در خصوص برخی از دلایل عدم شیوع استفاده از نسخ خطی می توان به موارد زیر اشاره نمود:
1. عدم آشنایی با این نوع از منابع و اهمیت استفاده از آن
کم نیستند محققانی که آشنایی با نسخ خطی به عنوان منابع دست اول تحقیقات خاصه در حوزه علوم انسانی نداشته و از اهمیت این منابع جهت بهره بری در تحقیقات خود اطلاعی در دست ندارند. نکته قابل توجه آن است که دانشجویان، محققان و پژوهشگران صرفا کتابهای چاپی، مقالات و پایان نامه ها را به عنوان کتاب و منابع تحقیقی خود شناخته و کتب دست نویس در منظر آنها در دایره تعریف آنها از کتاب نمی گنجد.
2. عدم آشنایی با نحوه شناسایی
بیشتر محققان و پژوهشگران از راه و روش شناسایی نسخ خطی مورد نیاز خود اطلاعی ندارند. این در حالی است که مشوش بودن فهارس نسخ خطی نگاشته و صد البته عدم تطابق روش های فهرستنویسی با استاندارهای نوین کتابشناسی در دنیا خود سردرگمی محققان و پژوهشگران را چند برابر می نمایند.
3. عدم آشنایی از نحوه دسترسی به نسخ خطی
از جمله مشکلات امروز محققان ما دسترسی به کتابخانه ها و نسخه های خطی مورد نیاز موجود دراین کتابخانه ها می باشد، عدم آشنایی با کتابخانه ها، بعد مسافت، بورکراسی موجود در کتابخانه ها، عدم امکانات تصویربرداری و ارائه نسخه خطی ، از جمله مشکلاتی است که امکان دسترسی محققان را به نسخ خطی مشکل و حتی غیر ممکن می نماید.
امروزه با استفاده از رایانه و نرم افزارهای رایانه ای و پایگاه های اینترنتی بستری مناسب در جهت تعاملات فرهنگی، هنری و علمی فراهم گردیده و جهش های قابل توجه در راستای تحقیقات و پژوهشهای حوزه های مختلف علوم انجام شده است.
در این میان در حوزه دانش نسخ خطی نیز فعالیتهای قابل توجهی انجام گردیده است، تا دیروز باید در کشورها و شهرها و خیابانها به دنبال کتابخانه هایی از جنس آجر و ملات می گشتیم، تا در میان چهاردیواری آن کتابخانه ها و در میان انبوهی از نسخه های خطی سالم و آفت زده، فهرست شده و فهرست نشده به دنبال آنچه که مطلوبمان بود باشیم؛اما امروزه محققان در منزل خود نشسته و با زدن چند کلیک هزاران فهرست منتشره در سراسر دنیا را از طریق نرم افزارها و پایگاه های اینترنتی مشاهده می نمایند و یا در صورت تمایل صرفا با داشتن پول الکترونیک اقدام به خرید آن از نقاط مختلف دنیا می کنند.
کتابخانه ها می توانند در این عصر با دیجیتالی کردن نسخه های خطی و فهارس آنها و قرار دادن آنها در دهکده جهانی با کمترین هزینه و صرف وقت امکان فهرست نمودن، بررسی و استفاده نسخه های خطی کتابخانه خود را از این طریق برای فهرست نگاران، دانش پژوهان و اندیشمندان سراسر دنیا فراهم آوردند .
پیشینه
در گستره جهانی تا کنون بانکهای اطلاعاتی فراوانی در حوزه های مختلف متون چاپی، اسناد و کتب خطی ایجاد شده است، سابقه این نوع فعالیتها در جهان به اوایل 1970م بر می گردد و البته از قدیمی ترین پایگهای ایجاد شده در زمینه نسخه های خطی می توان به بانک اطلاعات کتابخانه درالکتب مصر، بانک اطلاعات نسخ خطی کتابخانه های ترکیه می باشد.
از اولین طرحهایی که در ایران در این حوزه آغاز گردیده و در حال حاضر نیز جاری است می تواند به بانک اطلاعات دستنویس اشاره نموده که در آن طی سه مرحله تهران، قم و شهرستانها اطلاعات مربوط به نسخه های خطی ایران به صورت دیجیتالی عرضه می گردد.
اهداف و ضرورتها ایجاد بانک اطلاعات نسخ خطی
- بستر سازی مناسب جهت انجام تحقیقات و پژوهشهای علمی؛
- معرفی اندوخته های علمی، فرهنگی و تاریخی ایران در سطح بین الملل؛
- فراهم نمودن زمینه های لازم جهت معرفی کتابخانه های نسخ خطی ایران و پتانسیل فرهنگی این مرز و بوم در گستره بین المللی؛
- تسهیل دسترسی محققان و پژوهشگران سراسر دنیا به اطلاعات نسخ خطی کتابخانه های ایران؛
- کم کردن هزیینه های کتابخانه ها در فهرستنگاری و ارائه خدمات؛
- اطلاع رسانی مناسب از اندوخته های نسخ خطی موجود در کتابخانه های ایران و فعالیتهای جاری در این حوزه؛
- ایجاد نظامی استاندارد و سازماندهی شده از نسخه های خطی کتابخانه های ایران.
مزایای ایجاد بانک اطلاعات نسخ خطی برای محققان
- امکان آشنایی جامعه تحقیق و پژوهش با پیشینه تحقیقات انجام شده با تکیه بر فهارس نسخ خطی؛
- امکان آشنایی با کتابخانه های نسخ خطی در ایران و فعالیتها آنان؛
- آشنایی با نحوه استفاده از فهارس نسخ خطی برای تحقیق و پژوهش؛
- سهولت دسترسی، مشاهده و جستجو در فهارس نسخ خطی؛
- امکان دسترسی به فهارس نسخ خطی بدون محدویت زمانی؛
- کم کردن هزینه های دسترسی به نسخ خطی؛
- گرفتن خروجی های گوناگون به صورت موضوعی و یا بر اساس نام کتاب و یا پدید آورنده از طریق بانک اطلاعات نسخ خطی؛
- اطلاع از انجام فعالیتهای تصحیحاتی دیگر محققان .
مزایای ایجاد بانک اطلاعات نسخ خطی برای کتابخانه ها
- استفاده از قالبهای استاندارد جهانی و داشتن بانک اطلاعات نسخ خطی منظم و یکپارچه؛
- کم کردن هزینه فهرست نویسی نسخه های خطی ؛
- کم کردن هزینه خدمات دهی به محققان و پژوهشگران ؛
- کم کردن رفت و آمد ارباب و رجوع به کتابخانه ها ؛
- تبلیغ و معرفی کتابخانه به راحتی و بدونه صرف هزینه در سطح جهان؛
- فراهم نمودن کتابخانه 24 ساعته برای محققان ؛
- فراهم نمودن امکان خدمات دهی به محققان خارجی ؛
- بالا بردن میزان دسترسی محققان و پژوهشگران در حوزه جهانی؛
- فراهم شدن امکان برقراری ارتباط با محققان و پژوهشگران سراسر دنیا.
بانک های اطلاعاتی نسخ خطی جهان
1. بانک اطلاعات نسخ خطی ترکیه
نشانی پایگاه: https://www.yazmalar.gov.tr
پست الکترونیک: این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید
زبان: ترکی
بانک های اطلاعاتی: نسخ خطی
در این بانک حدود 140000 عنوان نسخه خطی به زبانهای عربی، فارسی و ترکی در کتابخانه های ترکیه قرار داده شده است .
در بخش جستجو این پایگاه کاربر می تواند به صورت پیشرفته و با استفاده از فیلدهای عنوان کتاب، عنوان نویسنده، نام کاتب، شماره نسخ، موضوع، تاریخ کتابت، مکان کتابت، زبان، ابعاد کتاب، تعداد صفحات، تعداد سطور، نوع کاغذ، نوع جلد و تذهیب به جستجوی کتاب مورد نظر خود بپردازد.
2. بانک اطلاعات نسخه های خطی شرقی
OMAR Oriental Manuscript Resource
نشانی پایگاه: http://lddv.zdv.uni-tuebingen.de/cgi-bin/km/reb/omar
پست الکترونیک: ندارد.
زبان: انگلیسی، آلمانی
بانک اطلاعاتی: میکروفیلم
در این بانک در حدود 2500 نسخه خطی عربی توسط دانشگاه فرایبرگ به همراه عکس کامل از نسخه ها و با امکان رؤیت فهرست و جستجوی در آن فراهم گردیده که عمده این نسخه ها از کشور موریتانی جمع آوری و اسکن و فهرست نویسی شده است.
در این پایگاه کاربر می تواند از دو طریق مرور نسخه های خطی با کلیک کردن بر روی شماره نسخه های خطی و جستجوی نسخه های خطی با استفاده از فیلدهای شماره نسخه، نویسنده، موضوع، تاریخ کتابت، کتابخانه، تعداد صفحات و جستجوی کلیدواژه ای نسخه مورد نظر خود را جستجو نماید.
3. بانک نسخه های خطی اسلامی دانشگاه لایپزیگ
Islamic Manuscripts at the Leipzig University Library
نشانی پایگاه: http://www.islamic-manuscripts.net
پست الکترونیک: این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید
زبان: انگلیسی، آلمانی، عربی
در این پایگاه کلیه اطلاعات نسخه های خطی اسلامی که از سال 1995م تا 1996م به آن دست یافته اند قرار داده شده است.
این پایگاه مشتمل بر قسمتهایی چون صفحه اصلی، لینکها، نقشه پایگاه، ارتباط با ما، جستجو، گروه همکاران می باشد.
بخش جستجوی این پایگاه از دو قسمت جستجوی ساده و پیشرفته و یک بخش مرور فهرست تشکیل شده است
4. بانک اطلاعات نسخ خطی کتابخانه های هند و پاکستان
نشانی پایگاه: http://knowledgebase.icro.ir/NosakhFarsiBank/index.htm
پست الکترونیک: ندارد.
زبان: فارسی
منابع بانک اطلاعات: نسخ خطی
این بانک توسط سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی و با هدف معرفی نسخه های خطی فارسی و عربی موجود در کشورهای مختلف جهان ساماندهی شده است، و در حال حاضر فهرست نسخه های خطی کتابخانه های کشورهای هند، پاکستان، اتریش و در آن جای داده شده است.
درباره فهارس نسخ خطی کتابخانه های پاکستان و هند به منابع ذیل مراجعه کنید:
- - کتابشناسی توصیفی فهرست های نسخه های خطی پاکستان و بنگلادش . عارف نوشاهی . قم : کتابخانه بزرگ حضرت آیت الله العظمی مرعشی نجفی ره . وزیری شمیز ، 1383ش .
- - تاریخ التراث العری مجموعات المخطوطات العربیة فی مکتبات العالم . فؤاد سزکین نقله الی العربیة محمود فهمی حجازی . المملکة السعودیة : وزارة التعلیم العالی جامعة الامام محمد بن سعود الاسلامیة ، 1402 هـ / 1982 م ، ص 65 و ص 219
- - سیری در کتابخانه های هند و پاکستان . عزیز الله عطاردی . تهران : انجمن مخطوطات ایران و انتشارات عطارد ، وزیری گالینگور ، 1376 ش .
- - کتابشناسی فهرست های نسخه های خطی پاکستان . سید عارف نوشاهی .مجله کتابداری ، دفتر هشتم ، 1360 ، ص 71-91
کتابخانه هایی که در این بانک نسخ خطی آنها دسته بندی شده اند به قرار زیر است:
اتریش/ کتابخانه ملی وین
پاکستان/ کتابخانه گنج بخش/اسلام آباد/انجمن ترقی اردو
کراچی/ کتابخانه همدرد
کراچی/ کتابخانه دانشگاه پنجاب
گنجینه آذر/ لاهور
هند/ کتابخانه مؤسسه کاما/ گنجینه مانکجی
بمبئی/ کتابخانه آرشیو پتیالا
پنجاب/ کتابخانه عمومی پتیالا
پنجاب/ کتابخانه جامعه همدرد
دهلی نو/ کتابخانه انجمن ترقی اردو
دهلی نو/ کتابخانه حمیدیه بهوپال مولانا آزاد
دهلی نو/ کتابخانه دکتر ذاکر حسین جامعه ملیه اسلامیه
دهلی نو/ کتابخانه شعبه تحقیق و اشاعت کشمیر
دهلی نو/ کتابخانه عمومی هردیال
دهلی نو/ کتابخانه ندوۀ العلما
لکهنو/ کتابخانه راجه لکهنو
5. بانک اطلاعات نسخ خطی پزشکی
نشانی پایگاه: http:/194.225.49.12/
پست الکترونیک: ندارد
زبان پایگاه: فارسی
منابع بانک اطلاعاتی: نسخ خطی
بانک اطلاعات نسخ خطی پزشکی از جمله فعالیتهایی مفیدی است که طی این چند سال در حوزه ی نسخ خطی در ایران اتفاق افتاده است . این فعالیت که توسط موزه طب اسلامی دانشگاه تهران انجام شده است و از سه بخش اصلی تشکیل شده گردیده که عبارت ند از :
1.مراجع
در این بخش به صورت اجمال به معرفی کتابخانه هایی که نسخ خطی پزشکی از آن کتابخانه ها فهرست گردیده معرفی و تعداد نسخه های فهرست شده مشخص شده است و کاربر می تواند با کلیک بر روی تعدا نسخه ها همه نسخه های خطی پزشکی آن کتابخانه را به صورت یکجا مورد مطالعه قرار دهد ، کتابخانه ها و تعداد نسخه های خطی پزشکی آن به قرار زیر است:
- - نشریه نسخه های خطی کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران : 1654 ؛
- - کتابخانه ومرکز اسناد مجلس شورای اسلامی : 1135 ؛
- - کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران : 522 ؛
- - کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی : 500 ؛
- - کتابخانه بزرگ حضرت آیه الله مرعشی نجفی : 496 ؛
- - کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران : 420 ؛
- - کتابخانه ملی ملک : 376 ؛
- - کتابخانه دانشکده پزشکی دانشگاه تهران : 228 ؛
- - کتابخانه مجلس شورای اسلامی ۄ شماره 2 ۔ : 214 ؛
- - کتابخانه مسجد گوهرشاد : 106 ؛
- - دانشکده الهیات دانشگاه فردوسی مشهد : 98 ؛
- - کتابخانه دانشکده ادبیات دانشگاه تهران : 74 ؛
- - کتابخانه مرکز احیاء میراث اسلامی : 68 ؛
- - کتابخانه مدرسه عالی شهید مطهری ۄ سپهسالار ۔ : 61 ؛
- - فهرست نسخه های خطی مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی : 58 ؛
- - کتابخانه دانشکده الهیات دانشگاه تهران : 57 ؛
- - فهرست نسخه های خطی کتابخانه نوربخش ۄ خانقاه نعمت اللهی ۔ : 35 ؛
- - کتابخانه آیه الله فاضل خوانساری در خوانسار : 15 ؛
- - دانشکده ادبیات دانشگاه فردوسی : 13 ؛
- - کتابخانه عمومی امام هادی علیه السلام : 12 ؛
- - کتابخانه دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران : 12 ؛
- - فهرست نسخ خطی فارسی موجود در کتابخانه سازمان مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی : 11 ؛
- - مدرسه علمیه مروی : 10 ؛
- - کتابخانه عمومی مراغه : 9 ؛
- - کتابخانه مدرسه علمیه آیه الله العظمی خویی ۄمشهد۔ : 4 ؛
- - فهرست نسخه های خطی انجمن آثار و مفاخر فرهنگی : 4 ؛
- - فهرست نسخه های خطی کتابخانه های گلپایگان : 3 ؛
- - کتابخانه های قائن : 3 ؛
- - کتابخانه مفتی الشیعه قم : 2 ؛
- - فهرست میکروفیلمها و نسخ خطی موزه ملی ایران : 1
2.تصاویر
در حال حاضر، 101 تصویر از میان 6305 نسخه ی خطی موجود در این بانک دارای تصویر می باشند و کاربر می تواند با کلیک بر روی گزینه ی تصویر هر کدام از نسخه ها تصویر منتخبی از نسخه ی مورد نظر را رؤیت نماید ..
3.جستجو
بخش جستجوی این پایگاه از سه قسمت اصلی زیر تشکیل شده است :
جستجو در کتابشناسی ، جستجو در نسخه شناسی ،جستجو در متن فهرست .
6. مرکز احیاء میراث اسلامی
نشانی پایگاه: www.mirath.com
پست الکترونیک: این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید
زبان پایگاه: فارسی
منابع بانک اطلاعاتی: نسخ خطی ، نسخ عکسی
مرکز احیاء میراث اسلامی از جمله مراکز فعال در عرصه ی نسخ خطی است که به همت حجت الاسلام سید احمد حسینی اشکوری و پشتیبانی مالی آیت الله العظمی سید علی سیستانی در سال 1374 تأسیس گردیده و امروزه با داشتن حدود 10.000 عنوان نسخه ی خطی و بیش از 25.000 عنوان نسخه ی عکسی و حدود 6.000 نسخه ی چاپ سنگی با ارائه ی سرویسی مناسب از پیش قراولان و فعالان در عرصه ی نسخ خطی در ایران محسوب می گردد .
این مرکز در میان محققین به سهولت و ارزانی در دسترسی به تصویر نسخه های خطی خود مرکز و نسخ عکسی نفیس گلچین شده از سراسر دنیا شهره است.
بخش نسخ خطی پایگاه مرکز احیاء میراث اسلامی صرفا بانک اطلاعاتی نسخ خطی ، عکسی و سنگی آن مرکز می باشد .
7. مجمع ذخایر اسلامی
نشانی پایگاه: www.zakhair.com
پست الکترونیک: این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید
زبان پایگاه: فارسی
منابع بانک اطلاعاتی: نسخ خطی ، نسخ عکسی
مؤسسه مجمع ذخایر اسلامی که در سال 1355 شمسی فعالیت خود را با انتشار کتاب آغاز نموده از جمله انتشارات فعال در حوزه ی دانش نسخ خطی به شمار می آید که امروزه بیشترین سهم را در انتشار و فروش فهارس نسخ خطی ایران در دهکده ی جهانی را داراست .
از جمله بخش های پایگاه مجمع ذخایر اسلامی بخش بانک متون کهن آن می باشد که در حقیقت بانک جستجوی اطلاعات بیش از 60 کتابخانه از جمله ، مرکز احیاء میراث اسلامى قم ; میبدی کرمانشاه ; ارگانی - محمد حسن قم ; مجلس شورای اسلامی تهران ; قائن ; گلپایگان; گردیزی - ملتان پاکستان; بروجردی کرمانشاه ; مفتی الشیعه قم ; آکادمی لینچی ایتالیا ; فرهنگ و ارشاد اسلامی ساوه ; امام هادی علیه السلام مشهد ; حجت کوهکمری قم ; مدرسه آیت الله خوئی مشهد; میرزا محمد کاظمینی یزد ; مؤسسه امام صادق علیه السلام قم; مدرسه جعفریه زهان; میبدی مشهد; واتیکان -بخش عربی-ایتالیا; صدوقی یزد ; قهستانی قائن ; دیانی بیرجند ; مسجد الرسول بازار بیرجند ; ییل آمریکا ; مرعشی قم ; خالقی یزدی یزد; دانشگاه بوعلی یزد; فیض مهدوی کرمانشاه; مرکز مطالعات اسلامی کراچی; سید رضوی کراچی; جامعه المنتظر لاهور; عبداللطیف کوهکمری قم; نجفی اصفهانی اصفهان; مدرسه بروجردی نجف; سید کشفی اصفهان; حاج هدایتی قم; امام جمعه زنجانی زنجان; جلال الدین بری مکه مکرمه; نجومی کرمانشاه ; مرتضوی مشهد; عبدالعظیم الهادی ضحیان-یمن; فاضل خوانساری خوانسار ; جزائری نجفی نجف; فحول قزوینی قزوین; مدرسه نبوی دزفول; سید نبوی دزفول; علامه طباطبائی قم ; سید علوی سبزوار; علامی کرمانشاهی کرمانشاه; سید علی عدنانی خرمشهر ; فرهنگ وارشاد اسلامی کاشان ; مدرسه اسماعیلیه شاهرود ; حاج رشیدی کرمانشاه ; سریزدی یزد; مدرسه خان یزد; ایرانشناسی فرانسه تهران; علومی یزد ; ارگانی - محمود قم ; واتیکان -بخش فارسی ایتالیا; آستان قدس رضوی مشهد ; وزیری یزد; گوهرشاد مشهد ; دفتر تبلیغات اسلامی قم; امیرالمومنین نجف; کاشف الغطاء نجف; دانشگاه علیگر هند; آستانه حضرت معصومه قم ; آستانه حضرت عبدالعظیم شهر ری ; گلپایگانی قم و ... می باشد .
به طور کلی بخش جستجوی متون کهن پایگاه مجمع ذخایر اسلامی دارای یک بخش جستجوی پیشرفته است .
در این بخش گزینه های زیر برای جستجو در نظر گرفته شده است که کاربر بسته به نیاز خود می تواند یک ، چند و یا همه ی موارد را انتخاب نماید .
شماره ; زبان ; موضوع ; عنوان ; مؤلف ; کاتب ; تاریخ کتابت ; نوع خط ; کتابخانه منبع ; شماره کتابخانه منبع ; منابع ; آغاز ; آغاز افتاده ; انجام ; انجام افتاده ; کتابشناسی ; نسخه شناسی ; پاورقی ; توضیحات ; نوبت چاپ ; تاریخ چاپ ; مکان چاپ ; کتاب منبع
8.دانشگاه تهران
نشانی پایگاه: www.searchlib.ut.ac.ir
پست الکترونیک: این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید
زبان پایگاه: فارسی و انگلیسی
منابع بانک اطلاعاتی: نسخ خطی ، کتاب ، روزنامه ، پایان نامه ، اسناد تاریخی 14
کتابخانه ی دانشگاه تهران که از جمله ی کتابخانه های قدیمی دانشگاهی به شمار می رود در سال 1328 شمسی تأسیس گردیده و سید محمد مشکوة در سال 1329 با اهداء مجموعه ی نفیس خود به این کتابخانه ، آنرا عملا در زمره ی کتابخانه های نسخ خطی ایران جای داد و امروزه این کتابخانه بر اثر زحمت بزرگ مردانی چون مرحوم دانش پژوه ، مرحوم مهدوی ، استاد علینقی و احمد منزوی ، استاد ایرج افشار و بسیاری از بزرگان دیگر این کتابخانه از جمله کتابخانه های ارزشمند در ایران گردیده است .
بخش جستجوی کتابخانه ای تحت وب کتابخانه ی دانشگاه تهران امکان جستجوی هم زمان کتابخانه های دانشگاه تهران شامل کتابخانه های مرکزی ، دانشکده هنرهای زیبا ، دانشکده جغرافیا ، دانشکده مدیریت ، دانشکده فنی ، دانشکده علوم اجتماعی ، دانشکده منابع طبیعی ، مؤسسه حقوق طبیعی ، دانشکده تربیت بدنی ، دانشکده حقوق و علوم سیاسی ، بیوشیمی و بیوفیزیک را دار است .
پس از ثبت دامین و ورود به پایگاه در صفحه ی اصلی امکان انتخاب کتابخانه یا کتابخانه های مورد نظر وجود دارد و بعد از آن نیز می توانیم نوع زبان مورد نیاز را مشخص و وارد صفحه ی جستجو شویم .
در این پایگاه امکان جستجو به سه شیوه ی ساده ، پیشرفته ، الفبایی پیش بینی شده است ولیکن بعد از ورود به پایگاه به صورت پیش فرض جستجوی ساده قرار داده شده است .
9. ادارة المخطوطات والمکتبات الإسلامیة
نشانی پایگاه: http://www.mild-kw.net
آدرس پست الکترونیک: ندارد.
زبان پایگاه: عربی
در این بانک که زیر نظر اداره اوقاف و فرهنگ اسلامی کویت اداره می گردد، به دو طریق می توان به جستجوی نسخه های خطی پرداخت:
فهرست نسخه های خطی، فهرست کتابخانه ها .
فهرست نسخه های خطی:
در این بخش بعد از کلیک کردن بر روی عنوان " فهرس المخطوطات" دو گزینه " بحث سریع" و " بحث متقدم" در روبروی ما قرار خواهد گرفت، در " بحث سریع " یا همان جستجوی ساده می توان با وارد کردن شماره نسخه خطی و یا عنوان نسخه خطی، نسخه مورد نظر خود را جستجو کنیم.
اما در گزینه " بحث متقدم" می توانیم با انتخاب موضوع و نگارش عنوان مؤلف به جستجوی نسخه مورد نظر بپردازیم.
فهرست کتابخانه ها:
با کلیک کردن بر روی این عنوان می توانیم کلمه مورد نظر خود را در بخش " کلمة البحث" وارد نموده و بعد با انتخاب یکی از سه گزینه " عنوان الکتاب"، الموضوع" و " المؤلف" به جستجوی کتاب مورد نظر بپردازیم.
10. شبکه المخطوطات العربیه
نشانی پایگاه: http://www.manuscripts.idsc.gov.eg
پست الکترونیک: این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید
زبان پایگاه: عربی
منابع بانک اطلاعاتی: نسخ خطی
در این پایگاه امکان جستجوی نسخ خطی کتابخانه های زیر به صورت جمعی و انفرادی فراهم شده است .
1. المسجد المحلی برشید: این کتابخانه که در استان بحیرة است دارای 104 نسخه ی خطی می باشد .
2. شبین الکوم: این کتابخانه که در استان المنوفیه قرار دارد در سال 1927 میلادی دارای 344 نسخه ی خطی می باشد .
فهارس منتشره :
- قائمة مخطوطات دارالکتب بشین الکوم . عبد الرحمن عبد التواب . مجلة معهد المخطوطات العربیة . مج 2 ، 1956 . صص 264-285 .
در سنوات اخیر نیز فهرست این کتابخانه توسط یوسف زیدان و انتشارات مؤسسه الفرقان لندن به چاپ رسیده است .
3. المعهد الأحمدی بطنطا: این کتابخانه که در استان الغربیة قرار دارد در سال 1316قمری = 1989 میلادی تأسیس و دارای دارای 3000 نسخه ی خطی می باشد .
فهارس منتشره:
- مخطوطات المکتبة الأحمدیة بطنطا . أحمد محمد الخطیب . مجلة معهد المخطوطات العربیة ، مج 1 ، 1955 م ، ص 70 .
4. المسجد الأحمدی بطنطا: این کتابخانه که در استان الغربیة قرار دارد در سال 1898 میلادی تأسیس شده و دارای 3014 نسخه ی خطی است.
فهارس منتشره :
- فهرس مخطوطات المسجد الأحمدی بطنطا . علی سامی النشار ؛ عبده الراجحی ؛ جلال أبوالفتوح الإسکندریة ، مطبعة جامعة الإسکندریة ، 1964 ، 151 ص .
5. مکتبة بلدیة دمنهور: این کتابخانه که در استان بحیرة قرار دارد دارای 386 نسخه ی خطی است .
11.الهیئه العامه لدارالکتب و الوثائق القومیة
نشانی پایگاه: http://www.darelkotob.org.eg/manu_search.asp
پست الکترونیک: این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید
زبان پایگاه: عربی
منابع بانک اطلاعاتی: نسخ خطی
این کتابخانه در سال 1870 میلادی تحت عنوان کتابخانه خدیویة تأسیس گردید و در اوایل قرن بیستم به باب الخلق منتقل و بعد از آن به مقر کنونی اش یعنی کورنیش النیل منتقل شد .
این کتابخانه دارای 57 هزار نسخه ی خطی عربی ، فارسی ، ترکی می باشد.(1)
از جمله مجموعه های و کتابخانه های منتقلشده به این کتابخانه می توان به موارد زیر اشاره نمود .
مجموعه مصطفی فاضل ،مجموعه محمد محمود بن تلامیذ شنقیطی ،مجموعه علی باشا مبارک ،کتابخانه ی علی باشا ،کتابخانه امیر ابراهیم حلیم ،کتابخانه خلیل آغا ،کتابخانه شیخ محمد عبده ،کتابخانه احمد طلعت ،کتابخانه تیموریة ،
کتابخانه زکیة ،کتابخانه سید احمد حسینی ،کتابخانه سید وجیه عمری ،کتابخانه سید عمر مکرم ،کتابخانه شیخ أحمد أبی خطوة،کتابخانه سید علی جلال الحسینی ،
12.مکتبات جامعة ملک فیصل
نشانی پایگاه: http://www.kfu.edu.sa/library/lib-m.asp
پست الکترونیک: ندارد.
زبان پایگاه: عربی
منابع بانک اطلاعاتی: نسخ خطی
این دانشگاه که در شهر " الأحساء " قرار دارد ، در سال 1395 قمری تأسیس گردیده و دارای 227 نسخه ی خطی است که از نسخ خطی یکی از علمای این شهر بوده است.(2)
جستجو:
جستجوی در این پایگاه به سه صورت امکان پذیر است :
1. جستجوی عمومی؛ 2. جستجوی موضوعی؛ 3. جستجوی الفبایی.
13. الجامعة الاسلامیة بالمدینة المنورة
نشانی پایگاه: http://www.iu.edu.sa
پست الکترونیک: این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید
زبان پایگاه: عربی ، انگلیسی
منابع بانک اطلاعاتی: نسخ خطی ، میکروفیلم
کتابخانه ی دانشگاه اسلامی مدینه همزمان با تأسیس دانشگاه در سال 1381 قمری افتتاح گردیده ولی بخش نسخ خطی آن در سال 1396 قمری ایجاد شده است .
این کتابخانه دارای 3544 نسخه ی خطی و 16699 میکروفیلم و 5600 تصویر نسخه ی خطی بر روی کاغذ می باشد .
فهارس منتشره :
- النشرة الببلوجرافیة لمخطوطات المکتلة المرکزیة بالجامعة الإسلامیة : العدد الأول – المدینة المنورة : الجامعة الإسلامیة ، 1403 ق = 1983 م ، 375 ص .
جستجو:
با کلیک کردن بر روی گزینه ی " فهرس الکتب و المخطوطات = فهرست کتابها و نسخ خطی " در سمت چپ صفحه دو گزینه فهرست الکتب و فهرس المخطوطات پیش روی ما قرار خواهد که با کلیک کردن بر روی گزینه ی فهرس المخطوطات وارد بانک جستجوی نسخ خطی دانشگاه اسلامی مدینه خواهیم شد .
جستجوی نسخ خطی کتابخانه ی دانشگاه اسلامی مدینه کاملا اختصاری می باشد و به دو صورت جستجوی عنوان نسخه و جستجوی مؤلف امکان پذیر می باشد .
14.مرکز المخطوطات و التراث و الوثائق
نشانی پایگاه: http://www.makhtutat.org /
پست الکترونیک: این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید
زبان پایگاه: عربی
منابع بانک اطلاعاتی: نسخ خطی ، میکروفیلم
این مرکز که در کویت قرار دارد در سال 1402 قمری = 1981 میلادی تأسیس شده است و دارای 1400 نسخه ی خطی و 20 هزار میکروفیلم و میکروفیش می باشد .
فهارس منتشره:
- فهرس المخطوطات المصورة فی مرکز المخطوطات والتراث والوثائق : المجامیع القسمالأول . محمد بن إبراهیم الشیبانی ، جسام الکندری ، ماهر بن فهد السایر ـ 1409هـ = 1989 ـ 91ص.
- المخطوطات العربیة فی الفلک والهیئة والحساب فی مکتبة جامعة براتسلافة ـتشیکوسلوفاکیة . کاریل بتراتشک ، ترجمة عدنان جواد الطعمة ـ 1410هـ = 1990م
- فهرس المخطوطات العربیة فی المکتبة الوطنیة النمساویة. هیلیة لویشتان ؛ ترجمة عدنان جواد الطعمة ـ 1410هـ = 1990م ـ 44 ص
- فهرس المخطوطات العربیة فی الطب والصیدلة المحفوظة فی خزانة المکتبة الملکیةبمدینة کوبنهاکن . عدنان جواد الطعمة 1410هـ = 1990م ـ 71ص
- فهرست تصانیف الإمام أبی عمرو الدانی الأندلسی ــ ت 444 هـ . غانم قدوری الحمد ـ 1410 هـ 1990 م ـ 41 ص.
- فهرست المخطوطات العربیة فی باکستان / المکتبة العامة ـ القسم الأول ـ مکتبةدیال سنغ الخیریة . حافظ ثناء الله الزاهدی ـ 1412 هـ 1991 م ـ 26 ص.
- قائمة المخطوطات العربیة الجدیدة المحفوظة فی خزانة المکتبة الملکیة بمدینةکوبهاجن. عدنان جواد الطعمة ـ 1414 هـ 1993 م ـ 44 ص
- دلیل مخطوطات السیوطی وأماکن وجودها . محمد بن إبراهیم الشیبانی / أحمد سعید الخازندار ـ 1416هـ 1995 م ـ 200ص .
15.یوسف زیدان
نشانی پایگاه: http://www.ziedan.com
پست الکترونیک: این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید
زبان پایگاه: عربی ، انگلیسی
منابع بانک اطلاعاتی: نسخ خطی
یوسف زیدان متولد سال 1958 میلادی است و دکترای فلسفه ی اسلامی را در سال 1989 میلادی از دانشگاه اسکندریه گرفته است موفق به کسب درجه ی استادی فلسفه ی اسلامی و تاریخ علم در سال 1999 میلادی گشته است .
وی در حال حاضر مدیر بخش نسخ خطی کتابخانه اسکندریه مصر می باشد و علاوه بر آن و عضو هیئت مشاوران معهد المخطوطات العربیة در قاهره ، عضو مجلس ادارة الجمعیة المصریة لتاریخ العلوم ، عضو مجلس فرهنگی اسکندریه ، عضو جمعیة العالمیة لإحیاء التراث الإسلامی در مصر و عضو جمعیة العالمیة لتاریخ الطب در پاریس و بسیاری دیگر از مجامع علمی می باشد .
انتشار کتابهایی چون: فهرس مخطوطات رشید – دمنهور ؛ شرح مشکلات فتوحات مکیة ، النادرات العینیة ، المتوالیات دراسات فی التصوف ، التقاء البحرین ، التراث المجهول ، حی بن یقظان ، الفکر الصوفی ، شرح فصول بقراط ، المختار من الأغذیة ، المختصر فی علم اصول الحدیث ، رسالة الأعضاء مع دراسة حول ابن نفیس و ... می باشد .
سلسه نرم افزارهای " کنوز التراث فی مدن العالم " شامل شهرهای اسکندریة ؛ تاشکند سوهاج ، بیروت ، أبوظبی از دیگر فعالیتهای وی می باشد .
همچنین پایگاه وی از دیگر فعالیتهای مفید در عرصه ی نسخ خطی به شمار می رود که بخشی از آن بانک جستجوی فهارس نسخ خطی کتابخانه های زیر می باشد :
کتابخانه رفاعة الطهطاوى 1800 نسخه ی خطی ،المخطوطات العلمیة کتابخانه ی بلدیة الإسکندریة 470 نسخه ی خطی ،فهرست نسخه های خطی بلدیة شبین الکوم 350 نسخه ی خطی ،فهرست نسخه های خطی فقه در مسجد ابى العباس المرسى 800 نسخه ی خطی ،فهرست نسخه های خطی المعْهَدِ الدِّیِنى بسُمُوحَـةِ 204 نسخه ی خطی ،فهرست نسخه های خطی دار الکتب بطنطا 447 نسخه ی خطی ،فهرست نسخه های خطی البُحَـیْرَةِ دمنهور ، رشید 341 نسخه ی خطی ،فِهرسُ مَخْطُوطَاتِ بلدیة الإسکندریة تصوف 407 نسخه ی خطی ،فِهرسُ مَخْطُوطَاتِ بلدیة الإسکندریة تاریخ 308نسخه ی خطی ،فِهرسُ مَخْطُوطَاتِ بلدیة الإسکندریة منطق 241نسخه ی خطی ،فِهرسُ مَخْطُوطَاتِ بلدیة الإسکندریة حدیث 448نسخه ی خطی و فهرس أبی العباس المرسى التصوف – التفسیر – السیرة- التوحید - الحدیث 402 نسخه ی خطی.
فهارس فوق در کل در بردارنده ی 6218 عنوان تسخه ی خطی می باشند .
16.دائرة المخطوطات و الوثائق وزارة التراث و الثقافة سلطنة عمان
نشانی پایگاه: http://www.mnhc.gov.om/manus/search.asp
پست الکترونیک: این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید
زبان پایگاه: عربی ، انگلیسی
منابع بانک اطلاعاتی: نسخ خطی
این کتابخانه که در سال 1976 میلادی به همراه وزارت فرهنگ و میراث تأسیس گردیده است دارای 4300 نسخه ی خطی می باشد
فهارس منتشره :
- مجموعة المخطوطات العمانیة فی مسقط القسم الأول : وصف عام للمخطوطات ، ج . ر سمیت.
- مجموعة المخطوطات العمانیة فی مسقط القسم الثانی : أوائل المؤلفات فی الفقه الإباضی ، ج . ولکسون.
- قائمة مختارة ببعض المخطوطات الموجودة بالمکتبة الوطنیة للمخطوطات و الوثائق . مسقط : وزارة التراث القومی ، 1978 م.
- المجلد الأول لمخطوطات اللغة العربیة ، 1995م.
- المجلد الثانی لمخطوطات الأدب، 1996م.
- المجلد الثالث لمخطوطات علم التاریخ وعلم البحار وعلم لفلک وعلم الریاضیات ، 1999م
17.مجمع ملک الفهد لطباعة المصحف الشریف
نشانی پایگاه: http://www.qurancomplex.org
پست الکترونیک: این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید
زبان پایگاه: عربی ، انگلیسی ، فرانسه ، اردو ، اسپانیایی ، اندونزیایی
منابع بانک اطلاعاتی: نسخ خطی ، کتب چاپی ، تصنیفات مفقوده
در این سایت با بررسی منابعی چون: طبقات المفسرین للداودی، معجم المفسرین لعادل نویهض، الفهرس الشامل للتراث العربی الإسلامی المخطوط التفسیر وعلومه و ... و تخریج تصنیفات قرآنی بانکی جامع از کتب تألیف شده در حیطه ی علوم قرآنی ایجاد شده است.
پی نوشت ها:
