ره آورد نور

چکیده

نرم افزار کریمه اهل بیت(س) که به همت دفتر تحقیقاتی یاسین و با مشارکت آستانه مقدسه حضرت معصومه(س) تولید شده است، از بهترین برنامه های موجود در خصوص معرفی شخصیت و منزلت حضرت فاطمه معصومه(س) و حرم شریف ایشان می باشد. ضمن آن که این برنامه رایانه ای دانستنی های مفیدی را در باره شهر مقدس قم و نیز اطلاعات تاریخی مربوط به شخصیت ها و بزرگان مدفون در جوار بارگاه ملکوتی آن حضرت،در ساختاری خوب و شایسته ارائه می دهد که برای استفاده محققان بسیار مفید می نماید.

از ویژگی های ارزشمند و نقاط مثبت نرم افزار کریمه که بگذریم، این برنامه از کاستی هایی نیز برخوردار است که در این نوشتار به مهم ترین آنها اشاره شده است. امید است در نسخه های آتی شاهد روند رو به رشد محتوا و قابلیت های آن باشیم.

مقدمه

پیامبر اعظم، پیامبر یک سال نیست، همه سال ها سال اوست، همه تاریخ متعلق به اوست. (مقام معظم رهبری)

پیامبر گرامی اسلام حضرت محمد مصطفی(ص) به عنوان کامل ترین فرد در جهان هستی و پیشوای مسلمانان جهان، دارای جامع ترین و کامل ترین فضایل و کرامات انسانی و اخلاقی می باشد و بی تردید اندیشه و تدبر در زندگی و راه و روش ایشان و پیروی از سیره و سنت آن حضرت، موجب خوشبختی  انسانها شده و آنها را به سوی سعادت و کمال هدایت و رهنمون می کند؛ لذا تعمق در رفتار و کردار و آشنایی با شخصیت آن بزرگوار امری ضروری و حیاتی است تا با شناخت عمیق از آن حضرت، بتوان به خوبی و شایستگی ویژگیها و خصائص اخلاقی و اجتماعی ایشان را الگو قرار داد.

سرآغاز

تفاوت بنیادی انسان با دیگر مخلوقات، قوه ی تفکر است و انسان با این نیروی برتری بخش به این نتیجه رسیده است که اگر بخواهد به زندگی جمعی ادامه دهد، باید قدرتی بالاتر و وسیع تر بر وی تسلط یابد و آن قدرتی نیست جز قانون.

از روزی که فرزندان آدم به فکر گسترش عدالت و قطع دست استبدادگران و مظلوم ستیزان افتادند، بر وجود این مقوله ی مختص به بشر مهر صحت نهادند و با تمام وجود به کاربردی کردن و شکوفایی آن پرداختند.

جای شک نیست که شناخت تک تک افراد جامعه از قانون و حقوق و وظایف فردی، باعث ارتقاء شخصیت، رشد نظم اجتماعی و نیز بالندگی فکری و روحی بیشتر فرد می شود. برای ترویج قانون و شناساندن آن به اشخاص و اطلاع از تجربیات دیگران در وضع قوانین، یکی از بهترین راه ها، انتشار نرم افزارهای قانون است. در این زمینه چند سالی است که تلاش های قابل توجه صورت گرفته که ذکر آنها و توجه به نقاط ضعف و قوت آنها، ما را در گسترش حکومت قانون یاری فراوان خواهد داد.

همواره پس از قرآن کریم که فصیح ترین و بلیغ ترین کتاب هاست، احادیث و روایات امامان معصوم علیهم السلام، بهترین راهنمایان انسان های تشنه حقیقت بوده است که آنها را از جاده تردید به بزرگراه یقین می رساند. از صدر اسلام تاکنون آثار بسیاری در راستای نشر احادیث به چاپ رسیده است. یکی از این آثار ارزشمند و نفیس، کتاب بحارالانوار، اثر علامه گرانقدر مجلسی (رحمه الله علیه) است.

مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی هم که سعی داشته،  در تولید نرم افزارهای علوم اسلامی گامی نو بردارد، با ارائه نرم افزار «معجم موضوعی بحارالانوار»، راهی تازه پیش پژوهندگان عزیز قرار می دهد تا با سهولت بیشتر، به امر تحقیق در زمینه روایات و علم حدیث بپردازند.

اشاره

نرم افزار «باب العلم»، به همت مرکز تحقیقات رایانه ای حوزه علمیه اصفهان و تهیه و تولید شده و در اختیار علاقمندان و مراکز علمی قرار گرفته است. در این نرم افزار سعی شده، سخنان، سیره و فضائل حضرت امیر مؤمنان علی (علیه السلام) جمع آوری و در قالب دو دفتر، در دو لوح فشرده ارائه گردد:

دفتر اوّل حاوی سخنان آن حضرت، به همراه کتابنامه موضوعی، صوت ادعیه و نگارخانه است و دفتر دوم به فضائل، سیره و تاریخ زندگی آن حضرت پرداخته است و کتاب های مربوط به آن زمینه را ارائه می دهد.

در این فرصت کوتاه، با ویژگی ها، محتوا و امکانات این نرم افزار آشنا می شویم و به کاستی ها و بایسته های آن اشاره می کنیم.

علم و فرهنگ دنیای جدید، مرهون تلاش و مجاهدت افراد بشر در اعصار گذشته است و در این میان، نخبگان و اندیشمندان نقشی اساسی در پیشرفت دانش و انتقال آن به نسلهای پس از خود بر عهده داشته اند. اگر تلاشها و ریاضتهای عالمان و اندیشمندان بزرگ در دوره های مختلف تاریخ نبود، طی این مسیر به کندی صورت می گرفت و این قافله همچنان در آغاز راه قرار داشت. بر این اساس، شناختن و شناساندن آثار پیشینیان و شرح حال بزرگان، هم از جهت بزرگداشت و قدرشناسی از آنان و هم از نظر آشنایی نسل های بعد با ذخایر ارزشمند بشری، امری لازم و ضرورتی اجتناب ناپذیر می نماید.

اهمیت این موضوع، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی را بر آن داشت تا نسخه نرم افزاری این کتب را در دسترس عموم محققان و علاقه مندان به رشته کتاب شناسی و رجال قرار دهد و این گونه، پژوهشگران عزیز بتوانند شناخت عمیق تری نسبت به علوم و معارف جهان تشیع به دست آورند. کتابخانه حاضر برنامه ای است که با هدف تسهیل و تسریع در دسترسی پژوهشگران به آثار نویسندگان شیعه تهیه شده است. در این برنامه، علاوه بر ارائه متن کامل مهم ترین کتب مذهب امامیه در زمینه تراجم و کتاب شناسی، قابلیتهای متنوعی جهت جستجو و انجام پژوهش های گوناگون در آنها فراهم آمده است.

اشاره

امروزه با گسترش وسایل اطلاع رسانی، پیشرفت سریع فناوری اطلاعات و تشکیل مؤسسات جدید، بسیاری از کتب اسلامی در قالب دیجیتال آماده گردیده و زمینه های تحقیق و تتبع در آنها فراهم شده است.

انبوه این اطلاعات، وسایل تازه ای را برای نظام مند کردن اطلاعات و بهبود نظام اطلاع رسانی، مورد تاکید قرار می دهد، تا با ملاحظه شرایط زمان و گسترش اطلاعات و دانش ها، برنامه ای ارائه شود که در کمترین زمان، حداکثر استفاده را ممکن سازد.

توجه به فشرده کردن اطلاعات، چنان گسترده و عمیق است که پیوسته بر تکنولوژی ها و روش های اطلاع جویی، اطلاع اندوزی و اطلاع یابی تأثیر می گذارد.(1) امروزه رایانه ها با سرعت زیاد و امکانات ویژه، می توانند سنگینی بار اطلاعات را تحمل کرده و نیاز واقعی محققان را بر آورده سازند. یکی از بهترین روش ها و کامل ترین ابزار در اطلاع رسانی علوم اسلامی، نرم افزارهای معنایی یا همان موضوعی است.

اهمیت ترجمه قرآن

بهترین روش تبلیغ اسلام و ترویج آموزه های آن، ترجمه و ارائه معارف حیات بخش قرآنی است. میزان و تعداد ترجمه و شمارگان انتشار متون مقدس یک دین، مهم ترین شاخص موفقیت آن آیین به شمار می آید، به همین دلیل  مسیحیان با ترجمه کتاب مقدس خود به بیش از 1900 زبان زنده و محلی دنیا، موفق ترین دین در عرصه تبلیغ شناخته شده اند .

مسیحیان از زمان حضرت مسیح تا کنون، به طور متوسط، سالیانه یک ترجمه از کتاب مقدس منتشر کرده اند. این در حالی است که مسلمانان از زمان نزول قرآن کریم تاکنون هر بیست سال، تنها یک ترجمه جدید از قرآن ارائه کرده اند. (1)

مجله ره آورد نور از هفتمین شماره دوره جدید خود، بحث جدیدی را با عنوان «سلسله مقالات بررسی راهکارهای طراحی نرم افزار شناسایی احادیث مشابه» آغاز کرده. این بحث اگر چه برای اولین بار در یک مجله و در قالب سلسله مقالات به بحث گذاشته می شد،(1) ولی به موضوعی اشاره دارد که مدتهاست دغدغه تعدادی از مراکز حدیث پژوهی و پژوهشگران شیعی است.

از آنجا که این طرح، بسیار وسیع و گسترده است و به بررسی بسیار دقیق قریب به هزار جلد کتاب حدیثی مربوط می شود، شماره قابل توجهی از مؤسسات، اعم از مؤسسات فعال در زمینه تولید نرم افزار و مؤسسات فعال در زمینه پژوهش های حدیثی، با وجود تهیه و آزمایش برخی از روش ها در قطع کوچک، هنوز اجرای کامل چنین طرحی را به صلاح و صواب ندیده یا هنوز توان خود را برای انجام چنین کاری کافی نمی دانند.

اشاره

همگام با پیشرفت علوم و دستیابی آسان به اطلاعات، در زمینه لغت نامه نیز باید گام های بلندی برداشت، زیرا این بخش، از علوم دیگر مستثنا نیست.

وقتی انبوهی از متون و اطلاعات را از زبان خودی و بیگانه دریافت می کنید، لزوم داشتن وسیله ای برای رسیدن به معنا و مفهوم این اطلاعات را بیشتر احساس می کنید. بر این اساس ضرورت وجود نرم افزارهای کارآمد و بی نقص در زمینه فرهنگ لغت، بر کسی پوشیده نیست.

در دهه اخیر تلاش های فراوانی برای دستیابی به این مهم انجام گرفته است. اگر نیم نگاهی به نرم افزارهای موجود در زمینه فرهنگ لغت در بازار ایران بیندازیم، متوجه خواهیم شد که با وجود کارهای فراوان انجام شده، کاستی ها و نقایص عدیده ای نیز به چشم می آید که باید با دقت نظر، برای رفع آنها همت گمارد.

اشاره

بازی های رایانه ای، محبوب ترین و رایج ترین بازی های عصر حاضرند که گروه سنی مخاطبان آن بسیار متغیر است. بزرگسالان بسیاری را دیده ایم که با هیجان و اشتیاق، چنان در این بازی ها غرق می شوند که از اطراف و اطرافیان خود کاملاً فاصله می گیرند.

بازی های رایانه ای مزایا و آسیب های فراوانی دارند و اگرچه به دنبال جایگاهی، به مثابه «مربیان نسل فردا» در صنعت ICT هستند؛ اما آسیب شناسی آنها را نباید از نظر دور داشت و لازم است که در این زمینه تحقیقاتی انجام شود.

در این تحقیق سعی شده است، از میان دیدگاه های مختلف به مقوله بازی های رایانه ای تاثیرات و کارکرد بازی های رایانه ای، در عرصه اجتماع اکتفا گردد.

در این نرم افزار، متن کامل 6 عنوان کتاب در زمینه فقه و اصول از دروس حوزه علمیه در 33 جلد به همراه متن 6 عنوان فرهنگ اصطلاحات فقه و اصول در 8 جلد قابل دستیابی است. ارائه بیش از 22173 کلیدواژه، 84709 نمایه ترکیبی، به همراه 68382 موضوع برداشت شده از کتب برنامه به همراه توضیح 10008 واژه و اصطلاح فقهی و اصولی بر اساس 6 مأخذ معتبر به محقق امکان می دهد که به مفاهیم کاربردی در حوزه فقه و اصول دست یابد و پژوهش خویش را به گونه ای شایسته سامان بخشد.

کاربر می تواند به جست وجو در متن و عناوین ابواب کتب بپردازد و با ترکیب ریشه ها، کلیدواژه ها و نمایه ها حوزه تحقیق خود را در حوزه موضوعات فقهی گسترش دهد. ارجاع اصطلاحات هم ارز در نظام مترادفات، تفکیک اصطلاحات چند معنایی در نظام مشترکات، ارائه فهرست مفاهیم وابسته در نظام مرتبطات و نیز دستیابی به دو محیط مستقل کاربری، از امکانات مفیدی است که در این برنامه فقهی ارائه شده است.

اشاره

مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی به منظور حفظ میراث کهن عارفان بزرگ اسلامی و عرضه آثار نفیس عرفانی به محققان و اندیشمندان، نرم افزار «کتابخانه نور - عرفان 2» را با قابلیت های مفید در اختیار کاربران قرار داده است. این برنامه نسبت به نسخه پیشین آن، از متون و منابع غنی تری بهره جسته و امکانات متنوع تری را در معرض استفاده پژوهندگان حوزه عرفان اسلامی قرار داده است.

قابلیت مقایسه دو متن مختلف، ارتباط دو سویه میان 5 عنوان ترجمه و متن، محدود کردن دامنه برنامه به کتاب یا کتاب های مورد نظر، امکان اولویت بندی در انتخاب 17 عنوان شرح مرتبط با متن، و نیز ارتباط میان متن کتب و آیات قرآن کریم، از جمله ویژگی های مهم این نرم افزار به شمار می رود.

چکیده

شبکه جهانی اینترنت، مجموعه ای انبوه و گسترده از اطلاعات است که به شکل های مختلفی از این دریای عظیم محتوا و اطلاعات استفاده می گردد.

نرم افزارهای اینترنتی، یکی از راه های دسترسی راحت کاربران به محتوای اینترنت است که معمولاً به صورت موضوعی تهیه شده و در قالب لوح فشرده عرضه می شوند. در این مقاله، ضمن بیان دیدگاه های گوناگون درباره این قبیل نرم افزارها، معایب و محاسن آنها مورد بررسی قرار گرفته و در نهایت، شیوه های ارائه بهتر آنها نیز مطرح شده است.

اشاره

کتابخانه دیجیتالی نور، گامی نو درعرصه نشر آثار دینی، علمی و فرهنگی به شمار می رود. این امکان کارآمد و جدید، فضای مناسبی را برای انتشار رایانه ای آثار نویسندگان، مترجمان، صاحبان قلم و اندیشه، مراکز و مؤسسات و نیز ناشران عزیز فراهم آورده است.

طرح کتابخانه دیجیتالی نور که از سوی مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی به اجرا در می آید، شامل ویژگی های متنوعی است که در سرعت بخشی به امر اطلاع رسانی و کاهش وقت و هزینه بسار اثر بخش می باشد.

به دلیل اهمیت این امکان نوین و تأثیر آن در پردازش و توسعه بهینه اطلاعات، گفتگویی را با آقای مجتبی سقائی، معاون فنی این مرکز ترتیب دادیم تا اطلاعات بیشتری را در این باره در اختیار خوانندگان عزیز قرار دهیم.

اشاره

«نرم افزار اعراب قرآن» در دوازدهمین نمایشگاه بین المللی قرآن کریم به عنوان نرم افزار برتر قرآنی شناخته شد و آقای دکتر سید رضا نجفی به دلیل طراحی و تولید این نرم افزار به افتخار ارزشمند «خادم القرآن» دست یافت.

دکتر نجفی، استادیار دانشگاه اصفهان و مدیر گروه عربی این دانشگاه است که علاوه بر انتشار کتب و مقالات علمی متعدد، در زمینه تولید نرم افزارهای قرآنی نیز فعالیت دارد. وی در سال 1372 نرم افزار قرآنی «کوثر» را که جزء نخستین نرم افزارهای قرآنی بود، طراحی کرد و ده سال بعد نرم افزار «اعراب القرآن» وی به عنوان نرم افزار برتر شناخته شد.

در این نوشتار که به قلم ایشان نگاشته شده است، با محتوا و امکانات نرم افزار اعراب القرآن آشنا می شویم و نقد و بررسی آن را به مجال دیگری می سپاریم.

اشاره

نرم افزار جامع تفاسیر نور، از محصولات جدید مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور) است که در سیزدهمین نمایشگاه بین المللی قرآن کریم به عنوان نرم افزار برتر قرآنی شناخته شد و آقای دکتر احمد مینائی به جهت طراحی و تولید این برنامه ارزشمند، به عنوان « خادم القرآن» دست یافت.

این برنامه که در واقع نسخه جدید نور الانوار را در خود جای داده است، به دلیل برخورداری از ترجمه ها و تفاسیر متعدد به صورت نرم افزاری مستقل با عنوان «جامع تفاسیر نور» در معرض استفاده محقّقان علوم اسلامی خاصه پژوهشگران قرآنی قرار گرفته است. این لوح فشرده شامل محتوای علمی و امکانات عدیده ای است که در سامان دهی امر تحقیق بسیار مفید و راهگشاست و به موجب بهره مندی از متون انبوه مربوط به قرآن و قابلیت های متنوع پژوهشی و کاربردی، در نمایشگاه بین المللی قرآن کریم عنوان برتر را به خود اختصاص داد.

نوشتار حاضر، شما را به محتوا و امکانات ارزشمند این برنامه آشنا می سازد.

 نرم افزارها و پایگاه های اسلامی تولیدشده در جمهوری اسلامی ایران که به جشنواره معرفی شده بودند، پس از تفکیک در چهار رشته و دو مرحله ارزیابی مقدماتی، در نشست هایی با حضور تولیدکنندگان نرم افزار و هیأت هایی مرکب از داوران متخصص در رشته های علوم اسلامی و دانش فنی بررسی گردید. جهت ایجاد فضای مشارکت بیشتر و تقویت انگیزه پدیدآورندگان برای حضور فعال تر در عرصه تولید نرم افزارها و پایگاه های اسلامی، در هر رشته از میان محصولات هر تولیدکننده فقط یک عنوان در تعیین رتبه های سه گانه ملاحظه گردید و دستاوردهای دیگر در صورت نیل به رده های برتر فقط مورد تقدیر قرار گرفت.

اشاره

در پی برگزاری نخستین جشنواره نرم افزارهای اسلامی، گفتگویی صمیمانه با آقای آسیابانی مسئول کمیته داوری این جشنواره ترتیب دادیم تا اطلاعات بیشتری پیرامون سابقه جشنواره، چگونگی برگزاری و شکل گیری آن و برنامه های آتی شرکت تعاونی اطلاع رسانی اسلامی در این رابطه بدست آوردیم. توجه شما را به این گفتگوی کوتاه جلب می کنیم.

طی مراسمی با حضور وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و مسئولان مراکز تولید کننده نرم افزارهای اسلامی و مدیران پایگاه های اسلامی، برگزیدگان نخستین جشنواره نرم افزار علوم اسلامی معرفی شدند.این جشنواره به منظور گرامیداشت 15 سال داده پردازی علوم اسلامی توسط معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات و شرکت تعاونی مراکز اطلاع رسانی علوم اسلامی به صورت مشترک برگزار گردید. مراسم معرفی برگزیدگان جشنواره، پنجم خرداد 84 در تالار فرهنگسرای جوان استان قم برگزار شد.