ره آورد نور

پایگاه کتابخانه دیجیتال نور، طی مراسمی در آستانه عید سعید غدیر خم در آذر ماه 1388 در سالن اجتماعات مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی رونمایی شد.

در شروع این مراسم پس از تلاوت آیاتی چند از کلام الله قرآن مجید، حجت الاسلام خاموشی رئیس سازمان تبلیغات اسلامی به عنوان میهمان این جلسه به ایراد سخن پرداختند. ایشان ارائه پایگاه کتابخانه دیجیتال نور را نه تنها بهترین، بلکه بزرگ‌ترین کار در عرصه جهانی ارتباطات دانستند.

اشاره

مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی در جهت اهداف بلند خود در عرصه ارائه منابع و تسهیل دسترسی پژوهشگران به آثار تحقیقاتی، گامی نو برداشته و همزمان با ایام مبارک عید غدیر، پایگاه کتابخانه دیجیتال نور را رونمایی کرده است. آنچه در پی می‌آید، متن گزارش و سخنرانی متکفل این طرح، حجت الاسلام محمد حسین بهرامی است که از نظر خوانندگان محترم می‌گذرد.

در مرداد 1388 در شبکه جهانی اینترنت، خبرگزاری‌های اینترنتی از راه‌اندازی پایگاهی به عنوان گوگل اسلامی خبر دادند. این خبر در بیشتر خبرگزاری‌ها، پایگاه‌ها و وبلاگ‌ها منتشر شد. آنچه در غالب پایگاه‌ها در مورد این پایگاه جدید گفته شده بود، چنین است:

«موتور جستجوی مطالب اسلامی با لوگوی شرکت گوگل و با عنوان گوگل اسلامی راه‌اندازی شده است.

 چکیده

پایگاه مؤسسه تحقیقات و نشر معارف اهل البیت (ع) با هدف نشر معارف حقه مذهب تشیع در فضای مجازی  پا به عرصه اینترنت گذاشته و خدمات ارزنده ای را در این زمینه ارائه نموده است. در این نوشتار، بخش‌های مختلف و قابلیت‌های پژوهشی این پایگاه مورد بررسی و معرفی قرار می‌گیرد.

اشاره

آنچه در ذیل می‌خوانید گفتگوی ره‌آورد نور با جناب آقای مجتبی سقایی‌ مشاور فنی ریاست مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی است که به مناسبت بزرگداشت بیستمین سال تأسیس مرکز انجام شده است. امیدواریم مورد توجه خوانندگان عزیز قرار گیرد.

♦ ضمن معرفی خودتان، در مورد پیشینه حضورتان در  مرکز  صحبت بفرمایید.

◊ از مجله ره‌آورد نور به دلیل ترتیب دادن این مصاحبه تشکر و قدردانی می‌کنم. بنده مجتبی سقایی از سال 1361 تا کنون در حوزه علمیه در کارهای مختلف علمی و پژوهشی فعالیت داشته‌ام. ابتدا در زادگاهم شهرستان استهبان وارد حوزه علمیه شدم و سپس برای ادامه تحصیل وارد حوزه علمیه شیراز شدم و بعد در سال 64 وارد حوزه علمیه قم شدم. در حوزه نیز مقطع سطح را تمام کردم و دروس خارج را نیز از محضر اساتید حوزه استفاده کردم که برخی از اساتید بنده عبارت‌ بودند از: آیت الله مؤمن، آیت الله مرحوم فاضل لنکرانی، آیت الله محقق داماد، آیت الله مرحوم منتظری و آیت الله تبریزی.

چکیده

اینترنت به عنوان رسانه‌ای که در تسهيل دسترسی به اطلاعات نقش ویژه‌ای دارد، در مسير توسعه، همواره با موانعی روبه‌رو بوده است که از کیفیت استفاده و بهره‌وری آن کاسته است. صفحات وب نیز به عنوان واسط میان کاربران و ماشین در دنیای اینترنت، از این آفت‌ها به دور نبوده‌اند؛ به گونه‌ای که در موارد بسیاری مشاهده می‌شود که محتوای خوب پايگاه‌ها تحت تأثیر مجموعه خطاهای مربوط به طراحی قرار گرفته و از کیفیت و کارآیی آن‌ها کاسته شده است. یکی از مهم‌ترین این خطاها طراحی بدون در نظر گرفتن کاربر یا فقدان کاربردپذیری است. در این مقاله ابعاد کاربردپذیری یا اصول طراحی کاربرپسند در صفحات وب مشخص و بیان خواهد شد.

 چکیده

امروزه میدان گسترده و رو به گسترش اینترنت، مجالی را برای همه نوع فعالیت فراهم آورده است. از جمله مهم­ترین کارهایی که در اینترنت به‌فراوانی انجام می­پذیرد، پرداختن به دین، امور معنوی و عقاید است.

در این نوشتار برآنیم تا به بررسی استفاده از اینترنت در امور دینی بپردازیم و در میان ادیان، جایگاه­ اسلام را مورد توجه قرار دهیم و ضرورت‌ها و کاستی­ های پایگاه‌های اسلامی موجود را بررسی کنیم.

چکیده

پایگاه‌های تخصصی «فهرست کتاب» به عنوان منابعی ارزشمند در اینترنت با هدف فراهم آوردن دسترسی به اطلاعات کتاب‌شناختی کتب موجود در کتابخانه‌ها پا به عرصه فناوری اطلاعات گذاشته‌اند. در زبان فارسی این پایگاه‏ ها گاهی به صورت فهرست منابع یک کتابخانه و گاهی به صورت شبکه‏ ای از منابع چندین کتابخانه به وجود آمده­ اند.

در این مقاله سعی شده است که پایگاه‌ها و نرم‏ افزارهای تحت وب فعال در زبان فارسی به اختصار معرفی شده و توصیف کوتاهی از چگونگی فعالیت‌های آن‏ها ارائه شود. این پایگاه‌ها به دو دسته پایگاه‌های عمومی و پایگاه‎های تخصصی تقسیم شده‌اند.

چکیده

در دسترس بودن پایان­ نامه­ ها، به عنوان منابع تحقیقاتی ارزنده، برای دانشجویان و پژوهشگران بسیار مغتنم است و از این رهگذر، بسیاری از مشکلات در تصويب موضوع و نگارش پایان­ نامه­ ها حل شدنی است. از این رو، در دسترس بودن پایان­ نامه­ ها یک ضرورت شمرده می­شود و شاید ساده­ترین و کم­ هزینه­ترین روش برای این کار، ارائه آن‏ها در اینترنت است. اما این کار موانع و نگرانی­هایی در پی دارد که مسئولان امر را در دست زدن به آن دچار تردید کرده است.

در این مجال برآنیم تا اهمیت پایان­ نامه­ ها و ضرورت­های ارائه اینترنتی آن‏ها، و نیز امکان‏ ها و موانع پیش روی را بررسی نماییم.

چکیده

کاربران سیستم های رایانه ای گاهی نیازهایی پیدا می کنند که تأمین آن‌ها سخت، هزینه بر و یا زمان بر می باشد؛ به عنوان مثال، شخصی به دنبال کتاب خاصی استُ که در کتابخانه یا رایانه شخصی خود و یا از طریق جستجو در شبکه جهانی اینترنت به آن دست پیدا نکرده است؛ اما در مقابل ممکن است در گوشه ای از جهان شخصی وجود داشته باشد که آن کتاب را در اختیار داشته و حاضر باشد که بدون هیچ چشمداشت مالی آن را در اختیار کاربر قرار دهد. حال با توجه به این راهکار چگونه کاربر می تواند از او کمک بگیرد؟

امروزه فناوری P2P) 1) این امکان را به کاربران اینترنتی می دهد که در صورت توافق طرفین، کاربران بتوانند از این فناوری استفاده کرده و اقدام به اشتراک گذاری فایل های مورد نیاز خود در این شبکه ها بکنند و از این طریق، ضمن دریافت سریع تر و کم هزینه تر فایل های مورد نیاز خود، باعث کاهش ترافیک شبکه های اینترنتی نیز بشوند.

نمامتن نشریات ایران، کتابخانه دیجیتال مندرجات نشریات ایران است که متن کامل مقالات، نقدآثار، گفتگوها، گزارش ها و... را از سال 1377 تا کنون، به صورت ادامه دار در بردارد. این پایگاه با موتور جستجوی کارآمدِ پویشگر نمامتن، قابل دسترس بوده، ماهیانه چند هزار عنوان به این کتابخانه افزوده می گردد.

مقدمه

پایگاه اطلاع‌رسانی دستاوردهای انقلاب اسلامی به همت جمعی از طلاب حوزه علمیه قم با هدف دفاع، تبیین و تبلیغ دستاوردهای ارزشمند انقلاب اسلامی راه‌اندازی شده است. این پایگاه اطلاع‌رسانی به هیچ شخص، ارگان و جناح سیاسی وابسته نبوده و مخارج خود را از طریق تولید و فروش محصولات فرهنگی تأمین می‌کند.

اشاره

کافی‌نت تخصصی نور، بانک اطلاعات مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی است که حجم انبوهی از اطلاعات مرجع مربوط به پایگاه‌های مــهم، بانک‌های اطلاعاتی دنیا، کتابخانه‌های دیجیتالی اینترنت و نرم‌افزارهای تخصصی اسلامی را فراهم آورده است. بانک اطلاعاتی یا کتابخانه دیجیتال، پایگاهی است که علاوه بر ارائه متون و منابع ارزشمند و کمیاب، امکانات پژوهشی و تحقیقاتی گسترده‌ای را نیز فراهم نموده است. پژوهشگران با استفاده از خدمات اینترنتی و نرم‌افزاری این مرکز می‌توانند ضمن برخورداری از محیطی آرام و پژوهشی، به انبوهی از اطلاعات مورد نیاز خود به زبان‌های انگلیسی، عربی و فارسی دسترسی داشته باشند.

این www همه دنیا و عادتهای چند صد ساله بشر را بر هم زده است. شیوه خرید از سوپر محله تا تغییرات قیمت بازار بورس همه و همه تحت تأثیر این پدیده مدرن قرار گرفته است. جوانان، نیازها و رفتارهای آنان هم از این تغییرات بی نصیب نمانده است.

وجود اینترنت و امکانات پیشرفته آن تغییرات بسیار چشم گیری در عادتهای جوانان امروز به وجود آورده است. جوان امروز هم مانند جوانان نسل گذشته تشنه دانش، اطّلاعات بیشتر و ارتباطات گسترده تر است، أمّا شیوه متفاوتی برای کسب اطّلاعات و ایجاد ارتباطات انتخاب کرده است. این نسل ترجیح می دهد به جای خواندن کتاب و نشریات از روشهای مدرن برای یادگیری استفاده کند. آنها حتّی برخلاف جوانان دهه 60 و 70 به جای خیابانگردی و تجمّع در پارکها ترجیح می دهند وبلاگ گردی کنند. اصطلاح وبلاگ گردی برای جوانان اینترنت باز اصطلاحی آشناست.

أمّا معنی واقعی و درست وبلاگ چیست؟

در لایحه جرایم رایانه ای مصوب مجلس آمده است هر کسی به وسیله سامانه های رایانه ای یا مخابراتی یا حامل های داده، محتویات مستهجن را منتشر، توزیع یا معامله کند یا به قصد ارسال یا انتشار یا تجارت، تولید یا ذخیره یا نگهداری یا ارسال کند به حبس از 91 روز تا 2 سال با جزای نقدی از 5 میلیون ریال تا 40 میلیون ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.

در دنیای مجازی اینترنت یکی از اهداف اصلی دشمنان برای ضربه زدن به ارزش ها و باورهای دینی و انقلابی مردم راه اندازی شبکه های سازمان یافته از سایت های مستهجن، ضددینی، ضدفرهنگی و ضد ارزش های انقلاب اسلامی است. در چنین شرایطی وظیفه خانواده، مسئولان نهادهای امنیتی و فرهنگی در مقابله با چنین معضلی دو چندان می شود؛ چرا که دشمنان ایران اسلامی با تمام توان وارد یک نبرد مجازی علیه ارزش های شناخته شده و قابل احترام جامعه اسلامیمان شده اند و باید برای چنین مقابله ای از ابزارهای فرهنگی استفاده نماییم. از همه مهمتر، نظارت و کنترل والدین بر کامپیوترهای خانگی خود و مراقبت از جوانان و نوجوانانی که به نوعی از کاربران اینترنتی محسوب می شوند لازم و ضروری به نظر می رسد، چرا که در این نبرد مجازی، ستیز و جنگی تمام عیار از سوی دنیای استکباری غرب علیه ایمان، باور، فرهنگها و حتّی آداب و رسوم جوامع دیگر ایجاد شده است.

موارد محدودی از کنش های جنسی همانند سوء استفاده جنسی از کودکان به شدت محکوم شده اند و در عین حال، سوء استفاده جنسی از کودکان تا حدّ بسیار اندکی زیر نظر و تفکّر موشکافانه و نقّادانه قرار گرفته است. از پورنوگرافی کودکان (با وجود عدم تعریف مستقل و پذیرفته‌شده) اغلب به عنوان مظهر سوء استفاده جنسی یاد می‌شود.

در این راستا، مطالعه کتاب آقای جنکینز برای افرادی که علاقه‌مند به مسائل و مشکلات ناشی از تمایلات جنسی به کودکان و نوجوانان، سوء استفاده جنسی، پورنوگرافی و موارد شهوانی اینترنتی هستند، بسیار مفید خواهد بود. علیرغم وجود نقایصی در کتاب، کمتر نوشته هم‌تراز دیگری وجود دارد که فرهنگ نابهنجار پورنوگرافی کامپیوتری کودکان را براساس افکار و عقاید مجریان آن، مورد بررسی قرار دهد، عقایدی که عمدتاً از طریق تابلوهای پیامرسانی ارسال می گردد و پاسخگوی افراد جویای تصاویر پورنوگرافی کودکان می‌باشد.

چکیده

آیا فضاهای ارتباطی و اجتماعی اینترنت فرهنگ دارند؟ ویژگی‌های آنها چیست؟ آیا نظام‌های ارزشی فرهنگی ملّی یا قومی بر فضای مجازی حاکم‌اند؟ هدف مقاله حاضر معرّفی و بررسی رویکردهای نظری اخیر در خصوص توصیف و یافتن خاستگاه‌های یک فرهنگ مجازی است. همچنین، این مقاله، به بررسی تأثیر فرهنگ‌های (دینی، قومی، ملّی و غیره) بر فرهنگ‌های فضای مجازی پرداخته و چارچوب‌های نظری مربوط را برای تفکّر در مورد فرهنگ در اینترنت ارائه می‌دهد. حرف این مقاله اساساً‌ آن است که نظر به افزایش تعامل انسان با کامپیوتر و شبکه، دیگر صرف پرداختن به رابطه و تعامل انسان و ماشین کافی نیست. فنّاوری‌های دیجیتالی و کامپیوترها می‌توانند گسترش فرهنگهای ارتباطی در فضای مجازی را تسهیل کرده و حتّی مانع آن شوند و این فرهنگهای رو به رشد را می‌توان در هر پژوهش جامعی که درخصوص ارتباطات شبکه‌ای صورت می‌گیرد مورد توجّه و بررسی قرارداد.

این مقاله سعی می‌کند، اثرات مخرب هرزه‌نگاری بر جامعه، بویژه زنان را تبیین کند. از نقش اینترنت در انتشار هرزه نگاری صحبت می‌کند و می‌گوید صنعت هرزه نگاری حتی دامن دختران جوان را نیز آلوده کرده است.

هرزه‌نگاری یکی از موضوعاتی است که فمنیستها همیشه با آن مخالف بوده‌اند. از یک سو برخی از فمنیست‌های مشهور، مثل «آندریا دورکین»، از قوانین ضد هرزه‌نگاری حمایت کرده‌اند و از سوی دیگر، بسیاری از آنان به شدّت از آزادی بیان حمایت می‌کنند، آنها به سختی می‌توانند قبول کنند تصویرهای مخرب به همین طریق اشاعه می‌یابد. از طرفی تصویرها را مخرب می‌دانند و از طرف دیگر سانسور را با آزادی عقیده مخالف می‌بینند. من جدیداً پیگیر این مسأله شدم، در حالی که نمی‌دانستم کدام طرف بحث برایم مهم‌تر است: دفاع از حقوق زنان یا حق آزادی بیان.

شاید این بدان خاطر بود که هنوز مسأله هرزه‌نگاری را کامل نمی‌شناختم و درباره‌ی اثرات روان‌شناختی آن چیزی نمی‌دانستم و جهت‌گیری خاصی نداشتم. مثل اغلب آمریکایی‌ها، بر این باور بودم که در فرهنگ ما هرزه‌نگاری وجود دارد، فقط همین و بیش از این اطّلاعاتی نداشتم. می‌دانستم مردان آمریکایی مجلات هرزه‌نگاری و مطالبی مربوط به سوء استفاده جنسی از کودکان را می‌خوانند؛ امّا چیز بیشتری نمی‌دانستم. هنوز یک مجله هرزه‌نگاری را ورق نزده بودم و هنوز یک فیلم این چنینی ندیده بودم. در خانه‌ای که بزرگ شدم، بحثی از مباحث هرزه‌نگاری نشنیده بودم. نتیجه این که، چیز زیادی از هرزه‌نگاری نمی‌دانستم. فکر نمی‌کردم این مسأله در فرهنگ ما رایج است و بر زندگی من اثری خواهد داشت.

وقتی به دانشگاه آمدم، هرزه‌نگاری را دقیق‌تر ـ به ویژه در مطالعات زنان ـ بررسی کردم. درباره اینکه هرزه‌نگاری چه اثری می‌تواند بر زندگی ما داشته باشد، بیشتر تعمق کردم. در یکی از کلاس‌ها، فیلمی دیدم با نام «داستانی که عشق نیست»؛ این فیلم اثرات بد و مخرب صنعت هرزه‌نگاری را با جزئیات آن نشان می‌داد. از آن وقت بود که واقعاً هرزه‌نگاری را شناختم و آن شناخت، عمیقاً روی من تأثیر گذاشت. بعد از دیدن فیلم، احساس کردم مریض شده‌ام؛ احساس کردم هرزه‌نگاری امری حاشیه‌ای در جامعه‌ی ما نیست بلکه راهی شایع و عادی برای از بین بردن حیاء زنان شده است. هیچ استدلال مبتنی بر آزادی بیان، نمی‌تواند از آنچه من در آن فیلم دیدم و تصاویر بدی که مشاهده کردم، دفاع کند.

اشاره

هرزه‌نگاری‌های اینترنتی به عنوان یک معضل مهم و مسأله بحث برانگیز مطرح است. متفکّران و متخصّصان علوم رفتاری با تحقیقات گسترده در این زمینه، به دنبال تأثیرات روحی – روانی و اجتماعی این پدیده هستند و خواستار وضع محدودیت‌های قانونی بیشتر در ارائه مطالب مستهجن می‌باشند. هرزه‌نگاری عامل ایجاد بیماری‌های جنسی و روانی زیادی همچون آزار کودکان و تجاوزات به عنف است. علاوه بر این که اعتیاد به هرزه‌نگاری، موجب اختلال در روابط صحیح و صمیمی خانوادگی و زندگی زناشویی نیز می­‌باشد.

این که هرزه‌نگاری­ (پرونوگرافی) تأثیرات بسیار مضرّی بر مصرف‌کنندگان دارد، به یک مسأله بحث برانگیز – نه تنها برای مردم عادی بلکه حتّی برای دانشمندان علوم رفتاری – تبدیل شده است. دو کمیسیون ملّی – گزارش اکثریت کمیسیون ریاست جمهوری (آمریکا) درباره هرزه‌نگاری و اعمال مستهجن، و اصلاحیه اوّل قانون اساسی – اعلام کردند که یک قاضی یا هیأت داوری به نمایندگی از جامعه، باید مواردی از هرزه‌نگاری را تعیین کنند که: به طور کلّی، خواهان یک علاقه شدید (وقیح، هولناک، بی‌شرمانه یا شهوانی) جنسی هستند، ارتباط جنسی را به شیوه‌ای آشکار و آزار‌دهنده توصیف می‌کنند (به عبارت دیگر، از معیارهای جامعه کنونی فراتر می‌روند و توصیفاتی از ارضاء یا فعّالیّت جنسی را بیان می‌کنند)، به طور کلّی فاقد ارزش ادبی، هنری، سیاسی و علمی هستند.

در عرف عام، هرزه‌نگاری معمولاً به معنای مطالبی است که از لحاظ جنسی آشکار هستند و عمدتاً به قصد تحریک جنسی ارائه می‌شوند. کمیسیون هرزه‌نگاری دادستان کلّ کاملاً با هرزه‌نگاری مخالفت کرده است؛ امّا برخی مفسّران اجتماعی ادعاء کرده‌اند که هرزه‌نگاری عمدتاً یک نوع سرگرمی است که می‌تواند آموزشی و یا برخی اوقات، از لحاظ جنسی تحریک‌کننده باشد، أمّا ذاتاً بی‌ضرر است. آن ها همچنین ادعاء می‌کنند که حداقل هیچ دلیل صحیح علمی برای ضرر آن وجود ندارد. در مقابل، دیگر مفسّران اجتماعی به پیامدهای شدیدتری اعتقاد دارند و موارد اخیر را که توسط رسانه‌ها افشاء شدند، مثال می‌زنند؛ مثل قاتلان جنسی که ادعاء کرده‌اند؛ هرزه‌نگاری آن‌ها را به این کار واداشته است.

مقدمه

اینترنت مجموعۀ گسترده و بی‌حد و مرزی از شبکه‌هاست که توسط لینک‌های زنده میان کامپیوترها ایجاد می شود. تیم برنرز لی، بنیان‌گذار شبکه جهانی وب، با برپایی یک سایت وب در آگوست ۱۹۹۱، نام خود را به عنوان نخستین طراح وب در تاریخ ثبت کرد.

تحولات چهل ساله یا بیشتر این رسانه، به تدریج همۀ سازمان‌ها، ادارات ونهادهای کوچک، حتی اشخاص را در سراسر دنیا به این سمت سوق داده است که امروزه ناگزیر به سرمایه گذاری در اینترنت هستند و اگر خود صاحب پایگاهی در اینترنت نباشند، بی‌شک استفاده کنندۀ خدمات موجود در آن خواهند بود. امروزه اینترنت به رسانه‌ای همگانی مبدل گشته است که همۀ نیازها و خواسته‌هایی که در دنیای خارج به صورت واقعی مطرح شده، به صورت مجازی در آن یافت می شود؛ و هر شخص حقیقی یا حقوقی که تمایل دارد، بخشی از مخاطبان خود را از دست ندهد، ناگزیر به ارائۀ خدمات از طریق این رسانه است.