ره آورد نور

 » با تشكر از اين‌كه در اين گفتگو شركت نموديد،‌ لطفاً براي آشنايي خوانندگان با كتابخانه ديجيتالي نور، در اين باره توضيح دهيد.

♦ مركز تحقيقات كامپيوتري علوم اسلامي بيش از دو سال پيش، طرحي را به اجرا گذاشت تا بتواند قالبي را براي تهیه‌ برنامه‌هاي خود و سفارشات ساير افراد حقوقي و حقيقي تهيه نمايد كه از ويژگي‌ها و قابليت‌هاي لازم نیز برخوردار باشد. اين قالب، «كتابخانه ديجيتالي نور» نام گرفت. تا کنون، بيش از 20 عنوان نرم‌افزار در اين قالب توليد و عرضه شده است.

كتابخانه ديجيتالي نور، عبارت است از كتابخانه‌اي كه حجم انبوهي از متون را به زبان‌هاي: عربي، فارسي و انگليسي در خود جاي مي‌دهد و ما در كمترين زمان ممكن مي‌توانيم متون دريافتي را به كتابخانه‌اي ديجيتالي تبديل كنيم كه از امکاناتي چون: نمايش كارامد متن، ابزارهاي متنوع پژوهشي، جستجوي بسيار سريع به همراه قابلیت‌های پيشرفته بهره می‌برد. در اين كتابخانه رايانه‌‌اي همچنين گنجايش اين را دارد كه قابليت‌هايي مانند: لغت‌نامه، متن كامل قرآن كريم با ترجمه، امكان جستجو در آيات، يادداشت‌برداري و نگارخانه را در خود جاي دهد و در معرض استفاده كاربران و پژوهشگران قرار گيرد.

» هدف شما از تهيه و عرضه قالب كتابخانه ديجيتالي نور چه بوده است؟

♦ اين مركز به دليل توليد آثار نرم افزاری گوناگون كه در حوزه علوم اسلامي از خود به جاي گذاشته و به اذعان كاربران و محققان گرامي از  كيفيت قابل قبولي هم برخوردار است، همواره مورد مراجعه محققان و مؤسسات مختلف بوده است. از اين رو، نهادها، مراكز و مؤسسات علمي و فرهنگي مختلف از ما توقع داشتند كه به دليل نوع كارمان در اين مركز، آثار و دستاوردهاي آن‌ها را به نرم‌افزار تبدیل كنيم و در اختيار آنان قرار دهيم. به همين جهت، با حجم انبوهي از اين گونه درخواست‌ها مواجه شديم كه به دليل وقت‌گير بودن، كمبود نيروي انساني لازم در اين باره و اشتغال به پروژه‌هاي كاري داخل خود مركز، معمولاً ما اين نوع درخواست‌ها را رد مي‌كرديم.

از اين رو، مركز تصميم گرفت با توليد قالب نرم‌افزاري آماده كه تمام امكانات لازم را براي آماده‌سازي متون و تبدیل آن به يك نرم‌افزار قابل استفاده دارا باشد، به حجم انبوهي از خواسته‌هاي كاربران پاسخ گويد؛ نرم‌افزاري كه امكان ورود هر كتابي به آن فراهم باشد و غير برنامه‌نويس‌ها نيز بتوانند متون دلخواه خويش را به آن وارد كنند و نرم‌افزار مورد نظرشان را توليد نمايند. در حقيقت، اوّلين هدف ما از تهيه چنين قالبي اين بود كه به درخواست‌هاي جامعه پژوهشي پاسخ مثبت دهيم و بتوانيم بسياري از مواردي را كه به اين مركز مراجعه مي‌كنند، بی‌پاسخ نگذاشته و به خواسته آنان جامه عمل بپوشانيم و نرم‌افزار مورد نياز افراد حقيقي و حقوقي را با كيفيت مطلوب برايشان تهيه و توليد نماييم.

» كتابخانه ديجيتالي نور نسبت به ديگر كتابخانه‌هاي ديجيتالي موجود در بازار چه مزيتي دارد؟

♦ متأسفانه برخی از كتابخانه‌هاي ديجيتالي‌اي كه هم اينك در بازار وجود دارند، از نظر قابليت‌هاي فني و پژوهشي نسبت به نرم‌افزارهاي توليدی ما از سطح پايين‌تري برخوردارند. در جلساتي بحث شد كه به همان نرم‌افزارهايي كه در بازار موجود است، بسنده كنيم؛ اما ديديم به دليل كارايي پایين معمول كتابخانه‌هاي ديجيتالي موجود، بيشتر محققان از آن راضي نيستند و معمولاً این نوع برنامه‌ها توان پاسخگویی به انتظارات يك پژوهشگر را ندارند و محققان احتياجات خودشان را نمي‌توانند به وسيله اين نرم‌افزارها تأمین نمایند. به همين دليل، تصميم گرفتيم برنامه‌ای را تهيه كنيم كه ضمن داشتن ويژگي‌ها و قابليت‌هاي نرم‌افزارهاي نور، بتواند نيازهاي پژوهشي كاربران را نيز برآورده سازد. اين گونه بود كه «كتابخانه ديجيتالي نور» شكل گرفت. بايد عرض كنم كه  اين قالب از جهت امكانات فني، پژوهشي و كتابخانه‌اي پابه‌پاي ديگر نرم‌افزارهاي نور جلو مي‌رود و پيوسته بر امكاناتش افزوده مي‌شود.

» مهم‌ترین ویژگی كتابخانه‌هاي ديجيتالي چیست و این نوع کتابخانه‌ها به چند دسته تقسيم می‌شوند؟

♦ اصلي‌ترين ويژگي كه ما از كتابخانه‌هاي ديجیتالي سراغ داريم، تبديل Text كتاب به یک متن ديجيتالي است؛ يعني همان چيزي كه در همه كتابخانه‌هاي مشابه مشاهده مي‌كنيم. اصولاً كتابخانه‌هاي ديجيتالي اوّلين خصوصيتشان اين است كه متن كتاب را به صورت ديجيتالي نمايش مي‌دهند. البته بعضي از اين كتابخانه‌ها متون را به فايل‌هاي تصويري همچون PDF نيز تبديل مي‌كنند كه عملاً امكان جستجو در آن‌ها وجود ندارد.

اما در مورد بخش دوم پرسش شما باید بگویم که به طور كلي، مي‌توان كتابخانه‌هاي ديجيتالي را به سه دسته تقسيم كرد:

دسته اوّل، كتابخانه‌‌هايي هستند كه متن را به صورت تصويري با فرمت‌هايي مثل JPG و يا PDF نمايش مي‌دهند. اين‌ها فقط متون را به نمايش مي‌گذارند. دسته دوم، آن‌هايي هستند كه علاوه بر اين‌كه متن را به صورت Text نشان مي‌دهند، امكان جستجو در متن حاضر را نيز فراهم نموده‌اند؛ البته اگر شما بخواهيد كتابخانه‌اي بسازيد كه از چندين يا صدها جلد كتاب برخوردار باشد، در هر جلد فقط به صورت مجزا مي‌توانيد به امر جستجو بپردازيد؛ زيرا در اين نوع از كتابخانه‌هاي ديجيتالي فايل‌سازي نمي‌شود و مجموع كتاب‌ها به طور يكجا در اختيار كاربر قرار نمي‌گيرد.

اما دسته سوم، كتابخانه‌هايي هستند كه از امكانات گوناگون پژوهشي همچون نمايش و جستجو برخوردارند و كاربر مي‌تواند در همه منابع موجود به كاوش بپردازد؛ یعنی تمامي متون به طور يكجا در دسترس او قرار دارد. كتابخانه ديجيتالي نور در اين دسته قرار مي‌گيرد و از توانمندي‌هاي چشمگيري نیز سود مي‌برد.

» آيا اين كتابخانه فقط براي استفاده افراد حقوقي در نظر گرفته شده است؟

♦ ما براي ارائه اين كتابخانه، هيچ محدوديتي قائل نشده‌ايم و همه افراد حقيقي و حقوقي مي‌توانند از اين قابليت استفاده كنند. البته بايد عرض كنم كه اولويت کاری ما به حوزه علوم اسلامي مربوط مي‌شود؛ يعني افراد و مؤسساتي كه در علوم اسلامي كار مي‌كنند و متونشان محتواي اسلامي دارد و علاقه‌مند هستند كه آثار خود را به نرم‌افزار تبديل نمايند، اين‌ها بر سایر درخواست‌ها اولويت دارند. اولويت دوم كاري ما نيز به علوم انساني مربوط مي‌شود و در اولويت سوم، مباحث عمومي قرار مي‌گيرد، مانند پزشكي و مهندسي. بنابراين، از خدمات‌دهي حتي در حوزه مطالب عمومي نيز غافل نشده‌ايم و اين دست موارد را هم كه به علوم اسلامي و انساني مربوط نمي‌شوند، پوشش داده‌ايم و هيچ محدوديتي را در اين باره در نظر نگرفته‌ايم. البته اصل متوني كه به ما ارجاع داده مي‌شوند، اگر مورد تأييد باشد و مشكلي از جهت عقيدتي و ديني نداشته باشند، هيچ محدودیتي براي توليد آن‌ها نداريم.

» انتشار و تكثير متون در قالب كتابخانه ديجيتالي، چه مزايايي نسبت به نشر سنتي دارد؟

♦ تقريباً در جامعه امروز جا افتاده كه شما وقتي يك كتاب را مي‌خواهيد به چاپ برسانيد، با مشكلات عديده‌اي مواجه مي‌شويد.  اوّل اين‌كه براي توليد يك كتاب و چاپ و نشر آن بايد وقت و هزينه بسيار بالايي را پرداخت كنيد و بعد از توليد نيز موضوع نشر و پخش كتاب در گستره جامعه، معضل بزرگ ديگري است كه نويسندگان و ناشران با آن دست به گريبان‌اند. اين مشكل آن‌جا بيشتر خودش را نشان مي‌دهد كه كتابِ چاپ‌شده داراي قيمت و شمارگان بالا باشد، مانند كتاب 110 جلدي بحار الأنوار كه حمل و نقل آن بسيار سخت و هزينه‌بر است و نگهداري آن نيز فضاي بسياري لازم دارد؛ در حالي كه وقتي شما آن را به يك كتابخانه ديجيتالي تبديل مي‌كنيد، تمام محتويات آن را در يك عدد سي‌دي جا مي‌دهيد و به‌راحتي مي‌توانيد آن را همراه خودتان حمل كنيد و به شكل بهتر و آسان‌تر نيز از آن استفاده نماييد.

توليد آثار در قالب ديجيتالي، مزاياي ديگري نيز دارد كه از آن جمله مي‌توان به هزينه بسيار پايين توليد و تكثير آن اشاره كرد. بالاتر و مهم‌تر از اين‌ها بحث اصلاحات و چاپ‌هاي مجدد است؛ زيرا وقتي شما برخي اصلاحات را در يك كتاب چاپ‌شده انجام مي‌دهيد، بايد با همان هزینه اوّلیه یا بیشتر كتاب را تجديد چاپ نماييد و البته برای خریدار هم چندان مقرون به صرفه نخواهد بود. اما در قالب متون ديجيتالي و توليد آثار به صورت نرم‌افزار، بخش قابل توجهي از هزينه كاهش مي‌يابد و با صرف هزينه‌اي بسيار اندك مي‌توانيد ويرايش و اصلاحات لازم را روي نرم‌افزار انجام دهيد و آن را مجدداً تكثير كنيد؛ مثلاً مي‌توانيد با هزينه‌ای کمتر از هزار تومان به‌راحتي يك كتابخانه چند صد جلدي را با نسخه جديدش تعويض كنيد و به‌تبع،‌ براي كاربر نيز مقرون به صرفه است و هزينه سي‌دي چندان تغييري نخواهد كرد.

» لطفاً در خصوص روند كار تبديل متون به نرم‌افزار ديجيتالي توضيح دهيد.

♦ اوّلين قدم در خصوص آماده‌سازي كتابخانه ديجيتالي، تبديل متون به فايل‌هاي ديجيتالي است. اين كار معمولاً توسط توليد كننده اثر انجام مي‌شود؛ يعني صاحبان آثار، كتاب و يا مقالاتشان را تايپ مي‌كنند و متنِ تايپ شده را در اختيار ما قرار مي‌دهند؛ البته فرمت تايپ مهم نيست؛ اين‌كه زرنگار باشد يا به صورت Word و يا فرمت‌هايي باشد كه الآن منسوخ شده است، تفاوتي ندارد؛ مهم اين است كه متن به صورت ديجيتالي در اختيار ما قرار بگيرد.

وقتي متن ديجيتالي را تحويل گرفتيم، بايد از چند مرحله بگذرد. ابتدا آن را به فرمت خاصي كه در نرم‌افزارهاي خودمان از آن‌ها استفاده مي‌كنيم، تبديل مي‌نماييم؛ مثلاً اگر زرنگار يا Word باشد، آن را به فرمت «نور» كه فونت طراحي شده از سوي اين مركز است و در ساخت نرم‌افزارهاي توليدي مركز از آن بهره مي‌بريم، تبديل مي‌كنيم. سپس عناوين، سرصفحه‌ها، آيات، روايات، نقل قول‌ها و متون مختلف از يكديگر جدا مي‌شوند. همچنين پاورقي‌ها نيز از متن جدا شده، شرح و متن‌ و یا متن و ترجمه به يكديگر ارتباط داده مي‌شوند.

گام دوم در اين مسير، «فرمت‌زني» است؛ به اين معنا كه نشانه‌هاي مخصوصي را در متن ديجيتالي قرار مي‌دهيم تا بعداً بتوانيم آيات، روايات، پاورقي و متن و همچنين عناوين كلي و جزئي را از يكديگر تفكيك كنيم و دستگاه رايانه بتواند اين‌ها را بشناسد. اين عمليات در اصطلاح «فرمت‌زني» نام دارد. بعد از اين‌كه كار فرمت‌زني انجام شد، يك دوره اصلاح و تصحيح روي آن انجام مي‌دهيم و كار را از چند فيلتر رد مي‌كنيم تا اشكالات متني و اشكالات فرمتي و برنامه‌اي متون برطرف شود.

بعد از اين‌كه متن آماده شد، فايل‌سازي مي‌كنيم؛ يعني از مجموع كتاب‌هاي موجود در يك نرم‌افزار، فهرست غیر تكراري مي‌گيريم كه در قسمت‌هايي مثل «جستجو» به آن‌ها نياز پيدا مي‌كنيم؛ به عنوان مثال، بايد تمامي موارد استعمال كلمه «الله» را كه در متون مختلف تكرار شده، به همراه نشاني هر كدام به طور يكجا داشته باشيم تا وقتي شما اين كلمه را جستجو كرديد،  همه موارد آن به همراه نام كتاب و نشاني متن مورد نظري كه كلمه «الله» در آن آمده، براي شما فهرست شود. اين كار اصطلاحاً «فايل‌سازي» نام دارد.

بعد از كار فايل‌سازي، به مرحله توليد نرم‌افزار مي‌رسيم كه در آن، نرم‌افزار نهايي توليد مي‌شود. در اين‌جا چنانچه سفارش دهنده كار مايل باشد، مي‌تواند گرافيك ديگري غير از آنچه ما روي برنامه داريم، در نظر بگيرد و ما نيز طبق خواسته و سفارش صاحب اثر، گرافيك خاص برايش تدارك مي‌بينيم و اگر در اين باره نظر و پيشنهادي نداشت، با همان گرافيك كتابخانه ديجيتالي نور برنامه را بالا مي‌آوريم. در اين مرحله، همچنين اگر صاحب اثر بخواهد، نرم‌افزار توليد شده را قفل‌گذاري مي‌كنيم و بعد از توافق با سفارش‌دهنده، نسخه نهایی نرم‌افزار توليدشده جهت تكثير به بخش مربوطه ارسال مي‌شود. در مرحله تكثير نيز چنانچه سفارش‌دهنده مايل باشد، در قالب قرارداد معين امر تكثير و توزيع نرم‌افزار را هم بر عهده مي‌گيريم؛ در غير اين صورت، نرم‌افزارهاي تكثير شده را به صاحب اثر تحويل مي‌‌دهيم.

» آيا در صدد ارتقاي نسخه فعلي كتابخانه ديجيتالي نور هستيد؟

♦ در زمان تهيه نسخه اوّل كتابخانه ديجيتالي نور، فكر ما به حوزه پژوهش محدود مي‌شد و مي‌خواستيم كه براي پژوهشگر كار را تسهيل كنيم. از اين رو، كتاب‌هاي متني را به يك نرم‌افزار با امكاناتي چون: نمايش متن، جستجو، يادداشت‌برداري و يا نمايه‌زني و حاشيه‌نويسي تبديل مي‌كرديم. بعد از آمدن درخواست‌هاي متعدد در اين زمينه، بر تجربه ما افزوده شد و با نيازهاي جديد مخاطبان خودمان نيز بيشتر آشنا شديم. از جمله اين‌كه برخي از كاربران درخواست تعبيه قابليت «نگارخانه» در كتابخانه ديجيتالي را داشتند تا تصاوير مربوط به نرم‌افزارشان نيز در نرم‌افزار درخواستي گنجانده شود. برخي هم علاقه‌مند بودند كه تصوير نسخه‌هاي خطي بعضی آثار را در نرم‌افزارشان داشته باشند. به همين جهت، ما كتابخانه ديجيتالي نور را ارتقا داديم و نسخه فعلي، يعني نسخه 5/1 را توليد كرديم. در اين نسخه، علاوه بر متن، بخش مستقلي هم به نام «نگارخانه» در نظر گرفته‌ايم كه در آن‌جا قادر هستيم تصاوير، فيلم‌ها و صوت‌هاي مورد نظر سفارش دهندگان را تا هر مقدار كه نرم‌افزار فضا داشته باشد، ارائه دهيم. علاوه بر اين، يك امكان كتابخانه تصويري داريم كه هر صفحه‌اي از كتاب را كه شما ملاحظه كنيد، همان‌جا مي‌توانيد صفحه اسكن‌شده آن متن را هم مشاهده نمایيد. در متوني مثل مجلات و يا نسخه‌هاي خطي، مزيت و استفاده اين قابليت،‌ بيشتر خود را نشان مي‌دهد. ضمن اين‌كه تا كنون اين امكان مورد استقبال كاربران و سفارش دهندگان بسياري قرار گرفته و تا کنون آن را در چند نمونه از كتابخانه‌هاي توليدي‌مان نيز عرضه نموده‌ايم.

» فرايند تبديل متون و آثار سفارش‌دهندگان به يك كتابخانه رايانه‌اي چقدر به طول مي‌انجامد؟

♦ مدت‌زماني كه در اين روند توليد صرف مي‌شود، كاملاً مرتبط با ميزان و كيفيت اطلاعاتي است كه ما از سفارش دهندگان مي‌گيريم. اگر فايل متني تحويل داده شده به ما بدون مشكل باشد، ما اين متن را در كمترين زمان ممكن به فرمت نور تبديل كرده و بقيه مراحل را در مدت‌زمان تعريف شده انجام مي‌دهيم. اما معمولاً چون متن‌هاي عرضه شده تايپ نشده‌اند و برخي اشكالات نيز در آن‌ها از نظر اصول آماده‌سازي متن وجود دارد، مدت‌زمان بيشتري از ما وقت مي‌گيرد تا آن‌ها را برطرف كنيم.

در خصوص بحث گرافيكي كار هم بايد عرض كنم كه اگر شخصي بخواهد خودش براي برنامه طراحي خاصي را ارائه دهد، اين موضوع هم زماني را به خود اختصاص مي‌دهد. در هر حال، وقتي نسخه آزمايشي كتابخانه درخواستي توليد ‌شد، آن را تحويل كاربر و سفارش دهنده مي‌دهيم تا برنامه را بررسي كند و نظرات و اشكالات خودش را به ما ارائه دهد و ما هم آن‌ها را اصلاح مي‌كنيم. اين فرايند در طي دو يا سه مرحله انجام مي‌شود. زمان‌بندي‌اي كه در خصوص انجام كار داريم، براي يك كتابخانه 50 تا 100 جلدي با توجه به رفت و برگشت‌هايي كه صورت مي‌گيرد،‌ حدود سه ماه است. البته كارهايي را هم داشته‌ايم كه در مدت‌زمان کمی آن را آماده نموده و براي تكثير و بسته‌بندي ارسال كرده‌ايم.

» آيا در خصوص توليد نرم‌افزارهاي پژوهشي مانند نرم‌افزار جامع پايان‌نامه‌هاي حوزوي و يا دانشگاهي، طرحي داريد؟

♦ در حال حاضر، چون منابع، امكانات و نيروي انساني ما محدود است، فقط به سفارشات پاسخ مي‌دهيم. البته باید این توضیح را اضافه کنم که، عملياتي كردن سفارشات ارسالي به اين مركز در خصوص تهيه كتابخانه ديجيتالي آثار آنان، وقت بسياري را از ما مي‌گيرد؛ از این رو،  ما برخي سفارشات را كه از اولويت كمتري برخوردارند، رد مي‌نماييم و معمولاً سفارشات مهم‌تر را قبول مي‌كنيم.

در خصوص پرسش شما بايد بگويم كه اگر جايي متكفل اين قضيه بشود و همه پايان‌نامه‌ها را جمع‌آوري كند و نسخه‌هاي تايپ شده آن‌ها را تهيه نماید، ما هيچ محدوديتي براي انجام اين كار نداريم و به‌راحتي مي‌توانيم نسخه ديجيتالي آن را تحويل دهيم و مثلاً نرم‌افزار جامع پايان‌نامه‌هاي حوزوي و يا دانشگاهي را توليد كنيم.

» نسخه كتابخانه ديجيتالي نور از چه زبان‌هايي پشتيباني مي‌كند؟

♦ در نسخه 5/1 كتابخانه ديجيتالي نور از سه زبان: فارسي، عربي و انگليسي پشتيباني مي‌كنيم. اگر تا حدود دو ماه آينده نسخه 2 كتابخانه آماده شود،  قادر خواهيم بود كه تمام لغات دنيا را پشتيباني نماييم و همه امكانات تحقيقاتي لازم را كه در نرم‌افزارهايمان وجود دارد، در همه زبان‌ها پياده كنيم و در اين زمينه، هيچ مشكلي نداريم.

نکته دیگری که در خصوص نسخه دوم کتابخانه دیجیتالی نور گفتنی است این است که در نسخه مذکور از محيط‌های معمولي كه الآن كار مي‌كنيم، يعني فرمت نور 2، خارج مي‌شويم و وارد محيط‌هاي يوني كد خواهيم شد. در اين صورت، ديگر محدوديت‌هاي فرمت نور 2 را نخواهيم داشت.

» آيا پس از توليد نرم‌افزار، صاحبان آثار خودشان هم مي‌توانند نسبت به تكميل و ويرايش برنامه اقدام كنند؟

♦ در نسخه جدید کتابخانه دیجیتالی نور به دنبال این هستیم که فرايند مديريت (ادمين) كتابخانه را به دست خود سفارش دهندگان بسپاريم تا خودشان امكان كم و زياد كردن كتب و مطالب را داشته باشند؛ يعني نسخه‌اي را تحويل صاحب اثر خواهيم داد كه با آن نسخه بتواند مثلاً 20 جلد كتاب را به بخش كتابخانه اضافه نمايد و نسخه روزآمد شده و كامل شده را خودش توليد كند كه به‌تبع، لازم خواهد بود يكسري آموزش‌هاي كلي را در اين باره به سفارش دهندگان ارائه كنيم و تا جايي كه امكان دارد مديريت و توليد نسخه ويرايش و تكميل شده را خود سفارش دهندگان بر عهده بگيرند.

البته به دليل فني و تخصصي بودن اين كار معمولاً صاحبان آثار از چنين روندي استقبال نمي‌كنند و بیشتر تمایل دارند كه ما نرم‌افزارشان را تكميل و روزآمد كنيم؛ اما اگر سفارش دهنده‌اي اطلاعات لازم را در اين باره داشته باشد و يا علاقه‌مند به يادگيري اطلاعات مربوط به اين كار باشد تا خود نسبت به تكميل نرم‌افزارش اقدام نمايد، ما حاضر به هر نوع همكاري هستيم و در نسخه‌هاي آتي اين قابليت را فراهم خواهيم ساخت كه خودشان نسبت به تهیه، ویرایش و تکمیل كتابخانه ديجيتالي اقدام كنند.

» روش كار شما با افراد حقيقي و حقوقي يا مراكز و مؤسسات مختلف چگونه است؟

♦ روش كار ما با مؤسسات و افراد حقيقي و حقوقي به دو شكل است. يك روش اين است كه ما نرم‌افزار را براي سفارش دهنده توليد می‌كنيم و سفارش دهنده هزینه آن را پرداخت می‌کند و سپس نرم‌افزار را تحويل صاحب اثر مي‌دهيم. روش ديگر، در قالب مشاركت با توليد كنندگان تعريف شده است. در اين حالت، بدون گرفتن هيچ گونه‌ هزينه‌اي اين كتابخانه را براي سفارش دهنده توليد مي‌كنيم و برنامه توليدي به عنوان محصول مشترك بين ما و آن‌ها وارد بازار فروش مي‌شود و درآمد آن به تناسب ميان مركز و صاحب اثر تقسيم مي‌شود. ما تاكنون نمونه‌هايي از اين نوع كتابخانه‌هاي ديجيتالي را تهیه و عرضه نموده‌ايم و در حال حاضر نيز چند كار مشاركتي ديگر در دست توليد داريم.

» در خصوص اطلاع‌رساني و تبليغ بيشتر جهت معرفي كتابخانه ديجيتالي نور چه برنامه‌اي داريد؟

♦ در نمايشگاه‌هاي مختلف كه در سال‌هاي گذشته برگزار گرديد، اطلاع‌رساني و تبليغ نسبتاً خوبي روي اين كار انجام داديم. بعد از آن تعداد بسياري سفارش به ما ارجاع داده شد و با توجه به اين‌كه در زمان شروع كار، نسخه‌هاي ابتدايي كتابخانه ديجيتالي در دست ما قرار داشت و از طرفي هم نيروي انساني ما محدود بود، چندان قادر به پاسخگويي به همه سفارشات نبوديم؛ اما تقريباً شش ماه است كه تحولي در اين بخش ايجاد كرديم و مشغول گسترش حوزه كاري خودمان هستيم تا بتوانيم با توسعه كمي و كيفي نيروها بيشتر از گذشته خروجي داشته باشيم. البته بايد تأكيد كنم كه ما هنوز تصميم جدي بر تبليغات عام  و گسترده نداريم؛ چون اين كار مقدماتي را مي‌طلبد و لازم است كه ما امكانات و نيروهاي انساني مورد نياز را در اختيار داشته باشيم تا بتوانيم  به‌شايستگي پاسخگوي خواسته مراجعان گوناگون باشيم؛ البته همزمان با اضافه كردن امكانات كتابخانه ديجيتالي، اندك اندك حوزه تبليغاتمان را نیز افزايش خواهيم داد تا به حد مطلوب برسیم.

» آيا در خصوص تبليغ و اطلاع‌رساني كتابخانه ديجيتالي نور در خارج از كشور نیز فكري شده است؟

♦ دوستان و همكاران ما كه به نمايشگاه‌هاي خارجي مي‌روند، همه نرم‌افزارهاي مركز را در آن‌جا تبليغ مي‌كنند؛ ولي تا كنون در كشورهاي خارجي هيچ تبليغي در خصوص كتابخانه ديجيتالي نور صورت نگرفته است. دليلش هم اين است كه اگر در اين باره تبليغي شود، سفارشات متعددي به سوي اين مركز سرازير مي‌شود كه در عمل، خدمت‌رساني و پشتيباني از آن‌ها براي ما مشكل است. البته بحث تبليغ كتابخانه ديجيتالي نور در خارج از كشور را بايد بعد از روزآمدي نسخه جديد كتابخانه نور دنبال كرد و ان‌شاء الله بعد از آماده شدن نسخه‌هاي كامل‌تر كتابخانه و توسعه امكانات فني برنامه، براي تبليغات در خارج از كشور نيز برنامه‌ريزي خواهيم كرد.

» چه كساني مي‌توانند از قابليت كتابخانه ديجيتالي نور استفاده كنند؟

♦ همان طور كه پيش از اين نيز يادآور شدم، در ارائه قابليت كتابخانه ديجيتالي نور هيچ گونه محدوديت نداريم. از اين رو، مراكز و مؤسسات پژوهشي، فرهنگي و آموزشي، كتابخانه‌ها، پژوهشگاه‌ها و دانشگاه‌ها، نويسندگان، مترجمان، صاحبان قلم و انديشه،‌ و نيز ناشران محترم مي‌توانند آثار و توليدات خود را در اين قالب ارائه كنند و از مزاياي اين نوع كتابخانه‌هاي رايانه‌اي بهره‌مند شوند.

» به طور كلي و مختصر، كتابخانه ديجيتالي نور شامل چه مزايا و امكاناتي است؟

♦ مهم‌ترين امكانات و مزاياي استفاده از كتابخانه ديجيتالي نور را مي‌توان در موارد ذيل برشمرد:

نشر متون به صورت الكترونيكي به همراه امكانات متنوع پژوهشي؛ تهيه فهرست‌ها و نمايه‌هاي مورد نياز (ايندكس) براي كتب،‌ مجلات، پايان‌نامه‌ها و مقالات؛ جستجوي كلمات و عبارات با امكان دسترسي به متن؛ ارائه قابليت‌هاي يادشده براي كتابخانه‌هاي كتب و اسناد؛ تسهيل در امر تحقيق براي پژوهشگران؛ انتشار ديجيتالي كتاب با قابليت‌هاي متعدد تحقيقاتي؛ در اختيار داشتن نسخه الكترونيكي آثار خود براي استفاده شخصي؛ امكان تكثير مجدد در كمترين زمان و هزینه.

از ديگر مواردي كه در خصوص قابليت‌هاي اين كتابخانه ديجيتالي مي‌توان بيان نمود، مي‌توان به امكانات ذيل اشاره كرد: ارتباط منطقى ميان واژگان و متن كتب از طريق فهرست كلمات و جستجوى عبارات؛ ارائه امكانات فنى جهت انجام پژوهش‌هاى موضوعى در كتب؛ پژوهش‌هاى متنوع و گسترده در متون برنامه؛ قابليت ارتباط متن با ترجمه و شرح؛ جستجو به وسيله علايم عمومى (* و ؟) و استفاده از قابليت فهرست‏سازى؛ دستيابى آسان و سريع به متن، فصول و ابواب كتب از طريق فهرست درختى؛ نمايش تصويرِ اسكن‌شده متون با قابليت‌هاي گوناگون، همچون مقايسه متن الكترونيكي با تصويرِ اسكن‌شده؛ امكان عرضه بخش نگارخانه به منظور ارائه آثار مورد نظر به صورت: فيلم،‌ صوت و تصوير؛ استفاده از امكانات پژوهشى مانند: نمايه‏زنى، حاشيه‏نويسى، رنگى كردن و علامت گذارى؛ ارتباط لغت‏نامه و متن كتب برنامه؛ امكان يادداشت بردارى، گزينش متن، ويرايش و چاپ مطالب مورد نظر.

» در پايان اگر مطلبي باقي مانده است، بيان بفرماييد.

♦ در پایان لازم می‌دانم که از همه همکارنم در بخش خدمات فرهنگی که در امر تهیه و تولید کتابخانه‌های دیجیتالی نور بی‌وقفه تلاش می‌کنند، خالصانه تشکر نمایم و همین طور از جنابعالی و دست اندرکاران فصلنامه تخصصی ره‌آورد نور که این فرصت را فراهم کردید، سپاسگزارم.