ره آورد نور

علم در دوران ما از جهتی بسیار «تند» و از جهتی هم بسیار «كند» به پیش می‌رود؛ «تند» از این جهت که برآیند تغییرات و تحولات علمی و تأثیر آن در روزگار ما، بسیار خودنما است و به جزء ضروري تحولات پیرامون ما، و بلکه به عامل آن، تبديل شده است. «كُند» هم از آن جهت که هر یک از کنشگران عرصۀ علم و فنّاوری، اولاً نقش محدودی در به حرکت درآوردن چرخ علم دارند و ثانیاً این نقش را در دل نقش دیگران و همگام با آنها ایفا می‌کنند و ثالثاً این‌که سال‌ها مرارت هر یک از اصحاب در یکی از گرایش‌هاي عرصه‌های علم و فناوري، گاهی در بهترین حالت، صرفاً به بهبود یا تغییر در گوشه‌ای از یکی از فرایندهای نرم‌افزاری، مدیریتی و طبّی و یا آموزه‌های روان‌شناختی، فلسفی یا اقتصادی منجر می‌شود.

 مقدمه
در سال‌های اخیر، مکرراً شاهد انتشار خبرهایی با موضوع تقلب در پژوهش‌های دانشگاهی بوده‌ایم و روایت‌های متفاوتی در گوشه و کنار جهان درباره سوء استفاده تعدادی از پژوهشگران از کارهای پژوهشی دیگران (خسروی، 1385؛ کونگ (1) و همکاران، 2010؛ برلینک، (2) 2011؛ گادالهاک، (3) 2011؛ باتلر، (4) 2009) شنیده می‌شود. جدای از بحث کاهش رعایت اخلاق در پژوهش‌های عصر حاضر، عده‌ای افزایش پدیده تقلب را در محیط‌های دانشگاهی به عنوان پیامدی از پیشرفت فناوری در نظر می‌گیرد (گیبسون و چستر ـ فانگمن، (5) 2011، ص 132). بی‌اخلاقی‌هایی که در محیط‌های دانشگاهی و پژوهشی رخ می‌دهد، از لحاظ چگونگی‌ ارتکاب، میزان تقلب، نوع فریبکاری و از دیدگاه‌های دیگر، به انواع متفاوتی تقسیم می‌شوند و شاید به همین دلیل متنوع بودن، با عناوین کلی متفاوتی نظیر: نادرستی دانشگاهی، کج‌اخلاقی دانشگاهی، بداخلاقی پژوهشی، سوء رفتار پژوهشی و‌... مطرح می‌شوند.

 نرم‌افزار چند رسانه‌ای واکاوی ماهیت و زمینه‌های پیدایش خیزش‌های جهان اسلام، تحت عنوان«حماسه بیداری» تولید مشترک آستانه مقدسه قم و مرکز مطالعات راهبردی رصد می‌باشد.
این نرم‌افزار در هشت بخش به بحث پیرامون بیداری اسلامی پرداخته است که در این مجال درباره هر بخش توضیحاتی ارائه می‌گردد. این بخش‌ها عبارت‌اند از:

اشاره

جهان اطلاعاتی امروز، رشد فزاینده‌ای در زمینه تولید دانش و ابزارهای فناوری یافته و هر چه می‌گذرد، بر گستره و میزان دانسته‌های بشر افزوده می‌شود. به همین دلیل، لزوم معرفی کامل و صحیح به همراه ایجاد ساختار موضوعی و منطقی در یافته‌های علمی، امری ضروری خواهد بود؛ چرا که نبود شفاف‌سازی و نداشتن دسته‌بندی منظم و منطبق با موضوعات علمی و پذیرفته شده، کار نگهداری و کاوش در اطلاعات را با مشکلات عدیده‌ای مواجه می‌سازد. یکی از این حوزه‌ها که حجم انبوهی از اطلاعات در زمینه‌های گوناگون اسلامی و انسانی را شامل می‌شود، کتابخانه‌های الکترونیکی یا نرم‌افزارهای دیجیتالی است که کاربرد بسیاری در میان علاقه‌مندان و محققان علوم بشری و معارف اسلامی دارد.

اشاره

جنگ نرم نيز همانند جنگ سخت، اهداف مختلفي دارد و قاعدتاً هدف غايي هر دو آن‌ها، تغيير كامل نظام سياسي يك كشور است كه البته با اهداف محدودتر هم انجام مي گيرد. در حقيقت، جنگ نرم و جنگ سخت، يك هدف را دنبال مي‌كنند كه وجه مشترك آن‌ها است و آن، اعمال فشار براي ايجاد تغيير در اصول و رفتار يك نظام و يا به طور خاص، تغيير خود نظام است.

چکیده

متن قرآن کریم خصوصیت‌های منحصر به‌فردی از نظر چگالی موضوعی، مفهومی و دانه‌بندی در مقایسه با سایر متون دارد. یکی از نکات مهم در این زمینه، لزوم مرجع‌یابی ضمیر است که به افزایش دقت نتایج جستجو کمک شایانی می‌نماید. هدف استفاده از دسته‌بندی خودکار متن (ATC)که یکی از شاخه‌های متن‌کاوی است، به گونه‌ای است که باعث بهبود جستجو در نرم‌افزارهای قرآنی شود. در این مقاله، پس از تحلیل متن قرآن کریم و مقایسه آن با سایر متون، روشی ارائه شده است که با توجه به خصوصیات متن قرآن کریم قادر است آیات را ابتدا درون موضوعاتی از پیش تعریف‌شده دسته‌بندی کند. سپس، آیات همه سوره‌ها را با توجه به وزن کلمات آن برای هر موضوع، درون دسته‌‌ها طبقه‌بندی می‌کند. در این زمینه، از ارتباط موضوعات و مفاهیم مختلف برای دسته‌بندی، مدد جسته و فرآیند دسته‌بندی را بهبود می‌دهد. در پایان، با توجه به وزن کلمات هر آیه برای هر موضوع، میزان ارتباط آن آیه با موضوع محاسبه شده و دسته آیه مشخص می‌شود. الگوریتم ارائه‌شده، مبتنی بر TFIDF بوده و پارامترهای مؤثر، نظیر ضریب تفکیک متن، به شکلی تنظیم شده که خصوصیات قرآن کریم را در نظر بگیرد. روش پیشنهادی در قالب یک نرم‌افزار نمونه جستجوی موضوعی قرآن کریم پیاده‌سازی شده است. نتایج حاصل از این نرم‌افزار با سایر نرم‌افزارهای قرآنی و نیز با دسته‌بندی دستی آیات از لحاظ پارامترهای دقت و فراخوانی مقایسه شده؛ که نشان‌دهنده مزایای روش پیشنهادی است.

 مقدمه

در جهان امروز، تلفن همراه، همگام با سایر ابزارهای رسانه‌ای چون رایانه و اینترنت پیش می‌رود و سطح وسیعی از کاربران را پوشش می‌دهد. از این رو، تولید نرم‌افزارهای موبایلی، عرصه مناسبی را برای معرفی و ترویج علوم و معارف اسلامی و انسانی فراهم ساخته و کارایی خود را به‌خوبی ثابت نموده است.

در طلیعه بهار 1391 که از سوی مقام معظم رهبری سال «حمایت از تولید ملی و سرمایه ایرانی» نام‌گذاری شده است، مجموعه دیگری از نرم‌افزارهای اسلامی به همت و اندیشه و سرمایه ایرانی و با مشارکت مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی و حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت تولید و آماده عرضه شد.

در ابتداء این مراسم، مدیر پایگاه اطلاع‌رسانی حج و مجری تولید این نرم‌افزارها حجت الاسلام برکت رضایی به ایراد سخن پرداخت و گوشه‌ای از ویژگی‌ها و قابلیت‌های این نرم‌افزارها را تشریح نمودند.

چکیده

جستجو، گردآوری و سازماندهی منابع اطلاعاتی، تحقیقاتی و پژوهشی از یک سو و استناددهی به منابع مورد استفاده قرار گرفته از سوی دیگر، همواره یکی از مسائل مهم و ضروری پژوهشگران بوده است. به موازات رشد و توسعه فناوری‌های اطلاعاتی و ارتباطی، کتابخانه‌ها، دانشگاه‌ها، مراکز اطلاع‌رسانی، علمی و پژوهشی به ابزارهای ذخیره و بازیابی اطلاعات مناسب و سودمند مجهز شدند و همچنین، ایجاد و توسعه شبکه وب و اینترنت جهانی، منجر به دسترسی پژوهشگران به منابع بی‌شمار اطلاعاتی شد. به این ترتیب، چالش اولیه پژوهشگران در زمینه چگونگی دسترسی به منابع اطلاعاتی تا حد زیادی برطرف شده است. اما چالش دوم، یعنی چگونگی استناددهی و ارجاع به منابع اطلاعاتی استفاده شده، همچنان مشکلاتی را برای پژوهشگران ایجاد می‌کرد. نوشتار حاضر، با مروری کلی به برخی چالش‌های موجود در زمینه استناددهی به منابع علمی، به معرفی نرم‌افزار پژوهیار، به عنوان اولین نرم‌افزار فارسی زبان مدیریت استناددهی و ارجاعات می‌پردازد، ویژگی‌ها و قابلیت‌های آن را در همه مراحل جستجو، ذخیره و بازیابی اطلاعات برمی‌شمارد و امکانات آن را در زمینه مدیریت استناددهی معرفی می‌کند.

اشاره

ثبت رایانه‌ای فیش‌های تحقیقی و تبلیغی و نیز ساماندهی و دسته‌بندی آن‌ها، برای کاربران و محققان بسیار ضروری و کارگشا است. در این زمینه نام نرم‌افزار «فیش‌نگار نور 2» به‌خوبی می‌درخشد. فیش‌برداری موضوعی و لفظی، دسته‌بندی و دسترسی آسان به فیش‌ها، فیش‌برداری صوتی، جستجوی پیشرفته و سریع در فیش‌ها، گزارش‌گیری پیشرفته، خروجی گزارش به شکل مقاله و کتاب، استفاده از بانک‌های متنوع و امکان ادغام و یا تجزیه آنها در دو رایانه مختلف، امکان ارسال سریع متن از برنامه‌ها و نرم‌افزارهای دیگر به فیش‌نگار، قابلیت‌ به‌روزرسانی و ارتقای بانک‌های ساخته‌شده در نسخه اول به نسخه جدید، امکان دسترسی و کار روی فیش‌های مختلف به صورت همزمان (حالت برگه‌ای) و نیز خروجی در قالب فایل word، از جمله قابلیت‌های مفید این نرم‌افزار است.

چکیده

یکی از مسائل مورد توجه توسعه‌دهندگان نرم‌افزار، ارزیابی کیفیت نرم‌افزار و به تبع آن، پرداختن به موضوع تعیین شاخص های مؤثر ارزیابی است. با توجه به چرخه حیات نرم‌افزار می‌توان گفت بررسی و ارزیابی کیفیت نرم‌افزار، فرآیندی است که باید طی یک چرخه صورت گیرد. در این مقاله، سعی بر آن است با معرفی مدل‌ها و استانداردهای معروف موجود در حوزه ارزیابی کیفیت نرم‌افزار، آشنایی نسبی با پژوهش‌ها و کارهایی که تا کنون صورت گرفته، به دست آید. همچنین مدلی ابداعی که در جهت  تحقیقات و پژوهش‌های صورت گرفته تدوین شده، معرفی خواهد شد که در آن با بازتعریف شاخص های کیفی، فرآیند ارزیابی نهایی محصولات نرم افزاری پژوهشی میسر می گردد.

مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، به عنوان نهادی پژوهش‌محور در جهت تولید و عرضه محصولات دیجیتالی در قالب پایگاه و نرم‌افزار در عرصه فناوری اطلاعات علوم اسلامی همواره پیشگام بوده است. در این میان، موفقیت این نهاد در ارائه نرم‌افزارهای اسلامی در موضوعات مختلف دینی همچون: قرآن، حدیث و معارف اسلامی بر کسی پوشیده نیست.

اشاره

در پنجمین جشنواره و نمایشگاه بین‌المللی رسانه‌های دیجیتال، نرم‌افزار «تاریخ ایران اسلامی» به کسب رتبه دوم در زمینه فرهنگ عمومی و ایران‌شناسی نایل آمد. از این رو، گفتگویی را با ناظر طرح این برنامه و مسئول بخش تاریخ مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی ترتیب دادیم تا با محتوای علمی و امکانات این برنامه بیشتر آشنا شویم. آنچه در این گفتگوی کوتاه آمده، شما را با روند تولید و ویژگی‌های نرم‌افزار «تاریخ ایران اسلامی» آشنا می‌سازد.

اشاره

به دنبال تولید نرم افزار «جامع الأحادیث 3.5» و انتخاب آن در مراسم اختتامیه پنجمین جشنواره و نمایشگاه بین المللی رسانه های دیجیتالِ امسال به عنوان «رتبه نخست در بخش بهترین مبلغ و مروج اسلام و معارف اسلامی»، بر آن شدیم تا نگاهی به محتوا علمی و قابلیت های فنی و پژوهشی این کتابخانه روایی داشته باشیم و خوانندگان عزیز را با توانمندیها و محتوای آن آشنا سازیم.

همزمان با سالروز میلاد پرخیر و برکت پیامبر اکرم اسلام، حضرت محمد بن عبدالله(ص) و فرزند گرامی اش حضرت امام جعفر صادق(ع) در بهمن 89  طی مراسمی نرم افزار جامع فقه اهل بیت(ع) 2 با حضور مرجع عالی قدر جهان تشیع، حضرت آیت الله صافی گلپایگانی، جعی از علما و فضلا و پژوهشگران علوم دینی در ساختمتان نور رونمایی شد.

چکیده

هدف از پژوهش حاضر، ارزیابی رابط  کاربر و قابلیت های جستجوی نرم افزارهای علوم اسلامی شهر قم در سه حوزه: قرآن، حدیث، فقه و احکام بر اساس معیارهای ارزیابی استخراج شده از منابع معتبر انگلیسی و فارسی است. از میان 12 مرکز تولید نرم افزارهای اسلامی، مرکز تحقیقات کامپیوتری نور، به عنوان بهترین تولیدکننده رابط  کاربر و قابلیت‌های جستجوی محصولات نرم افزاری شناخته شد.

اشاره

در حاشیه برگزاری نوزدهمین نمایشگاه بین المللی قرآن کریم در تهران، به حضور مسئول بخش نمایشگاه های داخلی مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی رسیدیم تا از وضعیت و کیفیت نمایشگاه و نیز میزان استقبال کاربران از غرفه نور اطلاع کسب کنیم. تولیدات نرم افزاری نور که همواره در نمایشگاه های داخلی و خارجی عرضه می شود، به دلیل برخورداری از محتوای غنی و قابلیت های فنی و پژوهشی مناسب توانسته است توجه بسیاری از مخاطبان و محققان را به خود جلب نماید. آنچه در ذیل می خوانید، حاصل گفتگوی ره آورد نور با مسئول بخش نمایشگاه های داخلی مرکز نور است.

اشاره

با توجه به جايگاه و اهميت مباحث علوم قرآنی در فهم آیات قرآن و ارتباط آن با علوم دینی همچون تفسیر، مركز تحقيقات كامپيوتري علوم اسلامي اقدام به توليد نرم‌افزار مشکاة الانوار نمود و این گونه، گام بسیار بلندی را برای معرفی و توسعه هر چه بهتر این علم برداشت. مشکاة الانوار یا كتابخانه جامع علوم قرآنى، نام نسخه اول از سرى برنامه هاى نرم افزارى علوم قرآنى مركز نور مى باشد كه به قرآن پژوهان و محققان گرامی عرضه شده است و نسخه دوم آن به نام «دانشنامه علوم قرآنى» مراحل پايانى را سپرى مى كند كه به مدد الهی در آينده عرضه خواهد شد.

اشاره

تهيه فرهنگ موضوعى قرآن كريم، آرزويى ديرين براى قرآن‌پژوهان به ‏شمار می آيد. بخش قرآن مركز تحقيقات كامپيوترى علوم اسلامى بر اين باور بود كه براى عملى كردن اين مهم، بايد تجربه ‏اى اندوخته شود كه خود نمونه ‏اى از فرهنگ موضوعى متناسب با قرآن باشد. بدين جهت، پيشنهاد فرهنگ موضوعى دو تفسير، يكى از متقدمان و ديگرى از متأخران داده شد كه پس از بررسى فراوان، تفسير تبيان شيخ طوسى(ره) از متقدمان، و تفسير الميزان علامه طباطبايى(ره) از متأخران به تصويب رسيد كه ابتدا عمليات فرهنگ موضوعى تفسير تبيان آغاز گرديد. بدون شك، تكميل و توليد اين دو فرهنگ موضوعى تفسيرى، سببى براى كسب تجربه عملى و علمى محققان خواهد بود تا با افقى واقعى به پيشگاه فرهنگ موضوعى قرآن روند.

مقدمه

امروزه با گسترش وسايل اطلاع‏ رسانى، پيشرفت سريع فناورى اطلاعات و تشكيل مؤسسات در حوزه فناوری‌های جديد،  اطلاعات ارزشمند فراواني در قالب كتابخانه‌هاي الکترونیکی و نرم‌افزارهای متنی ارائه شده و کتابخانه‌های دیجیتال با شتابي فراوان به يك منبع اطلاعاتي ممتاز تبديل شده‌اند. برای دستیابی پژوهشگر به اطلاعات و منابع دیجیتالی، دو روش عمده وجود دارد: نخست، دستیابی به اطلاعات از طریق کلمات‌، فهارس و الفاظ. روش دوم که اساسی ترین و بیشترین درخواست کننده را  به خود اختصاص داده است، استفاده از نمایه‌ها و موضوعات جستجو برای رسیدن به محتوای مورد نظر می‌باشد. در این نوشتار، سعی شده است تا با بررسی روش‌های جستجو و اشاره به موارد مختلفی که می‌تواند در جستجو و بازیابی اطلاعات سرعت، دقت، جامعیت و مانعیت جستجو را بالا ببرد، اشاره شود.