حجّت‌الاسلام والمسلمین کلانتری:
نقش عالمان دینی در احیاء اسلام
سخنران نخست این مراسم، حجّت‌الاسلام والمسلمین دکتر ابراهیم کلانتری، تولیت آستان مقدّس احمدی و محمدی(علیهماالسلام) بود. ایشان ضمن تقدیر از برگزاری همایش بزرگداشت حضرت آیتالله سید عبدالحسین لاری و معرّفی شایسته شخصیت ایشان و نیز سپاسگزاری از تولیدکنندگان نرم‌افزار این علّامه مجاهد، اظهار داشت:
«باید تشکّر کنیم از مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی و برادر بزرگوارم حجّت‌الاسلام والمسلمین حاج آقای بهرامی، و رئیس دانشگاه جهرم حضرت حجّت‌الاسلام والمسلمین حاج آقای عباسزاده، و نیز همکارانمان در معاونت علمی، آموزشی و پژوهشی حرم مطهر شاهچراغ، به ویژه از رهنمودهای گرانسنگ حضرت آیتالله دژکام، نماینده مقام معظم رهبری در استان و امام جمعه شیراز، قدردانی می‌نماییم.»
ایشان در ادامه، به نقش کلیدی و مهم عالمان بزرگ دینی در بیداری مردم و مبارزه علیه طاغوت‌های زمانه پرداخت و گفت:
«بزرگان بسیاری در طول تاریخ بلند اسلامی ظهور کردند. از شیخ مفید و شیخ طوسی گرفته تا میرزای شیرازی که از مکتب او دهها عالم مجاهد فی‌سبیلالله و انسان برگزیده خارج می‌شوند؛ یکی از این بزرگان، حضرت آیتالله سید عبدالحسین لاری است که حقیقتاً عظمت دارد.
بخش عمده ایران در دوره‌ای از تاریخ، دست انگلیسی‌ها بوده و بخش عمده‌ای هم در تصرّف روسها قرار داشته است. در زمان حاکمیت طاغوت در آن زمان، یک عالم بزرگ دینی ظهور می‌کند و خطه فارس بر اساس مبانی متقن اسلام ناب، یک حکومت اسلامی تشکیل می‌دهد. خیلی عجیب است؛ آنجایی که کسی جرئت حرف‌زدن ندارد، ایشان حکومت تشکیل می‌دهد. در واقع، اوّلین حکومت اسلامی یا نظام سیاسی مبتنی بر نظریه ولایت فقیه، توسط سید عبدالحسین لاری در همین فارس تأسیس شد؛ حتّی گفته شده سکه به نام همان حکومت ضرب شد.
انگلیسی‌ها جنوب ایران را اشغال کرده بودند و تا اصفهان هم پیش رفته بودند. در چنین شرایطی، یک عالم بزرگ دینی پرچم اسلام ناب را بالا بُرد و بدون هیچ ترس و واهمه‌ای ارتش تدارک دید، قانون درست کرد و به تارومار کردن انگلیسی‌ها در جنوب پرداخت و ضربات مهلکی به آنها وارد ساخت.
در ادامه این راه، به انقلاب نهضت جنگل می‌رسیم که باز در رأس آن، یک عالم دینی قرار داشت. سپس، در نهضت ملّی هم شخصیت برجسته‌ای مثل آیتالله کاشانی وجود داشت و آنگاه در دوره انقلاب اسلامی، همه اینها جمع میشود و به بزرگترین انقلاب مردمی دنیا تبدیل میشود. امروزه شاهدیم که این انقلاب، اقتدار خودش را به رخ همه دنیا میکشد و تمام ابرقدرت‌های دنیا در مقابلش سر تعظیم فرود آورده‌اند. اینها نتیجه زحمات و تلاش‌های طاقت‌فرسای همین عالمان بزرگ دینی است که این مسیر را مدیریت و رهبری کردند و سختی‌ها و مرارت‌های بسیاری به جان خریدند.
و اینک این وظیفه سنگین، روی دوش یکایک ماست و شانه‌هایمان زیر بار این مسئولیت عظیم قرار دارد و ما امروز امانتدار و مدیون آن زحمات بزرگ هستیم. إن شاء الله در پاسداری از این میراث گرانقدر، لحظه‌ای درنگ نکنیم.»
خدمات نور، محسوس است
دکتر کلانتری، تولیت حرم مطهر شاهچراغ، به ارزش زحمات و تولیدات فاخر مرکز نور اشاره کرد و در ادامه افزود:
«کاری که امروز انجام می‌گیرد، احیای بخشی از همان میراث گرانسنگ است و این، برای آنهایی که اهل تحقیق و مطالعه و نگارش هستند، بسیار مهم است. این نرم‌افزارها، در حقیقت دستمایه اصلی کار علمی در عصر ما و در حوزه اندیشه اسلام و احیای میراث شیعه است و به نوعی، احیای بخشی از فرهنگ الهی ایران اسلامی است. اینها در واقع، سدّ محکمی است در برابر هجوم فرهنگی بیگانگان که توسط عالمان عزیز در بستر تاریخ شکل گرفته است.
شخصاً همیشه شاکر زحماتی هستم که مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی در حوزه‌های مختلف کشیده است. بیانم قاصر است از ارائه زحماتی که اینها کشیدند. در گذشته، اگر کسی می‌خواست روایتی پیدا کند یا یک نظری را بیابد، باید روزها وقت می‌گذاشت و در کتاب‌ها جستوجو می‌کرد و گاهی هم آخرش چیزی را پیدا نمی‌کرد. این مرکز که سال‌هاست به فرمان مقام معظم رهبری تأسیس شده، کار را آسان کرده است.
اوّلین‌باری که در مدرسه دارالشفاء نمایشگاه گذاشته بودند، حضرت آیتالله فاضل لنکرانی(ره) هم برای بازدید تشریف آورده بودند. بنده آن وقت، به‌عنوان یک طلبه در آنجا حضور داشتم و نگاه می‌کردم. وقتی آقای فاضل نحوه کار با کامپیوتر و استفاده از منابع اسلامی را از نزدیک مشاهده کرد، فرمودند: برای تحقیق در این کتاب‌ها، تازه الآن فهمیدم که همه عمرمان را تلف کردیم. منظورشان این بود که اگر این ابزارها آن موقع بود، جلوی اتلاف عمر اندیشمندان ما را می‌گرفت و چقدر به پژوهش‌های اسلامی سرعت می‌داد.
آثار خدمات این مرکز، در فضای علمی کشور خیلی محسوس است و هیچکس در این باره، شکّ ندارد. بحمدالله، روزبه‌روز هم کار بهتر شده و کتابخانه‌های دیجیتال علوم اسلامی شکل گرفته است؛ مانند این کار، یعنی نرم‌افزار آثار گرانقدر حضرت آیتالله سید عبدالحسین لاری. این محصول، قطعاً مکملی برای آثار همایش بزرگداشت ایشان است. امیدوارم خداوند به احسن وجه این کار را قبول کند.»
آیتالله لطف‌الله دژکام:
سید عبدالحسین لاری، بر ما حقّ دارد
سخنران بعدی این مراسم، حضرت آیتالله لطف‌الله دژکام، نماینده ولیّ فقیه و امام جمعه محترم شیراز، گفت:
«ابتداء تشکّر می‌کنم از همه بزرگوارانی که زمینه این خدمت علمی را فراهم آوردند و مجموعه آثار مکتوب حضرت آیتالله سید عبدالحسین لاری را تولید کردند. إن شاء الله جامعه علمی ما بتواند به آن دسترسی خیلی آسان‌تری داشته باشد و بهره‌مندی‌ها در این زمینه افزایش پیدا کند.»
ولیّ فقیه و امام جمعه محترم شیراز، در ادامه خاطرنشان کرد:
«لازم است به چند نکته تاریخی مربوط به مکانی که در آن نشسته‌ایم و نیز شخصیت حضرت آیتالله سید عبدالحسین لاری، اشاره کنم. در جریان مشروطیت، وقتی مرحوم سید با لشکرشان خواستند در مقابل استبداد صغیر بایستند، محلّ اتراق و اردوی آنها، حرم شاهچراغ بود؛ یعنی ایشان در همین حرم مطهر اردو زدند و کسانی که از لارستان، جهرم، داراب و مناطق اطراف فارس همراه ایشان آمده بودند، همینجا ساکن بودند و تنها عکسی هم که از سیّد باقی مانده، یک عکس بیشتر نیست و در منزل یکی از اشخاص محترم شیراز، ایشان در حین نماز بودند که این عکس گرفته شده است.
نکته دیگر اینکه پسر بزرگ مرحوم سید که از مجتهدان مسلّم و مراجع تقلید بودند و از مرحوم صاحب کفایه و نائینی اجازه اجتهاد داشتند، ۴۰ سال در شیراز تبعید بودند و در حال تبعید هم از دار دنیا رفتند. الآن در محلّ فعلی بنیاد پیمان غدیر، بعضی از عکس‌ها و آثار بیت شریف آقا سید عبدالحسین، در یک مجموعهای نگهداری میشود که امیدوارم آن فضا مورد توجّه مجموعه پژوهشگران و تاریخ معاصر ایران قرار بگیرد.
امّا نکته سوم اینکه جناب سید عبدالحسین لاری، قبل از امام خمینی، از یک نگاه بی‌نظیر یا کم‌نظیر است؛ زیرا نظریه ولایت فقیه را به‌عنوان اساس حکومت اسلامی پرورش داده و ولایت مطلقه را اثبات کرده و بر اساس آن، حکومت تشکیل داده است. هرچه تاریخ را نگاه می‌کنیم، کمتر عالمی با این دیدگاه پیدا می‌کنیم. ایشان این نظریه را خوب پرورش دادند و در حاشیه خود بر مکاسب، خیلی فراتر و گسترده‌تر بحث کردند و طبق همان، عملاً حکومت تشکیل دادند. علمای اهل مجاهده ما، کم نیستند؛ ولی آنها تشکیل حکومت نداده بودند و حتّی به نظر بعضی از اینها، چنین اندیشه‌ای هم نمیرسیده؛ البته که آنها امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر می‌کردند و حتّی در این مسیر، شهید می‌شدند، ولی ایشان، حکومت تشکیل دادند. برای همین است که رهبر عظیمالشأن انقلاب(مدظله العالی)، به ایشان یک علاقه ویژه‌ای دارند. زمانی یکی از نوه‌های سید، خدمت رهبر معظم انقلاب مشرف شده بود، ایشان فرموده بودند: «من دو تا عکس را در کتابخانه برای خودم نگه داشته‌ام؛ یکی، عکس حضرت امام هست و دیگری، عکس عبدالحسین لاری است.» این دو شخصیت، افق نگاهشان در بحث ولایت، خیلی به هم نزدیک است.
نکته‌ای که باید ما توجّه داشته باشیم، این است که جناب سید عبدالحسین در زمان خودشان مقداری در حاشیه قرار گرفته بودند؛ چون در آن زمان، میداندار نظریه حکومت بودند. در این زمینه، مرحوم آیتالله فقیه، امام جمعه نیریز، خاطراتی داشتند؛ زیرا نیریز هم در حیطه حکومت سید بوده و حتّی در یک برهه‌ای، خود کرمان هم در دایره حکومت سید قرار داشته است. برای تشکیل این حکومت، بسیار شهید دادند. به همین جهت، بعضی‌ها خیلی به نگاه‌های علمی سید توجّه نکردند. بحمدالله، این نرم‌افزار کمک می‌کند یک بار دیگر، این دست حرف‌ها مطرح و بررسی شود.
بنابراین، لازم است تشکّر کنیم از همه برادران عزیز در دانشگاه جهرم که برای برگزاری همایش ایشان، تلاش و جدیت کردند و بعد در خصوص تهیه این نرم‌افزار زحمت کشیدید. همه اینها، جای تشکّر دارد.
این مکتب شهادت و مقاومت که امروزه در ایران هست، امثال سید عبدالحسین‌ها در داخل ایران آن را جا انداختند و اکنون به اینجا رسیده است که مردم شهادت در راه خدا را افتخار خود می‌دانند. الحمدلله، اثرِ مداد العلماء، تربیت این شهداست و این سید بزرگوار، در این راستا بر گردن همه ما حقّ دارد. یکی از آن حقوق که باید ادا میشد، همین بود که مجموعه آثار ایشان در دسترس قرار بگیرد که الحمدلله انجام شده است.»
دکتر محمدحسین بهرامی:
مرکز نور، احیاگر آثار بزرگان
سخنران پایانی آیین رونمایی از نرم‌افزار آیتالله سید عبدالحسین لاری، رئیس مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، حجّت‌الاسلام والمسلمین دکتر محمدحسین بهرامی بود. ایشان اظهار داشت:
«خدا را شاکر هستیم که این توفیق را به ما داد در این فرصت مغتنم، در این مکان معنوی و در جمع بزرگان و عزیزان، از نرم‌افزار مجموعه آثار مرحوم آیتالله سید عبدالحسین لاری نجفی رونمایی کنیم. مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، از سال ۱۳۶۸ با عنایت و حمایت مقام معظم رهبری، فعّالیت خودش را با هدف دیجیتالی کردن محتواهای علوم اسلامی و در اختیار قراردادن آن به جامعه علمی آغاز کرده است. به حول و قوّه الهی، طیّ ۳۵ سالی که از فعّالیت این مرکز می‌گذرد، قریب به اتّفاق منابع علوم اسلامی مورد نیاز محقّقان، به نسخه‌های دیجیتال تبدیل شده و در قالب نرم‌افزارها، سامانه‌های اینترنتی و نرم‌افزارهای موبایلی، در اختیار پژوهشگران و مخاطبان عزیز قرار گرفته است. امروز در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور، حدوداً بیش از ۱۱۵ هزار جلد کتاب در حال عرضه است که محقّقان می‌توانند به صورت آنلاین از طریق اینترنت از این مجموعه استفاده کنند؛ حتّی کمتر کتابخانه‌ای در شهر قم داریم که از چنین گستره موضوعی و وسعت تعداد برخوردار باشد. طبیعتاً در اماکن دیگر نیز دسترسی به این کتاب‌ها، بسیار محدودتر است.
یکی از اهداف مهمی که مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی طیّ این سالها دنبال کرده، احیای آثار بزرگان و مفاخری است که انقلاب ما و جریان اسلام ناب، بر اساس اندیشه آن بزرگان شکل گرفته است. در این راستا، این مرکز حدود ۲۰۰ نرم‌افزار برای مجموعه آثار بزرگان علمی، فرهنگی و ادبی شیعه و ایران تولید کرده است؛ اینها به جز نرم‌افزارهای متعدّدی است که در حوزه: قرآن، حدیث، فقه و موضوعات مختلف علوم اسلامی تولید شده است.
امروز خوشحال و مفتخر هستیم که این فرصت دست داد، بتوانیم مجموعه آثار مرحوم آیتالله سید عبدالحسین نجفی لاری را در قالب یک نرم‌افزار ارائه کنیم. مستحضر هستید در دنیای امروز، احیای یک اثر صرفاً به معنای چاپ‌کردن و گنجاندن آن در کتابخانه نیست؛ بلکه امروز علمایی که آثارشان در قالب نرم‌افزارهای مناسب دیجیتال نشده باشد، اندک‌اندک فراموش می‌شوند؛ حتّی برخی از شخصیت‌های برجسته مشهور در قم هستند که آثارشان در کارهای پژوهشی مورد استفاده و استناد قرار نمی‌گیرد؛ زیرا آثار آنها به نسخه دیجیتال تبدیل نشده و در دسترس پژوهشگران قرار نگرفته است. بنابراین، لازم است آثار بزرگان و میراث علمی و فرهنگی خودمان را در قالب مناسب دیجیتالی به دنیا عرضه کنیم. بسیاری از مستشرقان و یا اهل‌سنّت، پیش از شکل‌گیری فضای دیجیتال، نسبت به تفکّرات شیعه و اندیشه‌هایی که در فرهنگ ما وجود دارد، سوء تفاهم داشتند؛ ولی امروز بحمدالله، با دیجیتالی‌شدن این منابع و در اختیار قرارگرفتن این ابزارها، محقّقان سراسر جهان می‌توانند در این موضوعات پژوهش کنند و پژوهشگران خود ما نیز در حوزه‌های علمیه و دانشگاه‌ها، به این دست محتواها دسترسی دارند و از آن استفاده می‌کنند.
در دنیای امروز و فردا، خیلی‌ها نیازهای خودشان را از ابزارهای مبتنی بر هوش مصنوعی دریافت می‌کنند و هوش مصنوعی نیز پردازش‌های خودش را مبتنی بر اطّلاعاتی تولید می‌کند که در اختیار دارد. اگر بتوانیم این میراث را بهموقع و به نحو شایسته، دیجیتالی کنیم و در بانک‌های اطّلاعاتی قرار دهیم، می‌تواند در تحلیل‌های ماشینی مورد استفاده قرار گیرد و تصویر بهتری از اندیشه، فرهنگ و گفتمان شیعه ارائه شود و راه نجاتی برای بن‌بست‌های بشریت باشد.
خدا را شاکر هستیم بابت توفیقی که به ما داد تا بتوانیم آثار یکی از علماء بزرگ و مجاهد را در قالب نرم‌افزاری عرضه نماییم. همانطورکه حضرت آیتالله دژکام و حجّت‌الاسلام والمسلمین حاج آقای کلانتری اشاره کردند و در بیان مقام معظم رهبری هم هست، پیش از حضرت امام، نمونه مشابهی جز مرحوم آیتالله سید عبدالحسین لاری نجفی که به این شکل به بحث ولایت فقیه پرداخته باشد و آن را پیاده کرده و امتی را از استعمار و استبداد نجات داده باشد، در دست نداریم. ایشان در جهان اسلام، بی‌نظیر یا کم‌نظیر هستند.
خیلی خوشبخت و خوشحال هستیم که خداوند این مجال را به ما بخشید تا بتوانیم مجموعه آثار، افکار و زندگی‌نامه ایشان را در قالب نرم‌افزاری با قابلیت‌های مناسب جهت مطالعه، پژوهش و یادداشتبرداری تولید کنیم. بنده تشکّر می‌کنم از کمک بزرگ، هدایت‌ها و سهم بسزایی که امام جمعه محترم، حضرت آیتالله دژکام در این کار داشتند و نیز از کمک‌ها و حمایت‌های جناب حجّت‌الاسلام والمسلمین دکتر کلانتری، تولیت محترم حرم مطهر شاهچراغ، و همچنین از جناب حجّت‌الاسلام والمسلمین حاج آقای عباسزاده، ریاست محترم دانشگاه جهرم که در انجام این کار بزرگ سهیم بودند، بسیار سپاسگزارم.»
رئیس مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، در پایان سخنان خود، به منظور همکاری با مراکز دینی و نهادهای علمی استان فارس اعلام آمادگی کرد و گفت:
«ما در مرکز نور، آمادگی همکاری با مراکز، نهادها و شخصیت‌های فرهیخته و علمی را داریم و می‌توانیم به حوزه‌های علمیه در سطح استان فارس و دانشگاه‌های آن، خدماتی ارائه کنیم. این مرکز علاوه بر علوم اسلامی، در حوزه علوم انسانی نیز تقریباً جامع‌ترین بانک مجلّات علوم انسانی کشور را در اختیار دارد و محتوای مجلّات ۱۲۰ سال پیش تاکنون را در قالب پایگاه مجلّات تخصّصی نور (نورمگز) ارائه کرده است. همچنین، آمادگی خودمان را برای همکاری در خصوص تبدیل آثار مفاخر و بزرگان این خطه، به محصولات دیجیتالی قابل دسترس برای جامعه علمی و پژوهشی اعلام می‌کنیم.»
گفتنی است که در پایان این مراسم، با حضور حجّت‌الاسلام والمسلمین دکتر ابراهیم کلانتری، تولیت محترم آستان مقدّس احمدی و محمدی(علیهماالسلام) و آیتالله دژکام، نماینده ولیّ فقیه در استان فارس و امام جمعه شیراز، و نیز حجّت‌الاسلام والمسلمین دکتر محمدحسین بهرامی، رئیس مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، در سالن شهید آیتالله دستغیب در حرم مطهر شاهچراغ، از نرم‌افزار «مجموعه آثار علّامه مجاهد آیتالله العظمی سید عبدالحسین لاری» رونمایی شد.
