ره آورد نور

کلیدواژگان: استناد، مدیریت استناددهی، نرم‌افزار، پژوهیار.

1. چالش‌های استناددهی پژوهشگران

جستجو، گردآوری و سازماندهی منابع اطلاعاتی و پژوهشی از یک سو و استناددهی به منابع مورد استفاده از سوی دیگر، همواره یکی از مسائل مهم و ضروری پیش روی پژوهشگران بوده است. به موازات رشد و توسعه فناوری‌های اطلاعاتی و ارتباطی، کتابخانه‌ها، دانشگاه‌ها، مراکز اطلاع‌رسانی، علمی و پژوهشی به ابزارهای ذخیره و بازیابی اطلاعات مناسب و سودمند مجهز شدند و همچنین، ایجاد و توسعه شبکه وب و اینترنت جهانی، منجر به دسترسی پژوهشگران به منابع بی‌شمار اطلاعاتی شد. به این ترتیب، چالش اولیه پژوهشگران در زمینه چگونگی دسترسی به منابع اطلاعاتی تا حد زیادی برطرف شده است. اما چالش دوم، یعنی چگونگی استناددهی و ارجاع به منابع اطلاعاتی استفاده شده، همچنان مشکلاتی را برای پژوهشگران ایجاد می‌کرد.

استناد، یکی از عناصر شاخص در نگارش علمی است و نقش بارزی در تولید و نشر اطلاعات دارد. اثری در جامعه علمی با اقبال روبه‌رو می‌شود که اصول استناددهی در آن رعایت شده باشد، تا با احراز اطمینان از درستی آن‌ها، اعتبار نوشته‌ علمی تضمین گردد و بتوان به نتایج حاصل از آن اعتماد کرد. (حقیقی، 1381)

پژوهشگران با بهره‌گیری از فناوری اطلاعات، می‌توانستند به منابع اطلاعاتی و پژوهشی مورد نیاز خود دسترسی یابند و از آن‌ها استفاده کنند. اما به هنگام استناددهی و ارجاع به منابع استفاده شده، می‌بایست به شیوه سنتی اقدام می‌کردند. فرض کنید که پژوهشگری، در حال نگارش مقاله‌ای علمی - پژوهشی است و اکنون باید به منابعی استناد دهد که برای نگارش مقاله خود، به آن‌ها رجوع کرده است. در ساده‌ترین حالت ممکن، وی لازم است مشخصات کتابشناختی کتاب‌ها و مقالات مورد استفاده و نشانی صفحات آن‌ها را در یک فیش کاغذی یادداشت کرده و سپس در جای‌جای مقاله خود از آن اطلاعات استفاده کند. به هر تعداد که حجم منابع مورد مراجعه و مورد استفاده بیشتر باشد، به همان نسبت هم تعداد فیش‌های کاغذی وی زیادتر می‌شود که این خود منجر به ایجاد مشکلات مضاعفی برای پژوهشگر می‌گردد. برخی از این مسائل و مشکلاتی که پژوهشگر در این مرحله با آن مواجه می‌شوند، به شرح زیر هستند:

-از چه شیوه‌نامه استناددهی استفاده کند؟

در این حالت، وی باید با مهم‌ترین شیوه‌نامه‌های استنادی و چگونگی استفاده و کاربرد آن‌ها، از قبل آشنا باشد؛ به گونه‌ای  که در صورت لزوم، بتواند یکی از آن‌ها را در مقاله خود، به کار گیرد. گرچه شیوه‌نامه‌های استنادی که مورد استفاده زیاد قرار می‌گیرند، عمدتاً شامل پنج شیوه‌نامه ونکوور (1) (اغلب در علوم فنی و مهندسی، فیزیک و در مواقعی پزشکی استفاده می‌شود)، شیوه‌نامه شیکاگو (2) (اغلب در عمده کتاب‌ها، نشریات، مجلات روزنامه‌ها و انتشارات غیر علمی از آن استفاده می‌شود)، شیوه‌نامه انجمن روان‌شناسی آمریکا (3) (مختص علوم روان‌شناسی، آموزشی و سایر علوم اجتماعی)، شیوه‌نامه انجمن زبان مدرن آمریکا (4)(مختص ادبیات، هنر و علوم انسانی) و شیوه‌نامه انجمن پزشکی آمریکا (5) (مختص علوم پزشکی، بهداشت و بیولوژیک) می‌شود؛ اما امروزه اغلب انتشاراتی‌ها، مجلات، انجمن‌های علمی و دانشگاه‌ها نیز برای خود شیوه‌نامه‌های اختصاصی دارند. به یادسپاری اصول و قواعد این شیوه‌نامه‌ها در استنادهای درون‌متنی، برون‌متنی، ارجاعات و... قطعاً برای افرادی که به حوزه پژوهش، تازه‌کار هستند، مشکل است. (6) در حال حاضر، بیشتر محققان حوزه‌های علوم اسلامی، انسانی و اجتماعی، از شیوه‌نامه‌های شیکاگو، ونکوور و انجمن روان‌شناسی آمریکا استفاده می‌کنند که این امر عمدتا به دلیل فراگیری و شهرت بیشتر این شیوه‌نامه‌ها در این حوزه‌های علمی است. تاکنون در ایران حداقل در این حوزه‌ها، شیوه‌نامه‌ای بر اساس ساختار زبان فارسی که از سوی مراجع علمی به رسمیت شناخته شده باشد، تدوین نشده است. در نتیجه، در شیوه نگارش آثار علمی، ناهمگونی نسبتاً زیادی مشاهده می‌شود.  (مجد آبادی فراهانی، 1384)

-چگونه فیش‌های کاغذی خود را سازماندهی و مرتب کند؟

این امر مستلزم این است که وی، با استفاده از شیوه‌های ابداعی، نظمی را به منظور دسته‌بندی موضوعی یا الفبایی به کار گیرد تا در مواقع لزوم بتواند دوباره به منابع اطلاعاتی مورد نیاز خود، در کوتاه‌ترین زمان ممکن دسترسی یابد.

-چگونه می‌تواند در بین فیش‌های کاغذی خود، جستجو کند؟

جستجو در بین فیش‌های کاغذی، مستلزم مرور و ورق زدن مداوم آن‌ها است که در مواقعی که حجم فیش‌ها زیاد باشد، وقت‌گیر، زمان‌بر و خسته‌کننده است.

-چگونه می‌تواند از منابع اطلاعات علمی در قالب‌های غیر چاپی (چندرسانه‌ای همچون فیلم، عکس، صوت و تصویر)، در فرایند پژوهش و نگارش مقاله خود استفاده و به اطلاعات آن‌ها استناد کند؟

این امر، در حالت عادی، از یک سو مستلزم ذخیره حجم زیادی فایل تصویری و صوتی است و از سوی دیگر، فرایند جستجوی اطلاعات موجود در این فایل‌ها، گاهی چنان سخت، خسته‌کننده و زمان‌بر است که پژوهشگر مجبور می‌شود به دلیل تسریع در نگارش مقاله خود، از اطلاعات آن‌ها استفاده نکند.

2. چگونه می‌تواند از منابع اطلاعاتی موجود در شبکه وب و اینترنت، استفاده و به آن‌ها استنادکند؟

در مواقعی که پژوهشگر، نیاز به ارجاع و استناد به منابع بازیابی شده در اینترنت دارد، ساده‌ترین روش ممکن، یادداشت‌کردن و ذخیره نشانی اینترنتی منابع مورد نیاز در واژه‌پرداز Word یا فیش کاغذی و استفاده از آن‌ها است. طبیعتاً هر اندازه میزان و حجم منابع اینترنتی بازیابی شده فزونی یابد، برای پژوهشگر در هنگام استفاده از آن‌ها مشکلاتی در فرایند جستجو و بازیابی اطلاعات آن منابع ایجاد خواهد کرد.

نرم‌افزارهای مدیریت ارجاعات و استناددهی

مواردی که در سطرهای گذشته به آن‌ها اشاره شد، تنها تعداد کمی از مشکلات و مسائلی هستند که پژوهشگر در هنگام استفاده از منابع اطلاعاتی و استناد به آن‌ها در فرایند تدوین اثر پژوهشی خود با آن‌ها مواجه می‌شود. بر این اساس، نیاز به ابزاری که بتواند پژوهشگر را در زمینه‌های فوق یاری رساند، منجر به تولید «نرم‌افزارهای مدیریت مراجع و استناددهی (7)» نظیر اندنوت (8) و زوترو (9) شد. این نرم‌افزارها که تحت اسامی و عناوین دیگری همچون «نرم‌افزارهای مدیریت استناددهی»، و «نرم‌افزارهای مدیریت کتاب‌شناسی» نیز شناخته می‌شوند، عمدتاً با هدف‌های زیر به کار گرفته می‌شوند:

• -ذخیره و به‌کارگیری ارجاعات و استنادات کتاب‌شناسی در هنگام نگارش یک اثر علمی و پژوهشی: با ذخیره ارجاعات و استنادات در این نرم‌افزارها، می‌توان از یک سو نسبت به تولید فهرست مراجع و منابع در انتهای اثر اقدام کرد و از سوی دیگر، در مواقع مورد نیاز، استنادات درون‌متنی و برون‌متنی را به کار گرفت.
• -استفاده از قابلیت‌های استنادی آن‌ها به منظور استناد و ارجاع به منابع علمی: با استفاده از شیوه‌نامه‌های استنادی موجود در این نرم‌افزارها، پژوهشگر به‌سهولت می‌تواند نسبت به انتخاب شیوه‌نامه مورد نیاز خود اقدام نماید و نرم‌افزار نیز در کمترین زمان ممکن، همه استنادها و ارجاعات موجود در نوشتار را با قواعد و اصول شیوه‌نامه مورد نظر پژوهشگر تطبیق می‌دهد.
• -بهره‌گیری به عنوان «نرم‌افزار مدیریت اطلاعات شخصی» و جایگزین مناسب برای «فیش تحقیق کاغذی»: این نرم‌افزارها به دلیل بهره‌گیری از ابزارها و مکانیزم‌های جستجو و ذخیره و بازیابی اطلاعات، قابلیت استفاده به عنوان «نرم‌افزار مدیریت اطلاعات شخصی» و «فیش تحقیق» را دارند؛ به عبارت دیگر، با استفاده از این نرم‌افزارها می‌توان اطلاعات کتاب‌شناسی، چکیده مقالات و مطالب علمی و پژوهشی و یادداشت‌های مورد نیاز را که از منابع مختلف (کتاب، مقاله، بانک‌های اطلاعاتی کتابخانه‌ها، پایگاه‌های اطلاعاتی علمی، نشریات الکترونیک، منابع موجود در اینترنت، ...) و سایر منابع گردآوری شده است، در رایانه شخصی ذخیره و در مواقع مورد نیاز، نسبت به بازیابی و جستجوی سریع آن‌ها اقدام کرد.
• -ذخیره و بازیابی اطلاعات چندرسانه‌ای: تا قبل از تولید این گونه نرم‌افزارها، استفاده از اطلاعات موجود در منابع چندرسانه‌ای (فیلم، عکس، صوت) به‌سختی امکان‌پذیر بوده است؛ اما در حال حاضر، پژوهشگران با استفاده از این نرم‌افزارها می‌توانند این گونه فایل‌ها را در رایانه شخصی خود به‌راحتی ذخیره، اطلاعات علمی موجود در آن‌ها را استخراج و به صورت اطلاعات کتاب‌شناسی، در نرم‌افزار نگهداری کنند و هر زمان که به آن‌ها نیاز داشتند، نسبت به بازیابی سریع آن‌ها اقدام کنند.

تا به امروز، بیش از 30 نرم‌افزار مدیریت ارجاعات و استناددهی در نگارش‌های آفلاین (غیر برخط) استفاده به عنوان نرم‌افزار در سیستم عامل همانند اندنوت، آنلاین (استفاده دز قالب ابزار تحت وب همانند رف ورک) (10)، افزونه برای مرورگر (همانند زوترو)، افزونه برای واژه‌پرداز ورد (همانند اندنوت) تولید شده است. برخی از این نرم‌افزارها، به صورت رایگان (مانند زوترو) و برخی دیگر نیز به صورت تجاری (مانند اندنوت) در اختیار کاربران و پژوهشگران قرار می‌گیرند. عمده این نرم‌افزارها دارای کارکردهای کم و بیش مشابهی هستند. ذخیره و طبقه‌بندی اطلاعات، یادداشت‌گذاری، استفاده از برچسب‌های مختلف، جستجوی اطلاعات ذخیره‌شده، استناددهی درون‌متن و برون‌متن و... از جمله قابلیت‌های مشترک این‌گونه نرم‌افزارها است. در عین حال، برخی، ویژگی‌های منحصر به فرد خود را دارند که آن‌ها را از یکدیگر متمایز می‌کند.

برخی از این ویژگی‌ها عبارت‌اند از: طراحی کاربرپسند و رابط کاربری مناسب و توسعه‌یافته، مکانیزم‌های ذخیره، جستجو و بازیابی اطلاعات، امکان اتصال به بانک‌های اطلاعاتی آنلاین و جستجو در آن‌ها از طریق خود نرم‌افزار، حجم شیوه‌نامه‌های استناددهی پشتیبانی‌شده توسط نرم‌افزار، امکان تولید و طراحی شیوه‌نامه استناددهی شخصی برای کاربران حقیقی و حقوقی، تنوع محمل‌های اطلاعاتی قابل بازیابی و بایگانی (از تک‌نگاشت‌های ساده متنی تا اطلاعات چندرسانه‌ای)، امکانات به اشتراک‌گذاری داده‌ها و اطلاعات بین کاربران، چگونگی پشتیبان‌گیری از داده‌ها و اطلاعات کاربر، و قابلیت‌های همگام‌سازی اطلاعات (11) بین کاربر و سرور نرم‌افزار (به گونه‌ای که کاربر از هر رایانه‌ای قادر به دریافت و یا روزآمدسازی اطلاعات خود باشد)، و همچنین میزان پشتیبانی، روزآمدسازی و توسعه نرم‌افزار توسط شرکت و یا سازمان تولید کننده آن.

3.پژوهیار

فقدان نرم‌افزاری در زمینه مدیریت استناددهی و ارجاعات برای پژوهشگران فارسی‌زبان، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی نور را بر آن داشت که اقدام به تولید نرم‌افزار فارسی مدیریت استناددهی با نام پژوهیار نماید. پژوهیار، اولین نرم‌افزار رایگان فارسی‌زبان است که پژوهشگران را در امر مدیریت استناددهی و ارجاعات علمی یاری می‌کند. متخصصان حوزه‌های مختلف علوم می‌توانند با کمک این نرم‌افزار به سه زبان: فارسی، عربی و انگلیسی منابع علمی‌ مورد نیاز خود را جستجو، ذخیره، سازماندهی و با بهره‌گیری از شیوه‌نامه‌های استناددهی موجود در آن، به آن منابع استناد کنند. این نرم‌افزار که بر پایه نرم‌افزار زوترو طراحی شده است، به کاربران کمک می‌کند تا گردآوری، سازماندهی و تجزیه و تحلیل منابع علمی خود را به سهولت به انجام رسانند و سپس با تکیه بر آن بتوانند به شکل مناسبی و بر اساس شیوه‌نامۀ استناددهی مورد نظر خود، به مستندسازی حاصل پژوهش خود در قالب کتاب، پایان‌نامه و مقاله اقدام کنند. پژوهیار دارای قابلیت‌های بسیاری از جمله ذخیره و طبقه‌بندی  اطلاعات، یادداشت‌گذاری، برچسب‌گذاری، جستجوی اطلاعات ذخیره شده و... است. همچنین این برنامه پیوند محکمی با منابع آنلاین دارد؛ به گونه‌ای که پژوهشگر در هنگام جستجو و بازیابی اطلاعات کتب، مقالات، صفحات وب، تصاویر و انواع مختلف منابع دیداری و شنیداری، به طور خودکار می‌تواند اطلاعات کتاب‌شناسی و چکیده‌های علمی مورد نیاز خود را در این نرم‌افزار ذخیره کند و سپس برای استناددهی از این منابع اقدام نماید.

دریافت و نصب نرم‌افزار پژوهیار

بعد از دریافت نرم‌افزار از طریق پایگاه www.pajoohyar.ir و نصب آن، در گوشه سمت راست مرورگر موزیلا فایرفاکس، علامت پژوهیار ظاهر می‌شود. به این ترتیب، نرم‌افزار به صورت افزونه‌ای (12) (Plug-in) برای مرورگر موزیلا فایرفاکس نصب می‌شود. با کلیک روی این علامت، قاب پژوهیار در نیمه پایینی صفحه نمایان می‌شود که این قاب شامل سه ستون اطلاعاتی است (شکل 1).

شکل (1): قاب پژوهیار

• ستون یک: در ستون یک، کتابخانه و دسته‌بندی الفبایی مجموعه‌های ایجادشده توسط پژوهشگر، نمایش داده می‌شود. همچنین برچسب‌هایی که به هر آیتم اختصاص داده شده نیز، در این قسمت قابل مشاهده است. گفتنی است، می‌توان آیتم‌ها را بر اساس برچسب‌ها جستجو نمود.

• ستون دو: در این ستون، اطلاعات مربوط به مجموعه‌ها و آیتم‌های موجود در آن‌ها نمایش داده می‌شود. با انتخاب هر مجموعه یا زیرمجموعه ایجاد شده در ستون یک، رکوردهای موجود در آن قسمت در این ستون یا در ستون میانی نمایان می‌شود.

• ستون سه: در این ستون، اطلاعات و جزئیات یک رکورد خاص که در ستون دو انتخاب شده نمایش داده می‌شود. چهار برگه در بالای این ستون وجود دارد که پژوهشگر با کلیک بر روی آن‌ها به قابلیت‌های مختلفی دسترسی پیدا خواهد کرد. این برگه‌ها عبارت‌اند از:

• - برگه اطلاعات: در برگه اطلاعات، اطلاعات مربوط به آیتم انتخاب‌شده نشان داده می‌شود. این اطلاعات، از طریق نماد «+» و «-» قابل تغییر و ویرایش است.
• - برگه یادداشت‌ها: در برگه یادداشت‌ها می‌توان از طریق محیط واژه‌پرداز بدون محدودیت حجم به آیتم انتخاب‌شده یادداشت اضافه کرد.
• - برگه برچسب‌ها: در برگه برچسب‌ها می‌توان به آیتم انتخاب‌شده برچسب اضافه کرد.
• - برگه مرتبط: با کلیک روی برگه مرتبط، می‌توان آیتم‌های انتخابی را با یکدیگر مرتبط کرد. به این منظور، با کلیک روی افزودن، ابتدا پنجره‌ای از مجموعه‌های ذخیره‌شده در کتابخانه پژوهیار نمایان می‌شود که می‌توان با انتخاب آن‌ها بین منابع ارتباط موضوعی برقرار کرد.

4.قابلیت‌های پژوهیار

• مجموعه‌سازی: با ساخت مجموعه جدید در پژوهیار می‌توان بر اساس نظم الفبایی، مجموعه منظمی را ایجاد نمود. همان‌گونه که اشاره شد، هر نوع منبع اطلاعاتی مانند: کتاب، مقاله، صفحه وب، اثر هنری، فیلم، صوت، نقشه و... را می‌توان در نرم‌افزار پژوهیار ذخیره کرد. لازم به یادآوری است که هر آیتم، با نمادهای متفاوت و مرتبط با ماهیت آیتم، در کتابخانه نمایش داده می‌شود. از جمله قابلیت‌های مجموعه‌سازی نرم‌افزار، می‌توان به این موارد اشاره کرد:

• * ذخیره انواع آیتم‌ها در کتابخانه پژوهیار؛
  * ذخیره موضوعی آیتم‌ها؛
  * ذخیره اطلاعات کتاب‌شناسی مورد نیاز در نرم‌افزار؛
  * ذخیره صفحات وب، اثر هنری، فیلم، صدا، نقشه و ...؛
  * ذخیره فایل‌ها به صورت PDF؛
  * امکان دسترسی به فهرست‌ها و کتابخانه‌ها؛
  * قابلیت ذخیره کردن صفحه وب و یادداشت‌نگاری بر روی آن.

• پشتیبانی از پایگاه‌های اطلاعاتی آنلاین: نرم‌افزار پژوهیار، به مکانیزم‌های جستجو، ذخیره، سازماندهی و بازیابی اطلاعات از پایگاه‌های اطلاعاتی آنلاین مجهز است. در حال حاضر، این نرم‌افزار از بانک‌های اطلاعاتی زیر پشتیبانی می‌کند و پژوهشگران قادر هستند با جستجو در هر یک از آن‌ها به ذخیره منابع بازیابی‌شده در نرم‌افزار پژوهیار بپردازند. عناوین برخی از این پایگاه‌ها و بانک‌های اطلاعاتی به شرح زیر هستند:

الف ـ پایگاه‌های فارسی: عناوین برخی از پایگاه‌های فارسی که توسط نرم‌افزار پشتیبانی می‌شود:

• * سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران (www.nlai.ir)؛
  * کتابخانه سیمرغ (www.nosa.com)؛
  * پایگاه تخصصی مجلات نور (www.noormags.ir)؛
  * سیستم یکپارچه کتابخانه دانشگاه‌های آزاد اسلامی- سیکا (sika.iau.ir).

نرم‌افزار پژوهیار قابلیت پشتیبانی از سایر پایگاه‌های اطلاعاتی و تولیدات علمی نهادها و مراکز علمی و دانشگاهی داخل کشور را نیز دارد.

ب ـ پایگاه‌های لاتین: عناوین برخی از پایگاه‌های لاتین که توسط نرم‌افزار پشتیبانی می‌شود، عبارت‌اند از:

• * کتابخانه کنگره آمریکا (www.loc.gov)؛
  * پایگاه آمازون (www.amazon.com)؛
  * پایگاه خبری روزنامه نیویورک تایمز (www.nytimes.com).

اطلاعات کلیه پایگاه‌هایی که توسط نرم‌افزار پژوهیار پشتیبانی می‌شود، در صفحه وبی نرم‌افزار (pajoohyar.ir/supported-sites ) قرار گرفته است.

• امکانات سازماندهی: برخی از قابلیت‌ها و امکانات سازماندهی نرم‌افزار پژوهیار، به شرح زیر است:

• * ایجاد مجموعه‌ها و زیرمجموعه‌های مختلف؛
  * ویرایش آیتم‌ها؛
  * اختصاص برچسب جداگانه به عناوین ذخیره شده؛
  * ایجاد یادداشت برای هر عنوان منبع اطلاعاتی؛
  * جستجو در عناوین و برچسب‌های ذخیره شده؛
  * جستجوی سریع تمامی مطالب و یادداشت‌ها.

5.استناددهی در محیط واژه‌پرداز Word

بعد از نصب افزونه پژوهیار برای Word، یک نوار ابزار در محیط آن (شکل شماره 2)، تحت عنوان برگه Pajoohyar ایجاد می‌شود که به کمک آن می‌توان از منابع موجود در کتابخانه پژوهیار به هنگام نوشتن مقاله استفاده کرد.

شکل (2): برگه Pajoohyar در محیط واژه‌پرداز Word

قابلیت‌های استناددهی در محیط واژه‌پرداز Word با استفاده از پژوهیار، عبارت است از:

* انتخاب شیوه‌نامه استنادی مورد نظر؛
* ایجاد و ویرایش استناد درون‌متنی و برون‌متنی؛
* ایجاد و ویرایش کتاب‌نامه در انتهای پژوهش؛
* امکان افزودن شیوه‌نامه‌های استناددهی بیشتر؛
* استناددهی به انواع منابع چاپی و الکترونیکی؛
* ساخت کتاب‌نامه از مجموعه‌های ذخیره شده.

6.کتابخانه نور در پژوهیار

برای دستیابی سریع به فرادداده‌های مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور) در مجموعه‌ای واحد به صورت منظم و بهره‌وری مؤثر کاربران از آن‌ها، دسترسی به بیش از 43 هزار رکورد از فراداده‌های این مرکز در نرم‌افزار پژوهیار فراهم شده است. برای استفاده از امکانات کتابخانه مرکز نور، کافی است پس از نصب پژوهیار از منوی تنظیمات، «کتابخانه مرکز نور» را انتخاب و عملیات نصب را انجام داد. سپس به همراه کتابخانه پژوهیار، کتابخانه نور افزوده می‌شود و دسترسی به اطلاعات کتاب‌شناختی مجموعه نور در ستون دوم پژوهیار امکان پذیر خواهد شد. (شکل 3)

 شکل (3): کتابخانه مرکز نور

7.چشم انداز پژوهیار در برنامه‌های آتی

مرکز تحقیقات علوم کامپیوتری علوم اسلامی نور برای گسترش نرم‌افزار پژوهیار به عنوان نخستین نرم‌افزار فارسی‌زبان مدیریت استناددهی و ارجاعات، امکاناتی را در نظر گرفته که گزیده‌ای از آن‌ها به شرح زیر است:

• • امکان هم‌زمان‌سازی (13) (استفاده همزمان از کتابخانه شخصی خود در پژوهیار در مکان‌های مختلف): به گونه‌ای که پژوهشگر را قادر می‌سازد از طریق هر رایانه‌ای که به اینترنت متصل است، به داده‌ها و منابع خود در نرم‌افزار دسترسی و نسبت به روزآمدسازی اطلاعات خود اقدام کند.

• • امکان استفاده از بانک‌های جانبی «مستند مشاهیر»: کاربر می‌تواند بانک‌های جانبی قابل پشتیبان را در نرم‌افزار به کار گیرد.

• • ارائه نسخه مستقل از مرورگر موزیلا فایرفاکس. در این حالت، کاربر می‌تواند بدون اتصال به اینترنت و بدون نیاز به مرورگر، نسبت به مدیریت استنادها و منابع علمی خود اقدم کند.

• • افزودن موتور جستجو در پایگاه‌های داده‌ای نور. در این حالت، کاربر از طریق مکانیزم‌های جستجوی تعبیه‌شده در محیط خود نرم‌افزار و بدون نیاز به مراجعه به پایگاه اطلاعاتی مجموعه نور، قادر به جستجو و فراخوانی اطلاعات از این پایگاه‌ها خواهد بود.

• • افزوده شدن پایگاه‌های فارسی بیشتر تحت پشتیبانی پژوهیار.

• • افزوده شدن شیوه‌های استناددهی استاندارد فارسی.

• • افزوده شدن امکانات جانبی از قبیل: فیش‌برداری، ضبط صدا و ذخیره آن به عنوان فایل صوتی و...

پی نوشت ها:

منابع: