اشاره

پایگاه اطّلاع‌رسانی حوزه‌نت، وابسته به مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی است که در زمینه اطّلاع‌رسانی دینی و فرهنگی برای مخاطبان عمومی در اینترنت فعّالیت می‌کند. از آغاز رواج پدیده اینترنت در ایران، این پایگاه، از اوّلین درگاه‌های اطّلاع‌رسانی دینی و مذهبی است که تاکنون حجم انبوهی از محتواهای اسلامی، فرهنگی و ملّی را در خود جای داده است. با وجود توسعه درگاه‌های اینترنتی همسو و تغییرات چشمگیر وب، این پایگاه همچنان در شمار نخستین وبگاه‌های اطّلاع‌رسانی دینی به زبان فارسی به شمار می‌آید.

 چکیده

«ویژه‌نامه» در مطبوعات کاغذی، به شماره‌ای از یک نشریه ادواری اطلاق می‌شود که به موضوع خاصّی اختصاص دارد و به صورت گاهنامه در کنار نشریه ارائه می‌گردد. با پیدایش اینترنت و ایجاد صفحات وب، این اصطلاح در تارنماهای اینترنتی به کار گرفته شد. در پایگاه‌های اینترنتی، معمولاً ویژه‌نامه به مجموعه‌ای از مطالب مدوّن در باره یک موضوع اطلاق می‌شود که به صورت منسجم و یکپارچه در یک صفحه ارائه می‌گردد.

پایگاه حوزه از ابتداء تأسیس تاکنون، از ظرفیت ویژه‌نامه برای انتقال مفاهیم فرهنگ دینی به مخاطبان، نهایت استفاده را برده است و تا به امروز برای همه مناسبت‌های دینی، فرهنگی و ملّی و برای بیشتر مفاخر و اندیشمندان برجسته، ویژه‌نامه‌ای مستقلّ تولید شده است. در این نوشتار، ضمن معرّفی و بیان اهمّیّت ویژه‌نامه‌های پایگاه حوزه، روش تدوین آنها، شیوه انتخاب مطالب و نیز چگونگی روزآمدسازی آنها بیان شده است.

مقدّمه

مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی در سال 1368ش، با عنایت رهبر فرزانه انقلاب، حضرت آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای (مدّ ظلّه العالی)، با هدف به‌کارگیری فنّاوری ارتباطات و اطّلاعات در نشر و اشاعه فرهنگ غنی اسلامی تأسیس گردید و با به‌کارگیری کادری مجرب و متخصّص در زمینه علوم اسلامی و دانش رایانه، در عرضه منابع اسلامی دیجیتالی در جهت تبلیغ علوم و معارف حقّه اهل‌بیت (علیهم السلام) تلاشی مستمرّ دارد. این معارف ارزشمند، توسط محقّقان مرکز با استفاده از ده‌ها ابزار رایانه‌ایِ ثبت، استخراج و آماده‌سازی متون، دیجیتالی شده و در قالب نرم‌افزارهای رومیزی، پایگاه و نرم‌افزارهای ویژه تلفن همراه عرضه می‌گردند. علاوه بر آن، مجموعه مرکز تلاش‌هایی برای توسعه فرآیند آماده‌سازی متون (دیجیتالی‌شدن) و به‌کارگیری نوآوری‌هایی مانند متن‌کاوی و هوشمندسازی استخراج محتوا می‌کند که تاکنون به موفقیت‌های متعدّدی نیز دست یافته است.

در زمینه پژوهش‌های تخصّصی نیز با ورود اطّلاعات و نشانه‌گذاری هزاران جلد کتاب و تحلیل محتوای شماری از آنها، شامل: اِعراب‌گذاری، تهیه فهارس فنی و تخصّصی، ریشه‌یابی کلمات و استانداردسازی فهارس، منابع گران‌سنگی را به فرمت‌های دیجیتالی تبدیل نموده و با استخراج موضوعات و نمایه‌ها و تهیه فرهنگ موضوعیِ صدها جلد از این منابع در زمینه‌های: حدیث، قرآن، فقه، اصول، تاریخ، کلام، فلسفه و منطق، توانسته است این اطّلاعات را به‌گونه‌ای شایسته فرآوری کرده و برای عرضه رایانه‌ای آماده سازد.

به همین جهت، ضروری است در ابتداء پس از معرّفی محصولات رومیزی و برخط مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی و برخی از قابلیت‌های آنها، اشاره‌ای به تلاش‌ها و نوآوری‌هایی صورت‌گرفته در هر محصول شود.

اشاره

امروزه دانشنامه‌های مختلفی در حوزه علوم اسلامی فعالیت می‌کنند که برخی از آنها، به صورت تخصصی در یکی از حوزه‌های علوم اسلامی، مانند امامت و حج ارائه شده‌اند؛ اما گستره ویکی‌فقه، همه علوم اسلامی است و تمام حوزه‌های اسلامی و حتی علوم مرتبط با علوم اسلامی را شامل می‌شود.

این دانشنامه، ذیل مؤسسه صدای بهار فعالیت خود را از سال 1388 آغاز کرده است. در ادامه، گزارشی از روند شکل‌گیری و فعالیت دانشنامه ویکی فقه و برخی از فعالیت‌های دیگر مرتبط با آن، در گفت‌وگو با مدیر محترم این پایگاه، جناب حجت‌الاسلام محمد ظریفی، از نظر می‌گذرد.

اشاره

مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، از بدو تأسیس تا کنون، نرم‌افزارهای رومیزی متعدّدی را به محقّقان عرضه نموده است؛ امّا گسترش فنّاوری و دسترسی آسان به اینترنت، فضایی مناسبی را بر تولید محصولات وبی نیز فراهم ساخته است؛ به‌گونه‌ای که کاربران بسیاری، به این گونه نرم‌افزارهای همراه و برخط روی آورده‌اند.

افزون بر این، نبودِ پایگاهی جامع در حوزه تاریخ اسلام و نیز وجود اطلاعات و تحلیل‌های سودمند تاریخی در نرم‌افزارهای مرکز با قابلیت عرضه در وب و همچنین نیاز پژوهشگران این حوزه به اطلاعات دسته‌بندی‌شده و سازمان‌یافته، موجب شد که مرکز نور به راه‌اندازی «پایگاه جامع تاریخ» اقدام نماید و به ارائه‌ برخط اطلاعات تاریخی همت گمارد و از این طریق، علاقه‌مندان این دست مباحث و محققان دانش تاریخ را یاری رساند و در نهایت، به توسعه هرچه بهتر و بیشتر این علم سودمند توفیق یابد.

آنچه در این نوشتار از نظر شما خوانندگان عزیز می‌گذرد، گفت‌وگویی است با حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر محمدعلی رحیمی ثابت، مدیر گروه علمی تاریخ مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی که ضمن اشاره به پیشینه شکل‌گیری این وبگاه، به هدف از راه‌اندازی، بخش‌های اصلی و قابلیت‌ها و نیز چشم‌اندازهای پایگاه جامع تاریخ پرداخته است.

اشاره

نشست علمی «قاموس هوشمند نور؛ ساماندهی نوین مداخل لغات و توصیفات و ایجاد شبکه واژگانی زبان عربی»، روز چهارشنبه 12 آبان 1400 در سالن اجتماعات مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، به صورت حضوری و هم‌زمان به صورت مجازی، برگزار گردید.

در این جلسه، کارشناسان پایگاه، جناب حجت‌الاسلام والمسلمین آقای مسیح توحیدی، مدیر پژوهشکده متن‌کاوی نصوص دینی مرکز و آقای دکتر حبیب سریانی، کارشناس حوزه متن‌کاوی، ادبیات و لغت مرکز نور، ضمن معرفی «پایگاه قاموس نور»، توضیحاتی در خصوص امکانات و فعالیت‌های صورت‌گرفته در این وبگاه ارائه نمودند و در ادامه، ناقدان مدعو، آقایان دکتر علی زاهدپور، پژوهشگر و مترجم زبان عربی و دکتر محمد ملکی، عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب، به نقد و بررسی پایگاه و توضیحات کارشناسان پرداختند. در ادامه، مهم‌ترین مطالب مطرح‌شده در این نشست علمی، از زبان کارشناسان و ناقدان پایگاه از نظر می‌گذرد.

اشاره

مهرماه سال جاری، در مؤسسه لغت‌نامه دهخدا مراسم رونمایی از پایگاه لغت‌نامه برخط قاموس نور به شکل مجازی (پخش زنده) و با حضور حداقلی میهمانان، پژوهشگران زبان و ادبیات فارسی برگزار شد. سخنرانان این مراسم، دکتر محمود بیجن خان، رئیس مؤسسه لغت‌نامه دهخدا و مرکز بین‌المللی آموزش زبان فارسی، و دکتر محمدحسین بهرامی، رئیس مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی و نیز حجت‌الاسلام والمسلمین مسیح توحیدی، متکفل پروژه بودند که در این آیین رونمایی، مطالبی را در حوزه زبان فارسی و قابلیت‌های وبگاه قاموس نور بیان نمودند.

چکیده

یکی از عرصه‌های فعالیت مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور)، تولید وبگاه‌هایی غنی و کارآمد در موضوعات مختلف جهت استفاده اساتید، محقّقان و علاقه‌مندان به علوم و معارف دینی است. پایگاه اندیشوران، در شمار مجموعه پایگاه‌های مرکز نور است که در زمینه شناسایی و معرّفی محقّقان و پژوهشگران حوزه علمیه و تدوین بانک جامع اطّلاعات مربوط به آنان فعّالیّت می‌کند. در این نوشتار، پس از معرّفی و بیان تاریخچه راه‌اندازی اندیشوران، به معرّفی ویژگی‌ها، قابلیت‌ها و امکانات این پایگاه اشاره شده است.

اشاره

در نوشتار پیش رو، نگاهی گذرا به اعلام قرآن در پایگاه جامع قرآن شده است. در واقع، مقاله حاضر، به بیان گزارش‌وار مراحل تحقیق بر روی اعلام قرآن و مزایای ارائه آن در بستر اینترنت اختصاص دارد و در نهایت، جامعیت و کاربردی شدن این شاخه از علوم قرآن در پایگاه جامع قرآن تبیین می‌گردد.

» لطفاً خودتان را برای خوانندگان فصلنامه معرفی بفرمایید.

◊ عزت‌الله مرتضایی هستم، مدیر گروه علمی «تفسیر و علوم قرآن» در معاونت پژوهش مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی. بنده به نوبه خودم، تشکر می‌کنم از فصلنامه ره‌آورد نور و همین طور، جنابعالی و همکارانتان که این وقت را در اختیار ما قرار دادید تا بتوانیم پایگاه جامع قرآنی نور را که یکی از دستاوردهای خوب مرکز است، برای خوانندگان محترم معرّفی کنیم.