اشاره

آسان‌سازی و سرعت‌بخشی دسترسی به منابع در نرم‌افزارهای دیجیتال در مقایسه با منابع مکتوب و چاپی، مقرون‌به‌صرفه‌بودن و نیز کم‌حجم‌بودن کتابخانه‌های الکترونیکی، لزوم استفاده از محصولات نرم‌افزاری را دوچندان ساخته و در عمل، روند تحصیل و تحقیق را برای طلّاب، دانشجویان، اساتید و محقّقان گرامی، تسریع و تسهیل نموده است. در همین راستا، هم‌زمان با آغاز ایام تحصیلی حوزه‌های علمیه و دانشگاه‌های کشور، به معرّفی چند محصول از محصولات کاربردی و فاخر مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور) می‌پردازیم.

سخن نخست

سی‌ویکمین نمایشگاه بین‌المللی قرآن کریم با شعار «می‌خوانمت»، از اوّل فروردین 1403 مصادف با نهم ماه مبارک رمضان 1445 قمری برگزار شد و تا چهاردهم فروردین برابر با ۲۲ ماه مبارک رمضان، در مصلای بزرگ امام خمینی(ره) تهران ادامه داشت.

در این رویداد بزرگ فرهنگی، در بخش داخلی، ۴۵ مؤسّسه قرآنی و ۲۴ نهاد دولتی و حاکمیتی مشارکت داشتند و در بخش بین‌الملل نیز نمایندگانی از ۲۵ کشور جهان حضور داشتند.

این نمایشگاه در بخش‌های مختلفی همچون: ترجمه قرآن، خادمان قرآن، طرح بشری، حفظ آسان قرآن، بخش مکتوب، بخش حوزوی، بخش دانشگاهی، بخش مؤسّسات قرآنی، محافل خانوادگی نهج‌البلاغه، دعا، فلسطین و طوفان الأقصی، مشاوره، هنرهای دینی، کودک و نوجوان، مسابقات و رویدادها و نشست‌های محتوایی، برگزار ‌شد.

مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور) نیز با دو غرفه در دو بخش از نمایشگاه حضور داشت. یکی، با محوریت «جامع تفاسیر نور» و «قرآن‌پژوهی هوشمند» در بخش نوآوری‌های قرآنی دانش‌بنیان، پذیرای بازدیدکنندگان بود و دیگری، در غرفه فروش که جدیدترین محصولات نور را با تخفیف ویژه، ارائه نمود.

در نمایشگاه امسال، غرفه‌های مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، پُرشورتر از گذشته فعّالیت داشت و بازدیدکنندگان بیشتری از محصولات این مرکز دیدن کردند و در جریان جدیدترین فعّالیت‌های این مرکز در حوزه نرم‌افزار، فنّاوری اطّلاعات و فضای مجازی قرار گرفتند.

اشاره

تکیه بر دستاوردهای فنّاورانه و پژوهشی در مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، از رویکردهای مهمی است که از بدو تأسیس مجموعه نور، همواره مورد توجّه بوده است. بدیهی است که این عرصه، درعمل به تولیدات فاخر و نرم‌افزارهای هوشمند علوم اسلامی انجامیده و مسیر پژوهش‌های اسلامی را برای محقّقان آسان نموده است و افزون بر این، به تربیت پژوهشگران متخصّص در حوزه فنّاوری اطّلاعات و علوم اسلامی، ختم شده است.

به دنبال برگزاری آیین رونمایی نسخه چهارم نرم‌افزار جامع تفاسیر نور در اسفندماه 1402ش که به‌عنوان دانشنامه جامع و هوشمند قرآنی شناخته شده، گفت‌وگویی را با مدیر پژوهشکده متن‌کاوی نصوص دینی مرکز نور، جناب حجّت‌الاسلام والمسلمین مسیح توحیدی انجام دادیم و دیدگاه ایشان را درباره فنّاوری‌های متن‌کاوانه و قابلیت‌های ارزنده این محصول قرآنی که در شمار پُرمخاطب‌ترین و مهمّترین تولیدات نور به شمار می‌رود، جویا شدیم. امید است که مطالب این گفت‌وگو، مورد استفاده قرآن‌پژوهان و علاقه‌مندان به مباحث اسلامی قرار گیرد.

اشاره

در این مقاله، به معرّفی نرم‌افزار جامع تفاسیر نور نسخه چهارم پرداخته شده است. این محصول که در اسفندماه 1402 رونمایی شد، از سری محصولات قرآنی مرکز نور در بستر دسکتاپ و ویندوز است. نسخه سوم این برنامه، در سال 1392 ارائه شده بود. فاصله ده‌ساله این نسخه با نسخه قبلی، به جهت تولید نرم‌افزارهای: «دانشنامه علوم قرآن»، «دانشنامه تفسیر صافی» و «دانشنامه تفسیر طبری» در گروه قرآن و نیز رویکرد مرکز در ارائه محتواهای خود در دیگر بسترها می‌باشد. تولید «پایگاه جامع قرآن» در بستر وب و نیز تولید نرم‌افزار همراه «قرآن نور» در بستر اندروید، از جمله این برنامه‌هاست.

معرّفی قابلیت‌ها و امکانات مفید برنامه، از جمله: کتابخانه، دانشنامه قرآن (قرآن، ترجمه، تفسیر، حدیث، آیات مرتبط، واژگان، اعراب)، قرائت، واژه‌نامه، معجم صرفی و... ، از اهداف این مقاله می‌باشد.

اشاره

«تا همه ظرفیت اندیشه خلّاق آدمی به کار نیفتد، امید کشف معارف الهی و ژرفای آموزش‌های اهل‌بیت(ع) برآورده نخواهد شد. ابزار فنّی و دانش جدید، کمک خوبی در این راه شمرده می‌شوند. شما جوانان فاضل و کارآمد، از اینکه خواسته و توانسته‌اید با استخدام کامپیوتر در این راه گامی بردارید، خداوند تعالی را سپاس‌ گزارید و در ادامه راه، فقط رضای او را مقصود قرار دهید و برای گشوده شدن سرچشمه‌های دانش و معرفت، از او مدد بخواهید. امید است کار متواضع شما، با قبول الهی رفعت یافت و در این سرآغاز، فرجامی رضایت‌بخش و شفابخش داشته باشد.»

فراز فوق، سخن ماندگاری است که رهبر معظم انقلاب اسلامی در اوایل شکل‌گیری و تأسیس مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، آن را در بازدید از دستاوردهای نور مرقوم نمود. امید است که این بیان نورانی، همواره چراغ راهِ این مرکز افتخارآفرین قرار گیرد و بیش از پیش، محصولات ارزنده و تولیدات کاربردی و مفیدی را تقدیم جامعه اسلامی و علاقه‌مندان معارف الهی نماید.

از جمله این تولیدات نرم‌افزاری، نسخه جدید جامع تفاسیر نور است که در اواخر سال گذشته با حضور بزرگان، اساتید، قرآن‌پژوهان و علاقه‌مندان به قرآن کریم، در سالن اجتماعات مرکز نور رونمایی شد. در این مراسم، حجّت‌الاسلام والمسلمین دکتر اکبر راشدی‌نیا معاون محترم پژوهشی، حجّت‌الاسلام والمسلمین دکتر محمدحسین بهرامی رئیس مرکز نور و آیت‌الله محمدی گلپایگانی رئیس دفتر مقام معظم رهبری سخنرانی نمودند.

در ادامه، سخنان این عزیزان را جهت استفاده خوانندگان گرامی، ارائه می‌نماییم.

چکیده

در این مقاله، به معرفی نرم‌افزار دانشنامه علوم قرآن یا مشکاةالأنوار2 پرداخته شده است. این نرم‌افزار، نسخه دوم نرم‌افزار مشکاةالأنوار است. قسمت کتابخانه این برنامه، شامل متن 681 عنوان کتاب در 903 جلد از منابع مهم در زمینه علوم قرآن، به زبان عربی و فارسی می‌باشد. در بخش دانشنامه، درختواره 22 مبحث از مباحث مهم علوم قرآنی با بیش از 3000 موضوع و اتصال آن به 303 عنوان کتاب ارائه شده است.

از دیگر قابلیت‌های مفید برنامه، قسمت طبقات مفسّران است که شرح حال علمی و قرآنی حدود 2000 قرآن‌پژوه از قرن اوّل تا پانزدهم با 39 نمایه و 42000 چکیده و اتّصال آن به بیش از 150 عنوان کتاب را ارائه کرده است.