ره آورد نور

 بسمه تعالی

«بیستمين سال تأسیس مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی» را در حالی گرامی می‌داریم که اصل این شجره طیبه، ثابت و فرع آن در نیلگون اندیشه‌های اندیشوران شاخ و برگ برافراشته است.

در اواسط دهه 1360 ﻫ‌.ش که اولین جرقه‌های کاربری رایانه در کشور زده ‌شد و جامعه با نخستین واژه های انفورماتیک آشنا می شد، به خواست الهي جمعی از طلاب و علاقه‌مندان به علوم اهل بیت ـ علیهم السلام ـ برای به کار گیری رایانه در پژوهش‌های اسلامی مشعلی افروختند.

اشاره

آنچه در ذیل می‌خوانید گفتگوی ره‌آورد نور با جناب آقای رضا آسیابانی عضو هیئت امناء و جانشین مدیر مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی است که به مناسبت بزرگداشت بیستمین سال تأسیس مرکز انجام شده است. امیدواریم مورد توجه خوانندگان عزیز قرار گیرد.

♦ ضمن معرفی خودتان، در مورد پیشینه تأسییس مرکز صحبت بفرمایید.

◊ بنده از همان اوایل تأسیس مرکز با این مجموعه همکاری کرده، مسئولیت‌های مختلفی را نیز بر عهده داشته‌ام؛ از تدریس کامپیوتر شروع کردم که چند ماه ادامه داشت و بعد به عنوان برنامه‌نویس در قسمت فنی مشغول به کار شدم، مدتی بعد قائم مقام معاونت فنی و سپس معاون فنی شدم و در حال حاضر نیز عضو هیئت امنای مرکز و جانشین مدیر مرکز می‌باشم.

1. مقدمه

تجارت الکترونیکی به معنای انعقاد قرارداد انتقال کالا، خدمات، پول و اسناد تجاری از طریق ابزارهای پیشرفته الکترونیکی می‌باشد. این پدیده به جهت نقش آن در بازار جهانی، اهمیت بسیاری دارد. عدم بهره‌گیری از تجارت الکترونیکی به معنای از دست رفتن فرصت‌های بی‌شمار در تجارت جهانی، تضعیف موقعیت رقابتی و منزوی گشتن در عرصه تجارت بین‌المللی است. آگاهی بر این امر، کشورهای مختلف را به توسعه تجارت الکترونیکی رهنمون کرده است. رشد این تجارت همواره با طرح مسائل حقوقی متعددی همراه بوده که یافتن پاسخی برای آن‌ها در نظام‌های حقوقی ضرورتی انکار‌ناپذیر می‌باشد. از این‌ رو، کشورهای مختلف و سازمان‌های بین‌المللی و منطقه‌ای درصدد وضع و پیش‌بینی قانون در این زمینه برآمده‌اند. سیستم حقوقی کشور ایران نیز از این گردونه خارج نیست و در این خصوص می‌تواند از تجارب دیگر ملت‌ها و الگوهای نهادهای بین‌المللی بهره‌ بگیرد.

چکیده

در این مقاله، وضعیت کنونی ایران و مشکلات پیش ‌روی آن به عنوان جامعه‌ای در حال توسعه در مواجهه با فناوری اطلاعات و ارتباطات بررسی شده و تلاش شده تا نقش مؤثر والدین در مسیر توسعه جامعه و تعلیم و تربیت نسل آینده را نشان دهیم.کسانی که می‌توانند به‌شدت از فرزندانشان در برابر آسیب‌های فرهنگی و اجتماعی استفاده از فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات حفاظت کنند و فرهنگ استفاده صحیح از ابزار فناوری را برای نسل‌های آینده به‌ وجود آورند. این امر زمانی تحقق می‌یابد که والدین آموزه‌های لازم را بدانند و بتوانند آن‌ها را به‌کار ببرند. بر این اساس، آموزش والدین به عنوان یکی از اصلی‌ترین اقداماتی که در ایجاد آمادگی الکترونیکی مؤثر است، باید مورد توجه قرار گیرد. البته صرفاً آموزش‌های فنی در این باره مد نظر نیست و باید تمام جنبه‌ها را در نظر گرفت.

در سال‌های اخیر شاهد استفاده روز افزون کاربران از شبکه اینترنت هستیم ، کنجکاوی جنسی کاربران در دوره نوجوانی و عدم تامین این کنجکاوی باعث آن شده تا افراد این گروه سنی به منظور تامین کنجکاوی خود در شبکه اینترنت اقدام به جستجو کنند ، یکی از عمده دلایل استفاده این دسته از کاربران از شبکه اینترنت سهولت ارتباط ، عدم اطلاعات اکثر خانواده ها از شبکه اینترنت ، جستجوی پنهان ، ایجاد ارتباط با افراد مختلف و استفاد ه از تخیلات فردی برای شخصی پردازی در ارتباطات می باشد .

امنيت شبكه هاي سايبري و كليه سيستم هاي رايانه اي در هر كشوري از اهميت زيادي برخوردار است. تقويت زيرساخت هاي سايبري، جايگاه ويژه اي در پدافند غير عامل كه به تازگي از سوي مراجع ذي صلاح در ايران ابلاغ شده است، دارد. اتخاذ تدابير امنيتي در زمينه فناوري هاي رايانه اي و سايبرنتيك مهم ترين اقدام براي پيشگيري از آسيب هاي احتمالي در برابر هر گونه اقدامات تروريسم سايبري مي باشد.

 مقدمه

فرهنگ جامعه ما بر پایه دین مبین اسلام بنا نهاده شده و الگوهای تربیتی این جامعه نیز بر اساس آموزه‌های اسلامی شکل گرفته است و سعی همه ما بر این است که بتوانیم فرزندانی مطابق با این آموزه‌ها تربیت نماییم و باعث رشد و بالندگی آن‌ها شویم.

مطالعات اولیه درباره حضور اسلام و مسلمانان در فضای مجازی اینترنتی بیانگر فرصت بسیار ممتازی است که برای معرّفی اسلام و مسلمانان فراهم شده است. استفاده از اینترنت به عنوان شکل جدیدی از ارتباطات بین فردی می‌تواند به شکستن چرخه‌های سنّتی و کلیشه‌ای ارتباطی بین خود مسلمانان و بین مسلمانان و سایر ملل کمک کند. مطالعه دقیق‌تر و عمیق‌تر در این حیطه ما را به سمت شناسایی احتمال درک و کشف مجدّد نه تنها سایر ملل بلکه درک متقابل ملل مسلمان از یکدیگر هدایت کند. هرگونه تحقیق و مطالعه مسلمانان با استفاده از اینترنت می‌تواند با شناسایی موانع روانشناختی قابل پیش‌بینی بین مسلمانان متعهّد و رسانه‌ها آغاز شود. این موضوع در بحثی درباره قانونی یا غیرقانونی بودن اینترنت بازتاب یافته است زیرا به نظر می‌رسد اینترنت مسائلی را در حوزه هرزه‌نگاری و حریم خصوصی افراد مطرح می‌کند. مسلمانی با تأسف اظهار نمود: «مشکلات اجتماعی مهمّی که قبلاً جوانان مسلمانان با آن روبرو بودند، هم اکنون با ظهور فنّاوری اینترنت تشدید شده‌اند.» اینها بحث‌هایی قابل پیش‌بینی در بین سلایق مختلف است.

امسال از سوی رهبر معظم انقلاب اسلامی سال اصلاح الگوی مصرف نامیده شد و در این میان تجربه كشورهای توسعه یافته نشان می‌دهد كه فن‌آوری اطلاعات به بهینه‌سازی رفتار سیستم‌ها و نهادهای مدیریتی و بنگاه‌های اقتصادی خصوصی كمك شایانی می‌كند و نكته مثبت استفاده از آن، قابلیت بهره‌برداری از فن‌آوری اطلاعات در هر جایی از كشور است. البته نباید نیاز به زیرساخت‌های مورد نیاز برای بهره‌مندی از این فن‌آوری را فراموش كرد.

در جهان به‌شدت متحول و رقابتی امروز، فناوری‌های نرم و مزیت‌های معنوی و فرهنگی به‌تدریج جایگزین فناوری‌های سخت و مزیت‌های تکنولوژیک شده و فرآیندها نیز به‌ جای ساختارها مورد اقبال قرار گرفته‌اند. در همین راستا گفته می‌شود سازمان‌ها و بنگاه‌هایی که خواهان تحولات بنیادین هستند، باید آینده‌نگاری را محور برنامه‌های خود قرار داده و به ‌جای ساختارها بر فرآیندها متمرکز شوند. آینده‌نگاری(Foresight)، مفهوم گسترده‌ای است که ویژگی‌های موج سوم مدیریت (تغییر برای انطباق با محیط آینده) در آن معنا می‌یابد؛ به ‌طوری که درآینده‌نگاری جوامع و سازمان‌ها با تعامل و هم‌اندیشی و به ‌دور از هر گونه بخشی‌نگری به استقبال دگرگونی‌های آینده می‌روند و می‌کوشند خود را نه ‌تنها با محیط فعلی، بلکه با محیط آینده سازگار و هماهنگ سازند.

چکيده

در این مقاله به مبحثی اشاره می شود که طبق پیش بینی انجام شده، یکی از ده فناوری آینده IT خواهد بود. ضمن معرفی این فناوری و معماری آن، مزایای آن در شرکت ها توضیح داده خواهد شد. در انتها نيز یکی از موارد کاربرد آن در مباحث امنیتی بیان می گردد.

چکیده

اقتصاد دانش، مفهوم جدیدی است که در سال‌های اخیر به صورت جهانی مطرح شده است. مدیریت دانش نیز به عنوان یک شاخه فرعی در اقتصاد دانش‌مدار، مفهوم و روشی کاملاً جدید از مدیریت است. مدیریت دانش در جهت تبدیل کردن دارایی‌های فکری کارگران و کارمندان سازمان به قدرت رقابتی و ارزشمند عمل می‌کند. مدیریت دانش به منظور تسهیم دانش، نیازمند ارتباط اطلاعات با اطلاعات، اطلاعات با فعالیت‌ها و اطلاعات با انسان است. از اهداف مدیریت دانش در کتابخانه‌ها ترویج تبادل دانش بین کارکنان کتابخانه، تقویت توانایی‌ها و نوآوری‌ها‌، ارتقای کارمندان کتابخانه، توانایی‌ها و اشتیاق برای یادگیری‌، سودمندکردن دانش جهت کاربرد در فعالیت‌های حرفه‌ای کتابخانه و تجدید ساختار کتابخانه در جهت یادگیری سازمانی می‌باشد. این مقاله در ابتدا تعریف کوتاهی از مفهوم دانش ارائه می‌دهد، سپس مسائل اصلی مرتبط با آن را مطرح کرده و در باره ابزارهای مدیریت دانش توضیحاتی بیان می کند. همچنین مشکلات اصلی مدیریت دانش مورد بررسی قرار خواهد گرفت و راه حل‌هایی برای غلبه بر مشکلات و شناخت منفعت‌های مدیریت دانش ارائه می‌شود.

مقدمه

پیشینه طولانی و جایگاه بلندمدت مطالعات اخلاقی در تاریخ بشر و در هم آمیختگی آموزه‌های دینی و اخلاقی، سبب شده که اخلاق همواره به عنوان یکی از ارکان مباحث نظری و رفتاری دین اسلام مورد توجه قرار گیرد. بخش مهمی از میراث اخلاقی مسلمانان که از سه سرچشمه میراث وحیانی، ایرانی و یونانی نشأت گرفته است، به گونه‌ای مستقیم یا غیرمستقیم به مهم‌ترین اجزای یک فرایند ارتباطی، یعنی تولید، توزیع و دریافت پیام پیوند خورده است. بررسی تجربه تاریخی مسلمانان نیز از به هم پیوستگی اخلاق و نظام ارتباطی و جنبه قدسی بودن آن حکایت می‌کند.

آیا زمان انتخابات نزدیک است؟ آیا کریسمس در راه است، روز ولنتاین چطور؟ درباره فیلم و یا آهنگ پرفروش هفته چیزی شنیده اید؟ کسی می‌خواهد با شما بیشتر آشنا شود؟... تمام این موضوعات براحتی به دامی فریبنده تبدیل می شوند تا کاربران اینترنت را به بازکردن پیغام ها، نامه ها و لینک های مخرب تحریک کنند و اصولاً برای خرابکاران اهمّیّتی ندارد که در حمله بعدی تعداد کاربران فریب خورده و یا احتمال تخریب کاهش یابد، آنها در نهایت آرامش و به سادگی، تنها آدرس های گیرنده را افزایش می دهند. همین!

در لایحه جرایم رایانه ای مصوب مجلس آمده است هر کسی به وسیله سامانه های رایانه ای یا مخابراتی یا حامل های داده، محتویات مستهجن را منتشر، توزیع یا معامله کند یا به قصد ارسال یا انتشار یا تجارت، تولید یا ذخیره یا نگهداری یا ارسال کند به حبس از 91 روز تا 2 سال با جزای نقدی از 5 میلیون ریال تا 40 میلیون ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.

در دنیای مجازی اینترنت یکی از اهداف اصلی دشمنان برای ضربه زدن به ارزش ها و باورهای دینی و انقلابی مردم راه اندازی شبکه های سازمان یافته از سایت های مستهجن، ضددینی، ضدفرهنگی و ضد ارزش های انقلاب اسلامی است. در چنین شرایطی وظیفه خانواده، مسئولان نهادهای امنیتی و فرهنگی در مقابله با چنین معضلی دو چندان می شود؛ چرا که دشمنان ایران اسلامی با تمام توان وارد یک نبرد مجازی علیه ارزش های شناخته شده و قابل احترام جامعه اسلامیمان شده اند و باید برای چنین مقابله ای از ابزارهای فرهنگی استفاده نماییم. از همه مهمتر، نظارت و کنترل والدین بر کامپیوترهای خانگی خود و مراقبت از جوانان و نوجوانانی که به نوعی از کاربران اینترنتی محسوب می شوند لازم و ضروری به نظر می رسد، چرا که در این نبرد مجازی، ستیز و جنگی تمام عیار از سوی دنیای استکباری غرب علیه ایمان، باور، فرهنگها و حتّی آداب و رسوم جوامع دیگر ایجاد شده است.

موارد محدودی از کنش های جنسی همانند سوء استفاده جنسی از کودکان به شدت محکوم شده اند و در عین حال، سوء استفاده جنسی از کودکان تا حدّ بسیار اندکی زیر نظر و تفکّر موشکافانه و نقّادانه قرار گرفته است. از پورنوگرافی کودکان (با وجود عدم تعریف مستقل و پذیرفته‌شده) اغلب به عنوان مظهر سوء استفاده جنسی یاد می‌شود.

در این راستا، مطالعه کتاب آقای جنکینز برای افرادی که علاقه‌مند به مسائل و مشکلات ناشی از تمایلات جنسی به کودکان و نوجوانان، سوء استفاده جنسی، پورنوگرافی و موارد شهوانی اینترنتی هستند، بسیار مفید خواهد بود. علیرغم وجود نقایصی در کتاب، کمتر نوشته هم‌تراز دیگری وجود دارد که فرهنگ نابهنجار پورنوگرافی کامپیوتری کودکان را براساس افکار و عقاید مجریان آن، مورد بررسی قرار دهد، عقایدی که عمدتاً از طریق تابلوهای پیامرسانی ارسال می گردد و پاسخگوی افراد جویای تصاویر پورنوگرافی کودکان می‌باشد.

چکیده

آیا فضاهای ارتباطی و اجتماعی اینترنت فرهنگ دارند؟ ویژگی‌های آنها چیست؟ آیا نظام‌های ارزشی فرهنگی ملّی یا قومی بر فضای مجازی حاکم‌اند؟ هدف مقاله حاضر معرّفی و بررسی رویکردهای نظری اخیر در خصوص توصیف و یافتن خاستگاه‌های یک فرهنگ مجازی است. همچنین، این مقاله، به بررسی تأثیر فرهنگ‌های (دینی، قومی، ملّی و غیره) بر فرهنگ‌های فضای مجازی پرداخته و چارچوب‌های نظری مربوط را برای تفکّر در مورد فرهنگ در اینترنت ارائه می‌دهد. حرف این مقاله اساساً‌ آن است که نظر به افزایش تعامل انسان با کامپیوتر و شبکه، دیگر صرف پرداختن به رابطه و تعامل انسان و ماشین کافی نیست. فنّاوری‌های دیجیتالی و کامپیوترها می‌توانند گسترش فرهنگهای ارتباطی در فضای مجازی را تسهیل کرده و حتّی مانع آن شوند و این فرهنگهای رو به رشد را می‌توان در هر پژوهش جامعی که درخصوص ارتباطات شبکه‌ای صورت می‌گیرد مورد توجّه و بررسی قرارداد.

یکی از اصول مشترک بین تمام ادیان الهی و اساطیر باستانی اقوام مختلف، مبحث منجی موعود و آخر الزمان می باشد. همان کسی که شیعیان او را مهدی، مسیحیان او را عیسی، زرتشتیان او را سوشیانت و قومهای دیگر او را با نامهای دیگر می خوانند. تمامی منتظران ظهور، به مرحله ای معتقدند که یک ضدّ منجی که عصاره تمام شرارتهاست و تمامی نیروهای شیطانی را به همراه خود دارد و مهمترین مانع منجی موعود است، در نبرد نهایی با منجی که جنگی بسیار بزرگ و خونین است منجی موعود به همراه یارانش به کمک امدادهای الهی بر لشکر شیطان پیروز می شوند.

سربازان و یاران منجی انسانهایی با ایمان و نیرومند هستند که خود را از قبل برای چنین روزی آماده کرده اند.

کشیش پت رابرتسون (pat robertson) از رهبران صهیونسیم مسیحی می گوید:

این مقاله سعی می‌کند، اثرات مخرب هرزه‌نگاری بر جامعه، بویژه زنان را تبیین کند. از نقش اینترنت در انتشار هرزه نگاری صحبت می‌کند و می‌گوید صنعت هرزه نگاری حتی دامن دختران جوان را نیز آلوده کرده است.

هرزه‌نگاری یکی از موضوعاتی است که فمنیستها همیشه با آن مخالف بوده‌اند. از یک سو برخی از فمنیست‌های مشهور، مثل «آندریا دورکین»، از قوانین ضد هرزه‌نگاری حمایت کرده‌اند و از سوی دیگر، بسیاری از آنان به شدّت از آزادی بیان حمایت می‌کنند، آنها به سختی می‌توانند قبول کنند تصویرهای مخرب به همین طریق اشاعه می‌یابد. از طرفی تصویرها را مخرب می‌دانند و از طرف دیگر سانسور را با آزادی عقیده مخالف می‌بینند. من جدیداً پیگیر این مسأله شدم، در حالی که نمی‌دانستم کدام طرف بحث برایم مهم‌تر است: دفاع از حقوق زنان یا حق آزادی بیان.

شاید این بدان خاطر بود که هنوز مسأله هرزه‌نگاری را کامل نمی‌شناختم و درباره‌ی اثرات روان‌شناختی آن چیزی نمی‌دانستم و جهت‌گیری خاصی نداشتم. مثل اغلب آمریکایی‌ها، بر این باور بودم که در فرهنگ ما هرزه‌نگاری وجود دارد، فقط همین و بیش از این اطّلاعاتی نداشتم. می‌دانستم مردان آمریکایی مجلات هرزه‌نگاری و مطالبی مربوط به سوء استفاده جنسی از کودکان را می‌خوانند؛ امّا چیز بیشتری نمی‌دانستم. هنوز یک مجله هرزه‌نگاری را ورق نزده بودم و هنوز یک فیلم این چنینی ندیده بودم. در خانه‌ای که بزرگ شدم، بحثی از مباحث هرزه‌نگاری نشنیده بودم. نتیجه این که، چیز زیادی از هرزه‌نگاری نمی‌دانستم. فکر نمی‌کردم این مسأله در فرهنگ ما رایج است و بر زندگی من اثری خواهد داشت.

وقتی به دانشگاه آمدم، هرزه‌نگاری را دقیق‌تر ـ به ویژه در مطالعات زنان ـ بررسی کردم. درباره اینکه هرزه‌نگاری چه اثری می‌تواند بر زندگی ما داشته باشد، بیشتر تعمق کردم. در یکی از کلاس‌ها، فیلمی دیدم با نام «داستانی که عشق نیست»؛ این فیلم اثرات بد و مخرب صنعت هرزه‌نگاری را با جزئیات آن نشان می‌داد. از آن وقت بود که واقعاً هرزه‌نگاری را شناختم و آن شناخت، عمیقاً روی من تأثیر گذاشت. بعد از دیدن فیلم، احساس کردم مریض شده‌ام؛ احساس کردم هرزه‌نگاری امری حاشیه‌ای در جامعه‌ی ما نیست بلکه راهی شایع و عادی برای از بین بردن حیاء زنان شده است. هیچ استدلال مبتنی بر آزادی بیان، نمی‌تواند از آنچه من در آن فیلم دیدم و تصاویر بدی که مشاهده کردم، دفاع کند.

اشاره

هرزه‌نگاری‌های اینترنتی به عنوان یک معضل مهم و مسأله بحث برانگیز مطرح است. متفکّران و متخصّصان علوم رفتاری با تحقیقات گسترده در این زمینه، به دنبال تأثیرات روحی – روانی و اجتماعی این پدیده هستند و خواستار وضع محدودیت‌های قانونی بیشتر در ارائه مطالب مستهجن می‌باشند. هرزه‌نگاری عامل ایجاد بیماری‌های جنسی و روانی زیادی همچون آزار کودکان و تجاوزات به عنف است. علاوه بر این که اعتیاد به هرزه‌نگاری، موجب اختلال در روابط صحیح و صمیمی خانوادگی و زندگی زناشویی نیز می­‌باشد.

این که هرزه‌نگاری­ (پرونوگرافی) تأثیرات بسیار مضرّی بر مصرف‌کنندگان دارد، به یک مسأله بحث برانگیز – نه تنها برای مردم عادی بلکه حتّی برای دانشمندان علوم رفتاری – تبدیل شده است. دو کمیسیون ملّی – گزارش اکثریت کمیسیون ریاست جمهوری (آمریکا) درباره هرزه‌نگاری و اعمال مستهجن، و اصلاحیه اوّل قانون اساسی – اعلام کردند که یک قاضی یا هیأت داوری به نمایندگی از جامعه، باید مواردی از هرزه‌نگاری را تعیین کنند که: به طور کلّی، خواهان یک علاقه شدید (وقیح، هولناک، بی‌شرمانه یا شهوانی) جنسی هستند، ارتباط جنسی را به شیوه‌ای آشکار و آزار‌دهنده توصیف می‌کنند (به عبارت دیگر، از معیارهای جامعه کنونی فراتر می‌روند و توصیفاتی از ارضاء یا فعّالیّت جنسی را بیان می‌کنند)، به طور کلّی فاقد ارزش ادبی، هنری، سیاسی و علمی هستند.

در عرف عام، هرزه‌نگاری معمولاً به معنای مطالبی است که از لحاظ جنسی آشکار هستند و عمدتاً به قصد تحریک جنسی ارائه می‌شوند. کمیسیون هرزه‌نگاری دادستان کلّ کاملاً با هرزه‌نگاری مخالفت کرده است؛ امّا برخی مفسّران اجتماعی ادعاء کرده‌اند که هرزه‌نگاری عمدتاً یک نوع سرگرمی است که می‌تواند آموزشی و یا برخی اوقات، از لحاظ جنسی تحریک‌کننده باشد، أمّا ذاتاً بی‌ضرر است. آن ها همچنین ادعاء می‌کنند که حداقل هیچ دلیل صحیح علمی برای ضرر آن وجود ندارد. در مقابل، دیگر مفسّران اجتماعی به پیامدهای شدیدتری اعتقاد دارند و موارد اخیر را که توسط رسانه‌ها افشاء شدند، مثال می‌زنند؛ مثل قاتلان جنسی که ادعاء کرده‌اند؛ هرزه‌نگاری آن‌ها را به این کار واداشته است.