بیشترین مکان، مبادله می کند. اکنون کشورهای پیشرفته دنیا تقریباً همه امور خود را از طریق این شبکه ها که بسان ستون فقرات و نخاع عصبی تجارت، علم، فرهنگ، سیاست و امنیت آنها در آمده، انجام می دهند.

با توجه به آسیب پذیری و قابل نفوذ و هک قرار گرفتن شبکه های رایانه ای و نیز اتکای کامل کشورهای پیشرفته به این شبکه ها، اختلال یا اخلال در سامانه آنها، می تواند ضربات جبران ناپذیری به آنها وارد کند و حتی سقوط دولت ها را در پی داشته باشد.

متن پیش رو، خلاصه ای از مقاله «تروریسم سایبر، جرم آینده» به قلم جینادی آنجلیز (Gina De Angelis) است که ایجاد اختلاف در شبکه ها را، به عنوان تروریسم سایبر، بررسی کرده است. اگرچه استفاده از اصطلاح تروریسم تأمل برانگیز است؛ اما نشان اهمیت موضوع و دغدغه کارشناسان ارتباطات و فناوری اطلاعات در این جوامع است. نکته قابل توجه دیگر، پیش بینی و آینده نگری این کارشناسان، نسبت به خطرات پیش رو برای منافع کشورهای متبوعشان، به خصوص ایالات متحده آمریکاست.

از مباحث مهم موضوع مطالعه محافل علمی جهان، جامعه اطلاعاتی است که بشر وارد آن شده (یا در معرض ورود به آن قرار دارد) و نسبت آن با اخلاق است.

عمده ترین رویدادی که در حال حاضر در جامعه اطلاعاتی مشاهده می شود، سرعت پردازش و انتقال اطلاعات است که، به سرعت حرکت نور در میدان انرژی رسیده است؛ طبعاً این امر می تواند جهان را به دهکده ای واحد تبدیل کرده، ظرفیت هوشمندی ها را با هم مرتبط سازد و انسجامی واحد ایجاد کند. روشن است که در این فرآیند، فاصله های مکانی، جغرافیایی و زمانی تغییر می کند و مهم تر اینکه از دیدگاه فلسفی، هم جایگاه ساختاری و هم مکان و زمان پدیده ها را تغییر می دهد.

چکیده

در این مقاله به تأثیرات مثبت اینترنت بر اخلاق کاربران پرداخته شده است. دیدگاه اتخاذ شده در این مقاله، بر قابلیت هایی استوار است که به صورت بالقوه در اینترنت وجود دارد و می تواند موجب تسهیل ارتباطات جهانی میان انسان ها، از میان بر داشتن تبعیض ها در دستیابی به اطلاعات و در نهایت ایجاد جامعه اطلاعاتی جهانی شود.

از نظر نویسندگان این مقاله، اینترنت علیرغم چهره فناوری محور(1) خود، می تواند پدید آورنده فضایی باشد که اخلاق و روابط اجتماعی افراد در آن تقویت شود. معمولاً از چنین اخلاقی با عنوان «اخلاق سازنده» یاد می شود. استفاده از اینترنت، اخلاق خاص خود را به شیوه ای خودکار در کاربرانش به وجود می آورد؛ کاربرانی که هر لحظه، داده یا اطلاعاتی تولید می کنند؛ از این رو «اخلاق اینترنتی» از «اخلاق سازنده» جدا نیست.

مقاله حاضر با یادآوری امکان همکاری میان اینترنت و انسان، به منظور ارتقای روابط انسانی و اصول اخلاقی، نگارش یافته است.

اشاره

بازی های رایانه ای، محبوب ترین و رایج ترین بازی های عصر حاضرند که گروه سنی مخاطبان آن بسیار متغیر است. بزرگسالان بسیاری را دیده ایم که با هیجان و اشتیاق، چنان در این بازی ها غرق می شوند که از اطراف و اطرافیان خود کاملاً فاصله می گیرند.

بازی های رایانه ای مزایا و آسیب های فراوانی دارند و اگرچه به دنبال جایگاهی، به مثابه «مربیان نسل فردا» در صنعت ICT هستند؛ اما آسیب شناسی آنها را نباید از نظر دور داشت و لازم است که در این زمینه تحقیقاتی انجام شود.

در این تحقیق سعی شده است، از میان دیدگاه های مختلف به مقوله بازی های رایانه ای تاثیرات و کارکرد بازی های رایانه ای، در عرصه اجتماع اکتفا گردد.

اشاره

در نظام اداری، بخش های زیادی به ویژه در زمینه های تجاری، مانند بانک ها، مؤسسات و سازمان ها خواهان روش هایی برای تعیین هویت افراد هستند. تشخیص هویت در زمینه های بسیاری همچون دسترسی به پایانه های رایانه ای، استفاده از کارت های اعتباری و بانک ها به کار گرفته می شود. برای این منظور از ابزارهای مختلفی، مانند کارت های مغناطیسی، اثر انگشت، رمز عبور و صدای افراد می توان استفاده کرد. یکی از این ابزارها که به علت سادگی و داشتن هزینه کم گستردگی فراوانی دارد، امضای افراد است. اما امضای افراد در معرض خطر دزدی و جعل توسط دیگران قرار دارد. بنابراین، یافتن روشی کارا برای بازشناسی امضاهای اصلی از امضاءهای جعلی لازم و مفید می نماید.

1. مقدمه

امروزه فناوری اطلاعات و ارتباطات در حال تأثیرگذاری بر همه مراحل زندگی است. این فناوری توانایی بشر را گسترش داده و به او در دستیابی و گسترش ذخیره سازی، بازیابی، پردازش، به کارگیری و ایجاد اطلاعات با سرعت و حجم زیاد یاری می رساند. پایگاه های داده رایانه ای به طور وسیعی برای ذخیره انواع اطلاعات محرمانه سیاسی، اجتماعی و اقتصادی به کار گرفته می شوند.

از سویی فناوری اطلاعات و ارتباطات، اصول اخلاقی را که براساس باورهای رفتاری و استانداردهای درست و نادرست و عادت های اجتماعی شکل می گیرد، تغییر داده و موجب ایجاد شخصیت های جدید، گروه ها، سازمان ها و دیگر شکل های اجتماعی-اقتصادی و گروه بندی های سیاسی شده است(1).

 انقلاب اطلاعات و فناوری رایانه ای و ارتباطات، جامعه جهانی را به واسطه توسعه پیشرفت در حوزه وسائل ارتباطی، در دو بُعد زمان و مکان متراکم کرده است. حاصل این توسعه و پیشرفت تشکیل دهکده جهانی است که در آن، انسان ها هر چند بسیار به هم نزدیک شده و از ناامنی و بی خبری رهایی یافته اند، اما در مقابل به خاطر ظهور پدیده «جهانی شدن» به ویژه در حوزه فرهنگ، با ناامنی جهانی مواجه اند، زیرا هویت فرهنگی و دینی جوامع از سوی تهاجم فرهنگی تهدید می شود. کاستلز جهان آینده را صحنه کارزار دو قدرت معتبر یعنی جهانی شدن و هویت می داند (افتخاری، 33 :1380).

اشاره

برخی از دانشمندان علم فناوری اطلاعات (IT) معتقدند، بشر پس از گذر از سه دوره یا سه موج تأثیرگذار در طول تاریخ (موج های کشاورزی، صنعت، و رایانه و اطلاعات) امروزه با ورود به قرن بیست و یکم، به موج چهارم یا «عصر مجازی» رسیده است که به واسطه آن می توان در یک فضای مجازی، به دنیایی کاملاً واقعی دست یافت. از تجلیات مهم این فضای جدید، «فناوری آموزش مجازی» است که از طریق آن مفهوم آموزش به سبک کنونی، به سرعت در حال تغییر و دگرگونی است. تعابیری چون آموزش از راه دور، آموزش باز، آموزش مستقل، آموزش غیر حضوری، آموزش الکترونیکی، آموزش مجازی و... علیرغم تفاوت اندک، بر این مفهوم دلالت دارند که آموزش بدون نیاز به رو در رویی استاد و شاگرد، در محیطی خاص انجام می گیرد. جوهره اصلی آموزش از راه دور، جدایی فیزیکی استاد و شاگرد است.