ره آورد نور

اشاره

یکی از شاهکارهای بزرگ سخن فارسی که در ادب ایران زمین، بلکه در ادب جهان همانندی برای آن نمی توان یافت، رازنامه بزرگ جلال الدین بلخی (مولوی) موسوم به مثنوی معنوی است که از جهت محتوا و کیفیت بر تمام مثنوی های سروده شده، امتیازی خاصّ دارد؛ چنانکه هر گاه اصطلاح مثنوی به میان می آید، مثنوی معنوی مولوی به ذهن تبادر می کند.

نظر به جایگاه ویژه این اثر گرانبها در علوم اسلامی و حوزه معارف الهی و نیز استفاده روزافزون اجتماع انسانی از چنین مجموعه غنی و ارزشمندی، مؤسسه خدمات کامپیوتری نور وابسته به مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی بر آن شد تا نرم افزار چندرسانه ای حاضر را به پژوهشگران و علاقه مندان حوزه ادب و معنا تقدیم دارد. در این لوح فشرده، متن شش دفتر مثنوی معنوی با صوت کامل ابیات به همراه متن کامل قرآن کریم گنجانده شده و افزون بر این، پنج عنوان شرح جامع مثنوی طی 32 جلد در آن ارائه گردیده است که کاربر به کمک قابلیت های متنوع پژوهشی در برنامه می تواند به تحقیق در این کتاب شریف بپردازد و به گونه ای مطلوب از لطایف ادبی و معارف معنوی آن بهره مند شود.

اشاره

در عصر فناوری اطلاعات دیگر نمی توان پژوهش را از پردازش جدا دانست و بدون توجه به سیستم های اطلاع رسانی رایانه ای به تولید و ارائه پژوهش های دینی پرداخت. از این رو حرکت مبارک تولید نرم افزارهای دینی شتاب و شکل جدیدی به خود گرفته است بگونه ای که همگام با سامان یافتن پژوهشها، نرم افزارهای مربوطه نیز طراحی و ارائه می گردد. آنچه در پیش می آید فهرستی از جدیدترین نرم افزارهای مراکز پژوهشی است که به تازگی تولید شده اند و برخی از آنها نیز تا چند ماه آینده به بازار عرضه می شود.

امروزه در عصر فراصنعتی در شرایطی که از یک سو روابط انسانی با سرعت شگفت آوری، در هم تنیده می شود و از سوی دیگر، نظام مسلّط بر روابط بین المللی کلیشه های مورد نظر خود را در مورد حقوق بشر، حقوق زن و حقوق کودک بر جوامع مختلف تحمیل می کند، و همچنین در زمانی که نظام اسلامی داعیه دار دفاع از زنان بر اساس انگاره های دینی است، بیش از هر زمان دیگری نیازمند پاسخ به پرسش های نوآمد، تحلیل شرایط جدید، تدوین سیاست ها و برنامه ها و اصلاحات حقوقی، اجتماعی و آموزشی بر مبنای الگوی دینی هستیم؛ الگویی که با نگاهی جامع به ابعاد شخصیتی زن بتواند زمینه ساز تدوین برنامه عمل ملّی زنان، با در نظر گرفتن شرایط اجتماعی و تاریخی باشد.

بی شک، پیش نیاز تدوین این الگو، توجّه عمیق به سرچشمه جاودانه وحی در کتاب و سنت است؛ زیرا بدون استناد به آیات قرآن و کلام اهل بیت، برنامه های ارائه شده حجیّت ندارد؛ همان گونه که بدون ملاحظه شرایط نوین، فاقد «کارآمدی» است.

اشاره

امروزه با رشد و گسترش اینترنت، مراکز، مؤسسات و افراد گوناگون، اطلاعات و منابع ارزشمندی را در زمینه قرآن و معارف الهی در قالب های مختلف بر روی این شبکه جهانی منتشر کرده اند. ولی استفاده مطلوب از آنها نیازمند آشنایی با نحوه شناسایی و بازیابی بهینه اطلاعات و جستجوی کارآمد در اینترنت است. افزون بر این چنین کاری مستلزم صرف هزینه و وقت زیادی می باشد.

بخش پژوهش شبکه جهانی نور برای رفع این مشکل، مجموعه ای از بهترین و تازه ترین اطلاعات و پایگاه های قرآنی را شناسایی، ارزیابی و طبقه بندی کرده و گزیده ای از آنها را در قالب نرم افزاری تحت عنوان «قرآن در اینترنت نسخه 3» ارائه کرده است تا ضمن دسترسی سریع و آسان علاقه مندان و قرآن پژوهان گرامی، آنان را با قرآن و پایگاه های قرآنی اینترنت آشنا کند.

اشاره

قرآن کریم، آخرین کتاب آسمانی و برنامه جامع راهبردی انسان به سوی تکامل و معجزه بزرگ خاتم پیامبران علیه السلام و ثقل اکبر و منبع غنی و لایزال حکمت الهی به شمار می آید. جوامع اسلامی از این کوثر جاری و زلال دور مانده و کام تشنه نسل های امت اسلام از گوارای بی بدیل آن محروم شده است.

مرکز فرهنگ و معارف قرآن دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم از جمله مراکزی است که به انگیزه طرح جدّی قرآن در متن حوزه ها و فراخواندن پژوهندگان و طلاب به تفکّر هر چه بیشتر در مفاهیم ژرف قرآن تشکیل شده است. این مرکز برای برآوردن هدف یاد شده چندین برنامه را در دستور کار خود قرار داده است و با گروهای سه گانه خود یعنی دائرة المعارف ها، پژوهشهای نوآمد و تفسیر، پروژه های ملّی و جهانی را در زمینه معارف و علوم قرآن بعهده گرفته است. برخی از این پروژه ها که در جهان اسلام بی نظیر و فاقد سابقه قبلی است نه تنها برای کشور اسلامی ایران بلکه برای همه مسلمانان مایه مباهات و فخر است و ذخائر ارزشمندی برای بشریت به شمار می آیند.

علوم قرآن مقدّم بر تفسیر قرآن است. مفسّر و قرآن پژوه ابتداء در علوم قرآن تحقیق و تبیین مبانی می کند، آنگاه به تفسیر قرآن می پردازد. اما با وجود آنکه آهنگ تولید نرم افزارهای قرآنی سرعت گرفته ولی متأسفانه هنوز نرم افزاری در علوم قرآن ارائه نگردیده است و دیدگان نگران قرآن پژوهان مترصد تولّد این مولود مبارک است. از این رو مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی در صدد برآمد تا این خلأ را در نرم افزارهای اسلامی پر نماید و گامی دیگر در خدمت به معارف قرآن بردارد. و در این راستا پروژه مشکاة الأنوار را طراحی و اجراء نمود.

«مشکاة الأنوار» سرآغاز پژوهش نوین علوم قرآن در عرصه نرم افزار و رایانه است. در این پروژه تحقیقاتی، روش نوینی اتخاذ شده است که جامع روش سنّتی در حوزه های علمیه و متدهای علمی دانشگاهی است و امید است سال آینده به بازار عرضه گردد.

دومین شماره ره آورد نور را در زمانی تقدیم شما می کنیم که از سویی زمین در اعتدال ربیعی از نفَس باد صبا جان گرفته و روح حیات و بیداری در کالبد نباتات جاری گشته است و از سوی دیگر، چرخه زمان در این گنبد دوّار بر ماه غمبار صفر المظفر ره می سپارد. از این رو، در این شماره به معرفی نرم افزاری پرداخته ایم که هم جان آدمی را در سایه سار ادعیه و زیارات صفایی روحانی می بخشد، و هم آیینه قلب انسان را در رثای تشنه کامان محرم و اندوه زدگان صفر جلاء می دهد.

اشاره

دعا، نقطه اوج کمال و رها شدن انسان از تعلقات دنیای مادی است. دعا، حلقه اتصال برکه وجود آدمی به دریای بیکران رحمت و محبت ربوبی است. چنانکه ترنم قدسی ادعیه، آرام بخش جان دلدادگان حریم الهی شده و نور هدایت را بر قلوب دوستداران اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام تابانده است.

همزمان با فرا رسیدن ایام الله شریفِ محرم و صفر که به بیان امام راحل قدس سره پیوسته مایه حیات و جاودانگی اسلام در طول تاریخ بوده است، بر آن شدیم تا با تبیین محتوا و قابلیت های ارزشمند نرم افزار «نورالجنان» جامعه اسلامی را بهره مند از نسیم بهشتی و حقایق کمال پرور ادعیه سازیم و با ارائه امکانات نخستین نیایش نامه چند رسانه ای جهان اسلام، در راستای تحکیم پایه های اخلاقی و معنوی و ترویج معارف حقه معصومین علیهم السلام گامی هر چند کوچک برداریم.

برای آن که بدانیم چرا «کتابخانه نور» (Noor Library)، به این نام خوانده شد، باید به سال 1375 باز گردیم. مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی که از سال 1368 آغاز به کار کرده بود، مجموعه ای عظیم از اطلاعات کتاب های ارزشمند را در طیف های مختلف علوم اسلامی اعم از حدیث، تفسیر، کتاب شناسی، رجال، تاریخ، فلسفه و غیره گردآوری نمود.

مقصود از گردآوری، ورود اطلاعات این کتاب ها در رایانه و تهیه فایل های متنِ رایانه ای از این کتاب ها بود. مقدار زیادی از این کتب در مجموعه معجم های الفاظ نور، یا معجم های موضوعی و رجالی در قالب لوح های فشرده متعدد عرضه شده بود. امّا برخی از عناوین و کتاب ها مانند «الذریعة» اثر شیخ آقا بزرگ تهرانی، مجموعه ای از کتب اصول، و یا «اعیان الشیعة» سید محسن امین عاملی، و یا «فتوحات مکیة» تألیف ابن عربی، تا آن زمان در شمار نرم افزارهای مرکز گنجانده نشده بود. از طرف دیگر، برای آن که کار موضوعی عمیق در مورد آنها انجام شود و پروژه ها به ثمر بنشیند، به مدت زمان طولانی و صرف هزینه سنگین و نیروی انسانی متخصص نیاز داشتیم. با این همه، حتی یک معجم لفظی ساده رایانه ای از این کتاب های مرجع برای بسیاری از اهل فن بسیار مفید بود.

به دنبال ارائه نرم افزار پیشرفته «دانشنامه علوی»، در راستای استفاده مطلوب و گسترده محققان و علاقه مندان از این نرم افزارِ چند رسانه ای، حجة الاسلام سید جواد مظلومی، معاون تحقیقات مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی و همچنین مجری تولید این برنامه ارزشمند در گفت و گویی با خبرنگار ما ویژگی ها، قابلیت ها و جزئیات این لوح فشرده را تشریح کردند.

حجة الاسلام سید جواد مظلومی با یادآوری این نکته که مرکز تحقیقات با تهیه نرم افزار شرح ابن ابی الحدید، نخستین گام را در جهت نرم افزاری کردن نهج البلاغه برداشت، درباره اقدامات اوّلیه تهیه سی دی نهج البلاغه گفت:

اشاره

در پیش شماره های ره آورد نور قسمت هایی از این مقاله منتشر گردید که به دلیل اهمیت و جهت تکمیل این مقاله، آخرین بخش آن در این شماره به نظر خوانندگان عزیز می رسد. در شماره های پیشین، در مسیر تشریح قابلیت های جدید نرم افزارهای نور، موتور جستجوی حروف مبهم (؟ و *) و ابداعات جدیدی که در این زمینه فراهم شده است، بیان گردید.

اکنون در این مقال، دامنه های متعددی که به منظور افزایش کارآیی استفاده برنامه برای پژوهشگران در نظر گرفته شده است، توضیح داده می شوند. تمامی این ویژگی ها در برنامه «نور 2 جامع الأحادیث» تعبیه شده است.

آشنایی جامعه اسلامی با قرآن کریم و نیز شناخت مفاهیم روح پرورِ آن، از جمله والاترین آرمان هادیان طریق دین بوده و خاصّه در عصر امروز بسیار حائز اهمیت می باشد. چنانکه انوار آسمانی این کتاب الهی، بشر را از اسارت مادّیت رهانده و به سرحدّ رشد و کمال رهنمون است.

در یک نگاه، برنامه نورالأنوار 2 که توسط مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی ارائه گردیده است، دارای متن کامل قرآن، دو قرائت ترتیل کامل قرآن با صدای استاد منشاوی و استاد شهریار پرهیزکار، چهار ترجمه فارسی، دو ترجمه انگلیسی و شش ترجمه به زبان های فرانسوی، آلمانی، ترکی، اسپانیولی، ایتالیایی و مالایی و نیز شامل 86 جلد تفسیر از تفاسیر معروف شیعه به زبان فارسی و عربی و حدود 100 مگابایت فیلم و صدها تصویر متناسب با مفاهیم مطرح شده در آیات قرآن کریم است.

کلمات آسمانی و گلواژه های نورانی که از مهتاب وجود امیر مؤمنان و مولای موحدان، علی علیه السلام ، پرتوافشان گردیده، در گستره تاریخ بشری پروانگان بی شماری را به طواف وا داشته و صحیفه جامع حضرتش طریق بلاغت و هدایت را فراسوی مشتاقان علم و معنا گسترده است. اثر پایدار و یادمان ماندگار آن امام همام، «نهج البلاغه»، گوهر گرانبهایی است به درخشندگی آفتاب، به لطافت گل، به قاطعیت صاعقه، به ژرفای اقیانوس و به بلندای افلاک که همواره فروغ عالمتابش کاروان بشریت را به گلشن دلنواز انسانیت، و کوثر زلال معرفت رهنمون می باشد.

از این رو، همزمان با ایام الله ولایت و امامت، عید سعید غدیر، بر آن شدیم تا با ارائه محتوا و امکانات نرم افزار «منهج النور دانشنامه علوی»، کاربران و پژوهشگران محترم را با قابلیت های کارآمد این لوح فشرده آشنا سازیم و گوشه ای از زحمات تمامی عزیزانی را که در تهیه و تولید این برنامه تلاش نموده اند، به تصویر کشیم.