اشاره

مدّتی است که در مجامع علمی، اصطلاح «الگوریتم» مطرح شده است. این اصطلاح، به معنای فرآیندسازی هر عملیاتی است. از آنجا که علم فقه دارای عملیات استنباط است، می‌توان گفت استنباط فقهی، دارای الگوریتم است. این الگوریتم استنباط فقهی را باید از علم اصول طلب نمود؛ چرا که رسالت علم اصول، فراهم‌سازی قواعد کلّی استنباط فقهی و فرآیندسازی آنهاست. در واقع، الگوریتم به مثابه یک دستگاه استنباطی است که توسط علم اصول، مستدلّ و نظریه‌پردازی می‌شود و در اختیار فقیه قرار می‌گیرد. البته فقهاء در مباحث فقهی، نگاهی الگوریتمیک به استنباط حکم شرعی داشته‌اند؛ امّا آن را به صورت شفاف بیان نکردند.

ازاین‌رو، الگوریتم پیشنهادی این دو پژوهشگر حوزوی، شفاف‌سازی الگوریتم ارتکازی فقهاء محسوب می‌شود. خروجی این الگوریتم، حکم شرعی و تعیین مرتبه آن است؛ یعنی الگوریتم استنباط باید به این سؤال پاسخ دهد که آیا حکم، جعل شده است یا خیر، و اگر جعل شده است، آیا به مرتبه فعلیت رسیده است یا خیر، و اگر به مرتبه فعلیت رسیده، آیا به مرتبه تنجّز هم رسیده است یا خیر. بنابراین، الگوریتم پیشنهادی بر اساس همین مراتب حکم، پی‌ریزی شده است.

حجّت‌الاسلام والمسلمین سید محمدباقر قدمی و رضا میهن‌دوست، در این گفت‌وگو با استفاده از منابع کتابخانه‌ای و بر اساس روش توصیفی - تحلیلی به بررسی عملکرد فقهاء پرداخته‌اند؛ تا بدین وسیله، الگوریتم استنباطی ایشان استخراج شود.

گفتنی است در نهمین نشست از سلسله‌نشست‌های علمی علوم اسلامی و انسانی دیجیتال با موضوع «فرآیند حکم‌شناسی در الگوریتم دانش اصول فقه» که به تاریخ 19 آبان 1401ش در مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی برگزار گردید، این دو پژوهشگر و نویسنده عزیز به ارائه مطلب و معرّفی کتاب یادشده پرداختند. در همین راستا، در این شماره از فصلنامه ره‌آورد نور به معرّفی بیشتر موضوع و اهمّیّت کتاب مزبور مبادرت ورزیدیم.

اشاره

نهمین نشست از سلسله‌نشست‌های علمی علوم اسلامی و انسانی دیجیتال با موضوع «فرآیند حکم‌شناسی در الگوریتم دانش اصول فقه» در مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، در تاریخ 19/8/1401 برگزار گردید. گفتنی است که از آنجا که نشست دهم تا سیزدهم، مربوط به هفته پژوهش بوده، نخست به ارائه آنها مبادرت ورزیدیم و سپس، نشست نهم را گزارش نمودیم.

در این نشست، ابتداء حجّت‌الاسلام‌والمسلمین رضا میهن‌دوست، استاد حوزه علمیه و از مؤلّفان کتاب «الگوریتم دانش اصول فقه»، و سپس، حجّت الاسلام و المسلمین سید محمدباقر قدمی، استاد حوزه علمیه و از دیگر مؤلّفان کتابِ یادشده، نظرات خود را در باره شیوه نگارش کتاب و روند کلی استنباط در دانش اصول فقه تبیین نمودند. آنگاه ناقدان و کارشناسان حاضر در نشست نیز به بحث و گفت‌وگو در خصوص مطالب مطرح‌شده پرداختند.

آنچه می‌خوانید، گزارشی است از این نشست علمی که امید است مورد استفاده علاقه‌مندان این گونه مباحث قرار گیرد.

اشاره

در طول چند سال گذشته، برخی از حوزه های پردازش زبان طبیعی کار خود را با به کارگیری فنون تصویرمبنا آغاز کرده اند. این حوزه ها در کنار سایر موارد، شامل: خلاصه سازی متن، تجزیه نحوی، عدم ابهام معنای کلمه، ایجاد هستی شناسی، تجزیه و تحلیل احساسات، تجزیه و تحلیل ذهنیت و خوشه بندی متن می باشد. در این مقاله، برخی از موفّق ترین بازنمون ها و الگوریتم های تصویرمبنا را که در پردازش زبان مورد استفاده قرار می گیرد، ارائه می دهیم و سعی می کنیم ساز و کار عمل آنها را شرح دهیم.

اشاره

حدیث، از منابع متنی مهم در استنباط آموزه های شرعی، عقیدتی و اخلاقی در اسلام است. فزونی منابع حدیثی و ضرورت استفاده از آن در شناخت احکام اسلام، استفاده از فنون خودکار استخراج دانش از متون حدیثی را ضرورت می‏ بخشد. خصوصیات زبانی ویژه متون حدیثی (زبان عربی قدیم و متون روایت‏گونه)، مستلزم گردآوری و بهره گیری از شیوه های خاص پردازش زبان طبیعی شده است که در متون و زبان‏های دیگر استفاده از چنین پردازش‏های خاص نبوده است. در این مقاله، نخست استخراج خودکار دانش بر پایه فنون متن‏ کاوی بیان، و پژوهش‏های انجام شده برای استفاده از این شیوه ها در استخراج دانش از متون حدیثی، بررسی می‏ شود.

چکیده

خطایابی،(1) شامل دو بخش اصلی است: بخش اول، بهره‌گیری از یک واژه نامه(2) است و بخش دوم، مجموعه‏ ای از الگوریتم‏ ها و شگردها(Techniques) می‏باشد که این واژه ‏نامه برای خطایابی استفاده می‏کند. این شگردها‏  به سه دسته‏ اصلی تقسیم می‏شود: 1. جستجو در واژه‏ نامه؛ 2. یافتن لغت صحیح جایگزین در واژه ‏نامه؛ 3. رتبه‌بندی اصلاحات.

چکیده
داده‌کاوی، شامل بهره‌گیری از ابزارهای آنالیز داده‌های پیچیده برای کشف الگوهای موجود و روابط ناشناخته‌ میان داده‌ها در حجمی وسیع می‌باشد. این ابزارها شامل مدل‌های آماری، الگوریتم‌های ریاضی و متدهای یادگیری ماشین می‌باشد؛