» پایگاه سداد نور، به چه هدفی راه اندازی شده بود؟
◊ هدف از راه اندازی پایگاه سداد نور در سال 1394، فراهم‌سازی دسترسی به برنامه‌های مرکز نور، مستقل از سکو (Platform Independent) است. منظور ما از «مستقل از سکو»، بدین معناست که مهمّ نیست رایانه‌ای که محصولات مرکز نور روی آن اجراء می‌شود، چه سخت افزاری دارد و یا چه نوع سیستم‌عاملی روی آن نصب می باشد.
بروز چالشهایی مثل استفاده از سخت‌افزارها و سیستم‌عاملهای مختلف و همچنین محدودیت فضای ذخیره‌سازی به همراه بهبود ارتباطات اینترنتی، موجب شکل گیری مفهوم فضای ابری (Clouding) شد. در مدل فضای ابری، نیاز به نصب نرم افزار و ذخیره داده روی رایانه های شخصی نیست. این نگرش، به عنوان یک راه حلّ، به کمک تولیدکنندگان نرم افزار آمد تا بر مشکل تنوع سکو و ضعف منابع تلفنهای همراه، فائق آیند.
برای پیاده سازی مفاهیم فضای ابری، از شیوه های مختلفی استفاده می شود. یکی از این فناوری ها، «مجازی‌سازی» (Virtualization) است. این فنّاوری، ابعاد مختلفی دارد؛ به طور مشخّص، مدلهای vDesktop و vApplication در ایجاد فضای ابری کاربرد دارند.
مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی(نور) نیز به عنوان تولیدکننده محصولات نرم‌افزاری، با این چالشها دست به گریبان است. برنامه‌های این مرکز، چسبندگی بسیاری با یک سیستم عامل خاصّ دارد. همچنین، حجم بسیار بالایی برای نصب نیاز دارند. تصوّر کنید اگر یک فرد بخواهد تمام محصولات تولیدی این مرکز را نصب کند، به فضایی بیش از یکصد گیگابایت نیاز خواهد داشت.
تغییر سکوها از رایانه های رومیزی به سوی تلفن های همراه و تبلت ها، موجب ایجاد تقاضا در میان کاربران محصولات مرکز نور شده است. به همین جهت، مرکز نور خود را موظّف به پاسخگویی به چنین نیازی می داند؛ أمّا بسیاری از محصولات نور، به صورت لوحهای فشرده CD و DVD تولید شده اند و تغییر سکو، آسان نیست و در کوتاه مدّت نیز به نتیجه نمی رسد. بنابراین، مرکز نور به دنبال روشی بود تا به نیاز کاربران به سرعت پاسخ دهد. بهترین راه‌حلّ، استفاده از فنّاوری مجازی‌سازی نرم‌افزار (vApplication) بود. این فنّاوری، قادر است به عنوان پلی میان نرم‌افزارهای مرکز نور و سکوهای جدید عمل کند.
» چه مزایایی برای استفاده از این پایگاه جهت استفاده از نرم‌افزارهای نور وجود دارد؟
◊ چنانچه بیان شد، مهمترین مزیت راه اندازی سداد نور، اجراء محصولات مرکز نور مستقل از سکو می باشد. با بسط این تعریف، می توان این ویژگیها را برای سامانه سداد برشمرد: دسترسی به محصولات نور بدون نیاز به نصب؛ امکان استفاده از محصولات نور در هر سیستم‌عامل؛ عدم نیاز به سخت‌افزار قدرتمند و نیز بر طرف شدن محدودیتهای زمانی و مکانی.
البته مزایای دیگری هم برای این سامانه وجود دارد که بنده در سه محور کلّی آنها را بیان می کنم:
اول، مزیّت مالی: کاربر با پرداخت هزینه اشتراک سه‌ماهه که حدوداً معادلِ تقریبی یک‌دهمِ قیمت خریدِ مجموعه نرم‌افزارهای نور می باشد، به تمام محصولات مرکز دسترسی می یابد. این ویژگی، برای کاربرانی که از طیف گسترده ای از محصولات نور استفاده می کنند، قابل توجّه است.
دوم، روزآمدسازی خودکار نرم افزارهای نور: در صورتی که نرم افزارهای موجود در سامانه ابر نور نیاز به روزآمدسازی و ارتقاء پیدا کنند، این عملیات به صورت خودکار و بدون واسطه کاربر انجام می شود؛ یعنی کاربر می تواند اطمینان داشته باشد که همیشه در حال استفاده از آخرین نسخه است.
سوم، استفاده رایگان از محصولات جدید مرکز: محصولات جدید به صورت خودکار به سامانه ابر نور افزوده می شود. کاربر در طول دوره اشتراک، قادر به استفاده از آخرین محصولات مرکز بدون پرداخت هزینه اضافی می گردد؛ در حالیکه پس از خرید مجموعه نور به صورت دسکتاپی، برای استفاده از محصولات جدید، فرد شخصاً باید اقدام کند و هزینه آن را بپردازد.
» آیا سازمان ها و مراکز علمی و پژوهشی هم می توانند از سامانه ابر نور استفاده کنند؟
◊ بله، سازمان ها و مراکز علمی یا نهادهای پژوهشی و آموزشی نیز می توانند از خدمات ابر نور بهره ببرند و این امکان اختصاصی به کاربران حقیقی ندارد. مرکز نور هم اکنون نسخه شبکه‌ای نرم‌افزارهای نور را به سازمانها عرضه می کند؛ أمّا سامانه ابر نور، سازمانها را از تهیه زیرساخت مورد نیاز نرم افزارهای نور بی‌نیاز می کند. به همین دلیل، می تواند یکی از انتخابهای سازمانها باشد. از این رو، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی تمهیدات ویژه ای را برای استفاده کاربران سازمانی از سامانه ابر نور در نظر خواهد گرفت.
مهمترین نیازمندی برای استفاده از این سامانه، دسترسی به اینترنت می باشد. اگر چه به دلیل بهره گیری از مجازی سازی نرم افزار، پهنای باند بالایی نیاز ندارد؛ أمّا به هر حال، وجود دسترسی به اینترنت جهت اتصال به ابر نور، ضروری است.
» در طیّ سه سال گذشته، آمار مربوط به کاربران استفاده کننده و نرم افزارهای استفاده شده چیست؟
◊ این سامانه با حدود 10 هزار کاربر فعّال، محقّقان فراوانی را تحت پوشش خود قرار داده است. روزانه حدود 50 نفر در سامانه وارد شده و از نرم افزارهای مورد علاقه خویش استفاده می کنند.
در این خصوص، نموداری وجود دارد که مقدار استفاده کاربران را از نرم افزارهای پُر استفاده نشان می دهد. بیشترین استفاده کاربران، از نرم افزارهای جامع تفاسیر نور و جامع الأحادیث می باشد. (نمودار شماره 1)
همچنین، نموداری داریم که درصد ورود کاربران با توجه به سکوهای مختلف را نشان می دهد. در این نمودار، بیشترین سهم از سکوها را کاربران Windows و Android دارند. (نمودار شماره 2)
نمودار شماره 1: میزان استفاده کاربران از نرم‌افزارهای مرکز نور
نمودار شماره 2: میزان سهم سکوها در استفاده از نرم‌افزارهای مرکز نور
» در سامانه ابر نور چه زیرساختهایی تدارک دیده شده است؟
◊ با توجّه به عنایت ویژه مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی(نور) به این سامانه و همچنین پیگیری حلّ مشکلات کاربران، توسعه زیرساخت های سخت افزاری و نرم افزاری این سامانه در دستور کار جدّی قرار گرفته است. افزایش سِرورهای پشتیبان و آماده سازی بسترهای لازم برای استفاده 1000 کاربر همزمان، از جمله زحمات کارشناسان شبکه مرکز نور می باشد.
یکی از دلایل این اهتمام، آن است که با توجّه به دسترسی آسان به اینترنت در سرتاسر جهان، جذب کاربران در خارج از مرزها به رویکرد اصلی برای ما تبدیل شده است تا تمام تشنگان علوم و معارف اهلبیت(ع) به آسانی بتوانند از این منبع لایزال الهی بهره ببرند.
» علت تغییر نام پایگاه از سداد نور به ابر نور چیست؟
◊ تشابه اسمی نام سداد با یک پایگاه تجاری، و همچنین دامنه (Domain) نه چندان مناسب، در کنار ذهنیت منفی بعضی کاربران که در خصوص استفاده از پایگاه سداد نور داشتند، ما را بر آن داشت که با نام جدید «سامانه ابر نور» یا پیشخوان برخط نرم افزارهای نور، وارد عرصه شویم و در حدّ امکان اشکالات پایگاه قبلی را برطرف کنیم و در سامانه جدید، راه استفاده بهتر از محصولات نور را برای کاربران آسان نماییم.
» چه امکانات تازه ای در سامانه ابر نور ارائه شده است؟
◊ در پایگاه قبلی (سداد نور)، کاربران به اجبار باید ابزاری را با توجه به سکوی نرم افزار استفاده شده، دانلود و نصب می کردند که خود، مستلزم مشکلاتی برای آنها بود؛ أمّا در پایگاه جدید (ابر نور) اجباری برای نصب این ابزار نیست. به طور کلّی، در سامانه جدید شما با سه روش می توانید برنامه های نور را اجراء کنید:
روش اول: اجراء از طریق مروگر (ارائه در قالب HTML5). در این روش، نرم افزارهای نور در برگه جدیدی از مرورگر باز می شود. اجراء نرم افزار در مرورگر، دارای مزایا و معایبی است. مزیت اصلی این روش، عدم نیاز به دانلود و نصب ابزار است. عیب این روش، در محدودیتهایی است که نرم افزارهای مرکز نور در مرورگرها دارند که از جمله آنها، مشکل بعضی نرم افزارهای مرکز نور با تمام صفحه شدن مرورگر می باشد. همچنین، تنظیمات مرورگرهای مختلف، موانع گوناگونی را در اجراء نرم افزارها ایجاد می کند.
روش دوم: اجراء از طریق دانلود فایل اجرایی نرم افزار نور. در روش اجراء از طریق دانلود فایل اجرائی، ابتداء ابزار (Receiver) با توجّه به سیستم عامل کاربر، دانلود و نصب می شود. مزیت اصلی این روش، عدم وابستگی به مرورگر می باشد. بعضی مشکلات نصب ابزار و همچنین، مشکلات اجراء نرم افزار به وسیله ابزار، عیب بزرگ این روش می باشد.
روش سوم: اجراء از طریق سیتریکس. در این روش، علاوه بر انجام فعالیتهای روش دوم، نیازمند ثبت مشخّصات کاربری در سیتریکس هستید. با استفاده از این روش، می توان نرم افزارها را بدون استفاده از وبگاه و مستقیماً از سیتریکس اجراء کرد؛ ولی به تنظیمات پیچیده‌تری نیاز است.
گفتنی است، در سامانه جدید، همچنین مشکل عدم ذخیره سازی تحقیقات کاربر حل شده است.
» چه نرم افزارهایی از طریق وبگاه ابر نور قابل اجراست؟
◊ هم اکنون مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی تمام محصولاتِ در حالِ عرضه خود را در این سامانه ارائه می کند. این مجموعه، شامل حدود 90 عنوان از محصولات مرکز است که علاوه بر ارائه 74 عنوان نرم افزار اختصاصی مرکز که قبلاً در پایگاه سداد نور عرضه شده بود، این محصولات نیز به تازگی به این مجموعه اضافه شده اند: معجم موضوعی منطق، مجموعه آثار علّامه حلّی، تراث 3، مجموعه آثار میرداماد، مقتل الحسین(ع)، مجموعه آثار حکیم فارابی، مجموعه آثار شیخ طبرسی، مجموعه آثار میرزای قمی، معجم موضوعی بحار الأنوار 2، مجموعه آثار آل ایروانی، معجم موضوعی کتب اربعه، مجموعه آثار مقدّس اردبیلی، معجم موضوعی حکمت اشراق، معجم موضوعی آثار فلسفی ملاصدرا، فرهنگ موضوعی تفسیر التبیان و المیزان، مجموعه آثار سید مرتضی علم الهدی، نور احکام، عشق و عطش (روایت تاریخ کربلا).
در بین نرم افزارهایی که برشمردم، تراث 3، جایگزین تراث 2 و همچنین، معجم موضوعی بحارالأنوار 2، جایگزین نسخه 1.5 شده است.
این نکته را هم باید اضافه کنم که در پایگاه قبلی، حدود 20 عنوان از نرم افزارهای که با مساعدت شخصیتها و مراکز دیگر به صورت اشتراکی تولید شده بود، موجود بود و ادامه ارائه آنها در پایگاه ابر نور، منوط به اجازه ایشان خواهد بود. إن شاء الله، به تدریج با أخذ مجوّز از ایشان، این برنامه ها نیز در اختیار محقّقان قرار خواهد گرفت. همچنین، نرم افزارهای جدید اشتراکی هم کم‌کم به این مجموعه اضافه خواهد شد.
» چه برنامه هایی را برای آینده این سامانه پیشبینی کرده اید؟
◊ توسعه رابط کاربری (UI) و تجربه کاربری به همراه چندزبانه‌شدن آن، فراهم سازی فهرست نرم افزارها و فهرست کتابها به همراه توضیحات تفصیلی نرم افزارها و کتابها، پشتیبانی ویژه از کاربران سازمانی و ارائه پنل کاربری به سازمان مربوطه، طراحی انواع بسته های فروش با توجه به مقوله هایی همچون: زمان، کاربر و نوع نرم افزار، و همچنین ارائه دسکتاپ محصولات تخصّصی نور، از جمله برنامه های آینده این سامانه است که جهت ارتقاء آن در نظر گرفته شده است.
» در پایان اگر صحبتی دارید، بیان بفرمایید.
◊ جا دارد که از حمایتهای فراوان مدیر محترم مرکز نور، جناب حجت الاسلام و المسلمین دکتر شهریاری و همچنین، پشتیبانی قائم محترم اجرائی، جناب حجّت الاسلام و المسلمین سالاریان و نیز زحمات بی‌دریغ کارشناسان مجرّب مرکز نور، جناب آقایان مهندس محمد مؤمن حجازی و مهندس ذبیح‌الله سبزیان تشکر نمایم.
