ره آورد نور

چکیده

گروه قرآن در مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، برنامه‌های رومیزی محصولات فرهنگی و نامداری مانند: نورالأنوار و جامع تفاسیر نور را تولید کرده است. همچنین، در شیوه‌های: کتابخانه، دانشنامه، درختواره و فرهنگ موضوعی نیز آثار فاخری به جامعه قرآنی تقدیم نموده است. پیاده‌سازی این شیوه‌ها در دانش تفسیر و علوم قرآن، نیاز به تخصّص ویژه‌ای داشت که با ممارست و تلاش بسیار پژوهشگران این گروه، جامه عمل به خود پوشید و در ادامه، با ارائه پایگاه جامع قرآن، فعّالیّت پژوهشی خود در خطّ حامل وب را به نمایش گذاشت. این گروه، به پشتوانه سی سال پژوهش در این عرصه، به طرح‌های نوینی رسیده است که تحقّق، آنها حمایت همه‌جانبه مرکز از گروه قرآن را می‌طلبد.

» لطفاً خودتان را برای خوانندگان فصلنامه معرفی بفرمایید.

◊ عزت‌الله مرتضایی هستم، مدیر گروه علمی «تفسیر و علوم قرآن» در معاونت پژوهش مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی. بنده به نوبه خودم، تشکر می‌کنم از فصلنامه ره‌آورد نور و همین طور، جنابعالی و همکارانتان که این وقت را در اختیار ما قرار دادید تا بتوانیم پایگاه جامع قرآنی نور را که یکی از دستاوردهای خوب مرکز است، برای خوانندگان محترم معرّفی کنیم.

چکیده

در این مقاله، به معرفی نرم‌افزار دانشنامه علوم قرآن یا مشکاةالأنوار2 پرداخته شده است. این نرم‌افزار، نسخه دوم نرم‌افزار مشکاةالأنوار است. قسمت کتابخانه این برنامه، شامل متن 681 عنوان کتاب در 903 جلد از منابع مهم در زمینه علوم قرآن، به زبان عربی و فارسی می‌باشد. در بخش دانشنامه، درختواره 22 مبحث از مباحث مهم علوم قرآنی با بیش از 3000 موضوع و اتصال آن به 303 عنوان کتاب ارائه شده است.

از دیگر قابلیت‌های مفید برنامه، قسمت طبقات مفسّران است که شرح حال علمی و قرآنی حدود 2000 قرآن‌پژوه از قرن اوّل تا پانزدهم با 39 نمایه و 42000 چکیده و اتّصال آن به بیش از 150 عنوان کتاب را ارائه کرده است.

اشاره

با ورود برنامه جامع تفاسیر در ساحت پژوهش‌های قرآنی و استقبال چشمگیر محقّقان، اکنون و پس از گذشت چهار سال از تولید آخرین نسخه آن، ترسیم چشم‌اندازی روشن، نویدبخشِ کاربران و مخاطبان این دانشنامه بزرگ قرآنی است. مقاله پیش رو، در صدد گزارش فلسفه شکل‌گیری برنامه جامع تفاسیر، سیر تکاملی، اهداف و چشم‌انداز آن است.

اشاره

در نوشتار پیش رو، نگاهی گذرا به اعلام قرآن در پایگاه جامع قرآن شده است. در واقع، مقاله حاضر، به بیان گزارش‌وار مراحل تحقیق بر روی اعلام قرآن و مزایای ارائه آن در بستر اینترنت اختصاص دارد و در نهایت، جامعیت و کاربردی شدن این شاخه از علوم قرآن در پایگاه جامع قرآن تبیین می‌گردد.

اشاره

برنامه «مفردات قرآنی»، از جمله انتظارات بجا و شایسته پژوهشگران قرآنی و مخاطبان محصولات نرم‌افزاری گروه قرآن است. تولید این برنامه، از دغدغه‌های گروه قرآن مرکز نور در طول سالیان گذشته بوده که الحمدلله در سال جاری (1398)، جامه عمل پوشید. آنچه در پی می‌آید، گزارشی از بررسی ساختاری این برنامه است.

اشاره

قرآن کریم، به عنوان معجزه جاویدان پیامبر اسلام(ص) است که اکنون در اختیار بشر قرار دارد. مفسّران، وجوه اعجاز قرآن کریم را بیان کرده‏ اند و مهم‏ترین وجه آن، اعجاز بیانی است که زیر بنای آن فصاحت و بلاغت است. آنچه در این نوشتار مدّ نظر قرار دارد، مروری به درختواره بلاغی قرآن است که توسط محقّقان گروه قرآن مرکز نور تدوین شده است.

چکیده

تولید نرم‌افزارهای فرهنگ‌ موضوعی «تبیان» و «المیزان» و همسان‌سازی ساختاری و محتوایی آن دو در «فرهنگ موضوعی تبیان و المیزان»، گامی در جهت احیاء گنج معارف قرآنی از کُنج موسوعه‌های تفسیری است. ضرورت استفاده از روش موضوعی، در دسته‌بندی مطالب نهفته است. امیدافزایی در رسیدن به مطلوب، افزایش ضریب یادسپاری ذهنی، کامل‌ترشدن دایره اطّلاعات و فرایند پژوهش با ارائه نظام جانبی، از مزایای آن است. جامعیت تفسیر تبیان و اهمیت تفسیر المیزان، دلیل عمده رویکرد به این دو تفسیر برای انجام کار موضوعی است. با اتّصال تفاسیری چون مجمع البیان به این مجموعه، نیاز کاربران، تأمین و از اثرگذاری جنبه تقریبی نیز استفاده خواهد شد.

اشاره

روز پنج‌شنبه نهم آبان‌ماه سال جاری، در سالن اجتماعات مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، «نشست عملی نقد و بررسی پایگاه جامع تاریخ» برگزار شد. در این مراسم که علاقه‌مندان به مباحث تاریخی، اساتید، محقّقان و تاریخ‌پژوهان محترم حضور داشتند، صاحب‌نظران حوزه تاریخ به ارزیابی این پایگاه تاز‌ه‌تأسیس نور پرداختند و هر یک از نگاهی متفاوت به تحلیل و نقد امکانات و محتوای پایگاه مبادرت ورزیدند. در پایان سخنرانی هر یک از ناقدان محترم، کارشناسان و دست‌اندرکاران پایگاه، ضمن تشکر از دقّت‌نظر و پیشنهادهای مفید سخنرانان این نشست، مطالب لازم را پاسخ گفتند و نکات مفیدی را نیز یادآور شدند.

با توجّه به اینکه حدود دو ماه از تاریخ برگزاری نشست مذکور می‌گذرد، بیان این نکته ضروری است که برخی از اشکال‌های محتوایی یا فنّیِ مطرح‌شده از سوی ناقدان محترم، هم‌اکنون در پایگاه برطرف شده و بعضی از ایرادها نیز از نظر اصول تحلیل و طراحی وبگاه‌ها و مباحث نظری و فنّی مربوط به پایگاه، اساساً وارد نبوده و به دلیل فرصت اندکی که در اختیار کارشناسان و دست‌اندرکاران محترم پایگاه قرار داشته، مجال پاسخگویی دقیق و مفصّل به تمام اشکالات و یا دفاع از قابلیت‌ها و توانمندی‌های فنّی و علمی پایگاه و رفع برخی شبهات، وجود نداشته است. در اینجا ضمن تقدیر و تشکر از همه عزیزانی که این نشست علمی و ارزنده را برگزار کردند، امیدوایم هر روزه شاهد ارتقاء کیفی و کمّی پایگاه جامع تاریخ و توسعه و رشد همه‌جانبه این تحوّل بزرگ پژوهشی در عرصه وب باشیم.

آنچه در ذیل می‌خوانید، گزارشی است اجمالی از مباحث و نکاتی که در این نشست علمی از سوی ناقدان و دست‌اندرکاران تولید پایگاه جامع تاریخ مطرح گردید که امید است مورد استفاده علاقه‌مندان و محقّقان قرار گیرد.