کارهای تحقیقاتی این پروژه از سال 1378 آغاز شد که در مدت سه سال با کمک بیش از 15 نفر از محقّقان و طی روزی 60 ساعت کار پژوهشی به سرعت، مقدّمات تحقیقی آن تهیه و به بخش فنی ارائه شد تا فایل سازی و سایر اقدامات فنّی آن انجام گیرد.
معاون تحقیقات مرکز در باره قابلیت های جدید و ویژه این نرم افزار افزود: در این برنامه، پنج نسخه اصلی نهج البلاغه؛ یعنی نسخه فیض الاسلام، بنیاد نهج البلاغه، صبحی صالح، عبده و ابن ابی الحدید مبنای کار قرار گرفته اند و همه شرح ها، ترجمه ها، قطعه بندی ها بر همین اساس ساماندهی شده اند. از این رو، می توان گفت که حجم زیادی از اطلاعات در این برنامه فراهم آمده است.
مبنا قرار دادن این پنج نسخه موجب شد تا امکانات منحصر به فردی در این نرم افزار مورد نظر قرار گیرد؛ مثلاً مرکز تا به حال در برنامه هایش فقط امکان مقایسه را فراهم می کرد، امّا در دانشنامه با انتخاب کلید تفکیک و مقایسه، می توان به طور خودکار دو نسخه نهج البلاغه را با هم مقایسه نمود و به عنوان مثال، تفاوت های نسخه فیض الاسلام را با نسخه صبحی صالح مشاهده کرد. در این نرم افزار، جستجوی قسمت های مختلف برنامه با دقّت بالایی انجام می شود و حتّی تفاوت های اِعرابی یا حرکات داخل کلمات هم، در آن ثبت شده است.
در قسمت کتابنامه نیز اطلاعات گوناگونی را تحت عنوان «فیش معرّفی کتاب» ثبت کرده ایم که درباره هر کتاب به حدود 20 واحد اطلاعاتی از جمله: نام نویسنده، زندگی نویسنده، مذهب نویسنده، مترجم، سال چاپ، مکان، شابک کتاب، قطع کتاب، زبان کتاب و صفحات کتاب می رسد.
علاوه بر این، امکان جستجو نیز در این بخش فراهم آمده است؛ یعنی اگر کاربر به دنبال شرحی از نهج البلاغه باشد که بیش از 10 جلد است، یا در قرن هفتم تهیه شده باشد و یا نویسنده آن مسیحی باشد، می تواند با استفاده از این قابلیت به آن دست یابد. چنین بانک پرتوان اطلاعاتی، اوّلین بار است که در برنامه های مرکز ارائه می شود.
حجة الاسلام مظلومی در مورد محتوای دانشنامه علوی چنین بیان داشت: برای آن که این برنامه، هم برای متخصصان علوم اسلامی و هم برای عموم علاقه‌مندان قابل استفاده باشد، مطالب جذّاب و متنوعی را در سه بخش اصلی: دانشنامه، کتابخانه و کتابنامه قرار داده ایم.
در بخش کتابخانه بیش از 280 جلد از کتاب هایی که در مورد نهج البلاغه نوشته شده اند، در دوازده زمینه گردآوری گردیده است که شامل: شرح ها، ترجمه ها به زبان فارسی، انگلیسی و فرانسه، همراه با مستدرکات نهج البلاغه، مصادر نهج البلاغه، اَعلام و امثال نهج البلاغه، درر الحکم، زندگی نامه سید رضی، کتاب های مرتبط با نهج البلاغه، فرهنگنامه ها و فرهنگ های موضوعی نهج البلاغه می باشد.
بخش دانشنامه، اصلی ترین بخش برنامه منهج النور است که پنج نسخه یاد شده، متن نهج البلاغه و شروح آن را با امکانات متعددی ارائه نموده است. نکته درخور توجه این است که علاوه بر شرح های عادی، شرح های منظوم نیز در این بخش گنجانده شده است.
از فعالیت های تحقیقی که بر روی متن نهج البلاغه صورت گرفته است، استخراج اَعلام موجود در نهج البلاغه می باشد؛ یعنی نام های مربوط به اشخاص، گروه ها، حیوانات، گیاهان، معادن، ستارگان و اجرام آسمانی و امثال اینها را در کلّ نهج البلاغه تعیین کرده ایم. در این برنامه، علاوه بر اسامی اصلی، ضمایری که به این اَعلام برگشت می کنند و نیز اَعلام کنایی را هم مشخص نموده ایم. سپس این اَعلام با یکدیگر هماهنگ سازی شده و توضیحات مربوط به هر کدام از آنها، در حدّ توان بر اساس منابع موجود گردآوری شده‌اند. بدین ترتیب، در ذیل هر قسمتی از نهج البلاغه و هر قطعه ای از متن، اَعلام موجود قابل تعیین هستند و می توان به توضیح آنها دسترسی پیدا کرد.
همین کار نسبت به مَثَلهای نهج البلاغه نیز صورت گرفته است و بیش از 200 ضرب المثل که در متن نهج البلاغه بوده، تعیین شده است و توضیحات مربوط به آنها از کتب موجود بیان شده است.
فعالیت پژوهشی دیگری نیز در زمینه لغت های نهج البلاغه و مصادر آن انجام شده است. بدین سان که لغات دشوارِ موجود در متن نهج البلاغه، استخراج و توضیح داده شده اند و همه مصادرِ خطبه ها، نامه ها و کلمات قصار نیز تعیین گردیده است.
همچنین، ارائه تلاوت دلنشین متن نهج البلاغه بر قابلیت های برنامه افزوده است که با توجّه به دشواری خواندن نهج البلاغه برای بعضی از کاربران عمومی، می تواند بسیار قابل استفاده باشد.
بدین ترتیب، حجم قابل توجهی از اطلاعات در این برنامه قرار داده شده است که به طور عادی در یک سی دی جا نمی گیرد، ولی با استفاده از تکنیک خاصّی توانستیم کلّ اطلاعات را در قالب یک لوح فشرده تقدیم کاربران نماییم.
حجم گسترده اطلاعاتِ ارائه شده و قابلیت های منحصر به فرد این نرم افزار موجب شد تا در دهمین نمایشگاه بین المللی قرآن کریم به عنوان نرم افزار برتر پژوهشی از سوی هیأت داوران مورد تقدیر قرار گیرد.
حجة الاسلام مظلومی، درباره برنامه های پیش بینی شده برای نسخه بعدی نرم افزار دانشنامه علوی، افزودند: در نظر داریم به زودی نسخه سه زبانه ای از این برنامه را با رویکرد بین المللی و جهانی عرضه کنیم. این نسخه که با عنوان «موسوعه نهج البلاغه» عرضه خواهد شد، شامل تعداد قابل توجهی از ترجمه های نهج البلاغه به زبان های زنده دنیاست.
به همین جهت حتی ترجمه هایی هم که هنوز چاپ نشده اند، از سراسر جهان شناسایی گردیده و از مؤلفان آنها خریداری شده است. افزون بر این که در نسخه جدید، معجم موضوعی کاملی را به سبک سایر معجم های موضوعی مرکز قرار می‌دهیم تا امکان پژوهش در معارف نهج البلاغه در سطح گسترده ای برای کاربران فراهم آید.
وی در انتهاء با توجه به تلاشی که در زمینه مستندسازی و استخراج اسناد روایی نهج البلاغه در این نرم افزار صورت گرفته است، اظهار امیدواری کرد که در فعالیت های پژوهشی آینده، از نهج البلاغه بیش از پیش، به عنوان یک منبع تحقیقی استفاده شود و تولید نرم افزارهای تخصّصی در زمینه نهج البلاغه نیز افزایش یابد.
