کلیدواژه ها: کتابخانه های دیجیتالی، جامعه اطلاعاتی، مباحث اسلامی
مقدمه
معماری برای کتابخانه های دیجیتال در گزارشهای پروژه فنی علوم کامپیوتر (سی اس - تی آر [1]) که به مدت دو سال با پشتیبانی مالی آژانس پژوهشهای تحقیقات پیشرفته وزارت دفاع امریکا (آرپا[2])انجام شد، ارائه گردید. این معماری یک چارچوب کلی برای کتابخانه دیجیتالی است که در آن اشیاء دیجیتالی بسیار زیادی مرکب از همه نوع مواد و منابع بر روی شبکه های کامپیوتری ملی قابل دسترس است .این اشیاء دیجیتالی در گزارش رابرت کان[3] و رابرت ویلنسکی[4] تعریف شده اند.
معماری کتابخانه های دیجیتال حاصل بحث های بیشمار و سودمندی بوده است که از نتایج این بحت ها هشت اصل کلی استخراج شده است و در این مقاله راجع به هرکدام توضیحاتی ارائه می شود. این اصول از مسائل کلیدی تبدیل کتابخانه های دیجیتالی واقعی به خدمات شبکه ای است که امروزه مطرح می باشد. مقاله کان / ویلنسکی[5] نیز دارای چارچوبی جامع و وسیع برای رفع این مشکلات است.
کتابخانه های دیجیتالی
تعریف 1) کتابخانه دیجیتال محیطی است که به محققین و پژوهشگران این امکان را می دهد که بدون صرف وقت و هزینه زیاد آنهم در کنار انبوهی از امکانات مهم تحقیقی ، به منابع مورد نیاز خود دسترسی پیدا نموده و نتایج مطلوب و ارزشمندی را کسب نمایند.
تعریف 2) کتابخانه های دیجیتالی محیطی است که دقیقاً از روی سیستم عملکرد کتابخانه های سنتی توسط نرم افزارهای مختلف شبیه سازی و در بیشتر جهات هم از لحاظ سرعت و هم از لحاظ قابلیت و کیفیت ارائه کار و ایجاد ارتباط و راهنمایی کاربران به مفهوم و موضوع مورد نظر بهینه شده است که در نهایت شخص را با موضوع ومواد مربوط از یک طرف و سایر محیط ها سیستم های اطلاع رسانی از طرف دیگر مربوط می سازد.
عواملی که باعث شدند تا کتابخانه های دیجیتالی به وجود آیند و در جوامعی مثل جامعه خودمان ضرورتش احساس شود در وهله اول به دو عامل کل تقسیم می شود :
- مشکل کتابخانه های سنتی در برآورده ساختن نیازهای کاربران و اداره مجموعه خود.
- مزایایی که کتابخانه هایی از نوع دیجیتال در قبال نیازهای کاربران و جامعه اطلاعاتی از خودشان به نمایش می گذارند.
به علت مشکلاتی که در کتابخانه های سنتی وجود دارد ضرورت ایجاد کتابخانه دیجیتالی بیشتر احساس می شود.این عوامل عبارتند از :
- الف. ناتوانی در خریدمدارک مواد جدید
- ب.ضعف و ناتوانی در نگهداری مواد و مدارک قبلی.
- ج. عدم سرعت عمل در پردازش و آماده سازی و اشاعه اطلاعات موجود
- د. نا کار امدی در ایجاد ارتباط با سایر کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی و...
همه این و مشکلات دیگر که مجال توضیح آن نیست دست به دست هم دادند تا زمینه را برای تحول عمیق در عرصه اطلاع رسانی آماده سازد تا در نتیجه آن کتابخانه های سنتی جای خود را به کتابخانه های جدید و کارامد و متناسب روز بدهند.
از مزایای کتابخانه های دیجیتالی می توان به موارد زیر اشاره کرد :
- الف. عدم نیاز به خرید چند نسخه از کتاب و مجله و یا هرگونه مواد اطلاعاتی.
- ب.عدم وجود امکان پاره شدگی و خط خوردگی و مفقود شدن و مشکلات صحافی در کتابها
- ج. دسترسی آسان به محتوای مواد دیجیتال
- د. امکان دسترسی به مخازن و آرشیوهای سایر مراکز دیجیتال
- ه.گسترش شبکه های امانت بین کتابخانه ای
- و. کاهش زمان نشر و به تبع آن کاهش زمان بین نشر و اشاعه مواد اطلاعاتی
- ز. اشتراک کاربر در امور نشر ( و در نهایت تکمیل چرخه اطلاعات)
- ح. ایفای نقش بارز در حفظ آثار میراث فرهنگی اقوام مختلف.
در شکل گیری و ایجاد کتابخانه های دیجیتال به غیر از مواد زمینه ساز عواملی هم هستند که از لحاظ فنی روند شکل گیری چنین کتابخانه هایی را اجتناب ناپذیر و عملی نمودند :
- الف. پیشرفت فناوری اطلاعات
- ب. ایجاد پایگاه های اطلاعاتی یا پایگاه های داده ها
- ج. رواج نشر الکترونیکی
- د. پدید آمدن تار جهان گستر در نتیجه عملکرد شبکه های مختلف و به هم پیوسته آنها به عنوان اینترنت در سال ۱۹۹۳ وب جهانی به عرصه ظهور درامد که قابلیت های فوق العاده ای را با خودش به ارمغان آورد از قبیل :فناوری لینک(پیوند) و سیستم های چند رسانه ای که این دو نقش عمده و غیر قابل انکاری با در به وجود آمدن کتابخانه های دیجیتالی دارند.
واژه کتابخانه دیجیتالی نیز مانند سایر نامهایی که بر کتابخانه های نوین اطلاق می شود از رشته های بیولوژی و با عنایت به تئوری تکامل و اصل تنازع بقا به وام گرفته شده است. کاربرد "دیجیتال" در جامعه کتابداری و اطلاع رسانی حاکی از توانایی انطباق با هردو محیط چاپی و دیجیتالی است.محیط اطلاعاتی هیبرید به منزله محیطی توصیف کرد که در ان گستره ای مناسب از خدمات ناظر بر محمل های متفاوت اطلاعاتی به شیوه ای همگون و یکدست واز طریق رابطی واحد در اختیار کاربران قرار می گیرد و نیز ممکن است خدمات توزیع شده محلی یا دور دست را به صورت چاپی و الکترونیکی در بر گیرد.
ویژگیهای کتابخانه دیجیتالی
دست آورد بالقوه خدمات دیجیتالی بهره وری از مجموعه های سنتی است.اندیشه ایجاد کتابخانه های دیجیتالی از این باور نشات می گیرد که برآوردن نیازهای اطلاعاتی کاربران یا دسترسی به منابع سنتی یا منابع دیجیتالی به تنهایی میسر نمی شود.کاستی های رویکردهای سنتی در تحویل اطلاعات و مدارک شناخته شده اند و رویای ایجاد
کتابخانه های تمام دیجیتالی اگر نه برای همیشه ،دست کم در حال حاضردور از دسترس است. منابع سنتی با آنکه از لحاظ علمی، تاریخی ،اقتصادی، و فرهنگی بسیار ارزشمند هستند ، به دلیل دشواری کشف اطلاعات ،تحت الشعاع دسترسی آسان و سریع به منابع دیجیتالی ، به ویژه وب،قرار گرفته است. افرادی که عمدتا" به وب وابسته اند مجموعه های معتبر کتابخانه های خود را قربانی سهولت و دسترس پذیری منابع وب می کنند. کتابخانه هیبرید که نوعی دیگر از کتابخانه دیجیتالی است رویکرد متفاوتی را نسبت به کتابخانه تمام دیجیتالی بر می گزیند و ضمن تاکید بر دسترسی به اطلاعاتی که خاص کتابخانه های دیجیتالی است ،پیشبینی راهکارهایی برای دسترسی به مدارک در قالبهای غیر دیجیتالی را نیز مورد تاکید قرار می دهد . این امر ضمن خارج کردن مجموعه های سنتی از انزوا ،نیاز به دیجیتالی کردن یا تهیه نسخه های دیجیتالی برخی مواد را کاهش داده و بدین ترتیب خطر افزونگی در مجموعه های گردآوری شده را نیز کاهش می دهد. می توان گفت که کتابخانه هیبرید دارای ویژگی زیر است:
کتابخانه ای است که در آن ، میان مواد سنتی و دیجیتالی همزیستی بوجود آمده است.
اصول کلی معماری کتابخانه دیجیتالی
1. چار چوب فنی معماری درون یک چارچوب فنی و حقوقی است.
نظام های اطلاعاتی جوامع حرفه ای با تمرکز خاصی که روی نیاز های خودشان داشته اند، ایجاد گردیده اند. تاکید این سیستم ها دسترس پذیر بودن اطلاعات و رایگان بودن آن ، برای همکاران و عموم بوده است. اما در آینده کتابخانه های دیجیتالی درون یک چارچوب حقوقی اجتماعی و اقتصادی بزرگتری قرار می گیرند.
برای مثال در کتابخانه دیجیتالی، آثار موسیقی به صورت زنده با حضور آهنگساز ، سراینده و تنظیم کننده اجراء می شود. در آنجا شهرت هنری این افراد به نوع کارشان بستگی دارد نه اینکه چگونه این کار ذخیره یا انتقال داده می شود و شاید مانند استودیو های ضبط موسیقی یا سالن های کنسرت برای استفاده از آنها باید وجه پرداخت کرد و اگر هدف کتابخانه حمایت از علائق کاربران باشد، این کار فقط به عنوان بخشی از فعالیتهای کتابخانه دیجیتالی به شمار
می آید.
2. برای درک بهتر مفاهیم مربوط به کتابخانه دیجیتالی باید با واژگان خاص آن آشنا شد.
محققان ثابت کرده اند واژگان خاص ،مانعی برای توصیف کتابخانه دیجیتالی است. برخی لغات در حوزه فنی یا حقوقی، حرفه ای و اجتماعی آنقدر معنای ضمنی متفاوت دارند که این مانعی برای بحث بین افراد با پیش زمینه ها و دانش های مختلف می شود. حتی برخی لغات ساده در بین افراد مختلف معنای متفاوتی دارند . مثلا لغت نسخه برداری[6]و نشر[7] برای متخصصان کامپیوتر ، ناشران و حقوقدانان معنای متفاوتی دارد. کاربرد لغات معمول انگلیسی با کاربرد حرفه ای و تخصصی این لغات متفاوت است .انواع زبان انگلیسی که در سراسر دنیا استفاده می شود نیز با توجه به تفاوتهای فرهنگی از بی ثباتی و دگرگونی معنا در بین ملل دیگر حکایت دارد.
لغات خاص و تخصصی که باعث کج فهمی در بحث دقیق و جامع کتابخانه های دیجیتالی می شوند باید پالایش شوند. از جمله لغاتی که فهرست شده اند «نسخه برداری» «نشر» «سند[8] » و «کار[9] » است. لغات دیگر، مثل «محتوا[10]» باید با احتیاط به کار برده شود و اگر استفاده می شوند معنای دقیق آنها به صراحت و واضح بیان گردند.
3. پی ریزی چنین ساختار و معماری باید بدون در نظر گرفتن محتویات و مطالب قابل ذخیره در کتابخانه های سنتی باشند و مقوله ها و منابع و محتوا ی کتابخانه سنتی از این معماری جدا شوند.
در یک کتابخانه سنتی کتاب ذخیره می شود در کتابخانه دیجیتالی هم کتاب ذخیره می شود. اما اغلب هر نوع اطلاعاتی از جمله متن ، تصویر ، آثار موسیقی برنامه های کامپیوتری ، بانک اطلاعاتی، مدلها ، طراحی ها ، برنامه های ویدیویی و آثار ترکیبی همراه با انواع بسیار اطلاعات دیگر می تواند به شکل دیجیتالی ارائه شود.
در معماری کتابخانه دیجیتالی ، ویژگیهایی و خصوصیات به کاربرده شده برای همه نوع مواد مشخص می شود. برای مثال هر شیء باید یک نام یا شناسه[11] داشته باشد؛اقداماتی که برای اضافه کردن شی ء یا حدف آن به کار برده می شود باید برای همه مواد یکسان باشد و یک روش امنیتی خاص برای آن به کار گرفته شود.
این معماری و چنین مشخصه هایی اساس و بنیان توسعه کتابخانه دیجیتالی است و برای انواع اطلاعات مناسب است.
4. از اجزاء ساختار اصلی کتابخانه نام و شناسه است.
پایه و ستون اصلی ایجاد کتابخانه دیجیتالی نام و شناسه است . برای شناسایی اشیاء دیجیتالی باید به آنها نام بدهیم تا مالکیت فکری را در شیء دیجیتالی ثبت کرده وبتوانیم تغییر مالک اثر را در جایی ضبط کنیم .این نامها برای استناد، بازیابی اطلاعات مورد نیاز است و برای پیوند بین دو شیء به کار برده می شود.
این نامها باید منحصر به فرد و واحد[12] باشند.این کار نیاز مند یک سیستم مدیریتی است تا تصمیم بگیرند چه کسی می تواند این نامها را تعیین کند و اشیایی که شناسایی شده اند را بتواند تغییر دهد. نامها باید برای یک دوره زمانی دراز مدت معتبر باشند، البته باید استفاده از شناسه ای که به محل خاص سند مربوط است مثلا" نام کامپیوتر" از این نام جدا شود. نام ها باید پایایی[13] داشته باشند حتی اگر در وقت استفاده از آن شیء، سازمان به وجود آورنده آن ، دیگروجود خارجی نداشته باشد. باید یک نظام کامپیوتری وجود داشته باشد تا مشکل نام دهی را به سرعت حل کند به این ترتیب که فضاو مکانی برای شیء که با نام در آن ذخیره شده، فراهم کند.
شرکت ملی ابتکارات پژوهشی[14] برای این کار نظام دستگیره واره [15] را اجرا کرده است (هر نشانه ای که برنامه می تواند از آن برای مشخص کردن و دستیابی به شی دیگر استفاده کند) تا این نیاز ها را بر آورده کند. "دستگیره واره" یک رشته[16] واحد است که برای شناسایی اشیاء دیجیتالی استفاده می شود . دستگیره واره مستقل از مکان و محلی که شی ء دیجیتالی در آنجا ذخیره می شود و می تواند تا مدتهای بسیار طولانی معتبر باقی بماند. یک دستگیره واره سرویس دهنده[17] جهانی می تواند منبعی قطعی برای مقاصد آرشیوی و حقوقی باشد اما همراه آن باید یک ذخیره نهانی سرویس دهنده[18] باشد تا کیفیت و تفکیک پذیری[19] سریعی داشته باشد.
یک سیستم کامپیوتری کنترل می کند که آیا نامها ی جدید واقعا واحد هستند و با رابط گرافیکی استانداردی پشتیبانی می شود( مثل موزائیک[20]). برای کنترل محلی بیشتر هم یک دستگیره واره سرویس دهنده محلی اضافه می شود.
شکل 1- سیستم دستگیره واره شرکت ملی ابتکارات پژوهشی[21]
5- اشیاء کتابخانه دیجیتالی حیطه ای وسیع دارند و فراتر از جائی برای ذخیره بیت ها (صفر ویک) هستند.
در کتابخانه دیجیتالی، اطلاعات به صورت" شیء دیجیتالی" ذخیره می شود. در ابتدا تصور می کردند شیء دیجیتالی فقط مجموعه ای از بیت ها هستند اما این فکر خیلی ساده انگارانه بود. محتوای شی دیجیتالی دارای ساختار است حتی ساده ترین شی دیجیتالی هم دارای ساختار است و اطلاعاتی از قبیل حقوق مالکیت فکری باید به یک شی دیجیتالی پیوست باشد .
6 - شی دیجیتالی با شی ذخیره شده عادی تفاوت دارد؛
در کتابخانه دیجیتالی آنچه شما ذخیره می کنید با آنچه دریافت می کنید یکی نیست . در معماری باید بین شی دیجیتالی که تولید می شود، با شیء که در مخزن ذخیره می شود، و شیء که توزیع و اشاعه می شود به دقت تمایز گذاشته شود.
کاربر نتیجه برنامه اجرایی روی یک شیء ذخیره شده را دریافت می کند که می تواند یک برنامه ساده مثل برنامه انتقال فایل یا گاهی اوقات یک برنامه خیلی پیچیده باشد. مثلا یک تصویر به عنوان یک مجموعه از امواج کوچک ذخیره شوند و برای استفاده از آن ، این امواج کوچک ذخیره شده، تصویری با مشخصات درخواست شده را ایجاد کنند و این امواج از طریق شبکه به کامپیونر کاربر منتقل شوند، یعنی جایی که بیشتر پردازش یا بازنمود ارائه می شود .
7- مخازن چنین کتابخانه هایی باید دارای امکانات خوبی برای حفظ و نگهداری ذخیره های خود باشد.
در یک مخزن، شیء دیجیتالی به همراه محتوا و فراداده ذخیره می شوند.
شیءدیجیتالی که در مخزن نگهداری می شود با شیءدیجیتالی که در کامپیوتر کاربر قابل دسترسی است، خیلی متفاوت است. مخزن های مختلف، سازمانهای داخلی بسیار متفاوتی با هم دارند اما در هر مخزن،یک شیء دیجیتالی، رکود ویژه وخاصی[22] دارد که حاوی صفت[23] شی و ثبت رکود های رد و بدل[24] شده است.
8- کاربران جویای آثار اندیشمندانه و ارزشمند هستند نه فقط شی دیجیتالی
همانطور که گفته شد شیء دیجیتالی ستون اصلی واز اجزاء متشکله و ابزار ساخت کتابخانه دیجیتالی است . اما کاربران کتابخانه دیجیتالی معمولا به اقلامی اشاره می کنند که بالاتر از سطح انتزاعی هستند .واژه های معمول انگلیسی مثل "گزارش[25]"، "برنامه کامپیوتری[26]" یا "آثار موسیقی[27]" اغلب به شیء دیجیتالی اشاره می کنند که می توانند با هم دسته بندی شوند. یک شیء خاص می تواند دارای فرمتهای متفاوت ،با تفاوت کمی در محتوا و محدودیت استفاده های مختلف و غیره باشد اما کاربران می خواهند آنها را معادل هم بدانند.
اشیاء دیجیتالی می توانند در دسته ای قرار گیرند که با تعداد محدودی از قوانین داخلی از هم جدا نشوند . این تصمیمات براساس محتوا ، شیء خاص و نوع محتوا گاهی محتوای واقعی آنها است . در معماری باید روشهایی را برای دسته بندی اشیاء کتابخانه دیجیتالی در نظرگرفته شود و ابزارهایی برای بازیابی آنها فراهم کند.
معماری کان / ویلنسکی اندیشه های سطح بالا[28] را به چندین روش پشتیبانی می کند. یکی ، داشتن یک شیء دیجیتالی است که حاوی چندین شیء دیجیتالی دیگر است در نتیجه چندین شکل یک متن به تنهایی می تواند در یک شیء دیجیتالی جمع شود و رویکرد بعدی داشتن متغیرهایی است که بعنوان اشیاء دیجیتالی جداگانه ذخیره شده اند و هر کدام دستگیره واره خاصی دارند . این دستگیره واره حاوی" فرا شیء" [29] است که مثل یک کارت فهرست نویسی[30] عمل می کند و شامل فهرستی از متغیرها به همراه دستگیره آنها و اطلاعاتی درباره تفاوت بین آنهاست .
شکل 2- فراشی ء
هم اکنون منظر و دید وسیعی نسبت به معماری و آشنایی با کتابخانه دیجیتالی را کسب نموده اید. در قسمت دوم بحث به بررسی آثار کتابخانه دیجیتالی در نرم افزار ها و سایت های اسلامی می پردازیم .
نقش کتابخانه های دیجیتالی در نرم افزارهای اسلامی
بی گمان ، قلم یکی از نعمت های بی بدیل الهی است که کردگار حکیم ، موهبت بر خورداری از آن را از پگاه سرنوشت آدمی رقم زده است . نوشتار از مهم ترین ابزارهای گسترش معرفت و پرورش فضیلت شناخته می شود و نگارش از کار آمدترین شیوه های تعمیق فرهنگ ناب دینی به شمار می آید. پژوهشگران همواره کوشیده اند ، سطری رقم زنند که مصداق شایسته ای برای ( و مایسطرون ) باشند . با چنین هدف مقدسی بود که فرهیختگان دینی ، این پیشتازان عرصه تربیت و پرورش و طلایه داران صحنه تحقیق و پژوهش ، پیشاهنگان میدان تالیف و نگارش شدند و هدایت مهمترین و پردرخشش ترین آثار ،از خامه پروا پیشه این پروانه نیک اندیش و خداجوی و مردم دوست تراوش کرد و چشمه سارهای ( حکمت ) و موعظه و قنوات )جدال احسن )از چکاد رفیع اندیشه مطهر اینان جوشید و بر دشت تشنه قلوب مؤمنان جاری شد و دامن دامن شکوفه های عطر آگین معنویت به بار آورد و تاریخ اندیشه بشری را آرایه بست با این وصف محققان باید بدانند که هر برگ از تالیف آنان می تواند باری را از دوش امتی بردارد و نوری در تاریک زار زندگی آدمیان افکند ، و هرچه در موضوع ، هدف ، ابزار ، شیوه و عملیات تحقیقی ، ابتکار به کار گیرند ، راه را هموارتر کرده اند . نباید و نشاید که بر تورم پروندههای علمی افزود و تنها به برگ اندیشید ، نه به بار ، که هرگز فربهی ، مانند آماس نیست .
فرآورده تحقیق ، دانش است اما پژوهش خود یک فن است . بنا بر این ، پژوهیدن مانند هر فن و صنعت دیگری نیاز به ابزارهای مناسب خود دارد . اگر نوشتن بی قلم و کاغذ میسر نیست ، تحقیق و پژوهش نیز بی ابزار پیش نمی رود . تحقیق و پژوهش از مطالعه می آغازد ، سپس تامل و آنگاه در هم ریختن اطلاعات و ارزیابی آن ها را می طلبد.
در عصر ما ، برای دسترسی به مواد تحقیق و پژوهش، راههایی غیر از مراجعه به کتاب فراهم آمده است که استفاده از شبکه ها و برنامه های رایانه ای از جمله کتابخانه های دیجیتالی مهم ترین آن است . در هزاره سوم و در عصر تکنولوژی استفاده از این دست امکانات ، دیگر یک راه برتر نیست ، بلکه متعین و تا حدی یگانه است . از آن جا که پژوهشگران ، به ضرورت و اهمیت مراجعه به این گونه امکانات شگفت انگیز آگاهی دارند و در راستای ترویج و تشویق مقوله تالیف و نگارش و تعمیق فرهنگ پژوهش و ایجاد سهولت و کاربردی تر کردن این مقوله است که نیاز به استفاده از کتابخانه دیجیتالی بیش از پیش برای این پژوهشگران و محققان دینی فراهم می گردد.
همانگونه که در بخش ابتدایی این مقاله کتابخانه دیجیتالی با تمامی ویژگی هایش برانداز شد می توانیم نتیجه بگیریم که تحقیق و پژوهش در کتابخانه دیجیتالی نه تنها تفاوتی با تحقیق و پژوهش در آثار و کتب سنتی ندارد بلکه علاوه بر ویژگی های خاص آن برتری هایی نیز دارد که عبارتند از:
- - جستجوی سریع و آسان در عناوین دیجیتالی حدودا 15 برابر جستجو در کتب و آثار غیر دیجیتالی
- - ارائه امکانات فنی در امور پژوهشی و تحقیقاتی برای محققان و پژوهشگران
- - ارائه پژوهش ها و تحقیقات و منابع گسترده در متون کتب دیجیتالی برای محققان و پژوهشگران
- - ایجاد تمرکز فکری برای کاربران
- - کوتاه تر کردن زمان تحقیق و پژوهش
- - کاهش هزینه
امروزه نشر و تکثیر فرهنگ غنی اسلام بیش از پیش در عرصه پیشرفت تکنولوژی احساس می شود، همانگونه که می دانید فرهنگ غیر اسلامی غرب جلوه ی مخالف در جبهه ستیز با اسلام است و همه روزه می کوشد تا تاثیر این فرهنگ و دین واحد را کمرنگ و کمرنگتر سازد.
از جمله مشکلاتی بر سر راه پیشتازان عرصه تربیت و پرورش غنی دینی قرار دارد عدم موفقیت در نشر و تکثیر ایده های ناب اسلامی است .
یکی از روشهای مبارزه با این تحریمها استفاده از فن آوری های جدید در برابر غرب است یعنی استفاده از نرم افزار و کتابخانه دیجیتالی در تار جهان گستر (اینترنت).
با توجه به ویژگی های کتابخانه دیجیتالی می توان به این مهم دست یافت که اشاعهٔ فرهنگ اسلامی توسط این تکنولوژی خیلی سریعتر و حتی ساده تر از موارد دیگر است.
در عمل نشر و تکثیر دیجیتالی در برابر نشر و تکثیر سنتی کم هزینه تر و سریع تر و مطمئن تر می باشد.
مواجهت آمار میلیاردی کاربران اینترنتی از یک سو و سرعت انتشار و تکثیر مواد دیجیتالی از سوی دیگر تعمقی عمیق در برابر این تکنولوژی دقیق را به ارمغان می آورد تا نیاز مراجعه کتابخانه دیجیتالی را تائید و تاکید نماید.
در این میان عده ای از محققان و پژوهشگران دست به اقداماتی تمجید بر انگیز زده اند و با خلق آثاری مهم و بدیع رسالت خود را به حق ادا نموده اند. برای مثال می توان آثار دیجیتالی مختلفی را در حوزه های اسلامی نام برد که عبارتند از :
- کتابخانه دیجیتالی امام علی(ع) "بایگانی بزرگی از نسخ خطی در مشهد
- کتابخانه دیجیتالی مرکز دانشگاه آزاد اسلامی
- کتابخانه دیجیتالی هنرهای اسلامی
- نرم افزار پژوهش که فضای مناسبی را برای انتشار رایانه ای آثار فراهم آورده و مسیر علم و پژوهش را به گونه ای مطلوب هموار نموده است.
بهره از فنون کتابخانه دیجیتالی رقابت را در عرصه ارائه نرم افزارهای اسلامی سرعت بخشیده است ، به صورتی که در چند سال اخیر شاهد تولید نرم افزارهای اسلامی در حوزه های سیاسی ، اجتماعی ، فرهنگی و مذهبی مختلفی بوده ایم .
حال دید خود را نسبت به مواد دیجیتالی و کتابخانه الکترونیکی باز تر می کنیم و با تعمقی کوتاه به این مهم دست می یابیم که با افزایش روز افزون استفاده از صنعت دیجیتالی موارد و منابع پژوهشی و تحقیقاتی در زمینه های اسلامی بیش از پیش افزایش و حجم انبوه به خود می گیرد و این امر خود باعث نشر و تکثیر منابع بین کاربران ، محققان و پژوهشگران است. معمولا در این زمان است که امر پژوهیدن و تحقیق در حجم اطلاعات دسته بندی شده و منظم بسیار راحت و کار آمد می شود و نتیجه کار صنعتی بی مثال و دارای ویژگی های خاص فنی همراه با تکنولوژی روز برای ارائه فراهم می گردد.
اهمیت و نقش کتابخانه دیجیتالی در دیگر عرصه ها
با ذکر چند نمونه از موارد استفاده کتابخانه دیجیتالی می توان نظری نسبت به نقش این مهم در عرصه های مختلف داشت:
1- حوزه و دانشگاه : استفاده از کتابخانه دیجیتالی در دانشگاه و حوزه های علمیه یکی از طرح های مهم در عرصه تحقیق و پژوهش است. همانطور که دانشجویان اندیشمندان در کشورهای توسعه یافته با دسترسی به منابع دیجیتالی پا به عرصه تحقیق و پژوهش های فنی و دقیق می گذارند ، از این سو دانشجویان و طلاب نیز با دستیابی به منابع دیجیتالی شده اسلامی می توانند پیشتازان جبهه معنویت و یکه تازان میدان تالیف و نگارشات غنی اسلامی در حوزه های مذهبی و دینی باشند.
2- اساتید و معلمان : همانطور که می دانید اساتید و معلمان یک سوم وقت آزاد خود را باید صرف تحقیق و پژوهیدن در حوزهٔ تدریسی خود کنند ، که با تبدیل منابع مورد نیاز این افراد به مواد دیجیتالی می توان مشکلات احتمالی بر سر راه برای تحقیق و پژوهیدن را برداشت و رقابت علمی و فنی خوبی را ایجاد نمود .
با ذکر موارد فوق نقش کتابخانه دیجیتالی در راهبردهای اسلامی به صورت زیر خلاصه می گردد:
- نشر و ترویج فرهنگ غنی اسلامی همگام با عرصه پیشرفت تکنولوژی
- جایگزینی منابع دیجیتالی به جای منابع سنتی غیر دیجیتالی
- تولید و ارائه نرم افزارهای اسلامی متکی به مواد دیجیتالی در موارد سیاسی ،اجتماعی ، فرهنگی ، مذهبی و غیره
- کارامد ترین روش برای تبلیغ دین اسلام در بین کاربران بسیار زیاد اینترنتی
- ایجاد رقابت بین محققان و پژوهشگران در امر تحقیق و پژوهش
- بالا بردن سطح علمی اساتید ، معلمان ، دانشجویان و طلاب در عرصه های مختلف از جمله موارد اسلامی
منابع:
پی نوشتها:
