لوح های فشرده، آموزش مفاهیم قرآن و تلفّظ آن را آسانتر کرده و امکان جستجوی لفظی در قرآن را فراهم آورده است و کتب مرجعی را که مورد نیاز سخنرانان و خطباست، به راحتی در اختیار آنان قرار می دهد. پایگاه های اینترنتی رایجترین ترجمه های قرآن را در دسترس علاقه مندان قرار می دهند و انبوهی از مقالات و کتب قرآنی را در اختیار کاربران می گذارند. اما آنچه از اهمیت بیشتری برخوردار است، تأثیری است که این رسانه در چگونگی استفاده و فهم قرآن می تواند داشته باشد. این تأثیر از سه جهت قابل بررسی است:
1. ارائه تفسیرهای نوین قرآن
تفسیر قرآن، یکی از علومی است که به خاطر اهمیت ویژه آن همیشه توسط تعداد خاصّی از دانشمندانِ برجسته مسلمان صورت می گرفته است، در حالی که با گسترش دامنه استفاده از اینترنت و سهولت ارائه اطلاعات در آن، زمینه انتشار دیدگاه های تفسیری متفاوت و احیاناً انحرافی فراهم می آید. در حال حاضر، یک جستجوی اینترنتی در زمینه موضوعات قرآنی، قریب 10/000 مورد به دست می دهد که از ساده ترین مطالب همچون «روش اسلام آوردن» تا کفرآمیزترین مباحث مانند «تناقضات قرآن» را شامل می شود. پایگاه های اینترنتی، تفاسیر و برداشت های قرآنی را نه تنها از دیدگاه دانشمندان معتبر و مذاهب شناخته شده و اسلامی منتشر می کنند، بلکه به همان اندازه، نظرات گروه ها و افراد منحرف و فرقه های باطل همچون «احمدیه» و «بهائیه» را نیز ترویج می دهند.
در اینترنت، دانشمندان یا مسؤولانی وجود ندارند که بر پایگاه ها نظارت نموده، آنها را سانسور نمایند و یا جلوی انتشار آنها را بگیرند، در حالی که اگر نویسندگان منحرف در صدد چاپ این مطالب باشند، با ده ها مانع قانونی و مخالفت عمومی مواجه می شوند. بنابراین، با کمک اینترنت و فرارسانه گرچه امکان ارائه مفاهیم قرآنی در سطحی گسترده تر فراهم آمده است، اما به همان میزان نیز زمینه انحراف به وجود می آید.
2. حفاظت از نسخه های خطّی قدیمی
نسخه های خطّی قدیمی و منحصر به فرد زیادی از قرآن در موزه ها و کتابخانه های دینی وجود دارد که یا از دسترس پژوهشگران دور مانده و یا به خاطر استفاده زیاد، در معرض فرسودگی هستند. اما با پیشرفت های جدید به راحتی می توان این نسخه های ارزشمند را به صورت الکترونیکی نگهداری کرد و ضمن محافظت از حقوق انحصاری یا حقّ مالکیت معنوی این آثار، آنها را از بلایای طبیعی و فرسودگی نجات داد و به راحتی در اختیار علاقه مندان قرار داد. علاوه بر این، نگهداری و توزیع نسخه های دیجیتالی این امکان را به هرکس می دهد که به نسخه اصلی دسترسی پیدا کرده، روی آن مطالعه کند و به جای اعتماد کردن به گزارش یک محقق در بررسی اصالت اثر، بر تجربه های شخصی خود تکیه کند.
3. ساماندهی تحقیقات جدید قرآنی
کامپیوترها نشان داده اند که ابزارهای فوق العاده مفید و پیشرفته ای برای تجدید و ترکیب متون و ارائه پژوهش های نوین هستند. با استفاده از کامپیوتر می توان ویژگی های سبک شناسی، دستور زبانی و واژگانی را کشف و با هم مقاسه کرد. یکی از معروفترین پژوهش های قرآنی که با استفاده از کامپیوتر شکل گرفته است، نقدشناسی رشاد خلیفه درباره تعداد کلمات و حروف قرآن است. او ثابت کرد که فراوانی بسیاری از کلمات قرآن، مضربی از عدد 19 است. افراد دیگری نیز سعی کرده اند تا تجزیه و ترکیب متن قرآن را با کمک کامپیوتر انجام دهند. در چنین پژوهش هایی علاوه بر متن قرآن، به فهرست کاملی از مشتقات کلمات و ریشه آنها نیاز است و این همان چیزی است که بسیاری از نرم افزارهای قرآنی به راحتی در اختیار کاربران قرار می دهند. این برنامه ها، عباراتی را که مشتمل بر واژه های مورد نظر باشند، به سرعت جستجو کرده و ارائه می دهند. با استفاده از نمودارهای توزیعی می توان فراوانی تکرار یک واژه و میزان هماهنگی و ارتباط کلمات را با یکدیگر کشف کرد و بدین سان بسیاری از حوزه های پژوهش نشده را مورد کاوش قرار داد.
آنچه گفته شد فقط بخش اندکی از خدمات کامپیوتر است که می تواند به پژوهش های قرآنی ارائه دهد، اما با وجود سرعت نوآوری های فنّی، خواننده باید به خاطر داشته باشد که این مقاله تنها می تواند پیشرفت هایی را مورد توجه قرار دهد که در زمان تألیف آن در دسترس بوده است.
