آیین رونمایی از نسخه جدید و آزمایشی پایگاه کتابخانه دیجیتال نور www.noorlib.ir
اشاره
معمولاً در روز «کتاب، کتابخوانی و کتابدار»، اتفاقات خوب و راهگشایی در این حوزه رقم میخورد؛ از جمله این رخدادهای مفید، آیین رونمایی از نسخه جدید و آزمایشی پایگاه کتابخانه دیجیتال نور (نورلایب) بود. در این مراسم، حجتالاسلام والمسلمین سید مصطفی طباطبایی، مدیر پایگاه نورلایب، حجتالاسلام والمسلمین دکتر عبدالحسین خسروپناه، معاون علوم انسانی و هنر دانشگاه آزاد اسلامی و استاد حوزه و دانشگاه، به ایراد سخن پرداختند. در ذیل، خلاصهای از آنچه در این آیین رونمایی گذشت، در معرض استفاده خوانندگان و علاقهمندان عزیز قرار میگیرد.
مروری بر نرمافزارهای علوم عقلی نور
مقدمه
مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، ارائهکننده نرمافزارهای علوم اسلامی است که در موضوعات متنوّعی به تولید و عرضه محصولات ویندوزی و وبی اقدام کرده است. یکی از این موضوعات، مباحث مربوط به علوم عقلی، مشتمل بر دانش: فلسفه، کلام و عرفان است که نیازهای علمی و پژوهشی بسیاری از محقّقان و علاقهمندان این حوزه را پاسخگوست. این نرمافزارها که در وهله نخست در قالب نسخههای دسکتاپ یا آفلاین تولید شده، به همّت محقّقان و متخصّصان نور، بهویژه پژوهشگران و دستاندکاران معاونت پژوهشی و معاونت تولید مرکز سامان یافتهاند.
گفتنی است که معاونت پژوهشی مرکز نور، از گروههای مختلفی تشکیل شده که از آن جمله، گروه علمی عقلی است که در موضوعات: فلسفی، کلامی و عرفانی به انجام تحقیقات لازم و بسترساز برای تولید نرمافزارهای مرتبط با این علوم فعّالیّت میکند.
مجموعه تولیدات نرمافزاری مباحث علوم عقلی در مرکز نور، در سه قالب کلّی: کتابخانهای، معجم موضوعی و درختوارهای سامان یافته است. معمولاً در نرمافزارهای کتابخانهای، بیشتر سعی در گردآوری و ارائه منابع و فراهم نمودن امکانات تحقیقاتی و کاربردی برای جستوجوی لفظی در متن است؛ ولی در نرمافزارهای معجم موضوعی و درختوارهای، سعی و هدف کلیدی تولیدکنندگان برنامه، بسترسازی برای جستوجوی مفهومی و تحلیل موضوعیِ محتوای متون مرجع و اصلی است.
آنچه در ادامه خواهید خواند، محتوا و قابلیتهای محصولاتِ تولیدشده یا در دست تولید است که از ابتداء کار مرکز تاکنون در زمینه علوم عقلی عرضه شدهاند یا خواهند شد. امید است که این نوشتار، مورد توجّه خوانندگان عزیز قرار گیرد.
دورنمایی از پایگاه نسخ خطی مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور)
اشاره
با در نظر گرفتن تاریخ صنعت چاپ پانصدساله در اروپا و دویستساله در ایران، شاید به جرئت بتوان گفت که حدود 70 درصد از آثار علمی تولیدشده از سوی فرهیختگان مسلمان، در فرمتِ نسخه خطی میباشد و بر این پایه، یک مرکز علمی و دانشگاهی، یا یک استاد، پژوهشگر و دانشجویی که در اثر غفلت یا صرفاً به جهت عدم آشنایی با منابع متون کهن یا عدم توانایی در استفاده از این منابع سرشار پژوهشهای تاریخی (= منابع دستاوّل)، در فرایند پژوهشی خود، به حوزه تراثیات، ورودی پیدا نمیکند و صرفاً به منابع دست دوم (= اطلاعات جویدهشده)، یعنی کتب چاپی، مقالات و پایاننامهها مراجعه میکند، در واقع امر، این پژوهشگر در حالت کمینه آن، به جهت غفلت از این سرچشمههای سرشار، در حدود 70درصد حوزه مطالعاتی و تحقیقی خویش را از دست داده است! پایگاه نسخ خطی مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور)، به نشانی noormms.ir ، گامی است بزرگ در جهت سهولت دسترسی اهل تحقیق به این گنجینه بزرگ اسلامی است و به زودی راهاندازی خواهد شد.
آنچه در ادامه از نظر خوانندگان عزیز می گذرد، گفت و گویی است که با مدیر محترم وبگاه نسخ خطی نور انجام شده است. امید است مورد استفاده علاقهمندان قرار گیرد.
آشنایی با فعالیت های گروه علوم عقلی مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور)
چکیده
در این نوشتار، فعّالیت های گروه علوم عقلی مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، اعم از چگونگی تحلیل محتوا در معاجم موضوعی فلسفی و درختوارههای کلام اسلامی و نیز کتابخانههای حکمت اسلامی، کلام اسلامی و عرفان، همراه با معرّفی نرمافزارهای تولیدشده و نرم افزارهای در حال تولید، معرّفی میگردد.
پایگاه کتابخانه دیجیتال نور، در مسیر رشد
» لطفاً خودتان را برای خوانندگان معرفی بفرمایید.
◊ بسم الله الرحمن الرحیم. بنده سید مصطفی طباطبایی هستم و نزدیک بیست سال است که در حوزه علمیه مشغول به تحصیلم. نُه سال است که در مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی کار می کنم و تقریباً از اوایل ورودم به مرکز، در بخش تحقیق و توسعه در فضای دیجیتال و بعداً برای کتابخانه های دیجیتال کار کردم و الآن هم مدیر گروه کتابخانه های دیجیتال مرکز نور هستم.
» پایگاه کتابخانه دیجیتال نور، چه پیشینه ای را پشت سر گذاشته است؟
معرفی پایگاه نسخ خطی شیعه در علوم اسلامی
اشاره
میراث گرانبهای نسخه های خطی اسلامی به عنوان یکی از نمونه های اثبات کننده مرجعیت علمی اهل بیت (علیهم السلام) در جهان اسلام و دلیلی بر تبیین نقش اساسی اهل بیت و پیروان آنها، به خصوص دانشمندان و علماء شیعه در پیدایش و گسترش علوم و شکوفایی تمدن اسلامی است و با توجه به ضرورت اطلاع رسانی در عرصه جهانی به عنوان یکی از منابع مهم دانش برای استفاده پژوهشگران علوم اسلامی است که بنا به تشخیص مرجعیّت شیعه و هم زمان با برگزاری همایش بین المللی نقش شیعه در پیدایش و گسترش علوم اسلامی و با همکاری مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور)، اقدام به راه اندازی پایگاه نسخ خطی آن نمود. در ادامه، به گزارشی توصیفی از این پایگاه خواهیم پرداخت.
فهرست نویسی نُسخ خطی در فرآیند تکامل از شیوه سنّتی تا دیجیتالسازی
اشاره
در طول تاریخ با توجه به نیازهای پژوهشگران در مراجعه به متون و منابع علمی مختلف، فهرست نسخه های خطی که سیاهه ای ساده از کتاب ها بوده، تهیه و تدوین شده است. این فهرست ها در سیر تطوّر تکاملی خود تا عصر اینترنت که عرضه منابع دیجیتالی است، تغییرات متنوعی داشته است؛ در حالی که شاکله اصلی فهرست نویسی، کتاب شناسی و نسخه شناسی بوده و متادیتا که به عنوان اطلاعات مدیریتی همراه مدرک و سند الکترونیک است، به نوعی همان اطلاعات فهرست های کتاب های خطی را به شکلی گسترده تر برای ذخیره سازی و بازیابی اطلاعات در فضای دیجیتال به کار می گیرد. با توجه به اهمیت و ضرورتی که نیازهای کاربران در انتقال و نگهداری منابع و مدارک علمی در ارتباط با فضای اینترنت داشت، لزوم استفاده از استانداردهای روز دنیا و متادیتا که به عنوان کلید سریع و دقیق دستیابی به اطلاعات می باشد، آشکار می شود. در این نوشتار، به بررسی پیشینه فهرست نویسی در جهان و تمدن اسلامی پرداخته ایم و با بیان انواع روشها و شیوه های آن، به اصول و قواعد و استانداردهای فهرست نویسی نیز اشاره می کنیم.
نگاهی به نسخ خطی با استانداردهای کتابخانه دیجیتال
اشاره
نسخه های خطی، میراث گران بهای علمی و فرهنگی تمدن بشری است. با توجه به نیازهای عصر ارتباطات و اطلاعات، لازم است که این دسته از منابع به درستی حفاظت شوند و برای استفاده بهتر، متناسب با فناوری و استانداردهای دیجیتال سازی، در شبکه جهانی وب ارائه شوند. در این نوشتار، ضمن تعریف نسخه خطی و بیان فهرست نویسی و استانداردهای پایگاه کتابخانه دیجیتال نسخ خطی، به معرفی مهم ترین کتابخانه های دارای نسخ خطی و فهرست های منتشر شده آنان و همچنین، مهم ترین بانک های اطلاعاتی و پایگاه های کتابخانه دیجیتال نسخ خطی به همراه بیان مزایا و اشکالات آنها پرداخته شده است. در پایان نیز طرح پایگاه جامع نسخ خطی و بخش های اصلی آن، به عنوان بهترین راهکار تجمیع اطلاعات و فهارس نسخ خطی برای ایجاد بزرگ ترین بانک اطاعات نسخه های خطی اسلامی، پیشنهاد شده است.
ارزیابی کتابخانه های دیجیتال حوزوی در اینترنت
چکیده
پایگاه های کتابخانه دیجیتال، یکی از پُرمخاطب ترین پایگاه های وب است که به ویژه برای طلاب، دانشجویان و پژوهشگران بسیار سودمند خواهد بود. بر این اساس، نیاز به عرضه منابع در قالب این کتابخانه ها و افزودن به قابلیت ها و امکانات این دست پایگاه ها بیشتر احساس می شود. نهادهای وابسته به حوزه نیز با توجه به این مهم، همواره از نخستین ایجادکنندگان کتابخانه های دیجیتال در اینترنت بوده، طلاب و دانشجویان بسیاری از آن بهره می برند. رونق روزافزون استفاده از فضای مجازی در امر پژوهش و نیاز پژوهشگران به منابع دیجیتال از یک سو، و تأکید مقام معظم رهبری بر لزوم استفاده از فضای مجازی از سوی دیگر، توجه دوباره به این گونه از پایگاه ها در نشر معارف اسلامی به سراسر دنیا را ضروری می نماید.
در این مقاله، کوشش می شود کتابخانه های دیجیتال حوزوی معرفی گردیده، از حیث برخورداری از استانداردهای کتابخانه های دیجیتال بررسی شوند.
بستر های مجازی در معرفی اسلام اصیل به جوانان
اشاره
امروزه، فضای مجازی، جزء تفکیک ناپذیر زندگی بشر شده و تقریباً تمام شئونات زندگی به صورت مستقیم و غیرمستقیم با این فضا درگیر شده است. مقوله های مرتبط با باورهای دینی، از جمله اوّلین و پراهمیت ترین موضوعات پرداخته شده در فضای مجازی است. شناخت بسترهای فضای مجازی در کاربردی نمودن مسئله معرفی اسلام، اهمیت ویژه ای دارد و این اهمیت، با انتشار نامه های مقام معظم رهبری خطاب به جوانان غرب، از برجستگی بیشتری برخوردار شده است. مسلماً بسترهای مجازی موجود با توجه به تلاش سازماندهی شده امپراتوری رسانه ای غرب برای سانسور نامه مقام معظم رهبری، فضایی بسیار مناسب برای رساندن این پیام و دعوت از جوانان غرب برای مطالعه در این نامه ها و اندیشیدن به پرسش های مطرح شده در آن و تلاش برای یافتن جواب صحیح می باشد.