ره آورد نور

امکان بهره گیری از دامنه های متعدد فیزیکی، توصیفی و محیطی

به منظور افزایش انعطاف و توان تحقیقاتی برنامه های جدید نور، در هر یک از آنها چند گونه دامنه مختلف در اختیار کاربر قرار داده شده است. بیش از همه برنامه ها، «نور 2 جامع الأحادیث» از تنوع دامنه ای بهره مند است که در این جا به گوشه ای از آنها اشاره می کنیم:

1. دامنه های فیزیکی:

مقصود از دامنه فیزیکی، محدود کردن دامنه جستجو به کتاب یا کتابهایی خاص است. کاربر می تواند در هر محیط جستجو، کتابی خاص را بر محیط جستجوی خود حاکم سازد. در صورتی که کتاب یا کتاب‌هایی را به عنوان دامنه انتخاب کند، فهرست کلمات بر حسب کلمات موجود در این کتبْ به روز در آورده می شود. هر چه تعداد این عناصر که به صورت پویا ساخته می شود، زیادتر باشد، خطّ پیشرفتِ به روز در آوردن فهرستِ کلمات، مدت زیادتری طول می کشد تا به انتهاء برسد.

کاربر با داشتن این ویژگی در برنامه « نور2 جامع الأحادیث » می تواند 181 فاکتوریل حالت و 181 فاکتوریل فهرست با تعداد تکرارها و آمارهای متفاوت و تعداد عناصر متفاوت داشته باشد. در واقع، این برنامه، جامعِ تمام کتاب های حدیثی است که یکایک آنها می توانند به عنوان دامنه قرار گیرند، چنانکه انتخاب کلّ آنها با هم در یک مجموعه و نیز در دسته های مختلف ممکن است.

1-1) دامنه فیزیکی بر حسب ترتیب الفبایی کتاب ها:

اگر کتاب ها از اهمیت خاصی برخوردار باشند، به ترتیب اهمیت در دامنه فیزیکی قرار می گیرند و گرنه حالت الفبایی آنها لحاظ می شود. در برنامه «نور 2 جامع الأحادیث» به علّت این که تعدادی از کتاب ها از اهمیت ویژه ای برخوردارند، در آغازِ دامنه فیزیکی قرار گرفته اند. هفت عنوان از کتاب های «نور 2 جامع الأحادیث» به ترتیب در آغاز دامنه فیزیکی واقع شده اند: 1. الکافی، 2. التهذیب، 3. الاستبصار، 4. من لا یحضره الفقیه، 5. وسائل الشیعه، 6. مستدرک الوسائل، 7. بحار الأنوار.

بعد از این هفت عنوان، مآخذ و مصادر بحار الأنوار به ترتیب الفبایی قرار گرفته اند. اهمیت این امر در این است که پاسخ ها بر حسب کتابهای مشخص شده در این ترتیب می آید.

برای یک پژوهشگر حدیث، ترتیبِ آمدن پاسخ ها در کتبِ با اهمیت تر بسیار مهم است. کتب اربعه از جهت اهمیت خاصّشان که به تعبیری قرآنِ حدیثند مقدم شده اند. سپس وسائل الشیعه و تکمله آن؛ یعنی مستدرک الوسائل که هم ابزار دست محققان است و هم تبویب دیگری از کتب اربعه است آمده و بعد بحار الأنوار که واقعاً دریای احادیث شیعه است. بعد از آنها، نوبت به منابع بحار الأنوار می رسد که از جمله آنها: نهج البلاغه، صحیفه سجادیه، دیوان امام علی علیه السلام ، کتب شیخ صدوق قدس سره ،کتب شیخ مفید قدس سره و شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید می باشد.

دسته بندی های اختیاری دیگری نیز در این دامنه قابل انتخاب است:

1. کتب تفسیری: مانند تأویل الآیات، تفسیر منسوب به امام حسن عسکری علیه السلام ، تفسیر عیاشی، تفسیر فُرات کوفی، تفسیر قمی، شواهد التنزیل، فقه القرآن، متشابه القرآن و منتخب الأنوار.
2. کتب رجالی: مانند رجال نجاشی، فهرست شیخ طوسی، رجال شیخ طوسی، رجال ابن غضائری، رجال برقی، رجال کشی، رجال ابن داود، خلاصه علامه حلّی، رساله ابو غالب زراری و فهرست شیخ منتجب الدین.
3. کتب ادعیه و زیارات: 20 عنوان کتاب مانند: صحیفه سجادیه، مصباح کفعمی، اقبال سید بن طاوس، عدة الداعی، البلد الأمین، فلاح السائل، مصباح المتهجد، کامل الزیارات و...
4. کتب غیر روایی: اوائل المقالات، الکتب الاعتقادیة، ایمان أبی طالب، أقسام المولی، المسائل الجارودیة، الألفین، الاشراف و ...

با انتخاب کلید هر دسته، کتاب های آن دسته به ترتیب الفبایی به دامنه جاری اضافه می شوند.

1-2) دامنه فیزیکی بر حسب مؤلفان:

در «کتابخانه اصول»، «نور 2 جامع الأحادیث» و «کتابخانه انگلیسی»، مؤلفان کتاب ها به ترتیب الفبایی آمده اند. روی هر مؤلف که کلید مربوط به کتاب های او را بزنیم، کتاب های آن مؤلف خاص نشان داده می شود. آنگاه محقق می تواند کتاب های آن مؤلف را تنها در دامنه خود انتخاب نماید، در حالی که بقیه کتب از دامنه خارج می باشند. او حتی می تواند از میان کتاب های یک مؤلف، یک یا چند کتاب خاص را به عنوان دامنه انتخاب کند.

1-3) دامنه فیزیکی بر حسب زمان:

در «نور 2 جامع الأحادیث» خطّ زمانی از متون اوّل هجری قمری تا قرن چهاردهم هجری قمری ترسیم شده است. در هر 50 سال (نیم قرن) کتاب هایی دسته بندی می شود که می توان تمام یا بعضی از کتاب های نیم قرن خاص را به عنوان دامنه جستجو لحاظ نمود. می دانیم که قدمت بعضی از کتب نزد پژوهشگران دارای اهمیت خاص است.

1-4) دامنه فیزیکی برحسب موضوع:

در «کتابخانه انگلیسی»، چنین تقسیم بندی فیزیکی وجود دارد که در هفت دسته کلی، طبقه بندی می شوند. در این دامنه، کتاب های موضوع خاص در یک دسته می آید، مانند کتاب های فلسفی، تاریخی، دینی و...

در «نور 2 جامع الأحادیث»، هدف این بود که این دسته بندی و دامنه موضوعی را بیاوریم. اما به خاطر تنوع زیاد کتاب ها و تعداد زیاد آنها، طبقه بندی جامعی میسر نشد و فقط طبقه بندی بسیار محدودی از آن در ذیل دامنه الفبایی گنجانیده شد. در عوض، طبقه بندی موضوعی را به صورت پویا در ضمن دامنه محیطی گنجاندیم که توضیح آن در بندهای بعد می آید.

1-5) دامنه فیزیکی بر حسب جلد:

بسیاری از کتاب های «نور 2» یا «کتابخانه اصول»، دارای مجلدات متعددی است؛ مثلاً بحار الأنوار دارای 110 جلد و وسائل الشیعه دارای 29 جلد می باشد. چه بسا تنظیم دامنه روی جلد یا مجلدات خاص برای بسیاری از پژوهشگران جدّاً مورد نیاز باشد. از این رو، در برنامه های جدید مرکز می توان روی هر کتاب، تعداد مجلدات آن را مشاهده نمود و سپس فقط مجلدات مورد نیاز کاربر را به عنوان دامنه فیزیکی انتخاب نمود. نکته ای که در این جا یادآوری آن ضرورت دارد، این است که بعد از تعیین دامنه جلدی، آمار تکرار کلمات فهرست، در دامنه جاری انتخاب شده موجود نمی باشند. دلیل حذف آمار، محدودیتهایی بود که در حجم اشغالی و فضای لوح فشرده «نور2 جامع الأحادیث» وجود داشت. از طرف دیگر، تنوع زیاد حالاتِ مجلدات کتاب ها نیز ما را وادار به این کار می کند.

2. دامنه محتوایی:

این گونه از دامنه فقط در برنامه «نور 2 جامع الأحادیث» آمده است. این قسم از دامنه در حوزه مفهوم، صفت و ویژگی کلمه است. کلمه واحد ممکن است در مواضع مختلف، صفات متعددی داشته باشد؛ مثلاً کلمه «الله» در یک جا عنوان وصف آیه را دارد، و گاهی در ضمن سند حدیث آمده، و گاه در اصل متن روایت است و گاهی نیز جزء توضیحات و بیان گردآورنده و مصنّف کتاب است. چه بسا نیاز پژوهشگر، فقط تحقیق در ناحیه سند است؛ مثلاً ممکن است به دنبال کلمه «سلیمان» باشد، مشروط به این که در سند آمده باشد. استفاده از این گونه دامنه، چنین مجالی را برای کاربر به وجود می آورد که کلمه مورد جستجو را با صفات ویژه ای که دلخواه کاربر است بیابد. در «نور 2 جامع الأحادیث» پنج صفت و ویژگی در دامنه محتوایی آمده است: 1. آیه، 2. سند، 3. روایت، 4. بیان، 5. شعر.

کنترل ارتباطی میان این ویژگیها، از نوع جعبه گزینه (CheckBox) است. اما CheckBox مزبور وابسته به یک گزینه علی البدلی (RadioButton) دیگر نیز می باشد که آیا ترکیب فصلی این مشخصه ها مطلوبِ کاربر است یا ترکیب عطفی آنها.

در ترکیب فصلی (OR) مشخصه ها که حالت پیش فرض برنامه نیز می باشد کلماتی مورد درخواست کاربر است که لا اقل یکی از مشخصه های انتخاب شده را دارا باشد. اما در ترکیب عطفی (AND) مشخصه ها، کلماتی مورد جستجوی کاربر قرار می گیرد که دقیقاً دارای تمامی مشخصه های انتخاب شده باشد.

به عنوان مثال اگر تنها مشخصه های «آیه» و «روایت»، مورد انتخاب قرار گرفته بود و از طرف دیگر، «ترکیب فصلی» مشخصه ها انتخاب شده بود؛ یعنی به حالت شکل زیر بود؛ در این صورت اگر به دنبال کلمه «إبراهیم» باشیم، مواردی را می یابیم که کلمه «إبراهیم»، یا داخل متن روایت باشد و یا داخل «آیه».

در این حالت، تعداد پاسخهای این کلمه، 5702 مورد خواهد بود.

اما با همین دو مشخصه، اگر ترکیب عطفی مشخصه ها انتخاب شده باشد، مواردی در جواب می آید که کلمه «إبراهیم»، هم داخل آیه باشد و هم داخل متن روایت؛ یعنی «ابراهیم»هایی را در پاسخ می بینیم که در «آیه در ضمن روایت» قرار گرفته اند. در این حالت، تعداد پاسخهای این کلمه، 527 مورد است. با تعبیه این ویژگی که برای نخستین بار در نرم افزارهای نور آمده است، کاربر می تواند کلماتی را که مثلاً هم در شعر هستند و هم در روایت؛ یعنی داخل اشعار روایی هستند، جستجو نماید. گفتنیها در مورد جنبه های نوین پژوهشی و تحقیقاتی این قسم از دامنه بسیار است که فعلاً از آن در می گذریم.

گفتنی است که بعد از انتخاب چند مشخصه و نوع ترکیب بین آنها، آمار کلماتِ فهرست حذف می گردد و این مسأله به این دلیل است که در صورت انتخاب چند مشخصه ویژه بخصوص وقتی که ترکیب عطفی آنها در نظر گرفته شده باشد واقعی نیستند. از این جهت، آمار غیر واقعی و تعداد تکرارهای اشتباه نباید به اطلاع کاربر رسانده شود.

3. دامنه محیطی (جستجوی مترتب):

همان طور که در بخش سابق گذشت، در نرم افزار «نور 2 جامع الأحادیث» چهار محیط جستجوی جداگانه به طور همزمان فراهم شده است که کاربر می تواند در هر یک، جستجوی جداگانه داشته باشد. لذا این قسم از دامنه نیز فقط در «نور 2 جامع الأحادیث» آمده است. این محیط های جداگانه به طور عادی هیچ ارتباطی با یکدیگر ندارند، اما از طریق دامنه محیطی، می توان یک محیط را دامنه برای محیط دیگر قرار داد. در نتیجه، برای نخستین بار در برنامه های نور می توانید روی جستجوی قبلی خودتان جستجوی دومی انجام دهید و این روند می تواند تا چندین مرحله ادامه داشته باشد.

فرآیند جستجو روی جستجو در موتور جستجوی نور به شکل بسیار ساده ای پیاده سازی گردید و همه این سادگی، مرهون شیءگرایی کامل اجزای این موتور است. از نظر ماهوی و ذاتی نه از نظر شکلی، دو گونه از «جستجو روی جستجو» را در برنامه «نور 2 جامع الأحادیث» در اختیار داریم:

3-1) جستجو روی جستجوی نقطه ای یا گسسته در جستجو در متن:

هنگامی که شما جستجویی در متن کتاب انجام داده باشید؛ مثلاً هنگامی که کلمه «العقل» را در تمامی کتاب های نور2 جستجو می کنید، 2830 حدیث یا پاراگراف به عنوان پاسخ شما بازگردانده می شود که مشتمل بر کلمه «العقل» هستند، آنگاه به محیط 2 می روید و در آن محیط، دامنه جستجوی خود را همان جستجوی محیط 1، یعنی احادیثی که مشتمل بر «العقل» هستند، قرار می دهید و می خواهید در این محیط جدید، به جستجوی کلماتی که مشتمل بر «القلب» هستند بپردازید، که می بینید 219 حدیث از 2830 مورد را می یابید که دارای کلمه «القلب» هستند.

همچنین در این محیط جدید، می توانید جستجوی جدیدتری انجام دهید و تا آنجا پیش بروید که به مطلوب نهایی خود دست یابید. ممکن است اعتراض کنید که همین جستجو را می توانستیم از طریق جستجوی «العقل & القلب» در محیط 1 به دست آوریم. در جواب می توان گفت: آری، می توانستیم، اما روند یادگیری و پژوهش آدمی همیشه یک مرحله ای و تماماً از بالا به پایین نیست، بلکه گاهی از به دست آوردن یک محیط جدید، جرقه های تفکر جدید و راه حل های تازه ای به ذهن می رسد. در این محیط جدید که مرحله به مرحله به دست آورده ایم، نباید دائماً مجبور پژوهش آدمی همیشه یک مرحله ای و تماماً از بالا به پایین نیست، بلکه گاهی از به دست آوردن یک باشیم به مرحله اوّلیه بازگشت کنیم و جستجوی نخستین را با قیدها و شروط اضافه تر و پیچیده تری انجام دهیم تا به مطلوب خود برسیم. علاوه بر آن، زمینه دسته بندی و گروه بندی پاسخ های جستجو در این روند بسیار آسانتر و قابل فهم تر است.

3-2) جستجوی روی جستجوی همبند یا پیوسته در جستجو در فهرست:

این قسم از جستجو روی جستجو، هنگامی رخ می دهد که شما مثلاً در محیط 3، جستجوی خاصّی را در ابواب و فصول انجام داده باشید و بعد در محیط 4، روی همین جستجوی اوّل، جستجوی دومی انجام دهید. جستجوی دوم در کل ابواب و فصولی انجام می شود که جستجوی اوّل در آنها جواب داده بود.

مثال: در محیط 3، به صورت وایلدکارد نادقیق، رشته «* و * ض * ء *» را مورد جستجو قرار داده اید؛ از 34 مورد پاسخ و حذف 18 مورد که از ریشه وضوء نیستند، 16 عنوان باب که در آنها الفاظی مانند «المتوضیء، الوضوء، بوضوء، للوضوء، یتوضأ و ...» به کار رفته است، پیدا می کنید. با درج "ا" در خطّ جستجو و جستجوی دسته جمعی این موارد، در تمامی کتاب های نور2 ابواب و فصولی را که در آنها کلمه «وضوء» یا مشتقات آن به کار رفته است، می یابید. در «نور 2 جامع الأحادیث»، 294 مورد عنوان باب پیدا می کنید که شامل این مشتقات هستند. حال اگر به محیط 4 بروید و روی همان محیط قبلی که 294 مورد ابواب وضوء و مشتقات آن بودند، جستجوی جدیدی انجام دهید مثلاً کلمه «ابن ابی عمیر» را جستجو کنید تمام مواردی را پیدا خواهید کرد که جناب ابن ابی عمیر حدیث یا روایتی را ذکر کرده است، به شرط آن که این روایت، در ذیل باب وضوء یا مشتقات آن وجود داشته باشد. می بینید که به همین سادگی توانسته اید جستجویی پیچیده را در تمامی 181 کتابِ حدیثی انجام دهید؛ یعنی تمام روایاتی را که در ابواب وضوء ذکر شده و در سند روایت آن، ابن ابی عمیر به کار رفته باشد، به دست می آورید. از آن جایی که معمولاً عبارت ابن ابی عمیر در سند حدیث می آید، مجموع این پاسخ ها 125 عدد است. در این جا نکته دقیقی را که هوشمندان ممکن است از این قابلیت جدید استنباط کنند، متذکر می شویم و آن این است که ما با این روش می توانیم مقدار زیادی از کتب «اصول متلقاة» یا «اصول اربعمأة» که اکنون در دست ما نیستند، مانند کتاب «الصلاة» ابن ابی عمیر و یا دیگر کتب اصیل را به دست آوریم.

البته این امر به این سادگی که گفته شد نیست. اما با در نظر گرفتن توحید مختلفات در رجال و افزودن عناوین مختلف ابن ابی عمیر، استنباط چنین امری از کتب حدیثی موجود در «نور2 جامع الأحادیث» امری شدنی است. به این ترتیب، دامنه جستجوی محیطی، دنیای جدیدی از گستره پژوهش و تحقیق را در روایت به روی محققان می گشاید که در وصف آن هر چه بگوییم و بنویسیم، کم است.

مثال دیگر: همان مثال قبل را یادآور می شویم؛ یعنی فرض کنید شما کلمه «العقل» را در ابواب و فصول از طریق «جستجو در فهرست» جستجو می‌کنید. 70 عنوان و فصل در «نور 2 جامع الأحادیث» می یابید که در آنها کلمه «العقل» به کار رفته است. حال در محیط دیگری روی این محیط به جستجوی کلمه «القلب» می پردازید. در نتیجه، 51 روایت در ابواب عقل پیدا می کنید که در آنها کلمه «القلب» یافت می شود.

3-3) تفاوت جستجوی گسسته و پیوسته:

همان طور که از مثال های دو بند قبل متوجه شدید، جستجوی نخست که از جستجو روی جستجوی در متن به دست می آید جستجویی گسسته و نقطه ای است. اگر بخواهیم روی محور مختصات، این جستجو را ترسیم کنیم، به شکل زیر نمایش داده می شود:

نقطه های روی محور، احادیث یا پاراگراف هایی هستند که جستجوی اوّل ما را تشکیل می دهد. جستجو روی جستجوی نقطه ای، جستجوی دوم را تنها در محدوده این نقطه های گسسته انجام می دهد.

اما جستجوی دوم که از جستجو روی جستجوی در فهرست به دست می آید یک جستجوی همبند و پیوسته است. اگر بخواهیم روی محور مختصات، این قسم از جستجو را ترسیم کنیم، به شکل زیر نمایش داده می شود:

در این گونه دوم از جستجو، جستجو در ناحیه های همبند و بازه های حدیثی ابواب و فصولِ حاصل از جستجوی اوّل انجام می پذیرد؛ یعنی در هر بازه از جستجوی اوّل، تمامی احادیث آن باب به عنوان دامنه جستجوی دوم قرار می گیرد.

3-4) استغناء از دامنه موضوعی:

با دقت در توانایی و کارآیی این جستجو متوجه می شویم که ما در «نور 2 جامع الأحادیث» نیازمند دامنه فیزیکی موضوعی نیستیم؛ یعنی لازم نیست مجموعه ای از کتاب ها یا مجلداتی از کتاب ها را به عنوان بحث کننده از یک موضوع خاص در نظر بگیریم. البته اگر چنین کاری را می کردیم، بسیار ناقص، غیر جامع و غیر مانع بود؛ چون با در دسترس بودن چنین جستجویی، کاربر هر موضوعی را که به آن علاقه مند است، مورد جستجو قرار می دهد و تمامی ابواب و فصول این موضوع خود به خود در هر کتابی که باشند، به عنوان دامنه جستجو در محیطی دیگر قرار می گیرد. به این ترتیب، ما یک دامنه موضوعی پویا و قوی یافته ایم که می تواند به صورتِ «در زمان اجراء» هر موضوع دلخواهی را در واحد ابواب و فصول و یا حتی روایت، به عنوان موضوع جستجو در محیطی دیگر قرار دهد. اگر به تنوع موضوعات و دیدگاهها و برداشتهای مختلف از احادیث در بحار الأنوار و دیگر مجموعه های دائرة المعارفی احادیث دقت کنید، صدق مدعای ما را خواهید یافت. تقطیع یک حدیث به چند حدیث همان طور که شیخ حر عاملی قدس سره در وسائل الشیعه چنین کرده است تا بتواند یک حدیث را در ابواب مختلف جای دهد و نیز تکرار یک حدیث در کتاب ها و باب های مختلف همان گونه که مرحوم مجلسی در بحار الأنوار انجام داده است گواه های دیگری بر صدق مدعای ما و درستی راهی که به منظور حذف دامنه موضوعی ثابت در پیش «نور 2 جامع الأحادیث» گرفته ایم، می باشد.

3-5) میانجی کاربر در دامنه محیطی:

این دامنه نیز از میانجی (رابط) کاربر ساده ای بهره مند است. هنگامی که جستجوی نقطه ای یا همبند انجام می گیرد و شما به محیط دیگری منتقل می شوید و می خواهید جستجویی روی جستجوی محیط قبل انجام دهید، با تقه (کلیک) روی دامنه محیطی، پنجره ای همانند آنچه که در شکل فوق مشاهده می کنید، ظاهر می شود.

یک جعبه گزینه علی البدلی (Radio Button) با پنج عضو، پیشِ روی شما ظاهر می گردد که به طور پیش فرض گزینه پنجم آن؛ یعنی «بدون دامنه محیطی» فعّال است. اگر گزینه ای را انتخاب کنید که همان محیط جستجوی نخست شماست، با تأیید آن، صحنه جستجوی شما تغییراتی می کند؛ فهرست کلمات از دیدگان شما مخفی می شود؛ چون فهرست کلمات روی محیط پویا و کاملاً دلخواه اوّل و یا آمار کلمات، معنا و واقعیتی ندارد. شما فقط از طریق خطّ ورودی جستجو می توانید جستجو روی جستجو را انجام دهید. هر گاه به محیط جاری مراجعه کنید و دامنه محیطی را فعّال کنید، شماره محیطی که دامنه این محیط است، روی جعبه گزینه ها ظاهر می گردد، اما فهرست کلمات مخفی است. افزون بر این که فهرست کلمات مخفی است، حرکت روی دامنه های دیگر مانند دامنه محتوایی و دامنه فیزیکی (الفبایی کتاب ها، مؤلفان و زمان ها) نیز از کار می افتد و همچنین نمی توانید کارتابل جستجو در متن یا فهرست را فعّال کنید، بلکه جستجوی شما فقط در همان محدوده جستجوی محیط نخست صورت می پذیرد. علّت از کار انداختن دامنه های دیگر، صورتهای تعارض و تناقض درونی دامنه ها با یکدیگر و پیچیدگی کار با آنها در صورت دسترسی کامل به تمامی آنها بود. به همین دلیل، تصمیم گرفته شد که در جستجوی روی جستجو، این محدودیتهای لازم را اِعمال کنیم. هر گاه از دامنه محیط بی نیاز شدید و خواستید در محیط جاری، سیطره محیط قبل بر آن را لغو کنید، گزینه «بدون دامنه محیطی» را فعّال کنید و کلید تأیید را بزنید. آنگاه مشاهده می کنید که وضعیت به همان حالت اوّلیه برنامه باز می گردد.

4. ارزیابی

اگر با دقت و انصاف به دامنه های سه گانه یا پنج گانه ای که در «نور 2 جامع الأحادیث» به عنوان سمبل برنامه های جدید نور گذاشته شده است بنگرید، مشاهده می کنید که قابلیتهای پژوهشی تحقیقی برنامه از نظر کاربران حرفه ای و متخصص بسیار افزایش یافته است. کاربر می تواند اقسام جستجوی زمانی، مؤلفی، محتوایی و محیطی را در مدت زمان کوتاهی انجام دهد. از نظر سادگی میانجی کاربرِ این دامنه های پیشرفته، حساسیت زیادی به کار گرفته شده است. اگر چه از نظر دامنه های پیشرفته تر باز طرح هایی در نظر است، اما همین مقدار در این نسخه از برنامه های جدید نور کفایت می کند. باید منتظر ماند و بازخورد نظرگاه های محققان نسبت به دامنه های موجود را دید تا به امید حق بتوانیم نقیصه ها را در آینده کاهش دهیم و ویژگی های بهبود دهنده و کارگشاتر تحقیقاتی را به برنامه ها بیفزاییم.

خاتمه و نتیجه گیری

در طی ده مرحله، گام های ارتقاء و بهبود توان و انعطاف موتور جستجوی نور توضیح داده شد. در ابتدا ضعفها و کمبودها را برشمردیم تا روشن شود که چه نیاز و ضرورتی بود که به بهبود توان این موتور جستجو بپردازیم. سپس طرح ها و تحلیل های ابتدایی که در جهت این ارتقاء مطرح بود، ارائه شد. با توجّه به نیازمندی های جدید، طراحی و پیاده سازی موتور جستجوی نادقیق و ریزه کاری های آن مطرح گردید. پس از آن، ابزار جستجوی حروف مبهم و نامتعین (وایلدکارد) را در دِیتابِیس های استاندارد و نواقصی که داشت مطرح کردیم. ضرورت طراحی کلاس جدید وایلدکارد و نکات مربوط به پیاده سازی آن و برتری هایی را که بر وایلدکارد دیتابیس های استاندارد داشت، توضیح دادیم. پس از آن، مدیریت چند وایلدکارد همزمان و ترکیب منطقی آنها با یکدیگر و با کلمات، به طور مختصر بیان گردید.

سپس بحثهای پاسخ اجمالی و حواشی آن و جستجو در فهرست و عناوین ابواب و فصول و تفسیر واحد فیزیکی جستجوی منطقی مطرح گردید. در آخر، عرضه چند محیط جستجو به طور همزمان و دامنه های مختلف فیزیکی، محتوایی و محیطی و تعامل محیطهای مختلف جستجو با یکدیگر شرح داده شد.

تمام آنچه که در این سلسله مباحث عرضه گردید، گوشه ای بود از تلاش گروه نرم افزاری و تحقیق و توسعه بخش نرم افزارِ معاونت فنی مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی در سال 1378.

امیدواریم توانسته باشیم با این کلاس های ماندگاری که شرح و بسط آنها گذشت، توان و انعطاف پژوهشی تحقیقاتی موتور جستجوی نرم افزارهای نور را به اندازه کافی و وافی ارتقاء بخشیده باشیم. در انتهاء از تمامی دست اندرکاران تحقیق و توسعه نرم افزار و کاربران و پژوهشگران علوم اسلامی، مصرانه درخواست می‌کنیم که دیدگاه‌ها و نظرگاه‌های اصلاحی خود را به گروه تحقیق و توسعه بخش نرم افزار مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی ارسال نمایند.