ره آورد نور

اشاره

امروزه با توسعه و رشد فنّاوری اطّلاعات، ابزارهای گوناگونی در حوزه تحقیقات شکل گرفته و راه دستیابی به علوم و تولید دانش، هموارتر از گذشته گردیده است. مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، از جمله مراکز پیشرو در زمینه داده‌پردازی علوم اسلامی است که تولیدات فاخر و ارزشمندی را تقدیم جامعه علمی نموده است.

یکی از اموری که پیوسته پژوهشگران در روند تحقیق به آن نیاز داشته و دارند، دسترسی به لغتنامه و فرهنگ واژگان یا اصطلاحات است که آنان را در خصوص فهم آسان کلمات و درک بهتر معانی عبارات کتب یاری رساند.

نظر به اهمّیّت این بحث، در این شماره از فصلنامه، به حضور مدیر گروه ادبیات متن‌کاوی نور، جناب آقای مسیح توحیدی رسیدیم و کارهای علمی و فنّی صورت گرفته در این مرکز را در حوزه مربوط به لغت جویا شدیم؛ امید که مباحث مطرح شده در این گفت وگو برای خوانندگان و علاقه مندان عزیز قابل استفاده باشد.

اشاره

احیاء فرهنگ فهم قرآن و زمینه سازی برای آسان سازی پژوهش درباره قرآن کریم، از جایگاه خاصی برخوردار است. مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی(نور) تاکنون برنامه‏ های برخط و برون خط ارزشمندی را در زمینه قرآن پژوهی به محققان این عرصه، ارائه نموده است. با وجود همه فعالیت های قرآنی مرکز، برای تکمیل فرآیند پژوهش لازم است که برنامه ای جامع و کاملی در زمینه مفردات قرآن به پژوهشگران قرآنی ارائه شود. فرهنگ نامه واژگان قرآن، یکی از پژوهش های قرآنی جدید گروه قرآن و تفسیر در مرکز نور است که در خصوص مفردات قرآن سامان دهی شده است.

مطالب این نوشتار، در سه بخش ارائه می گردد؛ بخش نخست، به معرفی دانش مفردات و زیر شاخه های آن اختصاص دارد. در بخش دوم، پژوهش های قرآنی گروه قرآن این مرکز در زمینه مفردات ارائه می گردد و در بخش سوم، فرهنگ نامه واژگان قرآنی معرفی خواهد شد.

چکیده

دانشنامه ها، از منابع مرجعی اند که برای به دست آوردن دانش آنی و متقن درباره مفاهیم و اصطلاح های خاص در علوم گوناگون، کاربرد فراوان دارند. آنچه در دانشنامه ها بسیار با اهمیت است و حتی می توان گفت قوام دانشنامه به آن است، مستند بودن مقالات دانشنامه به منابع متقن و دست اوّل است. مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی در کنار برنامه های موضوعی، تخصصی، درختواره و لفظی، برنامه هایی موسوم به دانشنامه نیز عرضه می کند. در این مقاله، به معرفی این نوع از برنامه ها پرداخته، آن را با دانشنامه های چاپی و چندرسانه ای دیگر مقایسه نموده ایم.

امروزه در شرایطی که از یک سو نظام مسلّط بر جامعه بین الملل، فرهنگ مورد نظر خود را در شئون مختلف زندگی بشری، بر جوامع تحمیل می کند و از سوی دیگر، دشمنان اسلام نابودی فرهنگ اسلام به خصوص فرهنگ شیعی را در رأس اهداف خود قرار داده اند و در زمانی که نظام اسلامی انگیزه پیاده کردن احکام نورانی اسلام را دارد، بیش از هر زمان دیگری نیازمند ترسیم الگوی جامع دینی در عرصه های مختلف سیاسی، اقتصادی و فرهنگی هستیم. بی شک برای رسیدن به چنین هدفی، پژوهش و اطّلاع رسانی مناسب در شاخه های گوناگون علوم دینی ضرورتی انکارناپذیر است. امّا از آنجا که نظام اسلامی در عرصه عمل، بر فقه اسلامی تکیه دارد، تحقیق و اطّلاع رسانی در فقه اسلامی ضرورتی دو چندان می یابد.

از این رو، تدوین «فرهنگ فقه» به وسیله مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی در کنار تدوین «موسوعة الفقه الاسلامی»، به عنوان نخستین فرهنگ فقه شیعی به زبان فارسی، گامی مؤثر در تحقق اهداف و ضرورت های یاد شده است.