نرمافزارهای نور در حوزه تبلیغ و فرهنگ دینی
اشاره
وقتی سخن از عرصه «فرهنگ و تبلیغ دینی» به میان میآید، معمولاً نگاهها معطوف به مخاطبان و کاربران عمومی است. بدیهی است که بخش بزرگی از مخاطبهای این عرصه را افراد غیرمتخصّص تشکیل میدهند. به همین جهت، مراکز و نهادهای متولّی امر دین و فرهنگ، بسته به گستره وظایف خویش، ملزم به ارائه محتواهایی مفید و مناسب برای عامّه مردم نیز هستند.
مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، این مهمّ را از نظر دور نداشته و ضمن تولید محصولات تخصّصی وبی و ویندوزی در حوزههای مختلف علوم و معارف اسلامی، شمار قابل توجّهی از نرمافزارهای خود را در همین راستا تهیه و تولید کرده است. برخی از این محصولات، مستقلاً از آثار تولیدی مرکز نور به شمار میروند و بعضی دیگر، از جمله تولیدات سفارشی و مشارکتی نور میباشند و البته ما در این مختصر، در صدد شمارش همه آنها نیستیم و به معرّفی مهمترین آنها بسنده میکنیم.
گفتنی است که محصولات تخصّصی و پژوهشی مرکز، مانند نرمافزار جامع الأحادیث و جامع تفاسیر نور و یا وبگاه جامع قرآنی و جامع الأحادیث، هر چند برای پژوهشگران و متخصّصان حوزه تفسیر و حدیث سامان یافته، امّا در آنها محتواهای عمومی نیز جهت استفاده سایر مخاطبان در نظر گرفته شده است؛ محتواهایی همچون: ترجمه آیات، تفاسیر عامّهپسند، ترتیل، تلاوت مجلسی، ترجمه و شرح احادیث، احکام شرعی، اخلاق اسلامی و یا زندگینامه و سیره معصومان(ع).
همچنین، مرکز نور نرمافزارهای بسیاری را در زمینه مجموعه آثار شخصیتهای بزرگ علمی و اسلامی تولید کرده که بیشتر جنبه تخصّصی دارند و در این مقاله، صرفاً به برخی از مهمّترین مواردی اشاره شده که جهت بهرهمندی عموم نیز مفید هستند. شماری دیگر از تولیدات نور برای عموم مخاطبان، برنامههای اندرویدی است که پرداختن به آنها، مجالی دیگر میطلبد و در اینجا از ذکر آنها صرف نظر نمودهایم.
بنابراین، در این نوشتار، تعدادی از مهمترین محصولات برخط و برونخط نور را که با حوزه تبلیغ و فرهنگ دینی مرتبط است و برای عموم مخاطبان نیز قابل استفاده میباشد، بهاختصار معرّفی مینماییم.
تولید محتوای دینی و فرهنگی در شبکههای اجتماعی
چکیده
با فراگیر شدن اینترنت و به دنبال آن، شکلگیری مفاهیم جدیدی همچون واقعیت مجازی و فضای سایبری، تغییر و تحوّلات فراوانی در جوامع بشری ایجاد شد و افراد جامعه با دنیای جدیدی روبهرو شدند که از آن به «عصر فنّاوری» تعبیر میشود.
این مسئله، با ظهور شبکههای اجتماعی و توسعه و گسترش آنها به عنوان بزرگترین نوآوری و دستاورد بشر در حوزه فنّاوری، شکل تازهای به خود گرفت و باعث ایجاد تحوّلات فراوان و چشمگیری در حوزههای مختلف: اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و اجتماعی و بهوجودآمدن فرصتها و چالشهای فراوانی در جوامع بشری شد.
امروزه، شبکههای اجتماعی، به دلیل سادگی و بهرهگیری گسترده از قابلیتها و امکانات تعاملی، مورد توجّه و استقبال اکثر افراد جامعه قرار گرفته و عرصه جدیدی را در ارتباطات بشری و برآورده کردن نیازهای اقشار مختلف جامعه فراهم کردهاند.
در این نوشتار، با نگاهی گذرا به شبکههای اجتماعی و ضرورت فعّالیّت در آنها، به راهکارها و اصول موفقیت در این بستر محبوب ارتباطی پرداخته شده است تا فعّالان فرهنگی با بهکاربردن راهکارهای ذکرشده و حضور گسترده و مستمرّ در شبکههای اجتماعی، زمینه را برای اشاعه ارزشهای دینی و ملّی و مقابله با آسیبهای فضای مجازی فراهم نمایند.
ظرفیتهای تبلیغ دینی در فضای مجازی
اشاره
در جهان امروزی، تعداد کاربران فضای مجازی پیوسته در حال افزایش است. این فضا به دلیل گستردگیای که دارد، میتواند محلّ خوبی برای اطّلاعرسانی، تبلیغ و ترویج آموزههای دینی باشد. ظرفیت فضای مجازی، با وجود تهدیدها و الزاماتی که دارد، فرصت مغتنمی را برای مبلّغان دینی و اصحاب فرهنگ و اندیشه فراهم نموده است که میتوانند از این رهگذر، آموزهها و تعالیم اصیل دینی را بر اساس سطح و نیاز مخاطبان ارائه نمایند. ضرورت حضور مبلّغان حوزوی در این فضا، بر کسی پوشیده نیست. این مسئله، بهویژه در در ایام گسترش و شیوع بیماری کرونا، بیشتر احساس میشود. به همین مناسبت، در گفتوگویی اختصاصی با مبلّغ بینالمللی، آقای سهیل اسعد، به موضوع «ظرفیتهای تبلیغ دینی در فضای مجازی» پرداختهایم.
ابزارهای نوین ارتباطی و روحانیت؛ چالشها و فرصتها
چکیده
در حوزه مسائل اعتقادی، تبلیغ دینی و ارشاد مردم در صورتی اثرگذار است که رابطه مردم و روحانیت به شکل مطلوب برقرار باشد و مردم، همچنان به شنیدن آموزههای دینی از زبان روحانیت علاقه داشته باشند. در قرن معاصر، رابطه مردم و روحانیت در حوزه تبلیغ دینی فراز و فرودهایی را تجربه کرده است. با توجّه به گسترش ابزارهای رسانهای و تغییر سبک زندگی، ارتباط بین مردم و روحانیت، در حال فاصله گرفتن از شیوه سنّتی و کمرنگ شدن است؛ هر چند عوامل دیگری نیز در این کمرنگی دخیل هستند.
این پژوهش، در صدد شناسایی آسیبهای ارتباط مردم و روحانیت در زمینه تبلیغ دین، و ارائه راهکارهای مناسب در جهت ترمیم و تعمیق این ارتباط است که با استفاده از روش توصیفی ـ تحلیلی، تجربیات مبلّغان و صاحبنظران این بخش را مورد بررسی قرار داده است. ضعف عملکرد، عدم توجّه به نیازهای مخاطب، استفاده نکردن از ابزارهای جدید، نبودِ برنامهریزی و توجّه نهادهای سیاستگذار، و نیز تغییر در سبک زندگی مردم، از جمله عوامل کمرنگ شدن ارتباط مردم و روحانیت است.
پایگاه حوزهنت؛ بیست سال حضور در فضای مجازی (www.hawzah.net)
اشاره
گروه فرهنگ دینی و تبلیغ، در معاونت پژوهش مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی فعّالیّت میکند. عمده فعّالیّتها و محصولات این مرکز، برای متخصّصان و پژوهشگران علوم اسلامی و انسانی شکل میگیرد. در گروه فرهنگ و تبلیغ، فعّالیّتها معطوف به مخاطبان عمومی است و در نتیجه، سطح محتواها و فعّالیّتها نیز متناسب با همین مخاطب، مورد نظر و توجّه قرار میگیرد. در ادامه، گفتگویی با حجّتالاسلام والمسلمین احمد اکبری، مدیر گروه فرهنگ و تبلیغ مرکز نور را از نظر میگذرانیم.
وضعیت کمّی و کیفی محتوای دینی در اینترنت با محوریت مخاطب عمومی
چکیده
محتوای دینی، به سبب انگیزههای گوناگون که برای اقبال به آن است، مخاطبهای فراوانی دارد. ازاینرو، اهتمام به محتوای دینی در فضای مجازی و افزایش کمّی و کیفی آن، از جهاتی بسیار اهمّیّت دارد. در این میان، محتواهایی که برای مخاطبان عمومی عرضه میشوند، به دلیل طیف خاصّ آنها و نوع استفاده ایشان از آن محتواها، بیشتر در کانون توجّه قرار دارد. در این مقاله، به بررسی وضعیت کمّی و کیفی محتوای دینی در فضای مجازی با محوریت مخاطبان عمومی پرداخته خواهد شد.
بایستههای تبلیغ در فضای مجازی از نگاه رهبر معظم انقلاب
چکیده
همهگیری فضای مجازی، مفاهیم بسیاری را در زندگی بشر دستخوش تغییر نموده است؛ در حوزه تبلیغ دینی، یکی از پُربحثترین مفاهیم، تبلیغ دینی در فضای مجازی است. مقام معظم رهبری، به عنوان راهبر جامعه اسلامی در مواجهه با مسائل کلان انقلاب و اسلام، با توجّه ویژه به این مسئله در طول سالیان متمادی، رهنمودهای حکیمانهای را در این خصوص بیان فرمودهاند که بازخوانی، تدوین و دستهبندی این سخنان میتواند دستمایه ارزشمندی برای علاقهمندان به حضور در این فضا باشد.
در سند حاضر، با روش مطالعه کتابخانهای ابتداء کلیه فرمایشهای ایشان که به موضوع تبلیغ، فضای مجازی و تبلیغ مجازی مرتبط بوده، جمعآوری شده و سپس، با پالایش مواردی که ارتباط کمتری با موضوع داشتهاند و کنارگذاشتن موارد تکراری، فیشهای بهدستآمده دستهبندی گردید. در گام پایانی نیز با کنار هم قراردادن فیشها، مفاهیم قابل برداشت از این سخنان استخراج شد و با توجّه به ظرفیت محدود این نوشته، بخش مختصری از فرمایشهای ایشان به عنوان شاهد و راهنما ارائه گردید.
توصیف و تحلیل وضعیت موجود آموزش دینی در فضای مجازی*
چکیده
دین مبین اسلام، آیینی جهانی و جاودانه است و به منظور تبیین و تنظیم رابطه بین خدا، انسان و جهان نازل شده است؛ چنین دینی برای تحقّق ویژگیهایی که از خاتمیت آن برخاسته، ماهیتاً باید تبلیغی نیز باشد و از همه ظرفیتها برای گسترش خود بهره ببرد تا مفاهیم و پیامدهای آسمانی آن به همه انسانها برای همیشه و در همه جا برسد.
با توجّه به اهمیت تبلیغ دین در دنیای امروز، از هر نوع امکانات و ابزار مدرن میتوان در راستای تبلیغ استفاده کرد که یکی از این امکانات، فضای مجازی است؛ چه اینکه اهمّیّت تبلیغ دین در فضای مجازی، بهمراتب بیشتر از رسانه منبر و در فضای مسجد است. از مزایای این نوع تبلیغ، دسترسی سریع و آسان، هزینه پایین و بازدهی سریع و بالا نسبت به سایر روشهای تبلیغ است .
از طرف دیگر، در حکومت اسلامی برای نهاد دین، سه نقش اساسی: تحقیق، تبلیغ و تحقّق دین متصوّر شده است که ایجاد فضای سالم برای پرداختن به این نقشها، از مهمترین وظایف حوزههای علمیه است. برای تحقّق این امر، لازم است به سوی ایجاد رسانههای دینی متعدّد و متکثّر حرکت کرد و از ظرفیت ویژه این ابزارها در جهت گسترش ارزشهای الهی بهره برد.
در این میان، تلاش سازمانهای وابسته مثل سازمان تبلیغات اسلامی و حوزه و دانشگاه را نمیتوان انکار کرد؛ امّا این مهم نیاز به توجّهات ویژه و گستردهتری دارد. ازاینرو، فرهنگسازی مناسبی میان همه سطوح همچون حوزههای علمیه، دانشگاهها و کسانی که دغدغه اسلامی و انقلابی دارند، لازم است.
به نظر میرسد که در این زمینه، مراجع عظام تقلید و علماء اسلام میتوانند گرد هم آیند تا پس از گفتوگو، مسیر را شناسایی نموده، با تشکیل مجموعههای اندیشهورز در حوزههای علمیه و دانشگاهها و سایر نهادها، حمایت مادّی و معنوی خود را اعلام کنند؛ مطلبی که در این پژوهش تلاش شد با رویکرد توصیفی و تحلیلی به بررسی ابعاد آن پرداخته شود.
روش شناسی تبلیغات ضد دینی در فضای مجازی و راهکارهای مقابله با آن*
چکیده
تبلیغات گسترده ضد دینی در فضای مجازی، حاکی از آن است که دولتها و رسانههای غربی، گسترش بیداری اسلام و گرایش به اسلام را تاب نمیآورند و با تبلیغات نادرست، میکوشند چهره اسلام را در جهان، تیره و تار نشان دهند. شناخت روشهای جدید و گوناگون در این زمینه، به مسلمانان کمک میکند با آشنایی راهبردی تاکتیکهای دشمن، محتوای غنیّ دینی را متناسب با نیاز مخاطب ارائه نمایند که عمدهترین تاکتیکهای دشمن در این زمینه، عبارت است از:
نمایش زننده برخی اعتقادات غیردینی به نام دین، پُررنگ نمودن عرفانهای کاذب و انحرافی به عنوان گرایشهای دینی، تولید ابزارهای جدید و متنوّع در عرصه فنّاوری در راستای اشاعه فحشا و دینگریزی کاربران و بهویژه نوجوانان و سوء استفاده از نقاط ضعف حکومتهای اسلامی در استفاده ازفنّاوریهای نو در عرصه نظارت و مدیریت.
پژوهشگران در این مقاله، تلاش کردهاند با گردآوری آراء و نظریات مختلف صاحبنظران، به مطالعه و بررسی راههای متنوّع نفوذ دشمن و تبلیغات ضد دینی در فضای مجازی در اذهان کاربران پرداخته، با معرّفی این راهها و ارائه راهکارهای مقابله با تهاجم دشمن در این زمینه، به ایمنیبخشی مخاطبان در فضای مجازی کمک نمایند.
گزارش برگزاری همایش نقش رسانه های دیداری ـ شنیداری در تبیین اسلام
جایگاه و نقش رسانه
اندیشمندان برای هر دوره ای، نام یا نام هایی انتخاب کرده اند. از «عصر سنگ»، «دوران کشاورزی»، «دوره صنعتی»، «عصر اتم» تا امروز که از آن با عنوان «عصر ارتباطات»، «عصر سرعت و تبادل اطّلاعات»، «عصر دیجیتال» و «عصر رسانه ها» یاد می شود.
در فرهنگ ما، انسان، فرزند زمان خویش است؛ هر چند ضرورت دارد به افق آینده نیز نظر داشته باشد. همین مسئله، ضرورت آگاهی از مفهوم رسانه را آشکار می سازد. امروزه، رسانه ها می تازند، جنگ می آفرینند، مدیریت می کنند و خود پایان دهنده امورند. رسانه ها به کار مهندسی افکار می پردازند، قلب ها و ذهن های مردم را به دست گرفته، مدیریت می کنند. از این رو، صاحب نظران بر این باورند که رسانه های دیداری و شنیداری، در شکل گیری افکار عمومی در سراسر تاریخ بشریت، نقش تعیین کننده داشته و دارند. رسانه می تواند نقش هدایتگر یا گمراه کننده را در جامعه ایفا کند.
از سوی دیگر، انسان امروز ناچار به استفاده از رسانه هاست. او اطّلاعات را از رادیو و تلویزیون و اینترنت می گیرد، به وسیله شبکه های اجتماعی با مردم جهان ارتباط برقرار می کند و اوقات فراغتش را در سینما به عنوان «نقطه تلاقی همه هنرها و شبکه های اجتماعی» پُر می کند.