با توجه به انبوه درخواستهای پژوهشگران در مورد برنامه رایانه ای این کتب، مدیریت مرکز تحقیقات کامپیوتری تصمیم گرفت که هر مجموعه همسنخ از این کتابها را در لوح های فشرده جداگانه عرضه نماید. در سال 1375، اوّلین کتابخانه نور از این مجموعه در موضوع تراجم و کتاب شناسی عرضه گردید. دومین برنامه از این دست، ینابیع الفقهیة بود که در ذیل لوح فشرده نور الفقاهة 2 در سال 1376 عرضه شد و کتابخانه سوم، حاوی مجموعه کتب عرفانی بود که لوح فشرده اخیر نیز در سال 1376 عرضه گردید. لوح فشرده دیگری که ارائه آن به خاطر گذراندن مراحل تکمیلی مجموعه کتب آن، مدتی طول کشید و برنامه جامعی از آن در بهار 1379 عرضه شد، لوح فشرده «کتابخانه اصول» بود که شامل مجموعه کامل کتاب های اصولی است. تولید این لوح فشرده بنا به دلایلی با تأخیر همراه گشت که توضیح آن در ادامه مطلب خواهد آمد.
پیش از پرداختن به یکایک این نرم افزارها و محتوای آنها، هسته مشترک معجم های لفظی کتابخانه ای را به اجمال توضیح می‌دهیم. این هسته حدّ پایین قابلیتها و ویژگی هایی است که باید در هر یک از این نرم افزارها موجود باشد تا بتوان نام «کتابخانه نور» را بر آن نهاد.
1. هسته مشترک معجم های کتابخانه ای
آنچه در این نرم افزارها از نظر میزان قابلیت عرضه می شود، باید در حدّی باشد که کاربر را از مراجعه به کتاب و فهرست آن و نیز ایندکس و نمایه های آن بی نیاز سازد و علاوه بر آن، لازم است تا اندازه قابل قبولی از قدرت نمایش و موتور جستجوی پر سرعت برخوردار باشد. از این رو، ویژگی های مشترک تمامی این معجم های لفظی کتابخانه ای را این گونه ترسیم می کنیم:
1-1) فهرست درختی کتاب های کتابخانه
آنچه به عنوان فهرست درختی کتابخانه های نور عرضه می شود، فهرستی نیست که در آخر کتاب آمده است، بلکه این فهرست و سطوح مختلفی که درخت فهرست در بردارد، تماماً از درون خود متن کتاب استخراج می گردد. فقط قسمت هایی که باید در فهرست واقع شوند، توسط گروه فرمتِ بخش ورود اطلاعات فرمت گذاری می گردد و سطح بندی و نمایش این فهرست ها توسط ماشین صورت می پذیرد. قسمتی از کار به صورت Offline در مرحله پردازش اطلاعات صورت می گیرد، و قسمتی دیگر که برای نمایش بر خط و Online اطلاعات ذخیره شده در قالب درخت انجام می گیرد، توسط کلاس CCTitle محقَّق می شود(1). این کلاس که براساس شیءگرایی طراحی و پیاده سازی گردیده است، اطلاعات ذخیره شده خاص را به صورت درختی به نمایش می گذارد و عملیات برش از قبلی و بعدی و ریشه و برگ به یکدیگر را در درخت انجام می دهد. پیام های لازم برای به روز در آوردنِ نمایش متن و خط های ورودی جلد و صفحه در این کلاس تعبیه شده است.
1-2) امکان مطالعه و بررسی متن کتاب های کتابخانه
در تمامی برنامه های کتابخانه ای نور، کارتابل یا گزینه ای به عنوان «نمایش متن» در نظر گرفته شده است که دسترسی کاربران به متن کتاب و مطالعه آنها، از این طریق صورت می گیرد.
گزینه ای نیز در صفحه نمایش برای مشاهده کتاب های موجود در کتابخانه وجود دارد. اگر تعداد کتاب های موجود در این قفسه از کتابخانه (این نرم افزار خاص) کم باشد، تمامی کتب در صحنه اوّلیه نمایش به صورت تصویرِ ظاهر در صفحه و همیشگی نمایش داده می شوند و تصویر این کتاب ها دارای دو حالت هستند؛ فعّال و غیر فعّال. در هر زمان یکی از کتاب ها نقش فعّال را دارد و بقیه غیر فعّال می باشند. هر کتاب فعّال، بر پنجره فهرست درختی و بر پنجره نمایش متن و نیز بر خط های ورودی جلد و صفحه سیطره دارد؛ یعنی تمامی آن پنجره ها نسبت به این کتاب جاری فعّالیت خود را انجام می دهند. طبیعی است که اگر کتابی، جلد نداشته باشد، در خطّ ورودی جلد بیش از یک جلد را برای آن نمی توان وارد کرد، و در صفحه نمایش و فیش سرصفحه کتاب، نوشته «جلد...» حذف می گردد. ولی کتاب هایی که بیش از یک جلد دارند، خطّ ورودی در محدوده مجلدات آن کتاب فعّالیت می کند و به پنجره نمایش و نوار نمایش آن پیام های لازم را می فرستد. خط ورودی صفحه نیز نسبت به خط ورودی آن جلد ویژه از کتاب چنین حالت و محکومیتی دارد؛ یعنی در محدوده مینیمم و ماکزیمم صفحاتِ مربوط به آن جلد خاص فعّالیت می نماید.
اما قسمت اصلی این صفحه که پنجره نمایش متن کتاب را تشکیل می دهد، علاوه بر این که از طریق فهرست و از طریق کنترل های کتاب، جلد و صفحه در اختیار کاربر می باشد، یک نوار پیمایش (ScrollBar) در طرف راست پنجره نیز می تواند کاربر را به تمامی قسمت های آن کتاب به وسیله حرکت های موشواره منتقل کند. این پنجره در حالت عادی بیشترِ صحنه نمایش را به خود اختصاص می دهد و نیز می تواند با کلیدی تمام صفحه را در بر بگیرد تا فضای بیشتری برای مطالعه در اختیار کاربر قرار دهد.
قابلیت گزینش مقداری از جواب و انتقال آن به دفترچه یادداشت نیز در این صفحه وجود دارد. همچنین چاپ چند صفحه یا تمام کتاب یا قسمت گزینش شده متن، از دیگر قابلیت های صفحه نمایش می باشد. در ضمن، امکان حرکت سطری، صفحه ای و پاراگرافی در محیط نمایش وجود دارد.
1-3) امکان جستجو و پژوهش در متن کتاب ها
در تمامی کتابخانه های نور، کارتابل جستجو عهده دار پژوهش و جستجو در متن کتاب های کتابخانه می باشد. در هر صفحه کارتابل جستجو، فهرست کلمات تمامی کتب کتابخانه همراه با آمار تکرار آنها به صورت الفبایی نمایش داده می شود. کاربر می تواند با خطّ ورودی این فهرست، روی آن حرکت کند و کلمات مورد نظر خود را با زدن حروف الفبا انتخاب نماید. طریقِ نوشتن در خطّ ورودی، هم به وسیله صفحه کلید میسر است و هم به کمک موشواره. بایگانی کلمات انتخاب شده و مورد جستجو قرار گرفته نیز در اختیار کاربر می باشد. در همه این کتابخانه ها، قابلیت محدود کردن دامنه به یک یا چند کتاب خاص از کتاب ها، در دسترس است. به محض تأیید دامنه ای خاص، فهرست کلمات بر اساس کلمات موجود در آن دامنه خاص و نیز آثار جدید آنها به روز در آورده می شود. به تناسب کوچکی و بزرگی کتابخانه، عملیاتِ به روز در آوردن فهرست طول می کشد. از این جهت، یک خطّ پیشرفت در برنامه، درصد پیشرفت عملیاتِ به روز در آوردن فهرست را نشان می دهد. در طول این زمان، قدرت جستجو و عوض کردن کارتابل ها از کاربر گرفته می شود.
کلیدی برای انتقال کلمه جاری فهرست به خطّ ورودی جستجوی ترکیبی در نظر گرفته شده است. معمولاً انجام جستجوی ساده کلمات، از طریق خود فهرست کلمات به راحتی صورت می پذیرد، اما برای جستجوهای ترکیبی و ایجاد درخت پیچیده جستجو از خطّ ورودی دیگری استفاده می شود. چند کلید برای عملگرهای مختلف منطقی در نظر گرفته شده است که عملگرهای مربوط را به خطّ ورودی جستجو منتقل می نماید.
عملگرهای مشترک در تمامی برنامه های کتابخانه ای نور همان عملگرهای پر کاربرد منطقی مانند: «عبارت» (Phrase)، «ترکیب فصلی» (OR) ، «ترکیب عطفی» (AND)، «عملگر منفی» (NOT) و عملگرهای تغییر اولویت «( )» می باشند. بعد از وارد کردن درخت جستجو و تأیید گرفتن از تحلیلگر منطقی و تأیید صحت منطقی درخت وارد شده، عملیات جستجو در کتاب ها انجام می پذیرد. خطّ پیشرفت، میزان درصد جستجوی انجام شده را نشان می دهد. به محض یافت شدن اوّلین پاسخ پنجره پاسخ ها، پاراگراف مشتمل بر جواب مذکور نمایش داده می شود. با اضافه شدن تدریجی جواب ها، نوار پیمایش پنجره پاسخ ها به روز در آورده می شود تا وقتی که تمامی پاسخ های کتاب های کتابخانه مشخص گردد. در حین پیشرفت جستجو، عددی که به شکل مرتب اضافه می شود، تعداد جواب های یافت شده را نمایش می دهد. بعد از تمام شدن جستجو، با همان عدد که به حالت خطّ ورودی در می آید می توانید به عنوان شماره ردیف پاسخ ها حرکت کنید.
کلمه یا عبارت یا درخت جستجوی وارده شده در خطّ جستجو، در متن پاسخ تفصیلی به صورت رنگی و مشخص در معرض دید کاربر قرار می گیرد.
1-4) لغت نامه
در تمامی کتابخانه های نور، لغت نامه ای در کنار برنامه به عنوان کارتابل مستقر در اختیار می باشد که کاربر به کمک آن می تواند معنای کلمات نامأنوس را در لغت نامه های معروف عربی به عربی، مشاهده نماید. به طور معمول، فهرست مدخل ها و ریشه های لغت نامه در یک سو، و در سوی دیگرِ صفحه، توضیح معنای مشتقات آن مدخل در پنجره ای مستقل نمایش داده می شوند.
1-5) دفترچه یادداشت
امکان مشترک دیگر در کتابخانه های نور، ویرایشگری است که در دل برنامه نهاده شده است و کاربر به کمک آن می تواند حاصل تحقیقات خویش را به آن منتقل سازد و یادداشت شخصی خود را به آن ضمیمه کند و یا به جابجایی متون داخل تحقیق خود بپردازد و اطلاعات را به شکل دلخواه درآورد. دفترچه یادداشت، امکان ذخیره سازی و بارگذاری اطلاعات به فرمت های مختلفِ ویرایشگرهای رایج مانند: زرنگار، MS-WORD ، ویندوز عربی و غیره را نیز دارا می باشد. در یک کلام می توان گفت که بیشتر امکانات معمول یک ویرایشگر، در این کارتابل موجود است.
1-6) امکانات اطلاعات جانبی و راهنما
آخرین قالب مشترکی که در همه برنامه های کتابخانه ای نور یافت می شود، توانایی عوض کردن قلم های برنامه در اندازه های مختلف است. معمولاً سه گونه قلم و هر یک در چند اندازه مختلف در دسترس قرار دارد و کاربر می تواند طبق ذوق خود یکی از آنها را انتخاب کند. قلم انتخاب شده، به عنوان قلم پیش فرض برنامه ذخیره می گردد. همین قابلیت در مورد صفحه کلید نیز وجود دارد. هفت نوع صفحه کلید: «نور، ویندوز عربی، ایران سیستم، ماشین تایپ، زرنگار، ویندوز سینا و سایه» در برنامه موجود است که گونه های مختلف و رایج صفحه کلید را در برنامه ارائه می دهد. هر کاربر صفحه کلیدی را که به آن عادت دارد انتخاب می کند و از آن به بعد، نگارش های او با چینش صفحه کلیدی است که اختیار کرده است.
در صفحه نخستِ تمامی این برنامه ها، معمولاً روی آرم مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی که به عنوان یک کلید در برنامه شناخته می شود، توضیحاتی راجع به آخرین فعّالیت های مرکز تحقیقات عرضه شده است. در هر برنامه نیز کلیدی برای آشنایی با نسخه شناسی کتاب های کتابخانه موجود در این نرم افزار و کتاب شناسی آنها و نیز مطالبی در مورد مؤلفان آن کتاب ها وجود دارد. در هر مورد، مشخص شده است که نسخه رایانه‌ای موجود از چه نسخه ای گرفته شده و سال انتشار آن کدام است. در تمامی برنامه های نور، یک راهنمای بر خطّ (Online) ابرمتنی (HyperText) موجود است که از داخل عناصر آن به یکدیگر ربط داده شده و شیوه کار با برنامه و اجزای برنامه را به طور کامل توضیح داده است.
1-7) امکان تغییر زبان برنامه و نصب
تمام کتابخانه های نور به سه زبان: فارسی، عربی و انگلیسی در یک لوح فشرده عرضه شده ا ند(2). فقط در کتابخانه اصول، نسخه فارسی آن در یک لوح، و نسخه سه زبانه آن در لوح دیگری عرضه شده است. مقصود از تغییر زبان، تغییر زبان راهنمای برنامه و توضیحات داخلی آن، پیام ها، کلمات روی پنجره های Hint و کلمات روی کارتابل ها و منو بارها می باشد. امکان تغییر زبان به صورت کلیدی در صفحه اوّل برنامه گنجانده شده است.
با این که امکان تعیین زبان برنامه در مرحله راه اندازی و نصب نرم افزار نیز وجود دارد، در عین حال هر برنامه دارای برنامه ای به نام Setup.exe یا Install.exe می باشد که در ریشه لوح فشرده قرار گرفته است و وظیفه راه اندازی و نصب برنامه را به عهده دارد. در آن جا ابتداء زبان برنامه تعیین می گردد. سپس به زبان انتخاب شده، از نوع ویندوزی که می خواهید برنامه را روی آن نصب کنید، سؤال می کند که 3.1 است یا 95 به بالا (البته کتابخانه اصول فقط روی 95 به بالا قابل نصب است و محیط نمایش آن 600×800 می باشد). آنگاه نیازمندی های برنامه؛ یعنی ریزپردازنده، مقدار حافظه اصلی و سرعت درایو لوح فشرده (سی دی) به اطلاع کاربر می رسد. سپس مسیر نصب برنامه و نام گروه نصب را می پرسد و به اطلاع کاربر می رساند که فضای لازم برای نصب، چه مقدار است.
1-8) نتیجه گیری
با آماده شدن این هسته مشترک، قادر بودیم که در این قالب، اطلاعات کتاب های مختلف را به عنوان «کتابخانه نور» عرضه کنیم. البته با توجه به ضرورت همسنخ بودن اطلاعات، می باید اطلاعات کتبِ همسنخ در قالب نرم افزارهای متفاوتی دسته بندی شود، و هر نرم افزار، میانجی (رابط) کاربر و صفحات گرافیکی مناسب خود را می طلبید و ممکن بود هر یک از آنها از جهت فرمت های درونی متن، اندک تفاوتی با هم داشته باشند؛ به عنوان مثال ممکن بود در یک کتابخانه، فرمتِ آیات درون متن مشخص باشد، و به این جهت با رنگ قلم خاصّی نمایش داده شود، اما در متن دیگری چنین نباشد. در ضمن، این احتمال وجود داشت که متن خاصّی حاوی تعلیقه باشد، ولی متن دیگر یا فاقد تعلیقه باشد و یا به جای آن، حالت شرح و متن داشته باشد.
2. لوح فشرده کتابخانه نور، تراجم و کتاب شناسی
محتوای اصلی این نرم افزار، پنج عنوان کتاب در مورد علم شخصیت شناسی (تراجم) و کتاب شناسی می باشد؛ کتاب نخست در علم کتاب شناسی و سه کتاب بعد در علم تراجم و کتاب آخر در حالتی بینابین تألیف شده است:
- - الذریعة إلی تصانیف الشیعة در 25 مجلد، تألیف علامه شیخ آقا بزرگ تهرانی؛
- - أعیان الشیعة در 11 مجلد رحلی بزرگ، تألیف علامه سید محسن امین عاملی؛
- - مستدرکات أعیان الشیعة در 7 مجلد، تألیف محقق گرانمایه سید حسن امین عاملی؛
- - أمل الآمل در 2 مجلد، تألیف محدث بزرگ شیخ حرّ عاملی؛
- - معالم العلماء در 1 جلد، تألیف دانشمند بزرگ ابن شهر آشوب مازندرانی.
2-1) الذریعة
کتاب «الذریعة» با هدف ثبت آثار مؤلفان شیعی و گردآوری اسامی کتاب های تألیف شده توسط نویسندگان شیعی در کلیه زمینه‌ها و در هر منطقه و زبان و اعم از خطّی و چاپی، نگاشته شده است. شیخ آقا بزرگ تهرانی قدس سره در طی تلاش طاقت فرسای 60 ساله خود (از سال 1330 تا 1398 ه.ق) این کتاب نفیس را تألیف نموده است. او در این مدّت کتابخانه های شخصی و عمومی زیادی را دیده است.
شیخ آقا بزرگ در الذریعه علاوه بر نام کتاب و نویسنده، اطلاعاتی در مورد موضوعات و مدخل های کتاب و مکان یافتن کتاب و خطّی بودن آن عرضه نموده است. تنظیم کتاب به صورت الفبایی بوده و ما در فهرست درختی این کتاب، در هر مجلد مشخص کرده ایم که از نام چه کتابی تا نام چه کتابی بحث شده است. مجلد بیست و ششم، استدارکات مؤلف بر الذریعة است. بی شک، الذریعه کاملترین کتاب موجود در موضوع کتاب شناسی شیعه است.
2-2) معالم العلماء
اما کتاب معالم العلماء را ابن شهر آشوب بر سبک و سیاق فهرست شیخ طوسی قدس سره و به عنوان تتمه آن کتاب نوشته است. این کتاب، مشتمل بر نام 990 شخص از نویسندگان و شاعران شیعه و بر حسب الفبایی تنظیم گردیده است. نقاط ضعف و قوت اشخاص نیز تذکر داده شده است که به همین جهت، یکی از منابع علم رجال نیز محسوب می شود.
2-3) أعیان الشیعة و مستدرکات آن
کتاب أعیان الشیعه، تألیف سید محسن امین عاملی به منظور شخصیت شناسی و معرفی بزرگان و رجال شیعه امامیه نگاشته شده است.
این کتاب، حاوی شرح احوال بزرگان و شخصیت های شیعی از صدر اسلام تا کنون است که از آن جمله اند: صحابه پیامبر، تابعین، تابعین تابعین، علماء، راویان احادیث، محدثان، قراء، مفسران، فقهاء، حکماء، متکلمان، منطقیون، ریاضیدانان، ادیبان، لغویون، دانشمندان علم معانی و بیان، نسب دانان، پزشکان، شاعران، عارفان، واعظان، پادشاهان، وزیران، امیران، نوسندگان، قضات و رؤسا اعم از مردان و زنان به همراه تاریخ تولد و وفات، اخبار و لطیفه ها و نیز پاره ای از نظم و نثر آنها تا آنجا که مقدور بوده، ذکر شده است. همچنین، نام این افراد و پدرانشان، کشورها و شهرهایشان آورده شده است.
این کتاب در بر دارنده بیش از 12000 شرح حال است که یک جلد شامل فهرست های متنوع در مورد این افراد می باشد و مطالب کتاب در ده جلد رحلی بزرگ فراهم آورده است.
جلد اول و دوم به تاریخ و سیره پیامبر (ص) و اهل بیت (ع) اختصاص دارد. در ابتدای جلد نخست سه مقدمه و دوازده مبحث مریوط به شیعه و شبهاتی که علیه آن مطرح می شود، آورده شده است.
انواع فهرست های این مجموعه عبارتند از:
- فهرست تراجم و شرح حال شخصیت ها به ترتیب الفبا
- فهرست تخصص ها
- فهرست شهرها
- فهرست وفیات
- فهرست اعلام
- فهرست قبایل، مذاهب و ...
- فهرست کتاب ها و اجازات
- فهرست اشعار و رجزها
- فهرست مکان ها
- فهرست زنان
مستدرکات اعیان الشیعه را فرزند سید محسن به عنوان تکمله ای بر اعیان الشیعه در 7 مجلد نگاشته است. او پس از در گذشت پدر؛ یعنی در سال 1331 ه.ش تالیف مستدرکات را شروع کرده است.
2-4) امل الآمل
کتاب «امل الآمل فی شرح علماء جبل عامل» تالیف شیخ حر عاملی که در موضوع تراجم و رجال علمی شیعی بر خاسته از جبل عامل لبنان فراهم آمده است. این کتاب دارای دو بخش است:
بخش اول به تراجم و شرح حال علمای جبل عامل اختصاص دارد و مشتمل بر 214 شرح حال است.
بخش دوم، علمای پس از شیخ طوسی قدس سره را ذکر می کند که مشتمل بر 1122 شرح حال است. بخش اوّل به تفصیل نگاشته شده است، امّا در بخش دوم، شرح حال ها بسیار مختصر آمده است.
2-5) میانجی کاربر برنامه تراجم و کتاب شناسی
این برنامه از میانجی کاربرِ بسیار زیبایی بهره می برد که از نظر معنایی، متناسب با محتوای برنامه طراحی و پیاده سازی شده است. سعی گردیده است تا کتابخانه یک عالِم قدیمی، شبیه سازی شود. طرح زمینه برنامه با توجه به این معنا، از دیوار گِلین است که کاغذهای قدیمی روی صحنه های مختلف آن با میخ های قدیمی کوبیده شده است. در صحنه اوّل برنامه، یک زیلوی قدیمی با میز مطالعه طلبگی و صحنه ای از قفسه های کتابخانه مرحوم آیة الله مرعشی نجفی قدس سره مشاهده می شود. کتابخانه روی میز، به عنوان نماد قسمت «نمایش متن» است که در کنار آن یک عینک به عنوان سمبل «جستجو» در نظر گرفته شده است. یک عصای چوبی به عنوان نماد راهنمای برنامه قرار دارد. صحنه دیوار گلین برنامه در آسمان و افق محو شده است و از جایگاه خورشید، پنج کتاب برنامه به سوی داخل اتاق این عالِم در حال فرود آمدن است. روی هر نمادی از برنامه که نقش کلید را بازی می کند، با اندکی مکثِ اشاره گر موس، کار آن کلید به زبان جاری برنامه توضیح داده می شود. سه کتاب سبز رنگ، نمادهایی هستند برای تغییر زبان برنامه به فارسی، عربی و انگلیسی.
کتاب های پنج گانه نیز به عنوان «درباره» کتاب ها و نویسندگان می باشند و عکس هر کتاب و نویسنده آن، نمادهایی برای ارائه کتاب شناسی و توضیحاتی در مورد مؤلف آن می باشد. جعبه ای که در گوشه اتاق، درِ آن باز و بسته می شود، سمبل رفتن به قسمت امکانات برنامه به منظور تغییر قلم، صفحه کلید و یا صوت در برنامه می باشد. یکی دیگر از قسمت های صفحه، آرم سه بعدی مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی است که در قالب یک انیمیشن زیبا بر روی پایه ای قرار گرفته و به آرامی در حال چرخیدن است. پایه این آرم، کلید استفاده از اطلاعاتی چند در مورد مرکز می باشد. نخستین بار در این برنامه، کلاس CCAnim برای پشتیبانی از انیمیشن در داخل برنامه ها طراحی و پیاده سازی گردید.
2-6) امکانات صوتی و تصویری برنامه
برای کسانی که مایلند هنگام کار با برنامه از استماع صوت قرآن بهره مند شوند، به مدت یک ساعت قرائت قرآن با کیفیت بسیار خوب از قاریان ایرانی تهیه شده است که آیات مختلف قرآن را به شکل بسیار زیبایی تلاوت می کنند. با زدن کلیدی در قسمت امکانات برنامه، این صوت فعّال می شود و به طور موازی با کار کاربر با برنامه، فعّال باقی می ماند. مجموع این صوت قرآن، حدود 100 مگابایت می باشد.
قابلیت دیگری که در قسمت امکانات برنامه در نظر گرفته شده است، هفت تواشیح در شأن پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلم و ائمه علیهم السلام و حضرت مهدی علیه السلام به زبان عربی است که با انتخاب هر یک و در نظر گرفتن زمانی میان 2 تا 60 دقیقه و تأیید آن و رفتن به قسمت اصلی برنامه، این انتخاب در حافظه رایانه به شکل صفحه انتظار (Screen saver) عمل می کند. اگر کاربر در مدت تعیین شده با کامپیوتر کار نکند، به صورت خودکار صفحه متناسب با آن تواشیح در صفحه کامپیوتر بارگذاری می شود و تواشیحِ انتخابی توسط رایانه اجراء می گردد. صفحات این تواشیح بسیار زیبا و به صورت سه بعدی در محیط 3D-Studio و متناسب با متن تواشیح تنظیم گردیده است.
2-7) انیمیشن حضرت مهدی
در لوح فشرده کتابخانه نور، تراجم و کتاب شناسی به میزان بیش از 300 مگابایت انیمیشن در مدح حضرت مهدی علیه السلام در نظر گرفته شده است. حدود نیمی از حجم این لوح فشرده، اختصاص به این انیمیشن دارد. این انیمیشن با توجه به این که برنامه در ایام تولّد امام زمان علیه السلام عرضه می شد فراهم گردید.
موضوع این انیمیشن با قرائت « بسم الله الرحمن الرحیم » و قرائت آیه « وَنُریدُ اَنْ نَمُنَّ عَلَی الَّذینَ اسْتُضْعِفُوا فِی الأرْضِ و نَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةً ونَجْعَلَهُمُ الْوارثینَ» شروع می گردد. سپس مدح های مختلفی در شأن امام عصر(عج) همراه با قطعات متناسب انیمیشن اجرا می شود. سناریوی این انیمیشن به این شکل است که کره زمین که در حال چرخش است، روی قسمت مسجد الحرام و کعبه متوقف می شود و از دل کعبه تصویری بیرون می آید که تصویر تابلوی استاد فرشچیان در باره امام زمان علیه السلام است. آنگاه کره زمین زیر پای حضرت قرار می گیرد و در تصویر شیشه ای، جمله «یا أبا صالح المهدی أدرکنی» با حرکت و تغییر رنگ به شکل مورف (morf)، از قرمز به سبز و سپس سفید تبدیل می شود که بیانگر مراحل قیام حضرت علیه السلام است.
مدت انیمیشن حدود نیم ساعت است، اما در یک حلقه (loop)دائم قرار دارد و برای کارهای نمایشگاهی بسیار مناسب است؛ زیرا تطبیق صوت و تصویر متحرک در این قسمت، به طرز هنرمندانهای صورت گرفته است.
2-8) چشم انداز برنامه تراجم و کتاب شناسی
آنچه در این برنامه کمبود آن به چشم می خورد، بهره مندی برنامه از فهرست کتاب ها در کتب مربوط به کتاب شناسی و فهرست اعلام در کتاب های تراجم می باشد. در متن کتاب ها این مسأله رعایت شده است؛ یعنی در الذریعه و اعیان الشیعه، نام کتاب ها و نویسنده آنها با رنگ متمایزی نشان داده شده است. اگر چه این اسامی در قالب فهرست مجزّا که قابل دستیابی به صورت جستجو باشد، وجود ندارد، اما در نسخه بعدی برنامه پیش بینی می شود که فهرست کتاب ها و فهرست اشخاص و اَعلام به صورت جداگانه عرضه گردد.
در نسخه های آتی برنامه های تراجم و کتاب شناسی، حدود 60 فرمت تخصصی روی متون کتب این علم مورد بازیابی قرار می گیرد که محقق به فراخور نیاز خود می تواند از فهرست آنها یا جستجو در محدوده ای از آنها بهره مند شود. تاریخ و سال پیدایش یک کتاب، نویسنده کتاب و موضوع کتاب در کتاب شناسی، نمونه ای از این فرمت ها می باشد.
پی نوشت ها:
