کلیدواژه: ثبت دامنه‌های فارسی، بین المللی کردن نام دامنه‌ها
مقدمه
بدون شک، یکی از مشکلات اساسی که مانعی جدی بر سر راه گسترش استفاده از اینترنت در جهان به‌شمار می‌آید، سلطه بی چون و چرای زبان انگلیسی می‌باشد. با وجود اینکه بیش از نیمی از کاربران اینترنت در جهان به زبان‌هایی غیر از زبان انگلیسی صحبت می‌کنند، دو سوم صفحاتِ اینترنت به زبان انگلیسی است که این خود نشانگر میزان نفوذ زبان انگلیسی بر دنیای اینترنت می‌باشد. اما اگر همه افراد با هر زبانی در هر نقطه از جهان بتوانند مطالب موجود در اینترنت را به زبان خودشان ببینند و به عبارت دیگر، اینترنت رسانه‌ای تک‌زبانی نباشد، شاید تعداد کاربران اینترنت به‌سرعت افزایش یابد.
ثبت دامنه‌ها به زبان انگلیسی، یکی دیگر از نشانه‌های این سلطه به شمار می‌رفت. با وجود اینکه کاربران و محققان دیگر کشورها مصرانه خواهان ثبت نشانی به زبان‌های خودشان بودند، اما سازمان آیکان (ICANN) یا شرکت شماره‌ها و نام‌های اختصاصی اینترنت[1] به عنوان مرجع اصلی سیاست‌گذاری در مورد اینترنت و چگونگی اداره آن، از پذیرفتن این درخواست امتناع می‌کرد. اما عاقبت با پی‌گیری‌های مداوم، شرکت آیکان از سال 2000م امکان ثبت آزمایشی نشانی‌ها را به زبان‌هایی غیر از زبان انگلیسی فراهم نمود که این پروژه تحت عنوان بین المللی کردن نام دامنه‌ها و یا به عبارت دیگر، چند زبانه کردن نام دامنه‌ها IDN)) [2] نامیده شد. مؤسسه آیکان این پروژه را یکی از طرح‌های بزرگ و کلیدی سال‌های اخیر به حساب آورد و بسیار درباره آن به تبلیغ پرداخت.
در ابتدا یک مسأله مطرح می‌شد که دامنه‌های انگلیسی چون با زبان اَسکی(ASCII) [3] همخوانی دارند، ثبت آن‌ها امکان‌پذیر است و حال آنکه این امکان برای زبان‌های غیر انگلیسی برای مطابقت با زبان اسکی وجود نداشت. مؤسسه آیکان ناگزیر از انتخاب یکی از این دو راه بود: از نو طراحی کردن زیر بنای سیستم نامِ دامنه‌ها و یا توسط مرورگرهای وب یا دیگر ابزار مورد استفاده به زبان اسکی مناسب آن دامنه تغییر یا به عبارتی به زبانی که قابل درک برای زبان اسکی باشد ترجمه شود. این نوع رمزگزاری را که توسط مرورگرها انجام می‌گیرد، پانی کد[4] می‌نامند که در آغاز تغییراتِ همه نشانی‌ها توسط مرورگرها این علامت xn-- وجود دارد. در ذیل تغییر دو نشانی فرضی به الگاریتم پانی کد را به عنوان مثال ذکر می‌کنیم:
به منظور ترویج بین المللی کردن نام دامنه‌ها، مؤسسه آیکان پایگاه جدیدی به نام example.testرا راه‌اندازی و ترجمه نامِ این پایگاه را به 11 زبان، با موفقیت انجام داد. همه این پایگاه‌ها بر اساس سیستم ویکی(wiki) و به زبان‌های مادری می‌باشند. ویکی به این معنا است که همه کاربران اجازه دارند تا در این پایگاه‌های متعلق به زبانشان، صفحه‌ای به نام و به زبان خودشان ایجاد کنند.
در سال 2007م مؤسسه آیکان اعلام نمود که مرحله مقدماتی پروژه بین المللی کردن نام دامنه‌ها با موفقیت انجام گرفت. اما پیشرفت این طرح در ایران و حتی کشورهای عربی به کندی پیش می‌رود که در بخش‌های بعدی توضیح داده خواهد شد.
ثبت دامنه‌های چند زبانه در ایران
فکر ثبت دامنه به فارسی از اوایل دهه ۱۳۸۰ در مرکز ثبت دامنه .ir شکل گرفت. در بررسی‌های مقدماتی معلوم شد که ثبت دامنه به فارسی متضمن دشواری‌های خاصی است که باید در طراحی مورد توجه قرار گیرد.
پیاده‌سازی عملی راه‌حل‌های تداخل با حروف عربی که در فصول بعدی توضیح داده خواهد شد، از یک طرف، و آماده‌سازی کارگزار ثبت دامنه که سازگار با تمهیدات فوق باشد، از طرف دیگر، از اواخر سال ۱۳۸۲ در مرکز ثبت دامنه .ir شروع شد و در زمستان سال ۱۳۸۳ دوره آزمایشی ثبت دامنه فارسی دایر گردید. در این دوره، علاوه بر پسوند. دات ایران (.iran)، چهارده پسوند دیگر مانند دات فرهنگی و دات دولتی نیز به طور آزمایشی عرضه شد؛ ولی در نهایت فقط پسوند دات ایران (.iran) جهت استفاده رسمی اتخاذ گردید که این گرایش به دو دلیل رخ داد؛ یکی استقبال از دامنه (.iran) به مراتب بیشتر از سایر دامنه‌ها بود. به این ترتیب که نیمی از دامنه‌های آزمایشی ثبت شده تحت نام (.iran) بودند و نیمه دیگر تقریباً به طور مساوی میان ۱۴ دامنه مرتبه اول دیگر توزیع شد. نکته دوم اینکه بعضی پسوندهای دیگر با زبان عربی مشترک بودند و استفاده از آن‌ها در بر گیرنده هماهنگی با کشورهای عربی بود که هنوز میان خود به هماهنگی کامل نرسیده‌اند و در هر صورت، در این زمینه پیشرفت آن‌ها محدود است. ثبت رسمی دامنه‌های فارسی تحت دامنه «iran.» از مهر۱۳۸۴ آغاز شد و در چند ماه اول، ابتدا محدود به دستگاه‌های عمومی و اسامی عیناً دارای جواز ثبتی بوده و سپس در مرحله دوم، مختص کسانی بود که در دوره آزمایشی اقدام به ثبت دامنه کرده بودند. نهایتاً در زمستان ۱۳۸۵ امکان ثبت دامنه‌های در پایگاه http://www.nic.ir فراهم شد که در حال حاضر نیز این پایگاه در راستای ثبت دامنه‌های فارسی فعالیت می‌کند.
کارکردها و پیامد‌های ثبت فارسی دامنه‌ها
از آن‌جا که امروزه ثبت دامنه‌های فارسی به عنوان یک نیاز تلقی می‌گردد، ضروری است که ابتدا فواید و منافع، و سپس چالش‌ها و موانع آن مورد بررسی قرار گیرد تا جوانب امر برای دست‌اندرکاران پایگاه‌های اسلامی نیز روشن‌تر گردد.
1. حفظ میراث و تمدن کهن: در بین مواردی که اهمیت ثبت دامنه‌هایی چند زبانه را در میان محققان و ترویج کنندگان این طرح می‌رساند، حفظ میراث و تمدن ملی را که نقش زبان و خط در آن بسیار برجسته است، از طریق اجرای این طرح بسیار با اهمیت می‌دانند. ترجمه و ثبت دامنه‌ها به زبان‌های متنوع از جمله فارسی، نه یک لطف، بلکه یک حق طبیعی است تا همه بتوانند با تنوع فرهنگی و زبانی، پایگاه‌هایشان را به زبان‌های خود ثبت کنند تا از این راه میراثشان را در عرصه جهانی‌سازی و اضمحلال فرهنگ‌ها، حتی اگر اقدامی کوچک باشد، حفظ کنند.
2. تشویق کاربران به استفاده از اینترنت: فارسی کردن نام نشانی‌های فارسی، برای ترغیب و تشویق کاربران جهت استفاده بهینه از اینترنت می‌باشد. گامی که اکنون دولت در پی استوار کردن آن است، تشکیل و تقویت دولت الکترونیک است که فارسی کردن نشانی‌ها گامی هر چند اندک در این مسیر به شمار می‌رود.
3. بُعد فرهنگی نشانی‌ها: نشانی‌ها به‌آسانی می‌توانند دورنمای بُعد فرهنگی، دینی و ملی ما باشند که در نشانی‌های انگلیسی بی‌شک این بعد تا حدود زیادی محو و زایل می‌شود؛ به طور مثال، اگر ما نشانی‌هایی چون: «.comامام علی(ع).www» یا «.com رسول نور(ص)www.» داشته باشیم، مطمئناً آن قداست و معنایی را که در نظر داریم، در نشانی‌هایمان نیز حفظ کرده و این حس را به کاربران خودمان نیز انتقال می‌دهیم. اگر دقت کنیم، این مطلب در نشانی‌هایی چون: «www.imamali.com» و «www.rasoolnoor.com» وجود ندارد.
4. فرصت‌های فراوانِ ثبتِ نشانی‌های فارسی: در حال حاضر، در زبان انگلیسی در اغلب اوقات، نشانی‌های مورد نظر توسط دیگران ثبت شده است و همین امر موجب ثبت نشانی‌هایی نامناسب و ناهنجار می‌شود؛ اما در نشانی‌های فارسی این مشکل وجود ندارد و از آن‌جا که این طرح در ابتدای راه قرار دارد و فرصت ثبت بسیار زیادی وجود دارد، این امر، امکان ثبت نشانی‌های دلخواه را افزایش می‌دهد.
5. بر طرف شدن مشکل ثبت نشانی به زبان انگلیسی: کسانی که می‌خواهند نشانی اینترنتی برای خودشان و یا مؤسساتشان ثبت کنند، ناگزیر از پیش گرفتن یکی از این چهار راه هستند:
- استفاده از زبان انگلیسی برای نشانیهایشان، مانند پایگاه اینترنتی بانک کشاورزی www.agri-bank.com که قسمت نخست نشانی آن به معنای کشاورزی می‌باشد؛
- استفاده از حروف انگلیسی به عنوان اختصارهای کلمات فارسی، مانند پایگاه اینترنتی مرکز جهانی علوم اسلامی www.qomicis.com؛
- استفاده از اختصارهای زبان انگلیسی، مانند پایگاه اینترنتی دانشگاه تهران www.ut.ac.ir که ac مخفف کلمه آکادمی می‌باشد؛
- نوشتن نشانی فارسی با حروف انگلیسی، مانند پایگاه حوزه www.hawzah.com.
اگرچه استفاده از اعداد نیز ممکن است، اما به طور معمول از چهار روش بالا استفاده می‌شود. اگر دقت کنیم، در همه این روش‌ها کاربران برای دسترسی به پایگاه‌های مورد نظر با مشکل مواجه می‌شوند. چنانچه کلمه انگلیسی باشد، خواندن و درک معنای آن دشوار خواهد بود.
6. ثبت نشانی‌های فارسی با کارکترهای کمتر: یکی دیگر از فواید نشانی‌های فارسی، کوتاه بودن این نوع نشانی‌ها می‌باشد. در زبان انگلیسی ثبت کمتر از 4 حرف میسر نمی‌باشد و اضافه نمودن حروف زاید به آن در بعضی مواقع جز بی‌مفهوم کردن نشانی و دور شدن از منظور ثمری بیش نخواهد داشت؛ اما در نشانی‌های فارسی امکان ثبت نشانی‌های سه حرفی نیز وجود دارد؛ به طور مثال، نشانی .comفقهwww. ضمن گویا و رسا بودن کوتاه نیز می‌باشد.
7. خواندن و نوشتن آسان نشانی‌های فارسی: از آن‌جا که روش یکسانی برای برگرداندن یک نام فارسی به لاتین وجود ندارد، به کار گرفتن یک نام فارسی برای نشانی پایگاه مورد نظر می‌تواند کمک بزرگی برای کاربران ایرانی باشد. حدس اینکه نام نشانی مربوط به لاتین به چه صورتی است، بسیار دشوار است؛ زیرا در بعضی از مواقع می‌توان این نام را به ده‌ها صورت به لاتین برگرداند یا خلاصه کرد؛ مثلاً اگر بخواهیم نشانیی به نام حوزه داشته باشیم، ممکن است بتوان کلمه حوزه را به چند صورت مختلف مانند: hawzah، یا howzeh و یا howza ثبت کرد که در بعضی مواقع اشتباهات زیادی رخ می‌دهد؛ ولی چنانچه نشانی‌ها را به زبان فارسی ثبت کنیم (.comحوزهwww.) دیگر مشکلی پیش نمی‌آید و در ضمن تلفظ آسان، به راحتی در ذهن مخاطب سپرده می‌شود و جوینده را مستقیماً به پایگاه مورد نظر هدایت می‌کند.
یکی از محققان عرب برای تشویق دیگران برای استفاده از نشانی‌های عربی، تلفظ موتور جستجوگر گوگل (google) را مثال می‌زند که در عربی، به علت نداشتن حرف گاف به چهار صورتِ: غوغل، کوکل، جوجل و قوقل تلفظ می‌شود. اگر کلمات فارسی با حروف انگلیسی نوشته شوند نیز مشکلات متعددی ایجاد می‌شود. در انگلیسی حروفی چون: «ش»، «ژ»، «چ» و «خ» وجود ندارد و برای آن باید دو حرف را با هم ترکیب کرد؛ به طور مثال، برای حرف خا باید از دو حرف kh و برای حرف شین از sh استفاده کرد. ضمن اینکه در مورد نوشتن کلمات دیگر نیز اختلاف نظر وجود دارد. پیاده شدن کامل این طرح، موجب یکسان شدن و تا حد زیادی رفع این مشکلات می‌شود.
8. فاصله: کلماتی وجود دارند که باید میان آن‌ها فاصله قرار داد و حتی امکان قرار دادن خط تیره نیز وجود ندارد؛ به طور مثال، کلمه «سرمه ای» از دو بخش تشکیل شده است که باید حتماٌ میان آن دو فاصله وجود داشته باشد و این در حالی است که در زبان انگلیسی امکان ایجاد فاصله میان کلمات وجود ندارد. این مسأله بدین صورت حل شده است که از «نیم فاصله»(shift+space) یا «فاصله مجازی»(ctrl+B) که روی صفحه کلید فارسی تعبیه شده است، برای وارد کردن داده‌ها به صورت مورد نظر استفاده می‌شود. ولی باید دقت کرد که هر دو بخش کلمه بالا به صورت یک کلمه در سیستم نامگذاری نشانی‌ها ثبت می‌شوند. از این رو، باید توجه داشت که در تبدیل نشانی‌ها به پانی کد، فاصله‌ای وجود ندارد؛ به عبارت دیگر، فاصله‌ها مجازی است و در حقیقت فاصله‌ای وجود ندارد.
9. نمایانگر نوع فعالیت (جنبه تبلیغاتی): از جهت تجاری، نشانی‌های فارسی اهمیت بسیاری زیادی دارند. از آن‌جا که نام هر شرکت، تا حدودی نشان دهنده نوع فعالیت آن شرکت و مؤسسه می‌باشد، داشتن نشانی فارسی نیز در عرصه شبکه اینترنت حکم تابلویی بر سر در آن شرکت دارد و در واقع، یک نوع معرف و تبلیغ برای آن شرکت به شمار می‌رود. در عرصه داخلی با داشتن نشانی فارسی متناسب با نوع فعالیت می‌توان شرکت‌ها و مؤسسات را از طریق همین نشانی‌ها معرفی کرد؛ مثلاً اگر پایگاه .comانتشارات نورwww. وجود داشته باشد، این نشانی می‌تواند نوعی تبلیغ برای این انتشارات به شمار آید.
10. نمایانگر محتوای پایگاه: اگر خواسته باشیم، از طریق نشانی‌های انگلیسی به محتوای پایگاه‌ها پی ببریم، بی‌شک پی بردن به آن، امری دشوار خواهد بود. غالباً هنگام جستجو برای پی بردن به محتوای پایگاه‌ها مختصر یادداشتی را که گوگل یا هر موتور جستجوگری در پایینِ نشانی‌ها مهیا کرده است، مطالعه می‌کنیم تا به قابل استفاده و مورد نظر بودن آن پی ببریم؛ چرا که نشانی‌های انگلیسی کمک چندانی نمی‌کنند. چنانچه پایگاه‌هایی چون پایگاه‌های .comحدیثwww. و .comحجwww. داشته باشیم، در مقایسه با پایگاه‌های کنونی حدیث www.hadith.net و پایگاه اینترنتی حج به نام لبیک (www.labbaik.ir)، این حس منتقل می‌شود که اگر یکی از این دو پایگاه را انتخاب کنیم، پایگاه‌هایی پیش رو خواهیم داشت که موضوع اصلی مطالب آن‌ها مربوط به علوم حدیث و امور حج خواهد بود. البته باید توجه داشت که این ویژگی در همه نشانی‌های فارسی قابل دسترس نیست و از طرف دیگر، تا حد زیادی به مناسب بودن نام نشانی نیز بستگی دارد.
چالش‌ها و موانع ثبت دامنه‌های فارسی
1. عادت به زبان انگلیسی: عادت به زبان انگلیسی، از موانع عمده در راه فارسی شدن نشانی‌های اینترنتی است. از آن‌جا که پایه‌های استفاده از اینترنت در ایران و جهان با نشانی‌های انگلیسی بنا نهاده شده است، دل کندن از آنچه به آن تا کنون عادت کرده‌ایم، دشوار می‌باشد. کاربران اینترنت در ایران آن اندازه به زبان انگلیسی آشنا هستند که بتوانند به‌راحتی از نشانی‌های لاتین استفاده کنند و نیازی به استفاده از دامنه‌های فارسی احساس نکنند. علاوه بر این، باید توجه داشت که برای داشتن یک پایگاه کاملاً فارسی نیازی به دامنه فارسی نیست.
2. عادت صاحبان پایگاه‌ها به پایگاه‌های انگلیسی: تغییر نام پایگاه از یک نشانی که سالیان متمادی برای متصدیان و مالکان آن پایگاه و همچنین برای کاربران متداول بوده، به نام دیگر که شناخته شده نیست و در عمل دشواری‌ها و سر در گمی‌هایی نیز ایجاد خواهد کرد، چندان مطلوب نخواهد بود. متصدیان و کاربران پایگاه ترجیح می‌دهند تا از نشانی‌ای که همیشه با آن سروکار داشته‌اند، استفاده کنند.
3. فاصله میان کلمات: اگرچه امکان ایجاد فاصله به نوعی یک فرصت و فایده به شمار می‌آید، ولی از طرف دیگر، مشکلاتی را نیز در بر دارد؛ چرا که در سیستم نامگذاری دامنه‌ها (DNS) استفاده از فاصله برای جداسازی حروف مجاز نمی‌باشد. فاصله‌ای که ما برای ثبت دامنه‌ها به‌کار می‌بریم، مجازی است و این عمل در ظاهر انجام می‌شود و در واقع، فاصله‌ای در کار نیست. به هر حال، این امر مشکلاتی را ایجاد خواهد کرد؛ به طور مثال، اگر بخواهیم دو دامنه با نام‌های «سُرمه‌ای تیر» و «سُرُمهای تیر» که دو معنای مختلف دارند، ثبت نماییم، در صورت ثبت یکی امکان ثبت دامنه با نام دیگری امکان پذیر نمی‌باشد و در سیستم نامگذاری نشانی‌ها به یک صورت ظاهر می‌شوند؛ چرا که فاصله میان «ه« و «ا» در «سرمه‌ای» در سیستم نامگذاری نشانی‌ها مجاز نیست. بنابراین، چنانچه مثلاً سازمانی به نام «سرم‌سازی تیر» نشانی .comسُرُمهای تیرwww. را ثبت کند، دیگر ثبت.comسرمه‌ای تیرwww. میسر نخواهد بود.
4. تفاوت‌های حروف فارسی و عربی: از مشکلات عمده نشانی‌های فارسی، تفاوت حروف و ارقام فارسی با حروف و ارقام عربی است. حروف «ک» و «ی» به صورت کوچک که در آغاز یا میان کلمه ظاهر می‌شود، در فارسی و عربی یکی است؛ ولی حروف بزرگ آن‌ها متفاوت است: «ک» در فارسی و «ک» در عربی، «ی» در فارسی و «ی» در عربی. به سبب این تمایز حروف بزرگ، کد صورت‌های فارسی و عربی «ک» و «ی» در یونیکد[5] متفاوت است. همچنین تمامی ارقام فارسی و عربی دارای کدهای متفاوت هستند؛ در حالی که تنها تمایز قابل مشاهده میان فارسی و عربی در ارقام ۴، ۵ و ۶ است. علاوه بر این، در بعضی صفحه کلید‌های فارسی ارقام به صورت لاتین با کد فارسی، یا برعکس ظاهر می‌شود. این پدیده موجب می‌شود که بتوان دو نشانی با کدهای مختلف ثبت کرد که عیناً به یک صورت ظاهر شوند و این امکان را برای انواع سوء استفاده یا اشتباهات غیرعمدی باز می‌کند.
خوشبختانه در کشور ما برای دامنه‌هایی با پسوند ایران. یا .ir« ایده بسته»[6] پیاده سازی شده است که این مشکل را تا حدود زیادی مرتفع می‌کند. بدین ترتیب که وقتی یک دامنه فارسی ثبت می‌شود، چنانچه کدهای دیگری موجود باشند که همین شکل را تولید کنند، این کدها خود به خود همراه دامنه برای ثبت‌کننده محفوظ می‌شوند؛ بدون آنکه ثبت‌کننده نیازی به ثبت آن‌ها داشته باشد. از این رو، ممکن است در بعضی موارد در قبال ثبت یک دامنه فارسی، ثبت‌کننده عملاً تا شش دامنه را برای خود محفوظ نماید. نکته جالب توجه اینکه دامنه مرتبه اول « . ایران» که اکنون در انتهای دامنه‌های فارسی ثبت شده و توسط مرکز ثبت دامنه .ir ظاهر می‌شود، خود مشمول این مشکل است؛ زیرا کلمه «ایران» حرف «ی» (به صورت کوچک آن) را دربردارد؛ به طور مثال، کسی که دامنه «ایران.شیعهwww.» را ثبت کند، دیگر کسی نمی‌تواند دامنه‌ای به شکل «ایران.شیعهwww.» را ثبت کند و بدین ترتیب، به ازای ۲۲۲۲ دامنه ثبت شده فارسی، عملاً ۷۲۲۴ عدد رکورد در کارگزار دامنه مرکز ثبت دامنه ثبت شده است.
ظاهراً ایران اولین کشوری است که ایده بسته را پیاده‌سازی کرده است. در کشورهای آسیای شرقی، با وجود تنوع زبان‌ها، یک نظام یونیکد واحد چینی، ژاپنی و کره‌ای را فرا می‌گیرد. بنابراین، برخلاف فارسی ـ عربی امکان تشابه شکلی برای کدهای مختلف وجود ندارد. در میان ثبت‌کنندگان دامنه به زبان‌های اروپایی، چه آن‌هایی که مستقیماً به صورت پانی کد ثبت می‌کنند و چه آن‌هایی که از علائم محلی استفاده می‌کنند، استفاده از بسته معمول نشده است. بنابراین، منازعات حقوقی ناشی از تشابه‌های شکلی رایج است و مواردی در دو سال گذشته، مشکلات و جنجال‌های فراوانی را ایجاد کرد. با توجه به این مشخصات، سامانه دامنه‌های فارسی تحت « . ایران» به عنوان یکی از پیشرفته‌ترین سامانه‌های موجود بین المللی کردن نام دامنه‌ها در جهان مورد استقبال و تحسین بین‌المللی قرار گرفته است.
مشکل وقتی تشدید می‌شود که در زبانی مانند فارسی و عربی اعداد از چپ به راست نوشته می‌شوند و اگر عدد یا رقمی در آغاز یا پایان نام دامنه موجود باشد، ابهامات اجرایی ایجاد می‌کند. از این مشکل به این صورت اجتناب شد که مقرر گردید ارقام در ابتدا و انتهای دامنه‌های فارسی مجاز نباشند.
5. مشکل برنامه‌ای: یکی دیگر از مشکلات دامنه‌های فارسی این است که با مرورگرهای مورد استفاده در ایران باز نمی‌شوند. از آن‌جا که اکثر استفاده‌کنندگان از اینترنت در ایران از اینترنت اکسپلورر6 استفاده می‌کنند و حال آنکه این مرورگر از سامانه بین المللی کردن نام دامنه‌ها[7] پشتیبانی نمی‌کند. بنابراین، استفاده‌کنندگان یا باید پلاگین( [8](plug-in مناسب نصب کنند یا از مرورگرهای وابسته به موزیلا (Mozilla) و مرورگر اپرا (opera) استفاده کنند. متأسفانه این مشکل به کندی در حال رفع شدن است.
با وجود اینکه نشانی‌های فارسی با مرورگر اینترنت اکسپلورر7 و موزیلا قابل اجرا هستند، اما یک نقیصه دیگر در آن‌ها باقی می‌ماند؛ از آن‌جا که اصول کار دامنه‌های چند زبانه، تبدیل کاراکترهای فارسی به اسکی (ASCII) با الگوریتم پانی کد (punycode) برای سرویس دهنده می‌باشد، این مرورگرها از پروتکل پشتیبانی نمی‌کنند و نشانی فارسی در نوار نشانی مرورگر تبدیل به کد می‌شود و به دلیل طولانی شدن این نشانی معمولاً برای کاربران جالب نخواهد بود که به عنوان مثال، نشانی به شکل زیر نمایش داده می‌شود:
/http://xn--ngbon1f7y0g.xn--mgba3a4fra.ir
اما چنانچه از مرورگر اپرا استفاده کنید، نشانی فارسی در نوار نشانی به همان صورت فارسی باقی می‌ماند.
6. کندی رفع مشکلات فنی: حل بعضی اشکال‌های فنی مؤثر در امنیت شبکه، در این کندی اثرگذار بوده است. نفوذ مراکز ثبت تجاری پرقدرت مانند شرکت وری ساین[9] مرکز ثبت دامنه‌هایی با پسوندِ .com و .net و نیز شرکت افیلیس[10] مرکز ثبت .org و .info در این امر بی‌اثر نبوده است؛ زیرا ثبت‌کنندگان تجاری مدتی است در پی تحقق پروژه‌ای به نام [11]DNames هستند که به وسیله آن می‌توانند دامنه‌های ثبت شده مثلاً تحت .com را به طور خودکار به زبان‌های دیگر ترجمه کنند و چنانچه این برنامه تحقق پذیرد، قدرت انحصاری این شرکت‌ها را بیش از پیش افزایش خواهد داد و این امر مورد اعتراض شرکت‌های کوچک‌تر و مراکز ثبت دامنه‌های کشوری است و ممکن است در آینده نزدیک شاهد اعتراض‌های گسترده‌تری در این زمینه باشیم.
7. دشواری وارد کردن نشانی فارسی: در نوشتن نشانی‌های فارسی در نوار نشانی دشواری‌هایی وجود دارد که در رغبتِ کاربران در استفاده از نشانی‌های فارسی بی‌تأثیر نخواهد بود. از آن‌جا که روند بین المللی کردن یا چند زبانه کردن نام دامنه‌ها شامل قسمت دوم نشانی یا به عبارتی پسوندِ نشان .org)، .net و (.com نمی‌شود، تغییر زبان صفحه کلید و انتقال نمایشگر به انتهای نشانی به‌وسیله ماوس دشوار و ملال‌آور خواهد بود؛ اما تذکر این نکته خالی از فایده نخواهد بود که بعد از وارد کردن نشانی اصلی در نوار نشانی، با فشردن دو کلید Ctrl+Enter به طور همزمان پسوند و پیشوند و نقطه‌ها (.com www.)، و در مرورگر فایر فاکس با فشردن دو کلید Shift+Enter، پسوند (.net www.) به طور خودکار در پایان نشانی وارد می‌شود.
چنانچه بخش پیشوند نشانی‌ها را که فعلاً برای دات ایران ممکن است، ثبت شوند، مشکل مطرح شده رخ نخواهد داد؛ به طور مثال، اگر بدون جابه‌جا کردن ماوس در نوار نشانی، نشانی «وب.حوزه.ایران» را وارد نماییم، پایگاه مورد نظر نمایش داده خواهد شد.
8. وجود عدد در دامنه‌ها: اگر عدد یا رقمی در آغاز یا پایان نام دامنه موجود باشد، ابهامات اجرایی ایجاد می‌کند. از این مشکل بدین‌صورت اجتناب شد که مقرر گردید استفاده از ارقام در ابتدا و انتهای دامنه‌های فارسی مجاز نباشند. به دلیل شکل نوشتن اعداد (چپ به راست) از این اعداد نمیتوان در ابتدا و یا انتهای یک نشانی بهره گرفت. به این ترتیب، مثلاً نمیتوان نشانی‌ای شبیه به «ایران. محمد۱.www» داشت؛ ولی می‌توان در میان یک نشانی از عدد استفاده کرد؛ مثلاً نشانی «ایران. محمد۱صادق.www» قابل ثبت است.
سخن پایانی
در پایان، لازم است چند نکته را متذکر شویم:
- بازگردانی یا ایجادِ نشانی‌های فارسی، اولویتی بسیار مهم می‌باشد که پایگاه‌های اسلامی تا کنون توجهی به آن نداشته‌اند. در عرصه بین المللی کردن نام نشانی‌ها، کشورهایی چون کره و چین گوی سبقت را ربوده اند و از این فرصت به‌خوبی بهره گرفته‌اند؛ ولی ما تا کنون بسیار عقب مانده‌ایم و قبل از اینکه زمام امور از دست برود، باید دست به کار شد و برای آن برنامه‌ریزی مناسبی نمود. کیفیت دستیابی به این هدف، منوط به تلاش فراوان و ایجادِ پایه‌های علمی محکم و پایدار می‌باشد تا ثبت نشانی‌های فارسی از رؤیا به واقعیت بدل شود. طرح این پدیده، از طریق برگزاری همایش‌ها، سمینارها، تبلیغ و تبیین آن از طریق مقالات اینترنتی و اطلاع‌رسانی با بهره‌گیری از تمام ابزار رسانه‌ای، بی‌شک مسیر را برای ترویج و استفاده مطلوب از دامنه‌های فارسی هموار خواه کرد.
از آن‌جا که دامنه‌های فارسی مراحل مقدماتی خود را طی می‌کند، موفقیت این طرح منوط به شرکت فارسی زبانان و پیگیری آنان می‌باشد تا شرکت‌ها مجری طرح در رفع اشکالات آن مصمم شوند.
- اگرچه ثبت نشانی‌های فارسی، یک فرصت نامشخص و مبهم می‌باشد، اما باید قبل از اینکه فرصت به تهدید تبدیل گردد، از آن استفاده کرد. باید موسسات و ارگان‌ها، نشانی‌های مربوط به مؤسسات و ارگان‌هایشان را پیش از آنکه توسط افراد سودجو گرفته شود، به‌سرعت ثبت نمایند تا چنانچه نشانی‌های فارسی رواج یافت، موجب سوء استفاده نشود. از آن‌جا که ما از جانب دشمنان انقلاب و یا از جانب مخالفان فرهنگ شیعی مانند وهابیت مورد تهدید و هجوم هستیم، نباید بگذاریم نامحرمان از این فرصت به نفع خود و بر ضدّ کشور و مذهب ما سوء استفاده کنند.
- نباید با تعددِ نشانی‌ها از جانب مؤسسات و شرکت‌ها موجبات سرگردانی کاربران را فراهم سازیم. چنانچه یک شرکت یا مؤسسه با فعالیت محدود داخلی داریم و یا مراجعه کنندکان آن فقط فارسی زبانان هستند، بهتر است با برگردان نشانی انگلیسی به نشانی فارسی، از یک دامنه مناسب فارسی برای ارتباط با کاربران بهره گیریم. ولی چنانچه دامنه انگلیسی جا افتاده‌ای داریم که ارتباطات برون‌مرزی گسترده‌ای دارد، بهتر است از همان دامنه بهره گیرد و فقط نام دامنه مربوط به خودش را ثبت کند تا افراد دیگری مالک آن نشوند.
- نسبت به فارسی‌سازی تمام قسمت‌های نشانی نیز باید اهتمام ورزید و دنباله نشانی را هم مد نظر داشت؛ به طور مثال، به جای نشانی:
Persian/mohagheghan/javad-mohadesi.html/وب.حوزه.ایران
نشانی ذیل را داشته باشیم که بسیار مفید و یکدست خواهد بود:
html.جواد-محدثی/محققان/فارسی/وب.حوزه.ایران
- نوع نگارش و اختصار نشانی‌های فارسی نباید موجب سر در گمی کاربران شود. تا آن‌جا که ممکن است باید روش نوشتن نشانی و اختصار آن‌ها یکسان‌سازی شود و چنانچه اختصاری برای کلمات ایجاد می‌شود، برای همه پایگاه‌ها، به طور یکسان مورد استفاده قرار گیرد. ترجمه کلمات از انگلیسی به فارسی نیز به روش واحد انجام گیرد. افزون بر این، نباید طرح نشانی‌های فارسی موجب لطمه دیدن زبان فارسی شود.
پی‌نوشت‌ها:
