ره آورد نور

اشاره

شناخت وضعیت جغرافیایی جهان اسلام و اطلاع از اوضاع راه‌ها، نقشه‌ها و اماکن کشورهای اسلامی، نقش بسزایی در فهم تاریخ و چگونگی برداشت پژوهشگران از متون اسلامی دارد. از این رو، دیجیتالی کردن منابع و متون معتبر در زمینه جغرافیای جهان اسلام، گامی بلند برای سامان‌دهی تحقیقات و تسهیل دستیابی به مطالب مورد نظر در این باره به شمار می‌رود و مسیر پژوهندگان این حوزه را به گونه‌ای شایسته هموار می‌سازد. به همین جهت، می‌توان اذعان نمود که با تولید اوّلین نسخه دیجیتالی جغرافیای جهان اسلام، تحولی دیگر در عرصه پژوهش‌های اسلامی به وجود خواهد آمد.

اهمیت یهود‌شناسی

فراوانی پرداختن قرآن به بحث بنی‌اسرائیل و یهود، نشان از اهمیت شناخت این جریان دارد. تجربه‌های مثبت و منفی انباشته در این جریان تاریخی ما را به بهره‌گیری از این تجربه و توجه به این جریان و هوشیاری نسبت به اقدامات و رفتارهای آنها وا می‌دارد.

مسأله غیرقابل انکار درباره این جریان تاریخی، ثبت دو انحراف بزرگ است:

1. انحراف در برابر ظهور حضرت عیسی(ع): با توجه به اطلاعاتی که در اختیار آنها بود، باید عیسی را می‌پذیرفتند و به آیین او سر تسلیم فرود می‌آوردند؛ اما مقاومت کردند، مدعی دروغگویی او شدند و او را بر اساس گمان خود به قتل رساندند.
2. انحراف در برابر ظهور پیامبر اسلام(ص): آنان نسبت به پیامبر آخرالزمان اطلاعات جامعی داشتند که هرگونه تردید درباره وی و جانشینانش را منتفی می‌ساخت؛ ولی با تمام وجود در برابر پیامبر اسلام(ص) ایستادند و از هیچ‌گونه فساد و افسادی دریغ نورزیدند.

اشاره

در ابتدا تلفن‌های همراه دارای ساختار پیچیده ای نبودند. سخت‌افزارهای محدودی داشت که نیاز به نرم افزارهای پیچیده نداشت، تا این‌که شرکت‌های مطرح ساخت گوشی‌های تلفن همراه نسل‌های دوم و سوم، گوشی‌های خود را عرضه کردند. این گوشی‌ها دارای امکانات سخت‌افزاری بیشتری بودند که شامل سی‌پی‌یو، رم و هارد بوده و تقریباً به صورت یک رایانه کوچک طراحی شدند. در این زمان بود که این شرکت‌ها به اهمیت نرم‌افزار در این گوشی‌های پی برده و رقابت نرم افزاری در کنار رقابت سخت‌افزاری شروع شد. مایکروسافت یکی از شرکت‌هایی بود که قبلاً روی سیستم عامل رایانه‌های جیبی خودکار کرده بود و Windows CE را به همین منظور طراحی کرده بود. این ویندوز قابلیت این را داشت که روی تلفن همراه‌ها نیز نصب شود. بعد از رسمیت یافتن تلفن همراه‌های نسل جدید، شرکت‌های مطرح در این صنعت که به مشکلات بی‌شمار Windows CE پی برده بودند و نمی‌خواستند نرم افزار این صنعت را در انحصار یک شرکت نگه دارند، با همکاری هم سیستم عامل جدیدی برای تلفن همراه‌ها به وجود آوردند که Symbian نام گرفت.

البته رقبای دیگری نیز مثل سیستم عامل Linux در این صنعت وجود دارند که فعلاً به صورت عمده استفاده نشده‌اند. در اصطلاح به تلفن همراه‌هایی که از این سیستم عامل استفاده می‌کنند، SmartPhone گفته می‌شود.

اشاره

نرم‌افزار «سفینه النجاه» به همت مرکز تحقیقات رایانه‌ای حوزه علمیه اصفهان تهیه و تولید شده و در اختیار علاقه‌مندان و مراکز علمی قرار گرفته است.

در این نرم‌افزار(1)، سخن از سید الشهداء حضرت ابا عبد الله الحسین(ع) بزرگ‌ترین قهرمان عرصه‌های حماسه و خون و قیام است؛ همو که جاودانه‌ترین نام در عالم، نام زیبا و درخشان حضرت او است.

نهضت و قیام او سرمنشأ بسیاری از حرکت‌های حق‌خواهانه و بروز و ظهور خط جدیدی از دینداری‌ها و حمایت و احیای اسلام است.

محتوای برنامه

نرم‌افزار درختواره فقه، نخستین مجموعه نموداری است که از محتوای نسخه‌های معتبر قدیمی فقهی تهیه شده و با امکانات نوین پژوهشی و جدیدترین روش‌های جستجو و ترکیب، به پژوهشگران علم و فقاهت ارائه گردیده است.

در این نسخه، بازیابی درختی اطلاعات از اوّلین کتب فقهی موجود از فقهای بزرگ شیعه استخراج شده است که عبارت‌اند: فقه الرضا منسوب به امام رضا(ع)، المقنع و الهدایه بالخیر تألیف شیخ صدوق(ره)، الاشراف و المقنعه اثر شیخ مفید(ره)، الکافی ابن صلاح حلبی(ره)، الانتصار، الناصریات و جمل العلم و العمل تألیف سید مرتضی(ره).

نرم‌افزار گنجينه روايات نور توليد شد

پس از سال‌ها تلاش، مرکز تحقيقات کامپيوتري علوم اسلامي اولين نسخه ديجيتالي جامع احاديث اهل بيت(ع) با ترجمه فارسي را جهت استفاده پژوهشگران علوم اسلامي با عنوان «گنجينه روايات نور» عرضه نمود.

اين برنامه شامل متن و ترجمه کامل 233 عنوان کتاب در 381 مجلد از منابع روايي در موضوعات مختلف مانند: اخلاق، تاريخ، تفسير، دعا، طب، فضائل و مناقب، عقاید و فقه است که دانش‌پژوهان فارسي‌زبان مي‌توانند از محتوای اين نرم‌افزار حدیثی استفاده مطلوب را ببرند.

در اين برنامه متن و ترجمه کتاب هاي روايي همچون:

چکیده

از دستاوردهای جامعه اطلاعاتی، به اشتراک گذاری اطلاعات و یافته های بشری است و دین به عنوان پدیده ای که هیچ گاه از انسان جدا نشده، انگیزه های فراوانی را برای تحقیق فراهم آورده است. البته این مطالعات در کنار تعامل با جوامع بشری، نیازمند داده های صحیح و غیر مغرضانه است و برای یافتن آرا و نتایج درست، گریزی جز شناخت صحیح ادیان نداريم.

این نوشتار در صدد ارائه طرحی برای ساخت نرم افزاری است که به روش نقلی، تاریخی و توصیفی ادیان، مذاهب و فرق را معرفی نماید. این برنامه با بررسی پیشینه هر گروه و چگونگی پیدایش، عقاید و آرای ویژه هر کدام، به توصیف و تحلیل این مرام‌های اعتقادی خواهد پرداخت. البته هدف از طرح پیشنهادی این برنامه، نقد و بررسی ادیان و مذاهب نیست، بلکه ایجاد بانک اطلاعات توصیفی از ادیان، مذاهب و فرق به روش تاریخی و نقلی است که می‌تواند در مباحث پژوهشی کارآمد و مفید باشد.

کلام دلنشین و نورانی قرآن کریم و بعد از آن احادیث و روایات اهل بیت (ع)، همچون نسیم روح بخش در جان تشنه لبان جویای حقیقت جاری است. کلام گهربار پیامبراعظم (ص) و امامان معصوم (ع) در صراط مستقیم به منزله چراغ روشنی است برای مسلمانان تا به کمال و رستگاری برسند. به همین دلیل، بر ما واجب است که احادیث و روایات آن معصومان الهی را بخوانیم و یاد بگیریم.

در همین جهت، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی نخستین نسخه دیجیتالی جامع احادیث اهل بیت (ع) را با ترجمه فارسی، تحت عنوان «گنجینه روایات نور» طراحی و تولید کرده است.

این نرم افزار که در قالب کتابخانه دیجیتالی نور است، دارای قابلیت های متنوع و مفیدی است. در برنامه عظیم و ارزشمند گنجینه روایات نور، متن و ترجمه کامل 233 عنوان کتاب در 381 جلد از منابع روایی و در موضوعات مختلف گنجانده شده است.

متن کامل و ترجمه کتاب های روایی: بحار الانوار (42 جلد)، اصول کافی، روضه کافی، من لایحضره الفقیه، ارشاد و امالی شیخ مفید، خصال و امالی شیخ صدوق، تحف العقول، لهوف، ثواب الاعمال، توحید مفضل، مکارم الاخلاق، غیبت نعمانی و کمال الدین، در این برنامه گنجانده شده است.

سرآغاز

حادثه عظیم عاشورا، بدون شک ماندگارترین و مؤثرترین حادثه تاریخی بعد از ظهور اسلام است. در میان حوادثی که در طول تاریخ بشریت به وقوع پیوسته است، هیچ نهضت و حرکتی به پویایی و برجستگی قیام حضرت سید الشهدا(ع) نیست. قیام عاشورا و فرهنگ و پیام های آن، تأثیر شگرفی در تحول جوامع و سازندگی آنها مخصوصاً در حیطه اسلام داشته است؛ به گونه ای که به جرأت می توان گفت مهم تر علل توسعه و گسترش دین اسلام، عاشورای حضرت ابا عبدالله الحسین(ع) می باشد.

ائمه اطهار(ع) سعی می کردند همیشه این حماسه زیبا را زنده نگه داشته و آن را پر فروغ و سازنده جلوه دهند. آنان با وجود اینکه در دوران امامت خویش با محدودیت های شدیدی مواجه بودند، اما با اتخاذ صحیح ترین تصمیم ها و موضع گیری های مناسب توانستند از فرهنگ عاشورا و دستاوردهای ارزشمند آن به صورت شایسته پاسداری کنند و راه حماسه آفرینان کربلا را تداوم بخشند. از این رو، احیای فرهنگ خونین عاشورا و حفظ ارزش های آن را می توان یکی از مهم ترین اهداف جامعة بزرگ اسلامی دانست. ترویج این فرهنگ عظیم در سرتاسر جهان می تواند روح خفتة انسان های غفلت زده را بیدار کند. ما مسلمانان معتقدیم که تداوم جهان اسلام جز با زنده نگه داشتن قیام خونین سید الشهدا(ع) میسر نیست؛ چراکه قیام آن امام همام به ما می آموزد که در برابر ظلم و ستم بایستیم و با اشاعه فرهنگ امر به معروف و نهی از منکر بیدادگری را ریشه کن کنیم. از این رو، زنده نگه داشتن فرهنگ عاشورا ضامن حیات دین اسلام و رسالت آسمانی پیامبراعظم(ص) است.

اشاره

مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی این بار نیز برگی دیگر به کارنامه پر افتخار خود افزود و با تولید نرم‌افزار «درختواره فقه»، برنامه ارزشمندی را به فقه‌پژوهان و محققان علوم اسلامی عرضه نمود.

نظر به آن‌که این گنجینه عظیم، شامل امکانات عدیده و محتوای در خور توجه در زمینه‌های مختلف فقهی می‌باشد، گفتگویی را با متکفل پروژه این برنامه سودمند، جناب حجت الاسلام و المسلمین ابن ‌الرضا ترتیب دادیم تا کاربران و پژوهشگران عزیز نسبت به این نرم‌افزار مفید شناخت بیشتری پیدا کنند و از قابلیت‌های متنوع و کاربردی آن در راستای تحقیقات فقهی و دینی خود بهره مطلوب‌تری ببرند.

اشاره

نرم‌افزار نور الولایه که همزمان با ولادت فرخنده مولای عارفان و موحدان، امیر مؤمنان، علی(ع) در سیزدهم رجب المرجب 1428 هجری قمری تولید شده و در اختیار علاقه‌مندان و پژوهشگران حوزه ولایت و امامت قرار گرفته است، در روز پنج‌شنبه اوّل شهریورماه 1386 با حضور علما، پژوهشگران، اساتید برجسته حوزه و دانشگاه و دانشجویان و طلاب علوم دینی در مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی رونمایی شد.

این نرم‌افزار جدید، از دیگر محصولات مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی است که به موضوع امام‌شناسی و مباحث کلامی حوزه امامت و ولایت اختصاص دارد. منابع موجود در این برنامه ارزشمند به گفتگوی بین مذاهب و پاسخگویی به شبهات و دفاع از مکتب اهل بیت(ع) پرداخته و هدف اصلی از تولید این نرم‌افزار، ارائه گوشه‌هایی از آثار انتشار یافته در مورد گفتگوی بین مذاهب اسلامی است.

عرضه نرم‌افزار «سرداران عشق» و «تصویر عاشقی»

 نرم‌افزار «سرداران عشق» و« تصویر عاشقی» از سوی مؤسسه فرهنگی و هنری شهید آوینی عرضه شده ‌است.

 این نرم‌افزار در 3 لوح فشرده تولید و شامل بانک اطلاعاتی از آثار موجود درباره شهیدان: همت، باکری، کلاهدوز، بروجردی، علم الهدی، اسماعیل دقایقی، محمد جهان آرا، عبدالله میثمی، عباس کریمی، ناصر کاظمی، غلامحسین افشردی، مهدی زین‌الدین، یدالله کلهر و جاوید الاثر احمد متوسلیان است که حاوی آثار و دست نوشته‌ها، سخنرانی‌ها، فیلم و تصاویر، خاطرات و دیگر آثار به جا مانده از ایشان است.

مقدمه

تربیت درست کودکان و نوجوانان با استفاده از راهکارهای علمی و روان‌شناسانه آرزوی همه پدران و مادران در سراسر جهان است؛ اما جامعه اسلامی به این مقدار بسنده نمی‌کند و ایجاد پشتوانه دینی و فرهنگی در فرزندان این مرز و بوم مقدس را نیز می‌جوید.

برای دستیابی به این هدف والا، به برنامه‌هایی نیاز است که افزون بر راهکارهای علمی و روان‌شناختی، از دستورهای دینی نیز بهره برده باشد.

چکیده

سازمان‌ها و شرکت‌های تولیدکننده نرم‌افزار، به منظور کشف بیشترین تعداد مشکلات امنیتی نرم‌افزار تولید شده در یک پروژه، باید ابزار پویش امنیت را در چرخه حیات تولید نرم‌افزار جای دهند. از سویی دیگر نیز لحاظ این مهم در نرم افزار های اسلامی بیش از پیش احساس و به تبیین آن در این مقوله تاکید می شود.

مقدمه

سال‌ها است که برنامه‌های نرم‌افزاری نوشته می‌شوند و سال‌ها است که امنیت، کم و بیش، در آنها لحاظ می‌شوند؛ شاید حتی بدون آن که بسیاری از مشتریان از کیفیت و قابلیت اعتماد آن آگاهی کافی داشته باشند. با فراگیر شدن وب و نرم‌افزارهای کاربردی وب‌محور، همچنین هوشمندانه‌تر شدن تهاجم‌ها و تقلب‌ها، امنیت نرم‌افزارها بیش از پیش اهمیت یافته است. این امر بدین معنا نیست که در نرم‌افزارهای غیر وب که به نرم‌افزارهای رومیزی یا ویندوزی معروف‌اند امنیت حائز اهمیت نیست. کم‌رنگ‌تر بودن احساس نیاز به امنیت در نرم‌افزارهای رومیزی بیشتر از این روست که اصولا میزان دسترسی به آنها محدودتر از برنامه‌های وب‌محور است. به هر حال، امنیت نیازی است که در هر نوع نرم‌افزاری باید لحاظ شود و به نظر می‌رسد که رویکردهایی که تزریق امنیت در نرم‌افزار را به مرحله پس از تولید وامی‌گذارند، چندان در این امر کارآمد نبوده‌اند. از این رو، مکتب نوینی در این وادی به وجود آمده است که اعمال تمهیدات امنیتی در نرم‌افزار را در سراسر چرخه تولید نرم‌افزار مناسب و مطلوب می‌داند.

اشاره

در شماره هشتم فصلنامه تخصصی ره‌آورد نور، نسخه نخست پرسمان معرفی گردید و خوانندگان محترم با قابلیت‌ها و بایسته‌های این نرم‌افزار آشنا شدند. (1) در این نوشتار، بر آن شدیم تا به بررسی امکانات و محتوای نسخه جدید پرسمان به نام «پرسمان 2» بپردازیم و بار دیگر این برنامه نفیس را  که مشتمل بر هزاران پرسش و پاسخ دانشجویی است، بکاویم و با قابلیت‌های راهگشا و محتوای ارتقا یافته آن بیشتر آشنا شویم. در ضمن، در این مقاله ‌کوشیده‌ایم تا بررسی مقایسه‌گونه‌ای با پرسمان 1 نیز داشته باشیم و روند رو به رشد محتوای برنامه را در نسخه حاضر  مورد بررسی قرار دهیم و در پایان سخن نیز برخی از مهم‌ترین بایسته‌ها و کاستی‌های برنامه را گوشزد نماییم.

نرم‌افزار پرسمان 2 که به همت اداره مشاوره و پاسخ معاونت آموزش و تبلیغ نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری تهیه و تنظیم شده، از سوی مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی صورت نرم‌افزاری یافته و ساختار فنی لازم و خوبی را جهت استفاده علاقه‌مندان و محققان پیدا نموده است. (2)

اشاره

همسو با اعلان سال 1385ش از سوی رهبر فرزانه و معظم انقلاب، حضرت آیت الله خامنه‌ای –مدّ ظلّه العالی– به نام مبارک پیامبر اعظم(ص) و تأکید ایشان بر استمرار این نام‌گذاری در سال جاری، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی در ادامه تولیدات اینترنتی خود، این بار به عرضه لوح فشرده پیامبر اعظم(ص) در اینترنت اقدام نموده است تا به نوبه خود گامی در مسیر معرفی شخصیت و سیره انسان‌ساز آن پیامبر بزرگ الهی بردارد.

نظر به این‌که امروزه از جمله والاترین رسالت رسانه‌های اطلاع‌رسانی، به‌ویژه شبکه جهانی اینترنت، معرفی همه‌جانبه سیره فردی و اجتماعی اهل بیت(ع)، خاصه رسول مکرم اسلام، حضرت محمد مصطفی(ص) است، این مرکز ضمن راه‌اندازی دو پایگاه ویژه پیامبر اعظم(ص) به نام‌های «پایگاه رسول نور(www.rasoolnoor.com)» و «راهنمای پایگاه‌های نبی اعظم(www.nabiaazam.com)»، اقدام به تولید و عرضه لوح فشرده‌ای مشتمل بر محتوای اینترنت در خصوص موضوع مورد نظر نیز نموده است.

مقدمه

نرم‌افزار جامع التفاسیر نور، جدیدترین محصول قرآنی مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی است. این نرم‌افزار، پس از عرضه به سرعت جای خود را در میان قرآن‌پژوهان و محققان علوم اسلامی باز کرده و از رقبای خود در عرصه نرم‌افزارهای قرآنی پیشی گرفته است.

این برنامه به دلیل برخورداری از ترجمه‌ها و تفاسیر متعدد و امکانات متنوع پژوهشی و کاربردهای ویژه‌ای که برای هم علاقه‌مندان به معارف قرآن دارد، در سیزدهمین نمایشگاه بین‌المللی قرآن کریم عنوان نرم‌افزار برتر را از آنِ خود کرد.

برنامه جامع التفاسیر نور، از ابتدا به منظور ارائه کتابخانه جامع ترجمه و تفسیر قرآن و پاسخگویی به نیازهای قرآن‌پژوهان طراحی و تولید شد و گرچه در کنار انبوه ترجمه‌ها و تفاسیر قرآن بخش‌های قرائت، تلاوت‌های مجلسی و نگارخانه نیز در نظر گرفته شده بود، اما هیچ‌یک از این امور جنبه پژوهشی آن را تحت‌الشعاع قرار نداد.

اشاره

در عصر مدرن و در زمانی که انسان هویت خویش را فراموش نموده، هر روز رایتی از گوشه و کنار جهان با ندای نجات بشریت افراشته می‌شود؛ امّا نه از سردلسوزی؛ بلکه هوا و هوس توأم با منفعت‌طلبی آن ‌را به حرکت وا داشته است.

از این رو، تبیین عقاید حقه اسلامی و شناساندن جایگاه و منزلت امام منتظر (عج) و پژوهش‌های نوین و کاربردی در این زمینه، بسیار حائز اهمیت می‌باشد و در فضای بحران‌خیز جهان کنونی به‌کارگیری زبان و دانش روز در این مسیر نقش بسزایی دارد.

با توجه به توسعه فنّاوری اطلاعات و ارتباطات، بر ما است که همگام با عصر حاضر به دفاع از کیان دینی خویش قیام نماییم و با استفاده از این ابزارهای کارآمد، به احیای فرهنگ مهدویت و انتظار برآییم و مطابق با نیاز امروز جامعه، نرم‌افزارهای مهدویت را در دو بخش عمومی و تخصصی تولید و عرضه نماییم تا علاوه بر فرهنگ عمومی، نیاز پژوهشگران را نیز به منابع غنی اطلاعاتی مرتفع سازیم.

چکیده

فنّاوری ارتباطات و اطلاعات، وجه تمایز عصر ما با دوران گذشته است. بسیاری از ‌اندیشمندان اعتقاد دارند که این فنّاوری فرصتی استثنایی در اختیار کشورهای درحال توسعه قرار داده است. یکی از زمینه‌های کاری زیرمجموعه این فنّاوری که در کشور ما از مزیت خوبی برخوردار است، زمینه تولید و صادرات نرم‌افزار می‌باشد. نرم‌افزارهای علوم اسلامی ‌که زیرمجموعه بزرگی از این مجموعه می‌باشد، علاوه بر مزایای فوق الذکر از پتانسیل، ظرفیت‌ها و فرصت‌های بسیاری برخوردار است. در چند سال گذشته، اگرچه نشانه‌هایی از موفقیت در زمینه تولید و صادرات این نوع نرم‌افزارها مشاهده گردیده است، اما همچنان از دستیابی به جایگاه مناسب در سطح جهانی بازمانده است. در تحقیق پیش رو، به بررسی علل وعوامل عدم توسعه در تولید و صادرات نرم‌افزارهای علوم اسلامی ‌از منظر تولید کنندگان و صادرکنندگان پرداخته شده است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که ضعف سیاست‌‌های حمایتی از نظر تولید کنندگان و صادرکنندگان، مهم‌ترین عامل بازدارنده بیان شده است.

مقدمه

تبلیغ و ترویج دین مقدس اسلام، با بیان احکام و آموزش مسائل شرعی پیوند خورده است. مبلّغان دینی پس از آشنا نمودن مردم با کلیات اسلام و مبانی اعتقادی، به بیان مسائل شرعی می‌پردازند. آن‌ها برنامه‌ عملی اسلام را برای پرستش و عبودیت پروردگار یکتا و پیوستن به صفوف مؤمنان برای علاقه‌مندان بازگو می‌کنند. احکام شرعی که امروزه به این صورت در دسترس ما قرار دارد تاریخ یک هزار ساله‌ای را  برای استنباط، تدوین و تبویب پشت سر گذاشته است. عالمان و دانشمندان مسلمان صدها سال است که در حوزه‌های درس و بحث دینی برای استخراج احکام شرعی از منابع کتاب و سنّت، تلاش طاقت‌فرسایی را متحمل شده‌اند.

در مکتب اسلام،  عمل به تکالیف شرعی و انجام وظایف دینی از سن معینی واجب می‌شود که اصطلاحاً به آن سن تکلیف می‌گویند. نوجوانان پسر یا دختر پس از ورود به این سن، مکلَّف نامیده می‌شوند. در واقع، نقطه شروع سیر کمال انسانی و ورود به جرگه بندگی خداوند متعال از سن بلوغ که تحولات جسمی ‌و روحی تازه‌ای را در آدمی به‌وجود می‌آورد، آغاز می‌گردد. این تحولات انسان را برای به دوش کشیدن امانت الهی و انجام تکالیف شرعی آماده می‌سازد. رسیدن به سن بلوغ اوّلین شرط از شرایط تکلیف شمرده می‌شود،  شروط دیگری مانند عقل و قدرت نیز برای وجوب عمل به احکام الهی وجود دارد.